Συνεντεύξεις

Αντί για έξοδο του Μετρό στη Τοσίτσα, σχεδιάζουν την εξαφάνιση της πλατείας Εξαρχείων στο πλαίσιο της λογικής να τελειώνουμε με την μεταπολίτευση. Η απόφαση της δημοτικής αρχής της Αθήνας, να δημιουργήσει την έξοδο του Μετρό στην πλατεία Εξαρχείων, δείχνει μια ιδεολογική εμμονή που ξεπερνά τα όρια. Η δημοτική αρχή κινείται στο πλαίσιο να τελειώνουμε με την μεταπολίτευση, με το δημόσιο πανεπιστήμιο, με τα εργασιακά δικαιώματα και με οποιαδήποτε νεανική αμφισβήτηση, αλλάζοντας παράλληλα το χαρακτήρα ολόκληρων γειτονιών. (...) Το μέγεθος της πλατείας Εξαρχείων, δεν μπορεί να σηκώσει αυτά τα οποία σχεδιάζουν με την κατασκευή της εξόδου του Μετρό, ενώ υπήρχε επεξεργασμένη πρόταση,  από την Ανάπλαση ΑΕ, όταν ήταν ο Νίκος Μπελαβίλας και προέβλεπε την έξοδο στην οδό Τοσίτσα, μεταφέροντας την έξοδο πιο κοντά στο διαμάντι της πόλης μας, το Αρχαιολογικό Μουσείο.  Η εναλλακτική αυτή πρόταση ήταν απόλυτα ορθολογική και τεχνικά επαρκής λύση που αναδείκνυε το Αρχαιολογικό Μουσείο και σεβόταν τους κατοίκους της Αθήνας.  Αντί να επιλέξουν ο σταθμός του Μετρό να συνομιλεί με την ανάγκη των επισκεπτών και των κατοίκων της πόλης με το Μουσείο, θέλουν να εξαφανίσουν την πλατεία Εξαρχείων στο όνομα μιας ιδεολογικής εμμονής που βάλλει κατά της μεταπολίτευσης, κατά του δημοσίου πανεπιστημίου, κατά των εργασιακών δικαιωμάτων, κατά οποιασδήποτε φοιτητικής ή νεανικής αμφισβήτησης και μέσα σε αυτό αλλάζουμε και τον χαρακτήρα ολόκληρων γειτονιών.

Δεν ασπάζομαι την παλιά λογική του κλασικού δικομματισμού περί των κυβερνήσεων που πέφτουν σαν ώριμα φρούτα. Δεν είμαστε σε καθεστώς κανονικής εναλλαγής γιατί τώρα έχουμε ένα σκληρό καθεστωτικό κόμμα που δημιουργεί όρους θεσμικού εκφυλισμού συγκεκριμένων προγραμματικών θέσεων. Από την άλλη έχουμε τον  ΣΥΡΙΖΑ που θέλει να αλλάξει τα πράγματα, που έχει μία ριζοσπαστική πολιτική ατζέντα και χρειάζεται διαρκής αγώνας για την οικοδόμηση μιας μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας για να πέσει η κυβέρνηση.  Η κυβέρνηση είναι κλεισμένη μέσα σε ένα γυάλινο πύργο. Θεωρούσε ότι η πανδημία θα απέτρεπε τις μαζικές αντιδράσεις και ότι θα κατάφερνε σε συνεργασία με μιντιακά συγκροτήματα και μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους να δημιουργήσει μία συνθήκη κοινωνικού αυτοματισμού, ώστε να υπάρξουν κοινωνικές αντιδράσεις απέναντι στις απεργιακές κινητοποιήσεις. Η πιο χαρακτηριστική απάντηση δόθηκε εχθές στο λιμάνι του Πειραιά, όπου οι δημοσιογράφοι των συστημικών μέσων ενημέρωσης έψαχναν έστω και έναν να κατηγορήσει τους απεργούς για τις καθυστερήσεις και την ταλαιπωρία και δεν βρέθηκε κανένας. Αντιθέτως ο κόσμος έλεγε ότι την τελική ευθύνη την έχει η κυβέρνηση και η εταιρεία η οποία έπαιρνε τηλέφωνο και έλεγε στους ταξιδιώτες ότι τα δρομολόγια θα γίνουν. Αυτή τη στιγμή, η Νέα Δημοκρατία εφαρμόζει με αντιδραστική ορμή, αυτό το οποίο ο κύριος Βορίδης είχε τολμήσει να πει ότι θα πρέπει να υπάρξουν οι «θεσμικές εγγυήσεις» ώστε να μην ξανά κυβερνήσει η αριστερά. Ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται το κράτος και τους θεσμούς, με τις μεταρρυθμίσεις τις οποίες κάνει στο πεδίο της οικονομίας, αναδιαρθρώνοντας με ταχύτατους ρυθμούς τα οικονομικά δεδομένα της χώρας, είναι ακριβώς στην κατεύθυνση της αντιδραστικής ορμής και της προσπάθειας να υπάρξουν οι παρεμβάσεις που θα αποτρέψουν μία νέα διακυβέρνηση της αριστεράς. Όμως αυτό δεν θα το πετύχει γιατί πολλές φορές τα πράγματα δεν έρχονται όπως τα θέλουν οι ισχυροί και το σύστημα. Το αποδείξαμε αυτό το 2012 και το 2015 και αυτή τη στιγμή δημιουργούνται οι όροι και οι κοινωνικές προϋποθέσεις για να αντιπαρατεθούμε με τη Νέα Δημοκρατία επί ίσοις όροις και να την κερδίσουμε για άλλη μία φορά. Φέτος με τις αδιανόητες μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση θα έχουμε 20.000 λιγότερους εισακτέους στα πανεπιστήμια, οι οποίοι ουσιαστικά θα οδηγηθούν στα ιδιωτικά κολλέγια. Οι αδιανόητες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας με την κατάργηση του 8ωρου, δημιουργούν κοινωνικές διεργασίες. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι έγιναν τρία μαζικότατα συλλαλητήρια σε διάστημα λιγότερο του ενός μήνα, την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση θεωρούσε, σε συνεργασία με τα μιντιακά συγκροτήματα, τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους και το εφοπλιστικό κεφάλαιο ότι θα κατάφερνε να δημιουργήσει μία συνθήκη κοινωνικού αυτοματισμού.

Στον τρόπο με τον οποίο η πανδημία επηρέασε ήδη και αναμένεται να καθορίσει στο μέλλον το Airbnb ειδικά και τον τουρισμό συνολικότερα, αναφερόμαστε αναλυτικά στο Επίμετρο του βιβλίου. Η παγκόσμια παύση του τουρισμού λόγω Covid-19 είχε, όπως αναμενόταν, σημαντική επίδραση (και) στο τοπίο των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Ωστόσο, αυτές αποδείχτηκαν αρκετά ανθεκτικές, καθώς η άρση των απαγορεύσεων ως προς τις διεθνείς μετακινήσεις κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2020 (μετά την πρώτη μεγάλη περίοδο καραντίνας) συνοδεύτηκε από αύξηση στις Airbnb κρατήσεις, έστω και σε αριθμούς αισθητά χαμηλότερους συγκριτικά με το καλοκαίρι του 2019. Παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των κρατήσεων από εγχώριους επισκέπτες που διαμένουν σε κοντινή απόσταση από τους προορισμούς στους οποίους επέλεξαν να μετακινηθούν, καθώς επίσης μία αποκέντρωση των κρατήσεων από δημοφιλείς (αστικούς και νησιωτικούς) προς λιγότερο δημοφιλείς και νέους προορισμούς, συχνά στον αγροτικό χώρο. Οι παραπάνω τάσεις δείχνουν πως οι βραχυχρόνιες μισθώσεις αποδείχτηκαν ανθεκτικές και ευέλικτες, καθώς κατάφεραν να ανταποκριθούν, περισσότερο από τα παραδοσιακά τουριστικά καταλύματα, στη νέα ζήτηση των επισκεπτών για «ασφαλείς» τουριστικούς προορισμούς και χώρους φιλοξενίας. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις πρόσφεραν τη δυνατότητα διαμονής σε απομονωμένους προορισμούς, όπου η κοινωνική συναναστροφή είναι περιορισμένη και όπου μπορεί να φτάσει κανείς με ιδιωτικό μέσο μεταφοράς. Παρόμοιες τάσεις παρατηρήθηκαν και κατά τη διάρκεια της δεύτερης μεγάλης καραντίνας στην Ελλάδα, το Πάσχα του 2021, με τις διαπεριφερειακές μετακινήσεις να απαγορεύονται. Οι Αθηναίοι αναζήτησαν Airbnb καταλύματα εντός Αττικής και η πληρότητα σε βίλες και μονοκατοικίες σε όλο το παραλιακό μέτωπο ξεπέρασε το 80%, με υψηλές μάλιστα τιμές διανυκτέρευσης. Εάν η ζήτηση για «ασφαλείς» προορισμούς παγιωθεί στο μέλλον, αναμένεται ότι οι Airbnb κρατήσεις θα καταφέρουν να ανακάμψουν σε σημαντικό βαθμό ενώ η ανάκαμψη αυτή θα συνοδευτεί από ευρύτερες αλλαγές όχι μόνο στο τοπίο του Airbnb αλλά του τουρισμού συνολικότερα. Ταυτόχρονα, ένα νέο φαινόμενο βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς σε ποιο βαθμό συμβαίνει, και πρόκειται για τη μετατροπή Airbnb καταλυμάτων σε καταλύματα μεσοπρόθεσμης μίσθωσης. Το νέο αυτό φαινόμενο συνδέεται μεταξύ άλλων με τη σύγχρονη ψηφιακότητα και τη διάδοση της τηλεργασίας (ή, αλλιώς, την «απεδαφικοποίηση» της εργασίας) και τους περίφημους «ψηφιακούς νομάδες» (digital nomads), δηλαδή τους επαγγελματίες που μπορούν να ζουν και να εργάζονται κατά διαστήματα σε οποιοδήποτε σημείο της γης με μοναδικό απαραίτητο εξοπλισμό το laptop τους και μία αξιόπιστη σύνδεση internet. H διάδοση της εξ αποστάσεως εργασίας αποτελεί εξέλιξη που –παρότι επιβλήθηκε από τις τρέχουσες ιδιαίτερες συνθήκες– αναμένεται να καθιερωθεί σε μεγάλο βαθμό και μετά το τέλος της πανδημίας. Ήδη στην Ευρώπη, το ποσοστό των εργαζόμενων από απόσταση αγγίζει το 40% ενώ λίγο πριν τον Covid-19 έφτανε μόλις στο 11%. Ταυτόχρονα, η εξ αποστάσεως εργασία διαδίδεται σε όλο και περισσότερους επαγγελματικούς τομείς που δεν σχετίζονται πάντα άμεσα με τις νέες τεχνολογίες. Θεωρούμε ότι οι παραπάνω τάσεις οδηγούν ήδη και θα οδηγήσουν μελλοντικά σε σημαντική αύξηση της ζήτησης για μεσοπρόθεσμες μισθώσεις, ειδικά σε πόλεις της Νότιας Ευρώπης, όπου το κλίμα είναι ελκυστικό και το κόστος ζωής παραμένει ακόμα σχετικά χαμηλό. Στην Αθήνα ειδικά, μία τέτοια εξέλιξη μοιάζει εξαιρετικά πιθανή, μέσα από τη σταδιακή μετατροπή της σε city break τουριστικό προορισμό και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι διαθέτει κιόλας τις απαραίτητες υποδομές, όπως κατάλληλα διαμορφωμένα και επιπλωμένα διαμερίσματα, οικοδεσπότες με εμπειρία και υψηλές δεξιότητες, ψηφιακές υποδομές για τηλεργασία και έναν σημαντικό και αυξανόμενο αριθμό co-working spaces. Η εταιρεία Airbnb αφουγκράζεται (και διαμορφώνει παράλληλα) τις σύγχρονες αυτές εξελίξεις, προσκαλώντας πολύ εύστοχα τους πελάτες της όχι μόνο να «ζήσουν σαν ντόπιοι» (σύμφωνα με το αρχικό κεντρικό σλόγκαν της: live like a local) αλλά και να «ζήσουν παντού» (live anywhere).

Ο Κ.Χατζηδάκης μετά την επαίσχυντη ψήφιση του νομοσχεδίου από τη ΝΔ έκανε μία γελοία δήλωση. Μας κατηγορεί δήθεν η κυβέρνηση που ψηφίσαμε 50 άρθρα από τα 120 νομοσχεδίου, ενώ το καταδικάζουμε. Τα άρθρα που ψηφίσαμε, που ήταν βέβαια ο φερετζές του υπόλοιπου νομοσχεδίου, ήταν ευρωπαΐκές οδηγίες από το 2019 κατά της κακοποίησης εντός του χώρου εργασίας και της παρενόχλησης, και της εναρμόνισης οικογενειακής ζωής με εργασιακό βίο. Όχι μόνο δεν είχαμε πρόβλημα να τις ψηφίσουμε, αλλά φωνάζαμε από καιρό να τις φέρουν στη Βουλή. Ο κ. Χατζηδάκης μας κατηγόρησε ακόμα ότι δεν ψηφίσαμε το άρθρο 50 όπου δήθεν κατοχυρώνεται το 8ωρο. Στη δεύτερη παράγραφο όμως, αυτού του άρθρου κατοχυρώνεται το 10ωρο, με τις 2 ώρες υπερωρίες να πληρώνονται σε ρεπό. Μας κατηγορεί ακόμα ότι δεν ψηφίσαμε το άρθρο που κατοχυρώνει  τους ντελιβεράδες. Δεν λέει όμως, ότι τους κατοχυρώνει ως ελεύθερους επαγγελματίες. Κατά την άποψη του κ. Χατζηδάκη, δεν είναι μισθωτοί, αλλά αυτοαπασχολούμενοι, κάτι σαν δικηγόροι, μηχανικοί, κτλ. Το νομοσέδιο αλυσοδένει τον εργαζομένο όταν αυτός γυμνός θα διαπραγματεύεται μόνος του με τον εργοδότη, το ωράριο  και την αμοιβή του.  Τη στιγμή μάλιστα που  στη 1 θέση ανέργου αντιστοιχούν 2 θέσεις εργαζόμενου, μας λέει ο κ. Χατζηδάκης ότο ο εργαζόμενος έχει διαπραγματευτική δύναμη; Νομιμοποιείται πλέον το δίκιο του ισχυρότερου και καθιερώνονται εργασιακές σχέσεις ζούγκλας. 1 στις 4 επιχειρήσεις παρανομούν, σύμφωνα με το ΣΕΠΕ. Στα δύο χρόνια χρόνια που αναδιοργάνωσε ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση το ΣΕΠΕ καταγράφηκαν 6 εκατομμύρια παράνομες υπερωρίες. Μόνο ο ΣΕΒ και το ΣΕΤΕ υποστήριξαν τον νόμο, και τον υπαγόρεψαν. Οι εργοδότες της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας είναι εναντίον του νομοσχεδίου γιατί με αυτό και την κατάργηση της κυριακάτικης αργίας ευνοούνται οι μεγάλες αλυσίδες. Ο εργαζόμενος δεν κάνει υπερωρίες για να κάνει μετά βόλτες αλλά γιατί δεν του φτάνουν τα χρήματα του. Σήμερα το 85% των εργαζομένων παίρνουν μέχρι 900 ευρώ το μήνα και δεν τους φτάνουν. Για αυτό κάνουν υπερωρίες. Ο ΣΥΡΙΖΑ παρέλαβε τις συλλογικές συμβάσεις στο 6% και τις έφτασε στο 14%  όταν στην Ευρώπη είναι 60%. Η ΝΔ θέλει να ξεχνάει ότι κυβέρνησε τη χώρα το 2012 έως 2014 και το 2011 με τη συγκυβέρνηση που υποστήριξε, με το ίδιο σχέδιο, όπως το αντεργατικό νομοσχέδιο που έφερε. Θέλει να ξεχνάει πού εκτόξευσε τα πάντα με την πολιτική που επαναλαμβάνει. Τον  δείκτη εισοδηματικής ανισότητας τον είχαν φτάσει στο 34%, και εμείς σε πολύ δύσκολα χρόνια τον πήγαμε στο 31%. Η παιδική φτώχεια εκτοξεύθηκε στο 25,5%, τόσο μας την παρέδωσαν, αλλά την ρίξαμε στο 21%. Μας παρέδωσαν την ανεργία στο 26% και την ρίξαμε στο 17%. Εμείς καταργήσαμε τον υποκατώτατο μισθό και τον κατώτατο  τον παραλάβαμε στα 586 και τον πήγαμε 650 ευρώ. Εκεί τον έχουν αφήσει. Ως προς την ψηφιακή κάρτα, το πρόβλημα είναι ότι το ωράριο του το δηλώνει ο ίδιος ο εργαζόμενος, προφανώς καθ΄ υπαγόρευση του εργοδότη, επομένως ακόμα κι αν βρεθεί παρανομία δεν ξέρουμε εάν θα διώκεται ο εργοδότης. Ταυτόχρονα το ΣΕΠΕ πρέπει να κάνει δύο ελέγχους, εάν κάνει υπερωρίες ο εργαζόμενος και εάν κάνει μειωμένο ωράριο με τα ρεπό. Θα γίνεται ένα χάος στον έλεγχο. Πολύ επικίνδυνη η ιστορία με την ψηφιακή κάρτα έτσι όπως εξελίσσεται. Από σήμερα βρισκόμαστε σε θέση μάχης, η κοινωνία θα καταργήσει το νομοσχέδιο στην πράξη, αλλά και στη Βουλή αυτό θα κάνει μια νέα προοδευτική κυβέρνηση.

«Η κυβέρνηση από την πρώτη στιγμή έδειξε ότι στηρίζει τους εργοδότες που παραβιάζουν τους κανόνες, αυτούς που δεν τηρούν τα ωράρια εργασίας και είχαν απλήρωτες υπερωρίες, και έρχεται τώρα ουσιαστικά να νομιμοποιήσει τις απλήρωτες υπερωρίες», πρόσθεσε. Όσον αφορά τη σχέση της Ελλάδας με τα ευρωπαϊκά δεδομένα στο πεδίο της εργασίας, τόνισε ότι «είμαστε η μοναδική χώρα που έχει κατώτατο μισθό χαμηλότερο σε σχέση με αυτόν του 2010 –μάλλον γι’ αυτό συζητάμε συνέχεια για τις υπερωρίες». «Ο κατώτατος μισθός στη χώρα μας πρέπει να αυξηθεί και να διασφαλιστεί ένα σύστημα ισχυρών συλλογικών συμβάσεων εργασίας», διεμήνυσε ο Νάσος Ηλιόπουλος, εξηγώντας ότι «ο ευρωπαϊκός μέσος όρος κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις είναι στο 60% ενώ στην Ελλάδα είναι στο 14,7% και η ΝΔ έρχεται σήμερα να γενικεύσει ακόμα περισσότερο τις ατομικές συμβάσεις». «Όταν η κυβέρνηση Μητσοτάκη νομοθέτησε χθες οι υπερωρίες στη βιομηχανία να αυξηθούν από τις 96 στις 150 ώρες –και όλες οι μελέτες δείχνουν ότι τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα γίνονται στο τέλος της βάρδιας- είναι βέβαιο ότι βάζει την υπογραφή της στην υποβάθμιση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων», επισήμανε ο εκπρόσωπος Τύπου. «Όλα αυτά, το νέο μοντέλο φτηνής εργασίας που φέρνει η ΝΔ με απλήρωτα 10ωρα και διαλυμένους ελεγκτικούς μηχανισμούς, θα διώξουν ξανά τους νέους επιστήμονες από τη χώρα, γιατί κανένας δεν θα κάτσει να δουλέψει σε αυτές τις συνθήκες όταν μπορεί να βρει αξιοπρεπείς όρους εργασίας σε μια ευρωπαϊκή χώρα», κατέληξε ο Νάσος Ηλιόπουλος.​

"Το νομοσχέδιο αυτό εισάγει τον νόμο της ζούγκλας, που είναι το δίκαιο του ισχυροτέρου” υπογράμμισε η Θεανώ Φωτίου και πλήττει βάναυσα την οικογένεια που χρειάζεται στήριξη και όχι ρεπό. Το 85% των εργαζομένων στη χώρα αμείβεται με μιθούς έως 1000 ευρώ. Αν πληρώνονταν οι υπερωρίες θα κέρδιζε 180 ευρώ. Με Χατζηδάκη χάνει τα 180 ευρώ” Η κ. Φωτίου αναφέρθηκε αναλυτικά στη στήριξη των οικογενειών που θεσμοθέτησε ο ΣΥΡΙΖΑ παρά τις αντίξοες συνθήκες του μνημονίου “Αυξήσαμε όλες τις δομές για το παιδί και ανεβάσαμε τα κονδύλια από 800 εκατομμύρια ευρώ στο 1 δις 400 ευρώ. Διπλασιάσαμε τα voucher για τους παιδικούς σταθμούς, δόσαμε πείδομα στέγης σε 600.000 νοικοκυριά και καθιερώσαμε τα σχολικά γεύματα που θα είχαν σήμερα καθιερωθεί για το 100% των σχολικών μονάδων αν είμασταν στην κυβέρνηση. 

Η πολιτική αυτή «θα δημιουργήσει τέρατα» λέει ο Πάνος Σκουρλέτης και σημειώνει πως στην ΝΔ «φυλάνε τα νώτα τους» μπρος στο κύμα γενικευμένων αντιδράσεων στο νομοσχέδιο, για αυτό και βάζουν τόσα εμπόδια στην συνδικαλιστική δράση. Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ μετέφερε την εικόνα που αποκόμισε επισκεπτόμενος εργαζομένους στην καθαριότητα σε πέντε δήμους. Όπως είπε χαρακτηριστικά «ο κόσμος το έχει συνειδητοποιήσει» για αυτό και αποτυπώνεσαι και στις δημοσκοπήσεις ένα 65% που εναντιώνεται σε αυτόν τον νόμο της κυβέρνησης. (...) Αναφερόμενος στην κριτική από τα αριστερά στον ΣΥΡΙΖΑ ότι εφάρμοσε μνημόνιο ως κυβέρνηση, ο Πάνος Σκουρλέτης απαντά πως δεν πρέπει να ισοπεδώνονται όλα, φέρνοντας ως παράδειγμα την αύξηση του κατώτατου μισθού (στα 650 ευρώ) επί ΣΥΡΙΖΑ, στην οποία οφείλονται τα 534 ευρώ της αναστολής εργασίας που δόθηκαν στους εργαζομένους εν μέσω πανδημίας.

Είναι προφανές ότι το νομοσχέδιο Χατζηδάκη αποτελεί μία συνολική επίθεση στην κοινωνία. Δεν είναι απλώς μία επίθεση σε κάποια μερίδα εργαζομένων. Είναι μία συνολική επίθεση στους εργαζόμενους, στους ανέργους, στους νέους επιστήμονες, στους νέους που προσπαθούν να βρουν μία δουλειά, στους μικρομεσαίους επιχειρηματίες και στη συντριπτική πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας.   Αν κανείς παρατηρήσει μια προς μια τις ρυθμίσεις του νομοσχεδίου, θα συνειδητοποιήσει ότι στην πραγματικότητα είναι όλες με τη γραφίδα του ΣΕΒ και εξυπηρετούν συγκεκριμένο αίτημα της επιχειρηματικής ελίτ. Είτε αυτά αφορούν τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας δηλαδή την καταστρατήγηση του ωραρίου, είτε αφορούν το έκτρωμα που συμβαίνει με τους εργαζόμενους της μερικής απασχόλησης οι οποίοι θα υποχρεούνται να δουλεύουν και σπαστό ωράριο και περισσότερες ώρες, διαλύοντας την οικογενειακή ζωή του εργαζόμενου. Πλέον, με το νομοσχέδιο, το δικαίωμα στην απεργία δεν θα υπάρχει καθώς εξαρχής όλες θα είναι παράνομες, ενώ τεράστια ευθύνη θα υπάρχει της συνδικαλιστικής οργάνωσης για την εργασία των απεργοσπαστών.  Σε ότι αφορά τις απολύσεις, έχουμε σεισμικές ανατροπές οι οποίες δίνουν ένα γενικευμένο σήμα αποθράσυνσης των εργοδοτικών πρακτικών, αυθαιρεσιών και ασυδοσίας. Πλέον, με το νομοσχέδιο Χατζηδάκη, η ανομία γίνεται νόμος και δεν νομίζω ότι θα σταθεί ακόμα κι αν περάσει στο κοινοβούλιο. Δεν θα μπορέσει να σταθεί για πολύ καιρό ένα πλαίσιο που νομιμοποιεί την ανομία. Ήδη οι εργαζόμενοι το έχουν  συνειδητοποιήσει. Μεγάλες κοινωνικές ομάδες αντιδρούν και πολύ γρήγορα, στην πράξη, αυτό το νομοσχέδιο έχω την πεποίθηση ότι θα μείνει στην άκρη.

Δεν είναι δυνατόν αφού υπάρχει κρατική επιχορήγηση για τα κόμματα και για τα ιδρύματα, να σωρεύονται τέτοια χρέη, την ίδια ώρα που ξεκινά η εφαρμογή του πτωχευτικού για κάθε απλό δανειολήπτη που έχει περάσει τη διπλή κρίση.  Δεν είναι δυνατόν να δίνουν αυτό το παράδειγμα της διαχείρισης των οικονομικών τους μαζί με τον αυταρχικό και παραθεσμικό τρόπο ρύθμισής τους, παραπέμποντας το ζήτημα στο μέλλον. Είναι πρόκληση προς τη κοινωνία που υφίσταται τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που οδηγούν σε μια νέα φτωχοποίηση.

Η πανδημία επιτάχυνε θεαματικά και επικύρωσε την άρνηση του συλλογικού και τον ατομοκεντρισμό. Επικύρωσε την εξατομίκευση του νεοφιλελευθερισμού. Το άτομο πλέον δεν χειραγωγείται απλώς αλλά αυτοχειραγωγείται, πείθεται για την «ατομική του ευθύνη», πείθεται ότι είναι αποκλειστικά υπεύθυνο για τις πράξεις του. Σύμφωνα με αυτή τη λογική ο ατομοκεντρισμός διευκολύνει το άτομο, το οποίο πείθεται ψευδώς ότι μπορεί να διαχειρίζεται τον εαυτό του ελεύθερα. Αυτό είναι ανατροπή της πρόσληψης της ίδιας της ελευθερίας που πλέον δεν είναι ελευθερία στην ύπαρξη αλλά στην πράξη, το «είμαι ελεύθερος» είναι τώρα μεταβατικό, σημαίνει «είμαι ελεύθερος να κάνω κάτι». Πρόκειται για συμφεροκεντρική ιδέα περί ελευθερίας. Παράλληλα, από όλα αυτά αναδύεται και μια νέα πολιτική αυταρχικότητα: αν δεν φοράς μάσκα είσαι αποδιοπομπαίος. Στο συμβολικό τουλάχιστον επίπεδο, όμως, η μάσκα συμβάλλει αποφασιστικά στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της πρόσληψης του εαυτού. Δεν χρειάζεται να με βλέπουν, δεν χρειάζεται να τους βλέπω. Μπορεί να στηρίζεται σε κάτι συγκυριακά σωστό αλλά μακροπρόθεσμα δημιουργεί νέα μοντέλα συμπεριφοράς. Ως τώρα υπήρχαν κατά καιρούς αντιστάσεις και προσπάθειες της εξουσίας να καταστέλλουν αυτές τις αντιστάσεις. Από τη στιγμή όμως που το άτομο αυτοχειραγωγείται, οι αντιστάσεις αμβλύνονται. Ειρωνικά, το σύνθημα «τηρείτε τις αποστάσεις» δεν απέχει πολύ από το «μην εμπιστεύεστε παρά μόνο τον εαυτό σας». (...) Δεν βρισκόμαστε σε καθεστώς πλήρους δημοκρατίας. Αυτό στο οποίο όλοι οι πολίτες μετέχουν ξέροντας τι θέλουν και τι ακριβώς κάνουν, δεν υπάρχει. Αυτό που αποτέλεσε και αποτελεί ακόμα τη μείζονα θεσμική κατάκτηση της ανθρωπότητας –για την προάσπιση της οποίας είμαστε όλοι και όλες υπεύθυνοι, οι καθένας χωριστά και όλοι μαζί– έχει αρχίσει να υφίσταται μια σειρά από σημαντικές αλλοιώσεις. Βέβαια ιδεατή δημοκρατία δεν υπήρξε και ποτέ. Σήμερα όμως είμαστε σε άλλη εντελώς φάση: ό,τι αποφασιστεί είναι a priori χειραγωγημένο από μηχανισμούς που πλέον δεν είναι μόνο του κράτους, είναι και ιδιωτικοί. Λ.χ. από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που δεν είναι πλέον κρατικά αλλά ανήκουν στο μεγάλο κεφάλαιο, που δεν θέλει να δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Όταν το Facebook μπορεί να αποφασίζει σε ποιον θα επιτρέπει ή δεν θα επιτρέπει τη διαδικτυακή επικοινωνία σημαίνει ότι υπάρχει έλεγχος σε ό,τι μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα. Και όταν διάφορα κέντρα εξουσίας έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τι θα ειπωθεί, τότε σταματάει η ελεύθερη γνώμη και η επικοινωνία, τότε δεν υπάρχει δημοκρατία. Όπως και να το δεις, είναι το τέλος του Βολτέρου. Αυτό που διαφαίνεται είναι η αυστηρή χειραγώγηση της δημόσιας επικοινωνίας με ολοένα και μεγαλύτερη δυνατότητα παρακολούθησης όλων των ανθρώπων. Οι ιδιωτικές δυνάμεις μπορούν να μάθουν σε πέντε λεπτά, αν το θελήσουν, τι έφαγα το πρωί, αν είμαι αριστερός ή δεξιός, αν είμαι ομοφυλόφιλος ή οτιδήποτε άλλο. Αυτή είναι μια τεράστια δύναμη πειθούς, εκβίασης, καταστολής, είναι βία, καταστολή, χειραγώγηση, ανελευθεροποίηση. Και δεν έχουμε δει ακόμα τα όρια αυτού του πράγματος. Είναι ερώτημα λοιπόν αν σ’ αυτές τις συνθήκες εξακολουθεί να υπάρχει αυτό που ονομάζουμε δημοκρατία. Η δημοκρατία έτσι γίνεται μια θεατρική τελετουργία. Η δημοκρατική κανονικότητα είναι κατ’ εξοχήν μη κανονική.