Γιάννης Μπασκόζος: Το άνοιγμα στο πικ της πανδημίας είναι επικίνδυνο και αντιφατικό

Αυτή τη στιγμή, τα όπλα που διαθέτει η αξιωματική αντιπολίτευση, είναι ένα σχέδιο προγράμματος διαμορφωμένο για τις ανάγκες ενός συνεδριακού σώματος. Με την αναγκαστική γενικότητα των διατυπώσεών του δεν είναι το κατάλληλο μέσο για τη στήριξη μιας εκλογικής μάχης. Δεν ευνοεί την πειστικότητα, τη δεσμευτικότητα των προτάσεων. Αφήστε που μπορεί να προσβληθεί σαν σκόπιμη, για να μην υπάρχει συγκεκριμένη δέσμευση. Στη διάρκεια της πανδημίας, για την κάλυψη των αναγκών που αυτή δημιούργησε, υπήρξαν επεξεργασίες, όπως αυτή για το Νέο ΕΣΥ, ή για τις κατευθύνσεις μιας οικονομικής πολιτικής εξόδου από την κρίση. Σε αυτά τα πρότυπα χρειάζεται να υπάρξουν ανάλογες επεξεργασίες σε βασικούς τομείς, όπως είναι η περιβαλλοντική πολιτική και η πολιτική αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, η εκπαίδευση και η έρευνα, η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών προς όφελος των λαϊκών τάξεων, η προστασία της εργασίας και του εργατικού εισοδήματος, η ομαλή, παραγωγική και με αξιοπρέπεια ένταξη της νέας γενιάς και του ριζοσπαστικού δυναμικού της στην αναγεννητική προσπάθεια… Η δέσμευση απέναντι στα λαϊκά στρώματα χρειάζεται να είναι συγκεκριμένη και να εμπνέει εμπιστοσύνη. Η εμπέδωση αυτής της εμπιστοσύνης έχει και μια ακόμα προϋπόθεση: την τόνωση των οραματικών στοιχείων της πολιτικής. Όχι για να καλλιεργείται ο μαξιμαλισμός, αλλά για να εξασφαλίζεται η προοπτική ενός μακροπρόθεσμου πολιτικού σχεδίου, στο οποίο μπορούν να συντίθενται διαφορετικές αλλά συγκλίνουσες επιδιώξεις. Το επιβάλλει η καταγωγή του δυναμικού που μπορεί να συσπειρωθεί, η οποία ανάγεται στη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου για τον κοινωνικό μετασχηματισμό. Μόνο σε μια τέτοια προοπτική μπορεί να συνειδητοποιηθεί ευρύτερα η ανάγκη για μια νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία, στο πλαίσιο της οποίας υπαρκτές αντιθέσεις μπορούν να δώσουν τη θέση τους σε προωθητικές συγκλίσεις. Και, συνεπώς, να καταστεί δυνατή και σχετικά σταθερή η συνάντηση σε έναν κοινό τόπο, και στην ίδια κάλπη, ψηφοφόρων από διαφορετικές αφετηρίες.

Η κατάρρευση της βιομηχανίας είχε σαρωτικές επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό της Βρετανίας. Καθώς υπήρχε έλλειψη σταθερών θέσεων εργασίας που θα γέμιζαν το κενό, πολλές κοινότητες της εργατικής τάξης ποτέ δεν ανέκαμψαν. Ο αριθμός των εκτός εργασίας –με επίδομα ανεργίας ή αναπηρίας– παρέμεινε σταθερά υψηλός στις πρώην βιομηχανικές περιοχές. Οι νεαροί άνδρες της εργατικής τάξης κάποτε μπορούσαν να παρατήσουν το σχολείο στα 16 τους και να ξεκινήσουν μια αξιοπρεπώς αμειβόμενη μαθητεία σε κάποιο εργοστάσιο. Ήταν η πύλη προς μια αξιοσέβαστη εργασία και μια πηγή αυτοεκτίμησης, που βοηθούσε το χτίσιμο μιας ολοκληρωμένης ζωής. Αυτά ακριβώς σκότωσε η θατσερική αποβιομηχάνιση. Η νεανική ανεργία σήμερα βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ: περισσότεροι από ένας στους πέντε νέους ηλικίας 18 έως 25 βρίσκεται εκτός εργασίας. Ακόμη και πολλοί από εκείνους που στάθηκαν αρκετά τυχεροί ώστε να βρουν δουλειά, υποφέρουν από βαθιά οικονομική ανασφάλεια, εξαιτίας της ελαστικοποίησης της βρετανικής αγοράς εργασίας: αυτή τη στιγμή υπάρχουν 1,26 εκατομμύρια άνθρωποι που, αδυνατώντας να βρουν δουλειά με κανονικό ωράριο, αναγκάστηκαν να συμβιβαστούν με τη μερική απασχόληση. Υπάρχουν επιπλέον 1,5 εκατομμύριο προσωρινά απασχολούμενοι, οι οποίοι μπορούν να προσληφθούν και να απολυθούν με διορία μίας ώρας, πληρώνονται λιγότερα για να κάνουν την ίδια δουλειά και στερούνται δικαιώματα όπως επίδομα αδείας και αποζημίωση σε περίπτωση απόλυσης.

παρά τις μεταλλαγές των μορφών της εργασίας, παρά την πολυδιάσπαση και τις ετερονομίες του χαρακτήρα της στο σύγχρονο κόσμο, η ουσία της παραμένει ίδια κι ανόθευτη: παραγωγός του πλούτου και προϊόν εκμετάλλευσης ταυτόχρονα, η εργασία είναι εκείνο ακριβώς επί του οποίου διεξάγεται η πολιτική αντιπαράθεση καπιταλιστών-αντικαπιταλιστών.  Έτσι, όσοι ονειρεύονται ακόμα ν’ αλλάξουν τον κόσμο, εκεί οφείλουν να εστιάζουν: να επενδύουν όλες τους τις δυνάμεις ώστε ο κόσμος της εργασίας να στοχαστεί επί του εαυτού του και να τον κατανοήσει ως δύναμη επαναστατική, δύναμη δραστική στη χάραξη του κόσμου αλλά και της ζωής του/ης καθενός/μίας ξεχωριστά.  Οπότε: να ξαναβρεθείς με τις λαϊκές δυνάμεις, εκείνες που φύσει στηρίζουν τους αγώνες και τις ιδέες της Αριστεράς, δεν συνίσταται μοναχά στην εκπόνηση ενός εκλογικού προγράμματος, “ελκυστικού”, με όρους αγοράς, ή προνομιακού με όρους ιδεολογικούς, ταξικής μεροληψίας. Συνίσταται και στο πώς, και αν, ριζοσπαστικοποιείς εκ νέου τους από κάτω, τον κόσμο της εργασίας. Και πώς, και αν, αναστοχάζεσαι μαζί τους την ιδεοληπτική, ηθικοπλαστική στάση των καπιταλιστών για την καλβινιστικού τύπου ιεροποίηση της εργασίας ή τη σταλινικού τύπου σταχανοβίτικη “προκοπή”. Πώς, επίσης, και αν, επανατοποθετείσαι στα φληναφήματα της αριστείας και πώς και αν φεύγεις από το φαύλο κύκλο της φετιχοποίησης των “τυπικών προσόντων”, που κατηγοριοποιούν τους εργαζόμενους, ενισχύοντας τον κοινωνικό αυτοματισμό. Πώς, εν κατακλείδι, και αν, προπονείσαι, προπονώντας ταυτόχρονα και το κοινωνικό σώμα, στην αντι-δράση, στην απονομιμοποίηση της συστημικής αδικίας, στην ανυπακοή και στην από τα κάτω συσπείρωση ώστε τα νομοθετημένα που ενισχύουν τις ανισότητες να μην ισχύσουν στην πράξη.  Η πρόσκαιρη χασούρα από τις συκοφαντίες του συστήματος, περί ανευθυνότητας και άλλων δαιμονίων, αντισταθμίζεται από τα μελλοντικά κέρδη: το υποκείμενο που κινεί την ιστορία, οι προλετάριοι, παρά την αντιφατική τους κίνηση και τα ιστορικά τους λάθη, ξέρουν να αναγνωρίζουν εκείνους που, σήμερα και πάντα, στέκουν στη σωστή μεριά, δίχως διολισθήσεις. Και ξέρουν επίσης, στις κομβικές στιγμές, να τους τιμούν.

Τι έρχεται λοιπόν να κάνει το Υπουργείο Εργασίας; Καταργεί, στην ουσία την υπερωριακή απασχόληση και τη μετατρέπει σε ευέλικτη “διευθέτηση” του εργάσιμου χρόνου. Και μάλιστα, το κάνει αυτό με ατομικές συμβάσεις, αφήνοντας έτσι τον κάθε εργαζόμενο έρμαιο στις απαιτήσεις του εργοδότη. (Και μη μου πείτε για προστασία έναντι της απόλυσης, γιατί μαντέψτε. Οι πληροφορίες λένε και για – καινούριες – αλλαγές στο δίκαιο της απόλυσης). Θα μου πείτε, τι διαφορά θα είχε αν η συζήτηση για τυχόν διαφορετική διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου γινόταν με τα συνδικάτα; Προσωπικά, επί της αρχής είμαι εναντίον κάθε “ελαστικότητας” στο ωράριο. Όμως, και πάλι χάριν της συζήτησης, πρέπει κανείς να αναγνωρίσει τα εξής : Πρώτον, τα συνδικάτα έχουν πολλαπλάσια διαπραγματευτική ισχύ σε σύγκριση με τον μεμονωμένο εργαζόμενο και μπορούν ενδεχομένως να ζητήσουν άλλους όρους ως αντιστάθμισμα από τους εργοδότες. Δεύτερον, όταν η συζήτηση γίνεται σε κλαδικό επίπεδο, θα βασίζεται πράγματι σε ανάγκες και ιδιαιτερότητες του κλάδου και όχι στα καπρίτσια ή στην απληστία κάθε μεμονωμένου εργοδότη, θα έχει επομένως περισσότερο αντικειμενική βάση. Τρίτον, θα είναι ευχερέστερος ο έλεγχος της τήρησης των συμφωνηθέντων. Και εδώ ερχόμαστε στη μεγάλη πληγή. Άκουγα τον Υπουργό Εργασίας να λέει “μα αυτά γίνονται σε όλη την Ευρώπη”. Θα προσπεράσω το ότι δεν είναι απαραίτητα καλό ό,τι γίνεται και στην υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς και το ότι θα ήταν ενδιαφέρον κάποια στιγμή να συγκριθούμε και στα υπόλοιπα (λ.χ. στο ύψος των μισθών, στο κόστος ζωής κ.ο.κ.) με την Ευρώπη. Θα προσπεράσω ακόμα και το ότι σε όλη την Ευρώπη οι σχετικές διευθετήσεις γίνονται με συλλογικές διαπραγματεύσεις και όχι με ατομικές συμβάσεις. Αλλά δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ : Ακόμα κι αν δεχτεί κανείς τη λογική του Υπουργείου (#not), τι μηχανισμούς ελέγχου έχει η υπόλοιπη Ευρώπη; Και τι η Ελλάδα, ειδικά μετά τη συνειδητή και συστηματική υποβάθμιση του ΣΕΠΕ; Πώς θα εξασφαλιστεί ότι η υπερεργασία που παρέχω σήμερα, πράγματι θα αφαιρεθεί από το ωράριό μου σε…έξι μήνες; Με ποιες δικλείδες, ποιους ελέγχους, ποιες ποινές για τους εργοδότες που παραβιάζουν ακόμα και αυτή την…ελαστική “διευθέτηση”;

Ενα σύγχρονο εθνικό αφήγημα ασφαλώς απορρίπτει τα περί «ανάδελφου έθνους». Αναδεικνύει τα όσα πήραμε και δώσαμε σε Δύση, αλλά και Ανατολή. Υπογραμμίζει τα όσα έχουμε κοινά με Ευρώπη αλλά και με γείτονες, τη συμβολή μας σε μια κοινή, περιεκτική ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ομως προβάλλει και την αξία της αντίστασης, και όχι μόνο σε Πέρσες και Οθωμανούς ή στον φασισμό, αλλά σε όλους όσοι απείλησαν ή απειλούν την εθνική, δημοκρατική και κοινωνική αξιοπρέπεια, δική μας και άλλων. Απέναντι σ’ αυτά ο σημερινός πρωθυπουργός προτάσσει την αξία του «αξιόπιστου» συμμάχου. Του συμμάχου δηλαδή που είναι «πιστός» στους ισχυρούς, ό,τι και αν κάνουν, που δεν πρέπει να αντιστέκεται σ’ αυτούς ποτέ είτε επειδή τους εμπιστεύεται τυφλά είτε στη βάση μιας εκδοχής ρεαλισμού που νομιμοποιεί την υποτέλεια. Με άλλα λόγια, υπάρχουν πολύ διαφορετικές αναγνώσεις των εορτασμών για το 1821 και της συμμετοχής των ξένων σ’ αυτούς.