Κωστής Παπαϊωάννου

Τι άγρια χαρά στα κοινωνικά δίκτυα κατά της Σοφίας Μπεκατόρου που βγήκε μπροστά, στο φως, και μίλησε για τον βιασμό της! Πόση μανία να αποδομηθεί αμέσως η αφήγηση, να μην στηριχτεί πάνω της ίχνος ταύτισης, να μην προλάβει κανείς να νιώσει αλληλεγγύη ή συμπάθεια ή θυμό. Η εξομολόγηση στη σέντρα, να βρεθούν κενά, ανακολουθίες. Να στηλιτευτεί η αφήγηση, να γίνει η ίδια η αποκάλυψη του βιασμού ως πράξη αυτοτελές έγκλημα, τεκμήριο ενοχής. Να σπάσει το αφηγηματικό περιεχόμενο από την αφήγηση, να μην τα συνδέει τίποτα, να είναι άλλο ο βιασμός κι άλλο η αποκάλυψή του. Κι αν το πρώτο κάποτε παραγράφεται, το δεύτερο δεν θα βρίσκει ποτέ θέση μέσα στον χρόνο. Γιατί δεν το έκανε τότε (που δεν μπορούσε) 22χρονη απέναντι στον μεγάλο παράγοντα; Κι αφού δεν το έκανε τότε, γιατί το κάνει τώρα που μπορεί; Πόση μανία να γίνει το θύμα θύτης. Ύποπτη και τότε, ύποπτη και σήμερα. Ας πρόσεχε, χαζές είναι όσες δε μιλάνε; Κι αφού μίλησε, ας γίνει παράδειγμα προς αποφυγή για τις άλλες. Πολλά σχόλια τα αντρικά, τα «δεν θα τολμάμε ούτε να μιλήσουμε σε μια κοπέλα». Πόσο θλιβερή κι ανάξια, κυρίως όμως προβλέψιμη η κλασική αντίδραση στο Me too. Κι από δίπλα, «τώρα το θυμήθηκε;» και «γιατί μπήκε στο δωμάτιο;» σε σχόλια γυναικών. Τι αυτοχειριαστική επιμονή να επιβεβαιωθούν τα κλασικά μοτίβα , η αντρική κυριαρχία, η υποτίμηση των γυναικών. Το μήνυμα είναι ένα: καλύτερη η σιωπή, η αυτοενοχοποίηση, η καταστολή των συναισθημάτων. Τι μένει; Ένα μόνο: πιο πολύ από την επισήμανση της έμφυλης βίας και της τοξικής αρρενωπότητας, πιο πολύ από τη διαπόμπευση του ισχυρού άντρα που «παίρνει» με το ζόρι τη γυναίκα, αυτό που προκαλεί φόβο και ταραχή είναι η απελευθέρωση του λόγου των γυναικών. Μπροστά στον φόβο αυτόν, ποτάμια χολής θα χυθούν ακόμα. Υγ. Όσοι έχετε κορίτσια μη χάνετε στιγμή. Κι όσοι έχετε αγόρια το ίδιο.

Σε κάθε περίπτωση, όποιος αναλαμβάνει δημόσιο αξίωμα οφείλει να δέχεται την κριτική, ακόμη και την πιο ακραία και δυσανάλογη. Και αυτό η κ. ΓΓ οφείλει να το ξέρει καλά. Κριτική δικαιολογημένη σε ένα τέτοιο νομοσχέδιο για τις φυλακές μπορεί να είναι ένα άρθρο, ένα πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη, μία πορεία με τρικάκια. Όλα χωράνε σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Και όταν ρωτήθηκα αν θεωρώ τον χαρακτηρισμό «δολοφόνος κρατουμένων» υβριστικό, είπα ότι στις πολιτικές αξιολογήσεις συχνότατα η γλώσσα χρησιμοποιείται μεταφορικά. Ο χαρακτηρισμός «πολιτικός απατεώνας» για έναν πρωθυπουργό δεν εννοεί ότι είναι απατεώνας κυριολεκτικά. Ο χαρακτηρισμός «δολοφόνος» για έναν γραμματέα υπεύθυνο για τις φυλακές ή για έναν υπουργό άμυνας δεν σημαίνει ότι σκότωσε με τα χέρια του. Είναι ακραία μεν, εύλογη δε, μεταφορική χρήση της γλώσσας με πολιτικό περιεχόμενο. Η πολιτική της κ. ΓΓ και ο τρόπος που την ασκεί είναι υπό κρίση. Και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μας έχει μάθει ότι όποιος παίρνει δημόσιο αξίωμα παίρνει μαζί και την κριτική. Να μάθει λοιπόν να ζει με αυτή και να την ανέχεται. Και το να περνάνε κάποιοι με μηχανάκια στο κέντρο της Αθήνας κάτω από το γραφείο της και να πετάνε τρικάκια είναι «κομμάτι της δουλειάς της», να μάθει να το δέχεται. Το δικαστήριο απάλλαξε τους κατηγορούμενους για την απείθεια και την αντίσταση. Το καλύτερο είναι πως θα καλέσει τέλος Δεκεμβρίου την ίδια την κ. Νικολάου να εξηγήσει τι είναι αυτό που θεώρησε υβριστικό.

Όμως ο τραμπισμός κερδίζει. Για την ακρίβεια, αποτελεί τη συνταγή της επόμενης μάχης. Αύξησε τις ψήφους του, τσιμεντάρισε τη βάση του, την τράβηξε ακόμα πιο δεξιά, ακόμα πιο μισαλλόδοξα, ακόμα πιο πολεμικά. Οι Αμερικανοί δεν απέρριψαν τον τραμπισμό κι ας κερδίζει ο Μπάιντεν. Γιατί ο τραμπισμός δείχνει το δρόμο: αμφισβήτηση κάθε δομικής αρχής του πολιτικού συστήματος, αποδόμηση θεμελιωδών αρχών πολιτικής συνύπαρξης, μνησικακία, κατασκευή μιας «μη πραγματικής πραγματικότητας», διχαστική ρητορική, σύγκρουση. Ο δημαγωγικός εθνισμός και η ένταση κινητοποιούν περισσότερους οπαδούς από το ενωτικό συμπεριληπτικό μήνυμα που τον αντιπαλεύει. Άρα η Αμερική έχει μπει για τα καλά σε μια δεξιόστροφη σπειροειδή, το μόνο ερώτημα είναι ποιος θα επιβληθεί ως επίγονος του Τραμπ για να επιχειρήσει το comeback. Η συνταγή είναι έτοιμη. Απευθύνεται στη λευκή Αμερική που συρρικνώνεται. Τα μη λευκά παιδιά θα είναι σε λίγους μήνες η πλειονότητα των 74 εκατομμυρίων παιδιών στις ΗΠΑ και το 2040 οι λευκοί θα είναι το 49%. Σε όσους νιώθουν δυσφορία, φόβο, οργή από αυτή την προοπτική απευθύνεται ο λόγος του Τραμπ. Κι αυτοί τον έβλεπαν σαν το μόνο ανάχωμα στην εξάπλωση των μη λευκών. Οι δύο Αμερικές θα αναμετρηθούν σύντομα ξανά. Γιατί οι ρεπουμπλικάνοι έχασαν αλλά τώρα ξέρουν τι πρέπει να κάνουν για να κερδίσουν ξανά: να έχουν Τραμπ. Και οι Δημοκρατικοί κέρδισαν αλλά δεν έπαψαν οι επιλογές τους να είναι κοινωνικά προβληματικές και μακριά από όσους νιώθουν ότι το αύριο δεν τους περιλαμβάνει. Το γεγονός ότι η παταγώδης αποτυχία στη διαχείριση της πανδημίας δεν ήταν αρκετή να γκρεμίσει τον Τραμπ είναι από μόνο του κόκκινος συναγερμός. Ο φόβος του Τραμπ αποδείχθηκε ισχυρός στο τέλος, αλλά οι μορφωμένες ελίτ θα ξαναβρεθούν γρήγορα απέναντι στους οργισμένους λευκούς των μεσοδυτικών πολιτειών και του νότου. Γράφει ο Thomas Friedman: «Γιατί πολλοί εργαζόμενοι αγκαλιάζουν έναν πλουτοκράτη-λαϊκιστή, του οποίου οι πολιτικές δεν τους βοηθούν πολύ; Οι δημοκρατικοί πρέπει να μελετήσουν την αίσθηση της ταπείνωσης που αισθάνονται οι εργαζόμενοι που πιστεύουν ότι η οικονομία τους έχει αφήσει πίσω και ότι οι αξιόπιστες ελίτ τους κοιτάζουν αφ’ υψηλού». Πολλοί ψηφοφόροι του Τραμπ από την εργατική τάξη όχι μόνο αισθάνονται υποτιμημένοι, αλλά επίσης αγανακτούν για αυτό που βλέπουν ως πολιτισμική λογοκρισία από τις φιλελεύθερες μορφωμένες ελίτ.

Από το Σάββατο η χώρα μπαίνει με τους χειρότερους όρους στην καραντίνα. Με την οικονομία ήδη ημιθανή. Καθυστερημένα, αφού πια όλοι οι δείκτες είναι εκτός ελέγχου. Αυτό που την άνοιξη ήταν εμπροσθοβαρές, αστόχαστα και αστάθμητα ίσως ως προς το οικονομικό και κοινωνικό κόστος αλλά πάντως αποτελεσματικά ως προς το ιατρικό, τώρα είναι αδιανόητα οπισθοβαρές: μέτρα αργοπορημένα και ανεπαρκή. Ο Μητσοτάκης πατάει φρένο για να πέσει η ταχύτητα από τα 140 στα 130 πότε; 100 μέτρα πριν σκάσουμε στο ντουβάρι. Γιατί; Μα γιατί ποτέ δεν ήταν να κάνει κάτι άλλο. Οτιδήποτε άλλο είναι και θα μείνει μέχρι τέλους (μας) εκτός της πολιτικής του, προσλήψεις στο ΕΣΥ, αραίωση στα σχολεία, νέα ΜΜΜ το 2020 και άλλα τέτοια δείγματα ακραίου αλόγιστου σοσιαλισμού. Ο Μεγάλος Μανιτού έπαιξε μόνος του κι έχασε. Χωρίς αντιπολίτευση, χωρίς αντίλογο, χωρίς κιχ δικό μας. Τώρα μοιράζει οικειότητα και κατανόηση, αυτός ο αμήχανος εγγαστρίμυθος της πολιτικής με τα ανοικονόμητα χέρια και την ανύπαρκτη ενσυναίσθηση αποκαλεί τον μάγο της φυλής με το μικρό του όνομα. Εκεί φτάνει ο πολιτικός σχεδιασμός του καπετάνιου καθώς σκάει στο παγόβουνο. Την εικόνα συμπληρώνουν τα δικά μας φοβισμένα πρόσωπα και τα κλειστά μας στόματα. Η αρχή αυτού του σκοτεινού Νοεμβρίου.

Όμως, ακόμα και με τη Χρυσή Αυγή στη φυλακή, πολλοί άνθρωποι ακόμα φοβούνται να σταθούν στη στάση χαράματα, να πάρουν το λεωφορείο ή να περπατήσουν νύχτα. Φοβούνται τη συμπεριφορά του αστυνομικού, τον λεκτικό εξευτελισμό, την αυθαιρεσία. Φοβούνται ακόμα μην τους ζητήσει κάποιος άγνωστος τα χαρτιά τους, μην τους χτυπήσει χωρίς λέξη, μην τους στριμώξει στον ηλεκτρικό. Άλλοι φοβούνται το βράδυ που βγαίνουν από το σπίτι τους ντυμένοι όπως νιώθουν ή βαδίζοντας με τον σύντροφό τους στο πλάι. Η Χρυσή Αυγή, το βαρύ και βίαιο μόρφωμα στο χώρο της Ακροδεξιάς, τέθηκε εκτός μάχης. Το ακροδεξιό φαινόμενο όμως είναι εδώ. Πολλοί πιστεύουν ότι η Χρυσή Αυγή «το παράκανε» με τη βία και τα εγκλήματα αλλά χωρίς αυτά θα ήταν σοβαρή και χρήσιμη. Ότι έφταιγαν οι πράξεις της ενώ οι ιδέες της ήταν καλές. Ποιος τροφοδοτεί αυτή την άποψη; Μέρος του πολιτικού κόσμου, δημοσιογράφοι και διαμορφωτές της κοινής γνώμης, επέδειξαν όψιμο «αποτροπιασμό» για την εγκληματική συμμορία, εξακολουθούν ωστόσο να κανονικοποιούν τον ρατσισμό, την μισαλλοδοξία, τον εθνικισμό.

Το σχολείο περισσότερο από ποτέ είναι σήμερα πυλώνας κοινωνικής συνοχής, σταθερότητας. Τον καιρό της καραντίνας γονείς ρωτούσαν πότε θα ξανανοίξουν τα σχολεία. Η κυρίαρχη και εύκολη αντίληψη από τα ΜΜΕ ήταν ότι οι γονείς θέλουν να πάνε στη δουλειά τους ή να «παρκάρουν» τα παιδιά τους. Όμως, η μεγάλη αγωνία των γονιών ήταν η επιστροφή σε μια ουσιαστική, όχι σε μια τυπική κανονικότητα. Και το σχολείο είναι ο πιο βασικός πυλώνας μιας κοινωνικής κανονικότητας. Τώρα καλείται να παίξει αυτό το ρόλο: ψυχική στήριξη, αναπλαισίωση των παιδιών που έχουν βρεθεί εκτός ενός σταθερού κοινωνικού πλαισίου. Και κάτι ακόμα: έχουμε ένα σύστημα που παράγει ανισότητες. Το σχολείο από τη φύση του προσπαθεί να αμβλύνει αυτές τις ανισότητες. Ο δάσκαλος προσπαθεί να βοηθήσει τον αδύναμο, να στηρίξει αυτόν που υπολείπεται, διαρκώς προσπαθεί να μειώνει κενά και ανισότητες. Όταν όμως το σχολείο κλείνει, η διάκριση δεν είναι πια ανάμεσα σε παιδιά με πολλές ή λίγες δυνατότητες, σε παιδιά με μεγάλη ή μικρότερη πρόσβαση στη γνώση. Κλειστά σχολεία σημαίνει παιδιά που έχουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες και παιδιά που δεν έχουν. Για κάποια εξακολουθεί να υπάρχει σχολείο, για τα πολλά δεν υπάρχει καθόλου σχολείο. Καραντίνα σημαίνει σχολείο ή μη σχολείο. Οι ανισότητες γίνονται χάσματα. Φέτος το άνοιγμα των σχολείων συμπίπτει με την τραγική αναζωπύρωση του προσφυγικού λόγω Μόριας. Η ώσμωση της δημόσιας υγείας με το προσφυγικό είναι τοξική και πρέπει να προσπαθήσουμε να μη μεταφερθεί στους χώρους της εκπαίδευσης. Φανταστείτε αυτόν τον χυλό στις αυλόπορτες των σχολείων: ξενοφοβία, αντιεμβολιασμός, κραυγές κατά της μάσκας, ένας νέος εθνικιστικός ανορθολογικός φονταμενταλισμός. Οι πολιτικές επιλογές του υπουργείου Παιδείας δεν συνηγορούν στον κοινωνικά εξισορροπητικό και συνεκτικό ρόλο του σχολείου. Αλλά, έστω και έτσι, είναι διπλό το χρέος της εκπαιδευτικής κοινότητας: από τη μια να ζητάμε διαρκώς τα βασικά, μικρότερο αριθμό μαθητών, υγειονομική θωράκιση των δασκάλων. Από την άλλη, να στηρίξουμε τον κοινωνικό και πνευματικό ρόλο του σχολείου, να αντιμετωπίσουμε φωνές ανορθολογικές, αντιδιαφωτιστικές. Κυρίως να απομονώσουμε παραδειγματικά εκπαιδευτικούς με τέτοιες απόψεις. Εδώ δεν χωράει επαγγελματική αλληλεγγύη ή συντεχνιακή αντίληψη. Τέτοιες αντιλήψεις πρέπει να απομονωθούν αποφασιστικά.

Το 2010 στον Άγιο Παντελεήμονα τα κανάλια δεν έβλεπαν χρυσαυγίτες και τάγματα εφόδου. Έβλεπαν αγανακτισμένους κατοίκους, τους καλούσαν σε εκπομπές, βάφτιζαν τον λόγο μίσους "μια άλλη άποψη". Έβλεπαν αγνούς πατριώτες να βοηθάνε γιαγιάδες στα ΑΤΜ, όχι στημένα ρεπορτάζ, νταβατζήδες και μπράβους που λυμαίνονταν την περιοχή. Ακόμα και την επίθεση σε αρχηγό κόμματος, τα κανάλια τη βάφτισαν «αυθόρμητη διαμαρτυρία». Ξεχνούσαν ότι όλοι αυτοί ήταν οργανωμένοι φασίστες. Τότε ακόμα η Σκορδέλη ήταν μια ταλαιπωρημένη Αθηναία. Μπαινόβγαινε στο αστυνομικό τμήμα κι έκανε δουλίτσες με τους ένστολους συντρόφους της, είχε στασίδι στα πάνελ για να ξεράσει χολή, να διηγηθεί πόσο υποφέρει, πόσο οι κάτοικοι δεν αντέχουν άλλο. Κι έλεγε το υποκείμενο αυτό πόσο ακομμάτιστοι ήταν οι αγανακτισμένοι, πόσο τα κόμματα και η δημοκρατία τούς πρόδωσαν και θα έπαιρναν τον νόμο στα χέρια τους. Αυτοί οι «αγανακτισμένοι» αργότερα καταδικάστηκαν στο δικαστήριο για την επίθεση στον Αλαβάνο, φυλακίστηκαν για λιντσαρίσματα και μαχαιρώματα μεταναστών, αποκαλύφθηκε ότι εμπλέκονταν στα κυκλώματα παραεμπορίου. Πάλι τα περισσότερα ΜΜΕ ξέχασαν να το πουν. Σήμερα στη Λέσβο τα κανάλια βλέπουν μπλόκα αγανακτισμένων κατοίκων (όχι ακροδεξιών). Θεωρούν προϊόν εύλογης αγανάκτησης φιλήσυχων ανθρώπων τις επιθέσεις στα μέλη των ανθρωπιστικών οργανώσεων. Όχι τραμπουκισμούς οργανωμένων φασιστοειδών. Σήμερα κάποια κανάλια βλέπουν αγανακτισμένους γονείς, βλέπουν «μία μαμά που αγωνιά, όπως και άλλοι γονείς» και διοργανώνει διαμαρτυρίες για τη μάσκα. Πάλι ξεχνάνε να μας πουν ότι μιλάμε για οργανωμένους φασίστες, μέλη του γνωστού βορειοελλαδίτικου μαύρου χυλού. Η Θεοχαρίδου ήταν υποψήφια της Χρυσής Αυγής στις εκλογές του 2019. Σήμερα συνοδοιπορεί με τον Κασιδιάρη, χαριεντίζεται με τη σβάστικα στα μπράτσα του υπόδικου ναζί. Αυτό πολλά κανάλια το ξεχνάνε. Οι σημερινοί μασκομάχοι, περσινοί μακεδονομάχοι κάποιοι από αυτούς, αρνούνται τον ιό, το εμβόλιο, την επιστήμη. Όσα κανάλια τους κοντράρουν, είναι μόνο γιατί η μασκομαχία χαλάει λίγο την κυβερνητική γραμμή. Μόνο για αυτό όμως. Δεν λένε πάλι κουβέντα για το ακροδεξιό περιθώριο που βρήκε νέο όχημα να κάνει ρεσάλτο (όπως έκανε με ταυτότητες, ιθαγένειες, μεταναστευτικό, Πρέσπες). Όσα κανάλια τους (ψιλο)κοντράρουν δεν είναι γιατί ξαφνικά στρατεύτηκαν στην υπόθεση της δημοκρατίας και του διαφωτισμού. Δεν είναι για να αποκαλύψουν τον ανορθολογισμό, τον κρυφό χρυσαυγιτισμό, τον αντικοινοβουλευτισμό, τον ξέχειλο εθνικισμό. Σιγά μην ξεμπροστιάσουμε το τέρας, αύριο πάλι μαζί θα πουλάμε ηθικό πανικό. Είπαμε: άλλο να κρατάμε την κυβερνητική γραμμή, άλλο να στενοχωρούμε τους πελάτες. Φασίστας ξεφασίστας, πελάτης είναι.

Κάποτε θα μιλάνε κάποιοι παπούδες σε κάποια εγγόνια για τη νύχτα που κάηκε η Μόρια. Μπορεί να ήταν εκεί, μπορεί όχι. Αλλά πάντα παπούδες μιλούσαν σε εγγόνια για καταυλισμούς που κάηκαν τα παλιά τα χρόνια. Κι εμείς; Εμείς μπορούμε εύκολα να λέμε ότι στη Μόρια κάηκε η πολιτική της κυβέρνησης. Ισχύει. Μπορούμε να λέμε ότι κάηκε η πολιτική που δημιούργησε τη Μόρια και η ΕΕ δεν είναι καθόλου αθώα. Ισχύει. Ευκολάκια όμως αυτά. Από εκεί και πέρα τι λέμε είναι το θέμα. H ολοσχερής καταστροφή της Μόριας είναι κομμάτι αλυσίδας αδιεξόδων. Αδιέξοδα στη μη διαχείριση υγειονομικών θεμάτων στις κλειστές δομές, αδιέξοδα στον εγκλωβισμό με τον γεωγραφικό περιορισμό, αδιέξοδα σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Κάποτε θα γινόταν, έγινε με τον χειρότερο τρόπο. Με συγκρούσεις για την καραντίνα που έγιναν φυλετικές συγκρούσεις και έπειτα έγιναν φωτιά που έκαψε τα πάντα. Κι αυτούς κι εμάς. Η καταστροφή αυτοτελώς είναι μεγάλο γεγονός. Με τεράστιες συνέπειες στην ήδη καταστροφική διαχείριση, με τεράστιες συνέπειες για τους ανθρώπους αυτούς και την κοινωνία της Λέσβου. Από πού να το πιάσεις… Καμιά αισιοδοξία ότι η καταστροφή θα μας κάνει να τα δούμε καλύτερα. Η ελληνική πολιτεία θα συνεχίσει να κάνει στη Λέσβο αυτό που της κάνει η Ευρώπη. Με ακόμα χειρότερους όρους. Γίνεται χειρότερα από τη Μόρια; Κι όμως, μπορεί να γίνεται. Στο μεταξύ μετανάστες και αιτούντες άσυλο θα συνεχίσουν να βουλιάζουν και να καίγονται. Στο μεταξύ οι εντάσεις θα αυξάνονται. Στο μεταξύ το αδιέξοδο θα μεγαλώνει, το αίσθημα ότι δεν έχουν να χάσουν τίποτα θα γίνεται απόλυτο. Και τριγύρω οι μαύρες συμμορίες των λύκων… Η καταστροφή σε μικροεπίπεδο θα προκαλέσει έναν μικρό σεισμό. Δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμη μια τέτοια παταγώδης αποτυχία. Σε πρώτο στάδιο, άρχισε ήδη ένας μηχανισμός με 3-4 υπουργούς, αναπληρωτές, υφυπουργούς και κάμποσους γενικούς, με και χωρίς αρμοδιότητες, να παίζει βόλεϋ με μια πολύ καυτή πατάτα. Κι ενώ το σύστημα της εισόδου καταρρέει, στο εσωτερικό τα ίδια και χειρότερα: διακηρυγμένη πλέον επισήμως θέση της κυβέρνησης είναι πως δεν έχει ευθύνη για την ένταξη των προσφύγων (τάδε έφη Μηταράκης). Μαντάρα παντού. Σε αυτό το πλαίσιο, η μεγάλη τραγωδία είναι ότι κι εδώ και στας Ευρώπας θα συζητάμε μόνο πού και πώς θα φτιάξουμε την καινούρια Μόρια. Και πώς ως τότε θα κρατάμε κάμποσες χιλιάδες ανθρώπους μακριά με τα ΜΑΤ. Μακριά να ‘ναι κι όπου να ‘ναι. Αέναη συνταγή του αργού εκφασισμού μας.

Το ανορθολογικό καλπάζει. Συγκεντρώσεις σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες «Ο κορονοϊός είναι μεγάλο ψέμα» στο Βερολίνο, «Τέλος στην ιατρική τυραννία» στο Λονδίνο, «Αντίσταση!», «Εμείς είμαστε ο λαός!»: ψεκασμένη συνωμοσιολογική ακροδεξιά, «ελεύθερα σκεπτόμενοι» πολίτες, αντιεμβολιαστές, αντιδιαφωτιστές κάνουν ταμείο. Η καταβύθιση στο ανορθολογικό είναι ισχυρή, έχει μια δική της αντισυστημικότητα. Με κάθε σύνθημα Μάσκα=χούντα στις στάσεις λεωφορείων το ανορθολογικό γίνεται καρφί στο μάτι των ελίτ που χλευάζουν. Ουρλιάζει στη δημοκρατία, ενώ η πραγματική δημοκρατία δεν μπορεί να ουρλιάξει γιατί, σαν την επιστήμη, έχει κι αυτή στην καρδιά της την αμφιβολία. Κάθε φορά που η δημοκρατία ουρλιάζει, αποδυναμώνεται. Η τραγικότητα της δημοκρατίας. (...) Όταν όμως η επιστημοσύνη γίνεται μανδύας πολιτικής μικροδιαχείρισης και ο επιστήμονας porte-parole της κυβέρνησης, οι ψεκασμένοι κάνουν πάρτι. Αυτό φοβάμαι ότι συμβαίνει τις τελευταίες μέρες. Ο επιστήμονας μιλάει σαν γενικός γραμματέας υπουργείου. Και όταν η πολιτική εξουσία ποντάρει στο επιστημονικοφανές αδειάζοντας το επιστημονικό, πριονίζει το κλαδί όπου καθόμαστε όλοι.

Και μετά στη χώρα έπεσε αρρώστια βαριά. Και ο κύριος Μη σκέφτηκε πώς θα κάνει δική του και την αρρώστια. Και την έκανε ένα μεγάλο όπλο και μ’ αυτό έφτιαχνε νόμους σκληρούς και έδινε λεφτά σε όσους τον έλεγαν Προφήτη και γύρναγε παντού και έλεγε πως ήταν πολύ επικίνδυνη αρρώστια αλλά η χώρα είχε Αυτόν και ήταν μεγάλο σαξές στόρι και έτσι δε φοβόταν. Και είχε και έναν υπουργό δικό του, καταδικό του περιουσία του δηλαδή, ο κύριος Μη. Τον κύριο Μι. Και τον έβαλε και έφτιαξε έναν νόμο να μη μαζεύονται οι άνθρωποι και φωνάζουν στους δρόμους και ταράζουν τη χώρα του. Κι έτσι απαγορεύτηκε και να μαζεύονται. Και είχε κανονίσει με έναν άλλο υπουργό, κι αυτον τον έλεγαν κύριο Μη επίσης, να μην αφήνει τους ξένους να έρχονται στη χώρα. Και αυτός ο κύριος Μη ψήφιζε δικούς του νόμους να έχει πολλά λεφτά να βάζει φράχτες και κάμερες και διοικητές στους φράχτες. Και ήταν σαν ταμίας, ή καλύτερα ταΜΗας. Και μετά ο κύριος Μη ανέβηκε σε ένα στρατιωτικό ελικόπτερο και πήγε να δει έναν καλλιτέχνη δικό του, καταδικό του. Που έκανε τέχνη δική του, καταδική του. Που τον είχε βάλει η κυρία Με που ήταν υπουργός τέχνης αλλά δεν είχε καμία απολύτως σχέση με την τέχνη. Και στην επιστροφή σκεφτόταν πώς θα κάνει δικό του και τον χειμώνα που ερχόταν καταπάνω στους φτωχούς ανθρώπους με φόρα. Αλλά ήταν δύσκολο. Τον φόβιζαν οι φτωχοί, δεν τους ήξερε, ήταν από αλλού. Ζήσε το σήμερα, σκέφτηκε, κι αποκοιμήθηκε γλυκά στον ώμο της υπέρκομψης. Είδε ένα όμορφο όνειρο με κάποιον βασιλιά που είχε ένα μαγικό ραβδί και έκανε τους φτωχούς μικρά γουρουνάκια. Χαμογέλασε στον ύπνο. Η κυρία Μα τον κοίταξε τρυφερά. Η μάσκα τού έκρυβε λίγο το πηγούνι.