Αναδημοσιεύσεις

Η ιστορία της ΕΡΤ ξεχωρίζει ανάμεσα στις πολλές θλιβερές ιστορίες της περιόδου για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Προκάλεσε, ανέλπιστα και αυθόρμητα, πάνδημη υποστήριξη της ήδη χειμαζόμενης και εξοργισμένης κοινωνίας πρωτίστως στο θεσμό και δευτερευόντως στους απολυμένους. Λειτούργησε κάπως σαν την σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι. Σαν το απονενοημένο εκείνο που άμα συμβεί,  τίποτα δεν σταματάει την κατρακύλα. Στην πορεία, δημιουργήθηκε ένα εργαστήρι συνομιλίας του μέσου με τον αποδέκτη του. Μια πρωτοφανής συνύπαρξη πολιτιστική, ιδεολογική, κινηματική. Και βέβαια ένα πείραμα αυτο-οργάνωσης.  Συγκλονιστικό για όσους το έζησαν αλλά και για πολλούς, από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης που ήρθαν να το μελετήσουν. Άνοιξε ένας δρόμος διεκδίκησης άγνωστος μέχρι τότε. Το εργοστάσιο δεν σταμάτησε τις μηχανές, αντίθετα τις έβαλε στο φουλ και υπηρέτησε το σκοπό του, το δημόσιο συμφέρον, πιο αυθεντικά από ποτέ στην ιστορία του. Επτά μήνες λειτουργικής κατάληψης του Ραδιομεγάρου με 24ωρο πρόγραμμα, οι εγκαταστάσεις της ΕΡΤ στην Θεσσαλονίκη και σε όλη τη Ελλάδα στα χέρια των εργαζομένων και των αλληλέγγυων από τις τοπικές κοινωνίες, για δύο ολόκληρα χρόνια. Ίσως όμως ο πιο σημαντικός από τους λόγους που κάνει την ιστορία της ΕΡΤ να ξεχωρίζει είναι ότι, ακόμη και σήμερα που περισσεύει η απογοήτευση για την άδοξη εξέλιξη της ίδιας της ΕΡΤ, η διεκδίκηση για την επαναλειτουργία της παραμένει ο μακροβιότερος και πιο επιτυχημένος εργατικός αγώνας της νεότερης ιστορίας μας. (...) Δυο πράγματα χρειάζονται κατά τη γνώμη μου για (...) να μην πάει χαμένη η ευκαιρία και η σημαντική παρακαταθήκη των δύο χρόνων αγώνα. Η ανάκτηση της συλλογικότητας με τη οποία καταφέραμε πολλά και ανέλπιστα και μετά ξεφούσκωσε, για να ακολουθήσει τη νομοτέλεια που συχνά προσδιορίζει τους αγώνες όταν επιτυγχάνεται ο πρωταρχικός στόχος. Η υπεροχή του δρόμου προς το στόχο έναντι του ίδιου του στόχου δεν είναι κάτι ξένο στα ανθρώπινα. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα, η απεξάρτηση της ΕΡΤ από την πολιτική εξουσία. Λειτουργικά και θεσμικά. Με γενναιότητα και χωρίς αστερίσκους.

Η νέα διαιρετική τομή μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς δεν αφορά το παρελθόν, αλλά το μέλλον. Αφορά τι κοινωνία θέλουμε να οικοδομήσουμε: βασισμένη στην ιδιωτικοποίηση, την ευελιξία, την ανασφάλεια, τις ανισότητες και την ξενοφοβία ή στον επανασχεδιασμό του παραγωγικού ιστού της χώρας, την προάσπιση του δημοσίου και του κοινού, τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής, την ουσιαστικοποίηση της δημοκρατίας; Αφορά τη μάχη για την κυριαρχία των πανανθρώπινων αξιών της Αριστεράς: την οικουμενικότητα, τον διεθνισμό, την αλληλεγγύη, την ισότητα, την κοινωνική ευθύνη, την ηθική διάσταση της πολιτικής. Αυτά τα άυλα και οραματικά αιτήματα που εμπνέουν, κατακτούν συνειδήσεις, εξάπτουν το φαντασιακό, προκαλούν συναισθηματικές ταυτίσεις, προσθέτουν πλούτο νοήματος. Η διαχρονική, επίμονη, λοιπόν, προσπάθεια να καταστούν οι ιδέες της Αριστεράς πλειοψηφικές, έτσι ώστε να αποτελέσουν το οπλοστάσιο των υποτελών τάξεων, δεν πρέπει επ’ ουδενί να υπονομευθεί μέσα από επιλογές που αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία της. Η επιλογή της κεντροποίησης, την οποία τόσο ανάγλυφα αποδομεί ο Γιατζόγλου, δεν μπορεί να συνιστά επί της ουσίας ούτε καν επιλογή. Αλλού πρέπει να πέσει το βάρος: στο μπόλιασμα του αναγκαίου θεωρητικού αναστοχασμού και της επικαιροποιημένης ταξικής ανάλυσης, με νέες διεκδικήσεις όπως για παράδειγμα: η ενσωμάτωση των εξαιρετικά επίκαιρων περιβαλλοντικών ζητημάτων, η κινηματική δυναμική των ζητημάτων έμφυλης βίας και δολοφονικής δυσανεξίας στη διαφορετικότητα (υποθέσεις Ελένης Τοπαλούδη, Ζακ Κωστόπουλου), η επανασύσταση του κράτους δικαίου απέναντι στη δεξιά τιμωρητική διάσταση του κράτους (υπόθεση Δημάκη), η αποδοχή μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας με την ενσωμάτωση προσφύγων και μεταναστών και ούτω καθεξής. Το υπό ψήφιση εργασιακό νομοσχέδιο –όπως και αντίστοιχα που προηγήθηκαν (Παιδείας, Οικονομικών, Προστασίας του Πολίτη, Μετανάστευσης, Περιβάλλοντος)– δεν είναι αταξικό. Έχει συγκεκριμένη στόχευση, πλήττει συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων, ευνοεί συγκεκριμένες άλλες. Συμπυκνώνει με άλλα λόγια, και αυτό, τη διαιρετική τομή μεταξύ Αριστεράς – Δεξιάς. Μια τομή που είναι εδώ, που ήταν ανέκαθεν εδώ. Και που οι δυνάμεις της Αριστεράς έχουν κάθε λόγο να την υπηρετούν και να την αναδεικνύουν αφού είναι αυτή –και το ενσώματο υποκείμενό της– που υπαγορεύει το αφήγημα που κάθε φορά πρέπει να ακολουθηθεί.

Ο Μητσοτάκης και ο Χατζηδάκης έχουν δώσει μάχες στη ζωή τους για να εξισορροπήσουν τον εργασιακό με τον οικογενειακό τους βίο. Ο Μητσοτάκης, για παράδειγμα, κυβερνάει λίγο εντατικότερα τη χώρα τις Δευτέρες, ώστε τις Τρίτες το απογευματάκι να πηγαίνει για τένις. Ενώ ο Χατζηδάκης ξέρει πόσο άκαμπτο και βασανιστικό είναι το οκτάωρο από τότε που δούλευε στην ΟΝΝΕΔ και μετά που μετανάστευσε για να δουλέψει ευρωβουλευτής στο Βέλγιο. Επίσης είναι fake news ότι θα δουλεύετε υπερωρίες και θα πληρώνεστε με ρεπό. Η πραγματικότητα είναι ότι θα δουλεύετε υπερωρίες και θα πληρώνεστε με άδειες άνευ αποδοχών. Για να μπορείτε να χαίρεστε περισσότερο τα παιδάκια σας πάντοτε. Δεν υπάρχει άλλο κίνητρο του νομοθέτη. Αν υπήρχε θα μας το είχανε πει. Κι αν ντρεπόταν να μας το πει ο Χατζηδάκης, θα μας το είχε πει σίγουρα ο Πορτοσάλτε. Δεν βλέπετε άλλωστε τους εργοδότες που έχουν αφρίσει από το κακό τους; Κάθε μέρα έξω από το υπουργείο Εργασίας είναι και γκαρίζουν ότι «νόμος είναι το δίκιο του εργοδότη». Και όχι στον εργοδοτικό μεσαίωνα του οκτάωρου. Επίσης είναι αδιανόητο να ισχυρίζεστε πως μια εργαζόμενη μητέρα χρειάζεται συνδικάτα και δεν μπορεί να συνεννοηθεί απευθείας με τον εργοδότη της ποιες ώρες τον εξυπηρετεί να του δουλεύει. Εν πρώτοις, όποια πρόοδος έχει επιτευχθεί στην εργασία από τον 19ο αιώνα κατόπιν ατομικών συνεννοήσεων εργαζόμενου - εργοδότη έχει επιτευχθεί, είναι γνωστό αυτό. Υπήρξαν αιματηροί αγώνες των εργατών προκειμένου να πετύχουν να μην μπλέκονται τα συνδικάτα στα πόδια τους. Και να μην ανακατεύονται στις προσωπικές τους σχέσεις με τον εργοδότη.

Όσο εύκολο ήταν το κλείσιμο, άλλο τόσο δύσκολη ήταν η περαιτέρω διαχείρισή του. Οι εμπνευστές του το πλήρωσαν πανάκριβα: Πρώτον, με την παραίτηση της τρικομματικής κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου-Κουβέλη ύστερα από την αποχώρηση από αυτήν της Δημοκρατικής Αριστεράς· δεύτερον, με την αναζωογόνηση της κοινωνίας των πολιτών κατά το πρότυπο του κινήματος των πλατειών του 2011, που είχε μετατρέψει το προαύλιο του Ραδιομεγάρου σε τεράστια πολιτιστική αρένα· τρίτον, με το πεντάμηνο πείραμα μιας αυτοδιοικούμενης ΕΡΤ από μεγάλο μέρος των εργαζομένων της· και τέταρτον, με τη σημαντική αύξηση της επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ, που έσπευσε να υποσχεθεί το ξανάνοιγμα του ραδιοσταθμού και παράλληλα τη δημοκρατικοποίησή του. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κράτησε λόγο μόνο για το πρώτο μέρος της υπόσχεσης, το ξανάνοιγμα. Για το δεύτερο, τη δημοκρατικοποίηση, έμεινε βασικά στα λόγια. Ο νόμος του Νίκου Παππά για την ΕΡΤ ήταν στην καλύτερη περίπτωση μια βελτιωμένη παραλλαγή του παλιού, που δεν έπαιρνε υπόψη ούτε τον ποιοτικό εκσυγχρονισμό των ραδιοσταθμών στην υπόλοιπη Ευρώπη, ούτε τις εμπειρίες του αυτοδιοικητικού πειράματος των εργαζομένων. Μια μοναδική ευκαιρία για μια «εύκολη» και ανέξοδη ριζοσπαστική μεταρρύθμιση, που θα είχε την υποστήριξη της πλειοψηφίας της ελληνικής κοινωνίας, πήγε έτσι χαμένη. Από κομματική σκοπιμότητα, συντηρητισμό, αφροσύνη, ή άγνοια; Αδιάφορο. Η μούχλα παρέμεινε – τώρα πιο έντονη και «ενηλικιωμένη». Και αυγατεύει τώρα με την επάνοδο στην κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.

η Κατερίνα Σακελλαροπούλου υπονομεύει συστηματικά και αποδομεί με όλους τους τρόπους κάθε εναλλακτική–προοδευτική πλευρά του εαυτού της, αν υποθέσουμε πως διαθέτει τέτοια. Μετά την αφωνία της στην περίπτωση Κουφοντίνα και τη φωτογράφιση μπροστά στον τοίχο του αίσχους στον Έβρο, το κακό τρίτωσε. Με πολύ χειρότερο, μάλιστα, τρόπο. Διότι αν υποθέσουμε πως, χάριν της κυβέρνησης που την πρότεινε, όφειλε πολιτική στήριξη στις δύο πρώτες περιπτώσεις, στην περίπτωση του “1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Γονιμότητας και Αναπαραγωγικής Αυτονομίας” όφειλε, απεναντίας, να της βάλει φρένο: στοιχειώδης ευθιξία λόγω του φύλου της, έστω, έπρεπε να της υπαγορεύσει να αντιταχτεί στον σκοταδισμό του ακροδεξιού συρφετού που διοργανώνει ένα από τα πλέον εξευτελιστικά και οπισθοδρομικά πράγματα που έχουμε δει τα τελευταία 30-40 χρόνια. Υπό την αιγίδα του επίσημου κράτους, μάλιστα. (...) Η Κ. Σακελλαροπούλου ντροπιάζει το φύλο της. Μαζί και πίσω της στην ντροπή, όλες οι γυναίκες που από τις θεσμικές τους θέσεις στήριξαν το φρικαλέο “ιβέντ”. Και δικαιώνει όλες/ους εκείνες/ους που είδαν εξ αρχής τη χρήση του φύλου της από τη δεξιά ως επιφαινόμενο της προόδου για να υποκρύψει έναν αβυσσαλέο υπερσυντηρητισμό. Στον οποίο η ίδια η προεδρίνα, ως φυσικό πρόσωπο, αποδεικνύεται παντελώς ανίκανη να βάλει φρένο.

Το βιβλίο παρουσιάζει τις πολλαπλές θεωρητικές πηγές του λόγου για τα κοινά και χαρτογραφεί με κριτικό τρόπο τη διαπλοκή (συνάντηση και απομάκρυνση) τους. Αρχικά οριοθετείται το πεδίο τους ανάμεσα σε κρατική και ατομική ιδιοποίηση. Ο ιστορικός κομμουνισμός με την πραγμάτωση του κοινού μέσα από το κράτος συνέβαλε στην καταστροφή του. Από την άλλη, είμαστε μάρτυρες μιας «μεγάλης ιδιοποίησης» από τα τέλη του 1980 με την εκχώρηση στο κεφάλαιο πεδίων οικονομικής δραστηριότητας και σφαιρών υπηρεσιών με την καθοδηγητική συνέργεια κρατικής εξουσίας και ιδιωτικών δυνάμεων (Μαρξ και Πολάνυι). Στο πεδίο αυτό αναδύονται δυο προσεγγίσεις. Η πρώτη  αναφέρεται στην παράδοση του Προυντόν (ως ένα βαθμό αποδίδεται και στον νεαρό Μαρξ) που αντιλαμβάνεται στο κοινό την αυθόρμητη φύση του κοινωνικού και στη συνέχεια την ιδιοποίηση ως κλοπή.  Από την άλλη, βασιζόμενοι στο Κεφάλαιο του Μαρξ, οι Χαρντ-Νέγκρι στην τριλογία τους θεωρούν ότι η επικοινωνία, συνεργασία, σύμπραξη παράγουν το κοινό  ακόμη και μέσα στην διαδικασία της καπιταλιστικής οργάνωσης της παραγωγής. Ο καπιταλισμός παράγει το κοινό και συγχρόνως το ιδιοποιείται.   Θα συνεχίσουμε τη κριτική παρουσίαση εικονογραφώντας την με ένα κατάλληλο, σημερινό παράδειγμα από τη συζήτηση για την άρση του αποκλειστικού δικαιώματος χρήσης των πατεντών για τα εμβόλια. Στην ιστορική στιγμή της πανδημικής κρίσης, όπου αποδεικνύεται η ανάγκη προσεκτικού διαμοιρασμού των εμβολίων, φαρμάκων, υπηρεσιών υγείας για την διάσωση της ανθρώπινης ζωής σε πλανητική κλίμακα, ο κυνικός άνθρωπος της ιδιοποίησης υποστηρίζει το ακριβώς αντίθετο. Ο Αλβέρτος Μπουρλά, CEO της Pfizer, μιλώντας στο Φόρουμ των Δελφών, παραβλέπει ότι βασική τεχνολογία m-RNA ήταν αποτέλεσμα έρευνας δημόσιων πανεπιστημίων και ινστιτούτων (Ουισκόνσιν), ότι η οργάνωση της παραγωγής από τις φαρμακευτικές εταιρείες χρηματοδοτήθηκε από τα κράτη κι επιμένει στην «απόλυτη προστασία της πνευματικής περιουσίας».  «Το βασικό μάθημα, νομίζω, από αυτήν την πανδημία είναι το πόσο δυνατή και χρήσιμη είναι η επιστήμη αλλά, θα το επαναλαμβάνω, πόσο δυνατός και χρήσιμος είναι ο ιδιωτικός τομέας» ανέφερε ο κ. Μπουρλά, προσθέτοντας «αν και χρειάστηκε η συνεργασία μεταξύ διαφόρων μερών του ιδιωτικού τομέα, ήταν ο ιδιωτικός τομέας που έφερε εμβόλια, θεραπείες, διαγνώσεις». Από πού αντλεί την επιμονή του; Η απάντηση βρίσκεται στην μαρξιστική ανάλυση που προαναφέραμε: το κεφάλαιο- οι φαρμακευτικές έχουν ένα know how όχι μόνο σε σχέση με την ανακάλυψη αλλά και οργανώνοντας την συνεργασία στην παραγωγική διαδικασία σε κλίμακα και τη διακίνηση- παράγει το κοινό και το ιδιοποιείται ταυτόχρονα, δεν το κλέβει απ’ έξω και εκ των υστέρων. (...) Οι συγγραφείς στηρίζουν την πρόταση για το Κοινό όχι ως φυσικό ή μη αγαθό αλλά ως πολιτικό κοινό, δηλαδή ως μια «θεσπίζουσα δραστηριότητα με προτεραιότητα έναντι του Δικαίου», εν ολίγοις ένα μοντέλο «μη θεμελίωσης». Πρόκειται για ενδιαφέρουσα πρόταση καθώς οριοθετείται αφενός από τις ποικίλες οντολογίες των κοινών όπως του Νανσύ (το «κοινό-Είναι»), της Άρεντ (κοινή ανθρώπινη φύση), των Χαρντ-Νέγκρι, αφετέρου προσεγγίζει με τις διατομικές οντολογίες της σχέσης όσον αφορά την προτεραιότητα της ίδιας της πολιτικής ως συγκροτούσας κοινωνικές σχέσεις και θεσμούς. Ας τονίσουμε, όμως, ότι η παρούσα προοπτική διαθέτει μια έντονη αξιολογική διάσταση του κοινού πράττειν ως δέον αντί του «πράττειν από κοινού».