Συνεντεύξεις

Η Ράνια Σβίγκου μίλησε για όσα δεν έχει κάνει η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας για τα ελληνοτουρκικά και για τις αποτυχίες του πρωθυπουργού που δεν κατάφερε αυτό να μπει στην ατζέντα της τελευταίας συνόδου κορυφής, ενώ επισήμανε την αναγκαιότητα η ατζέντα και το περιεχόμενο της διαπραγμάτευσης στην επανέναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου να τεθεί από εμάς και όχι κάποιον τρίτο. Μεταξύ άλλων δε, μίλησε και για την αδυναμία του κ. Μητσοτάκη να συμβιβάσει και τις αντιφατικές φωνές και την ακροδεξιά του κόμματος του και η διχοτόμηση της ΝΔ όσον αφορά την αντιμετώπιση της Τουρκίας δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος της χώρας.

Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η αλήθεια δεν αρκεί. Οι ορθολογιστές τείνουν να πιστεύουν ότι εάν παρουσιάσεις στους ανθρώπους τα γεγονότα, αυτοί θα αλλάξουν τις απόψεις τους. Ομως αυτό που εκμεταλλεύονται οι κλεπτοκράτες είναι η κρίση της νεοφιλελεύθερης αρχιτεκτονικής της σκέψης. Οταν μια θρησκεία αποτυγχάνει, το ανθρώπινο ένστικτο μας οδηγεί να ρωτήσουμε: υπάρχουν άλλες παλιότερες θρησκείες που δεν απέτυχαν; Ο νεοφιλελευθερισμός -η θρησκεία του ατομικισμού και της ιδιωτικοποίησης- έχει αποτύχει ξεκάθαρα. Ετσι από τη στιγμή που η ταυτότητα της αγοράς δεν εξηγεί πλέον τον κόσμο, οι άνθρωποι κατρακυλούν πίσω στις παλιές ταυτότητες: εθνότητα, θρησκεία, «ανδροπρέπεια». Στη δική μου χώρα η ταυτότητα του να ανήκεις στην «εργατική τάξη» επανακαθορίζεται με το να είσαι λευκός, αρσενικός, φασίστας άνω των πενήντα ετών – ενώ η πραγματική εργατική τάξη είναι πολυεθνική, στην πλειοψηφία της θηλυκή και νεαρής ηλικίας. Στη Βρετανία οι «αξίες» έχουν υπερκεράσει τα οικονομικά συμφέροντα ως η κινητήρια δύναμη στην πολιτική και την ψήφο. Γι’ αυτό πρέπει να αναγνωρίσεις πρώτα ότι αυτό που ο Γκράμσι (και ο Λένιν) αποκαλούσαν «οικονομισμό» δεν αρκεί. Δεν μπορείς να περιορίσεις όλους τους αγώνες στα οικονομικά και δεν μπορείς να περιμένεις ότι το κοινό οικονομικό συμφέρον των ανθρώπων θα διαλύσει τις αποκλίνουσες πολιτιστικές αξίες που εγείρονται μέσα στην εργατική τάξη. Σ’ αυτό είναι που ο Κόρμπιν και ο στενός του κύκλος -από την ίδια διανοητική παράδοση με το ελληνικό ΚΚΕ- έκαναν λάθος. Το να το κάνεις σωστά σημαίνει να ξεκινάς από την εμπειρία. Η Αριστερά πρέπει να οικοδομήσει κοινότητες της εργατικής τάξης που δεν θα έχουν έναν αποκλειστικό τρόπο σκέψης. Οταν λέμε «κοινωνικά κινήματα», το μυαλό μας πάει αμέσως σε έναν στεγαστικό συνεταιρισμό ή στα ενοίκια ή στις «Παρασκευές για το Μέλλον». Οι τομείς τους οποίους πρέπει να ξανακερδίσουμε ίσως μοιάζουν με ένα κοινωνικό κίνημα κυριακάτικης ποδοσφαιρικής ομάδας ή μια Τράπεζα Τροφίμων. Οι παλιές σοδιαλδημοκρατίες οικοδομήθηκαν μέσα σε πολύ φτωχές και απελπισμένες κοινότητες, με το να «μετατραπούν» σε ένα άτυπο κράτος πρόνοιας. Αυτό πρέπει να κάνουμε και εμείς. Και πάνω απ’ όλα πρέπει να καταλάβουμε ότι η ταινία στην οποία πρωταγωνιστούμε δεν είναι η ίδια με παλιότερα. Η νεοφιλελεύθερη λιτότητα είναι κακή. Ο προ-φασιστικός αυταρχικός εθνικισμός είναι χειρότερος. Θα συμμαχούσα με οποιονδήποτε νεοφιλελεύθερο οπαδό της λιτότητας που θέλει να σταματήσει τον φασισμό: το ερώτημα για τις ελίτ -σε Ελλάδα και Βρετανία- είναι εάν πραγματικά θέλουν να το κάνουν.

Αποτελεί τομή ότι πρώτη φορά δανείζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση ως οντότητα, κάτι που πριν από έξι μήνες δεν θα ήταν καθόλου προφανές. Από την άλλη με ανησυχεί ότι σε σχέση με την αρχική πρόταση Merkel – Macron, που επιδίωξε ένα συμβιβασμό ανάμεσα στις χώρες του Βορρά και του Νότου, οι λεγόμενοι τέσσερις φειδωλοί κέρδισαν έδαφος. (...) Το πρόγραμμα που φαίνεται να προτείνει η επιτροπή Πισσαρίδη, επιμένει σε ένα αφήγημα που δεν έχει αλλάξει από το 2004, και που και δεν απέτρεψε την κρίση του 2009, αλλά την αντιμετώπισε με τον χειρότερο τρόπο. Ο μόνος λόγος που θα κάνει τον κ. Μητσοτάκη να μην ανησυχεί για την ύπαρξη –μνημονιακών – όρων, είναι να έχει έτσι κι αλλιώς τέτοια μέτρα στο σχέδιο του. Δεν το λες και θετικό οιωνό για το μέλλον. (...) [Εμείς] αντί για περαιτέρω προώθηση της ευελιξίας της αγοράς εργασίας, θα είχαμε ένα σχέδιο ανάπτυξης που βασίζεται σε αυτόν τον κόσμο της εργασίας και σπρώχνει όλη την παραγωγική διαδικασία (είτε δημόσια, είτε ιδιωτική είτε της κοινωνικής οικονομίας) - σε νέες τεχνολογίες, νέα προϊόντα, νέες αγορές. Γιατί για εμάς δεν νοείται ανάπτυξη με μισές δουλειές και μίσους μισθούς. Αντί για ιδιωτικοποιήσεις θα προωθούσαμε την ανάπτυξη της αξίας των περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου και μέσω της ΕΕΣΥΠ, ενισχύοντας τις θετικές εξωτερικότητες. Αντί για ιδιωτικοποίηση του Β πυλώνα της ασφάλισης, θα προωθούσαμε στήριξη της υγείας και την ενίσχυση του ασφαλιστικού συστήματος μέσω της ενίσχυσης της εργασίας. Αντί για την ενίσχυση φίλων και γνωστών θα προωθούσαμε ένα επενδυτικό σχέδιο, όπου όλοι θα ήξεραν τους κανόνες του παιχνιδιού. Γιατί οι σοβαροί επενδυτές, μικροί η μεγάλοι αυτό θέλουν: διαφάνεια και ίδιους κανόνες. (...) Η χώρα στην αρχή της υγειονομικής κρίσης είχε τα όπλα (μαξιλάρι, δημοσιονομική εικόνα, καλό αξιόχρεο) να αντιμετωπίσει σε μεγάλο βαθμό την επερχόμενη ύφεση. Η κυβέρνηση της ΝΔ δεν το έκανε. Τώρα, το βασικό που πρέπει να μας απασχολεί είναι η ταχύτητα και το είδος της ανάκαμψης. Από την αρχή προειδοποιούσαμε ότι δεν θα είναι γρήγορη, το γεγονός δε ότι η κυβέρνηση φορτώνει όλες τις υποχρεώσεις πολιτών και επιχειρήσεων στα επόμενα χρόνια επιδεινώνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Φοβάμαι ότι θα χρειαστεί πολύς καιρός για να φτάσουμε στα μεγέθη του 2019, αυτά δηλαδή που παρέδωσε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. (...) Όπως έλεγε ο Κέυνς, θέλουμε χαμηλά επιτόκια για να κάνουμε πράγματα. Αν σταματήσουμε να κάνουμε πράγματα, μόνο και μόνο για να κρατήσουμε τα επιτόκια χαμηλά, τότε βλέπουμε τον κόσμο ανάποδα. Άρα η λογική είναι να φτιάξεις ένα μαξιλάρι (θυμίζω ότι η ΝΔ μας κατηγορούσε όταν το κάναμε), να το ξοδεύεις στους δύσκολους καιρούς (η ΝΔ αρνείται να το κάνει), και να το αναπληρώνεις όταν τα πράγματα που έχεις κάνει αποδώσουν καρπούς. (...) Για να μην έχουμε νέα κόκκινα δάνεια, το βασικό είναι να μην δημιουργήσει η κυβέρνηση νέα χρέη στις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Για αυτό προτείναμε να καλυφθούν πλήρως οι μισθοί των εργαζομένων και να δοθεί μη επιστρεπτέα ενίσχυση στις επιχειρήσεις. Πώς αλλιώς αυτοί οι άνθρωποι δεν θα δημιουργήσουν νέα χρέη; Και πώς είναι δυνατόν να μην κοκκινίσει μεγάλο μέρος των νέων χρεών; Οι κ. Μητσοτάκης και Σταϊκούρας εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις έχουν κάποιου είδους λεφτόδεντρα, για να καλύψουν τις νέες υποχρεώσεις που δημιουργούνται. Δυστυχώς όμως τα μόνα δέντρα που υπάρχουν είναι κάτι απότιστες ψευτοπιπεριές. (...)

Βλέπουμε μια κλιμάκωση της αστυνομικής  βίας το τελευταίο χρονικό διάστημα.  Βλέπουμε μάλιστα απανωτές αστυνομικές σκευωρίες, δηλαδή ψευδείς καταθέσεις αστυνομικών οι οποίες χρησιμεύουν προκειμένουν να στηθούν κατηγορητήρια κακουργηματικά, που σημαίνει ότι οι συλληφθέντες που οδηγούνται στον ανακριτή και τον εισαγγελέα έχουν να περάσουν τη διαδικασία υπό τη δαμόκλειο σπάθη είτε μιας ενδεχόμενης προφυλάκισης είτε των περιοριστικών όρων. Θεωρούμε ότι όλα αυτά δρουν στην πραγματικότητα τρομοκρατικά και προσπαθούν να ευοδώσουν στους πολίτες μια αίσθηση ότι καλό είναι να μη διαδηλώνουν. Καλό είναι δηλαδή να μην εφαρμόζουν το συνταγματικό τους δικαίωμα. Αυτό είδαμε στους συλληφθέντες της διαδήλωσης της 9ης Ιούλη, της μεγάλης συγκέντρωσης έξω από τη Βουλή την ημέρα ψήφισης του νόμου. Το είδαμε και με τους περιοριστικούς όρους που τέθηκαν στους τρεις συλληφθέντες που στην πραγματικότητα έχουμε τη στοχοποίηση μιας ολόκληρης περιοχής, της περιοχής των Εξαρχείων και απαγόρευσης συμμετοχής σε συναθροίσεις και συγκεντρώσεις.

Δυστυχώς, είμαστε υποχρεωμένοι να πούμε ότι δεν έγιναν αυτά που έπρεπε. Ουσιαστικά, δεν έχει εκπληρωθεί καμία μόνιμη πρόσληψη, ενώ οι 4000 προσλήψεις ιατρικού και λοιπού προσωπικού καλύφθηκαν μόνο από επικουρικούς. Μάλιστα, κάποιοι από αυτούς παραμένουν δύο και τρεις μήνες απλήρωτοι. Είναι δε ανησυχητική η έλλειψη ουσιαστικής ενίσχυσης της ΠΦΥ και της επαρκούς εκπαίδευσης του προσωπικού στην αντιμετώπιση του COVID19. Οι νέες επιστημονικές απόψεις που προέρχονται από λεπτομερείς μελέτες δείχνουν τη μεγάλη αξία της πρόληψης στην επιλογή των ασθενών υψηλού ρίσκου και της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το ΚΙΝΑΛ συμπορεύεται με την κυβέρνηση της ΝΔ. Το είδαμε και στην Προανακριτική, όπου υπήρξε αγαστή συνεργασία μεταξύ τους, για το κουκούλωμα του σκανδάλου Novartis. Το ότι το ΚΙΝΑΛ προθυμοποιήθηκε να υπερψηφίσει ένα νομοσχέδιο, το οποίο αποτελεί, στα κύρια σημεία του, απόδοση στα νέα ελληνικά του αντίστοιχου χουντικού Διατάγματος, και είναι προδήλως αντισυνταγματικό, αποτελεί άλλη μια διολίσθηση της ηγετικής του ομάδας, προς τα δεξιά.  Μπορεί η κ. Γεννηματά να έχει αποφασίσει, ακόμα και σήμερα, να ασκεί αντιπολίτευση στον ΣΥΡΙΖΑ, και, παρεμπιπτόντως, να διαφωνεί σε κάποια επιμέρους ζητήματα με την κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά δεν πιστεύω ότι η μεγάλη πλειοψηφία των προοδευτικών, δημοκρατικών πολιτών, επικροτεί μια συμπόρευση με την Δεξιά των κ. Βορίδη και Γεωργιάδη. Απέναντι στη σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ, η συνεργασία των προοδευτικών δυνάμεων δεν είναι ένα επικοινωνιακό σύνθημα, ούτε μέρος ενός ψηφοθηρικού σχεδίου. Μια τέτοια πολιτική συνεργασία προϋποθέτει την προγραμματική σύγκλιση, στη βάση της υπεράσπισης της εργασίας και του κοινωνικού κράτους, των δημοκρατικών δικαιωμάτων, της απάντησης στην κλιματική κρίση.  Δείτε το παράδειγμα της Ιβηρικής Χερσονήσου, όπου μια συνεργασία της Αριστεράς με τους σοσιαλιστές παράγει θετικά αποτελέσματα για τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας και συγκρίνετέ το με την ελληνική περίπτωση και τη στάση της ηγεσίας του ΚΙΝΑΛ. Ο καθένας, βέβαια, κρίνεται και θα κριθεί από τις επιλογές του. Και το ΚΙΝΑΛ δεν θα ξεφύγει από αυτόν τον κανόνα. Πέρα από το ζήτημα των πολιτικών συμμαχιών, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να θεμελιώσουμε μια συμμαχία του κόσμου της εργασίας με τα νέα μεσαία στρώματα, με έμφαση στους αυτοαπασχολούμενους και τη διανοητική εργασία, παράλληλα με τους αποκλεισμένους και τους ανέργους. Διότι, η μάχη εναντίον του νεοφιλελευθερισμού, του εθνικισμού, εναντίον της αποδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων, η αναγκαιότητα αντιμετώπισης των μεγάλων προκλήσεων της εποχής μας, της κλιματικής κρίσης, του προσφυγικού και μεταναστευτικού, της επερχόμενης οικονομική κρίσης, επιβάλλει κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες και συνεργασίες.  

«Κατά κανόνα, τα προβλήματα λύνονται. Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση. Δεν έχει, όμως. Είναι εντελώς μάταιο να αντιμετωπίζουμε ως πρόβλημα ένα φαινόμενο. Τέτοιο είναι και το προσφυγικό: ένα κοινωνικό φαινόμενο που γεννά προβλήματα - λιγότερα ή περισσότερα, ανάλογα με το πώς το διαχειριζόμαστε. Επιχειρώντας να εντάξουμε ιστορικά το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα στη μακρά και μέση διάρκειά του στην Ελλάδα, επιχειρούμε ουσιαστικά να εμβαθύνουμε τις αξιολογήσεις μας, να διασώσουμε την ευθυκρισία και την προνοητικότητά μας από τον πανικό που προκαλούν οι φρενήρεις ρυθμοί των γεγονότων. Να απομαγεύσουμε τη στιγμή από τα πάθη της. Σε αυτές τις δύσκολες και αγωνιώδεις στιγμές, το παρόν βιβλίο γράφτηκε με σκοπό να προσφέρει επιχειρήματα σε όσους πιστεύουν ότι το προσφυγικό και το μεταναστευτικό είναι ζητήματα με τα οποία η ελληνική κοινωνία -είτε της αρέσει είτε όχι- θα πρέπει να μάθει να ζει, χωρίς εξωραϊσμούς και δαιμονοποιήσεις. Από αυτή την άποψη, θέλει πρωτίστως να υπηρετήσει την αρετή της επίγνωσης: της επίγνωσης ως μοναδικής προϋπόθεσης για να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο».

Η προσπάθεια διαμόρφωσης ενός πλειοψηφικού μπλοκ πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων με σκοπό μια προοδευτική διακυβέρνηση αποτελεί μια βασική στρατηγική επιλογή, που δεν απευθύνεται μόνο προς το χώρο της κεντροαριστεράς αλλά και σε αυτούς που, σχηματικά μιλώντας, βρίσκονται προς τα αριστερά μας. Θα σας έλεγα πως μεγαλύτερη βαρύτητα για την αλλαγή των συσχετισμών έχει η προσπάθεια να ξαναβρεθεί στον πολιτικό στίβο και στο πεδίο των κοινωνικών αγώνων όλος αυτός ο κόσμος που δεν συμμετέχει και δεν εμπνέεται. Ο κόσμος της διάσπαρτης ανένταχτης αριστεράς και της αποχής. Αναγνωρίζω ως ένα σοβαρό εμπόδιο τη στάση του ΚΙΝΑΛ, αυτό είναι όμως κάτι που θα πρέπει να απασχολεί πρώτα από όλα το ίδιο. Σε άλλη περίπτωση θα βρεθεί μπροστά σε ανυπέρβλητα εμπόδια. 

Οι σημερινές κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές εξάρσεις δεν μπορούν να γίνουν πλήρως κατανοητές με τους συνήθεις όρους φτώχειας και αδικίας. Κατανοούνται με μεγαλύτερη ακρίβεια ως ένας τύπος αποβολής από την επαγγελματική ζωή, από το χώρο διαβίωσης, ακόμα και από την ίδια τη βιόσφαιρα που καθιστά δυνατή τη ζωή. Μια από τις διαστάσεις αυτών των σύνθετων συστημάτων είναι οι ποικίλων μορφών περιφράξεις, που μετατρέπουν τους εκτοπισμένους σε αόρατους, οι εξοβελισμοί από τα διάφορα λειτουργικά συστήματα: οικονομικά, κοινωνικά, της βιόσφαιρας. Αυτό που υποστηρίζω, είναι ότι η στιγμή της αποβολής είναι μια κατάσταση όπου μια υπάρχουσα δυναμική διασχίζει αυτό το συστημικό άκρο και εισέρχεται σε ένα είδος terra nullius (σημ: έννοια που περιγράφει μια περιοχή, η οποία δεν είναι υπό την κυριαρχία κανενός). Αυτή γίνεται η στιγμή που οι εννοιολογικές κατηγορίες μας σταματούν να λειτουργούν: όταν δεν μπορούν να κατανοήσουν, να συλλάβουν τι συμβαίνει αφότου διασχίσουν αυτό το συστημικό άκρο. Αυτό που βρίσκεται στην άλλη πλευρά του συστημικού άκρου, γίνεται αόρατο στις υπάρχουσες αντιληπτές κατηγορίες μας. Φυσικά, υπάρχει μια φυσική και υλική πραγματικότητα που μπορούμε να δούμε: τα μάτια μας μπορούν να δουν ότι το σώμα των μακροχρόνια ανέργων δεν καταγράφεται πλέον στις στατιστικές, ή τη νεκρή γη που δηλητηριάζεται από την εξόρυξη, αλλά είναι μια εικόνα που στερείται νοήματος με τη μεθοδολογική και θεωρητική έννοια. Έτσι, αυστηρά μιλώντας, η αποβολή είναι η στιγμή, ο ιστότοπος, όπου οι εννοιολογικές κατηγορίες μας αποτυγχάνουν ή σταματούν να λειτουργούν.