Ράνια Σβίγκου: Γιατί πανηγυρίζει η ΝΔ για τα εκλογικά αποτελέσματα στη Μαδρίτη;

Το οικονομικό κραχ του φθινοπώρου εκείνου του έτους φάνηκε να επιβεβαιώνει την πεποίθηση των κομμουνιστών ότι η καπιταλιστική κρίση και οι επαναστατικές εξεγέρσεις όπου νά ’ναι έρχονταν. Το Κομμουνιστικό Κόμμα χρειαζόταν μια ιστορία που να εμπνέει τους οπαδούς του, και η Πρωτομαγιά του 1929 έγινε ένας βασικός κρίκος της αφήγησής του για τη σοσιαλδημοκρατική προδοσία και τον επερχόμενο κομμουνιστικό θρίαμβο. (...) Οι σοσιαλδημοκράτες με αφορμή, γεγονότα όπως αυτό του ματωμένου Μάη, δικαιολόγησαν τον εξοστρακισμό, τη δεκαετία του 1930, των κομμουνιστών από την πολιτική ζωή, αλλά και τη δική τους συνεργασία με το κράτος εναντίον τους. Κάθε μήνα που περνούσε η ναζιστική απειλή μεγάλωνε, αλλά κανένα από τα δύο κόμματα δεν ήταν πρόθυμο να συμμαχήσει με το άλλο σε μια ενωμένη αντιφασιστική δράση, πριν είναι πολύ αργά. Οι διαψευσμένες ελπίδες της δεκαετίας του 1920 ήταν μια πολλαπλή απόδειξη του αδιεξόδου και των δύο πλευρών. Οι σοσιαλδημοκράτες δεν μπορούσαν να διανοηθούν μια σοσιαλιστική τάξη πραγμάτων πέρα από τη δική τους που στηριζόταν στη σταδιακή αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης, και οι κομμουνιστές δεν μπορούσαν να συμφιλιωθούν με την ιδέα ότι ο σοσιαλισμός θα μπορούσε να έρθει με έναν τρόπο διαφορετικό από τον δικό τους που είχε στόχο την επαναστατική κατάληψη της εξουσίας. Ο ματωμένος Μάης ενίσχυσε αυτές τις δύο βεβαιότητες. (...) Λαμβάνοντας υπόψη όσα συνέβησαν μετά, ο ματωμένος Μάης δεν έμεινε στην ιστορία ούτε ως μια ηρωική μάχη για τον σοσιαλισμό ούτε ως μια ηρωική υπεράσπιση της δημοκρατίας, αλλά ως μια παράλογη, τραγική σπατάλη ανθρώπινων ζωών και πολιτικών δυνατοτήτων. Το 1929, οι αγωνιστές του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και του Κομμουνιστικού Κόμματος δεν μπορούσαν να ξέρουν ότι βρίσκονταν πιο κοντά στην επίτευξη του σοσιαλισμού σε μια ανεπτυγμένη καπιταλιστική χώρα από όσο κάθε άλλο σοσιαλιστικό κίνημα πριν ή μετά από τότε. Ο απόλυτος τρόμος που ακολούθησε είναι μια χρήσιμη, θλιβερή υπόμνηση του τι ακριβώς είναι το κίνημά μας, και γιατί έχει σημασία να νικήσουμε.

Με το σχέδιο έκτακτης ανάγκης, ύψους 1,9 τρισ. δολαρίων (σχεδόν το 10% της ετήσιας παραγωγής πλούτου των ΗΠΑ), το οποίο θα ακολουθήσει ένα πρόγραμμα επενδύσεων στις υποδομές, στην καθαρή ενέργεια και στην εκπαίδευση (3 δισ. δολάρια σε 10 χρόνια), ο πρώην αντιπρόεδρος του Μπαράκ Ομπάμα μοιάζει επιτέλους να έχει πάρει το μάθημά του από όλη αυτή την ιστορία. Και από την αποτυχία του πρώην «αφεντικού» του που, ιδιαίτερα προσεκτικός, ιδιαίτερα κεντρώος, δεν θέλησε να επωφεληθεί από την οικονομική κρίση του 2007-2008 για να προωθήσει ένα καινούργιο New Deal. «Με την παγκόσμια οικονομία σε ελεύθερη πτώση, η κύρια μέριμνά μου δεν ήταν να ανασκευάσω την οικονομική τάξη πραγμάτων, αλλά να αποφύγω μια μεγαλύτερη καταστροφή», δικαιολογούνταν ο Μπαράκ Ομπάμα. Έχοντας εμμονή με το χρέος, η Ευρώπη την ίδια στιγμή επέβαλε στον εαυτό της μία δεκαετία δημοσιονομικής κάθαρσης, που συνεπαγόταν και το κλείσιμο νοσοκομειακών κλινών… Ένα από τα πιο υποσχόμενα στοιχεία του σχεδίου Μπάιντεν είναι η καθολικότητά του. Περισσότερα από εκατό εκατομμύρια Αμερικανοί με ετήσιο εισόδημα μικρότερο των 75.000 δολαρίων έχουν ήδη λάβει μια επιταγή 1.400 δολαρίων από το δημόσιο ταμείο. Και είναι αξιοσημείωτο διότι, εδώ και 25 χρόνια, τα περισσότερα από τα δυτικά κράτη προσαρμόζουν την κοινωνική πολιτική τους σε όρια δαπανών που ολοένα χαμηλώνουν, με μηχανισμούς διαρκούς επιτήρησης, με τιμωρητικές και ταπεινωτικές «πολιτικές ενεργοποίησης» της απασχόλησης. Αποτέλεσμα: εκείνοι που δεν λαμβάνουν πια τίποτα, παρ’ όλο που έχουν ανάγκες, παροτρύνονται να μισούν την κοινωνική πολιτική, που την πληρώνουν μεν αλλά βοηθάει κάποιους άλλους. Κατόπιν, ντοπαρισμένοι από τα μέσα ενημέρωσης, καταλήγουν να θεωρούν ότι δίνουν τα χρήματά τους σε απατεώνες και παράσιτα.

Το κλισέ λέει ότι ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Αλλά αν ο δρόμος του ΔΝΤ προς τη Δαμασκό εκτός από την επιφοίτησή τους φέρνει και μια καθοριστική αλλαγή στο παγκόσμιο οικονομικό παράδειγμα, έστω και για λόγους αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής του συστήματος, σίγουρα είναι προτιμότερος από τον δρόμο προς τον Γολγοθά, της προτεσταντικής υποταγής στον πόνο, τη στέρηση, τη βάσανο, τη λιτότητα που έχει ακόμη τους φανατικούς οπαδούς του. Πάνω από όλους, τον καλό μας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, που επισείει τον κίνδυνο μιας πανδημίας χρέους μετά την πανδημία του κορονοϊού, θεωρεί ότι το άφθονο και φθηνό κρατικό χρήμα επαναφέρει τον «ηθικό κίνδυνο» στην ευρωζώνη, διαφθείρει πολίτες, κοινωνίες και κυβερνήσεις, φέρνει πληθωρισμό, ανεξέλεγκτα ελλείμματα. Ο Σόιμπλε, ακριβώς όπως έκανε όλη τη δεκαετία της κρίσης χρέους, πιστεύει ότι κάνει την ορθή προβολή των ευαγγελικών κηρυγμάτων στην οικονομία, υποδεικνύοντας όπως ο Ιησούς στον πλούσιο νέο τη φτωχοποίησή του επί γης για να έχει μια πιθανότητα να κερδίσει τον επουράνιο πλούτο. Νά μια ενδιαφέρουσα αντιστροφή ρόλων που έχει προκαλέσει η πανδημία: ενώ οι κλασικοί νεοφιλελεύθεροι με προσαρμοστικότητα ασπόνδυλου και φανατισμό νεοφώτιστου Παύλου προσχώρησαν στον απεχθή κρατικό παρεμβατισμό, απέμειναν οι ορντο-λιμπεραλιστές (οι οπαδοί της ισορροπίας κράτους και αγοράς, του ιδιότυπου μεταπολεμικού γερμανικού κρατικού καπιταλισμού) μόνοι να υπερασπίζονται τις επάλξεις της αέναης λιτότητας και να απειλούν με δημοσιονομική σταύρωση στη μετά πανδημία εποχή. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα ξαναδιασταυρωθούν οι δρόμοι των δύο ρευμάτων, κάπου μεταξύ Γολγοθά και Δαμασκού. Τη βάψαμε.

Για να μην ακυρωθεί ο κυβερνητικός ρόλος του, το SPD δεν δίστασε να πορευτεί στη γραμμή που καθόριζε ο λεγόμενος ιστορικός αντίπαλός του (ο όρος χρησιμοποιείται για τη συνεννόηση, αφού στη Γερμανία η αντιπαράθεση σε αυτό το επίπεδο δεν έχει τον πολωτικό χαρακτήρα που έχει σε άλλες χώρες). Εγκατέλειψε βασικές ιδρυτικές αρχές του, έκανε σημαντικές εκπτώσεις στο προγραμματικό πεδίο, ελάχιστες φορές αντιστάθηκε στην προσπάθεια της Χριστιανοδημοκρατίας να δημιουργήσει τετελεσμένα και στην οικονομία και στους θεσμούς και στην εξωτερική πολιτική. Ο κυβερνητισμός νίκησε κατά κράτος την ιδεολογική αυτονομία. Το παράδειγμά του ακολούθησαν και άλλα συγγενή κόμματα στην Ευρώπη και υπέστησαν τις ίδιες συνέπειες. Τα μηνύματα πάντως που έστελνε το ακροατήριό του ήταν σαφή και εκκωφαντικά. Μόνον ηγεσίες ξεκομμένες από την κοινωνία και πλήρως αλλοτριωμένες δεν θα μπορούσαν να τα αξιολογήσουν. Σε όλες τις δημοσκοπήσεις τα τελευταία δύο χρόνια το SPD ερχόταν τρίτο και καταϊδρωμένο. Τα ευρήματα των μετρήσεων δεν θορύβησαν την ηγεσία του. Πίστεψε ότι δεν πρόκειται για κάτι οριστικό, αλλά για μια προσωρινή κατάσταση που θα ανατραπεί στην πορεία προς τις κάλπες. Δεν είχε φυσικά την αυταπάτη ότι θα κατακτήσει την πρωτιά. Ο μαξιμαλισμός δεν περιλαμβάνεται στα ελαττώματά του. Βολευόταν και με τη δεύτερη θέση, αρκεί αυτή να του έδινε τη δυνατότητα να συμμετάσχει για άλλη μια φορά σε κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού, έστω ως εταίρος περιορισμένης ευθύνης. Υπήρξαν στελέχη του που προειδοποιούσαν για το κακό που έρχεται και ζητούσαν να επιστρέψει το κόμμα στην αντιπολίτευση για να ανασυγκροτηθεί, να εξετάσει με κριτικό τρόπο την πορεία του, να προχωρήσει σε γενναία αυτοκριτική, αλλά δεν εισακούστηκαν.

Ο φιλόσοφος Βάλτερ Μπένγιαμιν, 80 χρόνια μετά τον θάνατό του στα Πυρηναία, στη διάρκεια απόπειρας διαφυγής του από τη ναζιστική Ευρώπη, όχι μόνο έχει καταλάβει μια σημαντική θέση στην ιστορία της σκέψης, αλλά το ενδιαφέρον γι’ αυτόν με το πέρασμα του χρόνου διευρύνεται, αναγορεύοντάς τον σε κεντρική φιγούρα της Φιλοσοφίας, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες. Ένας λόγος είναι και η ευρύτητα της θεματολογίας του, το πολυσχιδές της θεωρητικής του έρευνας, που περιλαμβάνει την κριτική της λογοτεχνίας, τη λογοτεχνική μετάφραση, το βιβλίο γενικότερα, τα έργα τέχνης, τη Φιλοσοφία της Ιστορίας αλλά και την εβραϊκή σκέψη. Στο παρόν τομίδιο καταγράφονται 65 «αφορισμοί» του ή αλλιώς «Εξήντα πέντε θέσεις για τα βιβλία και τις πόρνες, το γράψιμο, την κριτική, τους σνομπ και την επιτυχία». Το ίδιο το γράψιμο του Μπένγιαμιν, όπως έχει παρατηρηθεί, έχει ιδιαιτερότητες, η λογική ακολουθία των προτάσεων δεν είναι συνήθης, έτσι ώστε ένας αφορισμός λίγων προτάσεων μπορεί να εμπεριέχει πολύ περισσότερα από αυτά που σε μια πρώτη ανάγνωση δηλώνει.