Macro

η εκλογική και πολιτική κατάρρευση των κομμάτων της σοσιαλιστικής οικογένειας δεν είναι απλά το αποτέλεσμα των επιλογών τους κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, αλλά η συνέπεια συγκεκριμένων μετασχηματισμών που χαρακτήρισαν την οργανωτική τους δομή, την ιδεολογία τους και τις κοινωνικές τους αναφορές ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το κόμμα φαίνεται να υποβαθμίζεται σημαντικά στη διαδικασία παραγωγής και αναπαραγωγής του πολιτικού προσωπικού, όπου και του προγράμματός του. Ολα αυτά εκχωρούνται σε φορείς εξουσίας χωρίς πολιτική νομιμοποίηση και λογοδοσία (ΜΜΕ και τεχνοκράτες). Ομοίως, στα καθ’ ημάς, ας μην ξεχνάμε ότι η υιοθέτηση του ιδεολογικού προτάγματος του «εκσυγχρονισμού» ή της «επανίδρυσης του κράτους» εμμέσως αποδεχόταν ή απλώς νομιμοποιούσε την άποψη πως «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση». Τέλος, οι κοινωνικές τους αναφορές περιορίζονταν μόνο στα δυναμικά στρώματα της μεσαίας και ανώτερης επιχειρηματικής τάξης και με έμφαση στο άτομο, ενώ οι εργαζόμενοι και οι συλλογικοί τους φορείς έρχονταν σε δεύτερη μοίρα, αν δεν τους ήταν τελείως αδιάφοροι. Γι’ αυτό και όταν η διεθνής κρίση χτύπησε και τις ευρωπαϊκές οικονομίες, τα κόμματα της σοσιαλιστικής οικογένειας είχαν ως βασικό μέλημα τις κρατικές και επιχειρηματικές αναγκαιότητες και όχι τις ανάγκες της κοινωνίας. Αυτές οι επιλογές ήταν που οδήγησαν και στην πολιτική και εκλογική τους κατάρρευση.

Αυθεντική πολιτιστική δράση είναι άρα αυτή που ιδιοποιείται τα μέσα παραγωγής. Είναι αυτή που παράγει πολιτισμό με την ανθρώπινη κοινότητα, όχι για αυτήν. Είναι καιρός οι δημόσιοι θεσμοί να αποφασίσουν ή, επιτέλους, να τους επιβληθεί να επαναπροσδιορίσουν τη θέση τους στο πεδίο και να παίξουν τον ρόλο τους. Θα χρειαστεί τότε να βρουν τρόπους, όχι να αγγίξουν το κοινό ούτε, όπως συχνά ακούγεται, να το «κάνουν να αγαπήσει την τέχνη» αλλά να το μετατρέψουν σε μέτοχο της καλλιτεχνικής διαδικασίας και, ουσιαστικά, της ίδιας του της ζωής.

Ο ρόλος των Ιδρυμάτων Πολιτισμού τείνει να γίνει περισσότερο κυρίαρχος στο ελληνικό πολιτιστικό γίγνεσθαι τα τελευταία χρόνια. Η οικονομική κρίση που υποχρέωσε τους κρατικούς θεσμούς να περιορίσουν την οικονομική τους συνεισφορά υπήρξε η μια αιτία (όπου υποχωρεί το Δημόσιο έρχεται το Ιδιωτικό με τους δικούς του όρους, προτεραιότητες και στρατηγικές να καταλάβει το δημιουργημένο κενό). Το Δημόσιο, προφανώς με όρους κύκλων συμφερόντων, αλλά και υποκείμενο σε σχετική λογοδοσία μέσω των εκλογών, επέβαλλε έναν συγκεκριμένο έλεγχο, περισσότερο ή λιγότερο ασφυκτικό στα πολιτιστικά πράγματα. Ο ιδιωτικός τομέας δια των Ιδρυμάτων (αφού προηγήθηκε το δια μέσου της ιδιωτικής τηλεόρασης), έρχεται επιθετικά με τη σειρά του να διευρύνει/επιβάλλει ένα παράλληλο δίκτυο ελέγχου, για λογαριασμό συγκεκριμένων αυτοαναφορικών ελίτ που δεν λογοδοτούν προς τα έξω. Είναι γεγονός ότι ο χώρος του Πολιτισμού αποδεικνύεται επιπλέον όλο και περισσότερο προσοδοφόρος τα τελευταία χρόνια και στη δική μας επαρχία - έχει ήδη αποτελέσει κορυφαία κερδοφόρα επιχειρηματική δραστηριότητα στην υπόλοιπη Ευρώπη και στις ΗΠΑ από τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Όμως, δεν είναι η κερδοφορία το μόνο ή το κύριο κίνητρο ενασχόλησης για τις διάφορες κλειστές ομάδες που θέλουν να απολαύσουν την πρωτοκαθεδρία στις Τέχνες. Η ιδεολογική αναπαραγωγή και αποδοχή εκ μέρους της κοινωνικής πλειοψηφίας συγκεκριμένων προτύπων (του ηρωικού, φτωχού πλην τίμιου και ντόμπρου εργάτη, του καταφερτζή, αυτοδημιούργητου, ελισσόμενου, ανερχόμενου και επί πτωμάτων, αλλά τελικά επιτυχημένου επιχειρηματικού στελέχους, της δυναμικής γυναίκας που όμως είναι και σπουδαία μαγείρισσα, της προκλητικής γραμματέως που απολαμβάνει τη σεξουαλική παρενόχληση, κ.λπ.) περνάει πρώτα πρώτα μέσα από τους διαδρόμους της αγοράς και διάχυσης του πολιτιστικού προϊόντος, και σε αυτό εστιάζουν τα κάθε λογής κέντρα και παράκεντρα εξουσίας - η σχετική βιβλιογραφία είναι τεράστια και δεν απευθύνεται μόνο στους ειδικούς. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να εξεταστεί η συμπεριφορά και οι εκάστοτε επιλογές του Κέντρου Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος»; Αναμφίβολα ναι. Όμως, χωρίς να αποδεχόμαστε κανενός είδους νομοτέλεια. Η πολιτιστική πολιτική που ασκείται από οποιονδήποτε, από τη συλλογικότητα του μικρού εναλλακτικού θεάτρου στον Κεραμεικό ως το υπουργείο Πολιτισμού και τα Ιδρύματα Νιάρχου, Ωνάση, Δασκαλόπουλου, Διάζωμα, κ.λπ., επιδέχεται κριτικής, και μάλιστα σκληρής (που επιτρέπει ενδεχομένως και το γιουχάισμα) και της οποίας το μεγαλύτερο όπλο είναι η επιρροή της επί της επισκεψιμότητας.

Στα αρνητικά της Θήβας είναι η ύπαρξη θαλάμων. Τα ελάχιστα κελιά είναι συνήθως κλειστά, με αποτέλεσμα η κοινοβιακή ζωή από κάποια στιγμή και μετά να μετατρέπεται σε βασανιστήριο, ιδιαίτερα για αυτές που έχουν μεγάλες ποινές και μένουν χρόνια στον ίδιο χώρο. Οι πτέρυγες είναι χωρισμένες, όχι απόλυτα, με βάση το αδίκημα ή τις κοινές πολιτισμικές ταυτότητες. Υπάρχει η πτέρυγα του οικονομικού, όπως οι ίδιες λένε, που συνήθως είναι οι κατά τεκμήριο πιο μορφωμένες. Είναι η ελίτ της Θήβας, αν και οι καταδικασμένες για ναρκωτικά αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία τους. Υπάρχει η πτέρυγα των υποδίκων γυναικών, οι τσιγγάνες που για πολλοστή φορά είναι οι τελευταίες των τελευταίων. Κάπου εκεί, ανάμεσα στις διάφορες πτέρυγες οι μωρομάνες, τα φυλακισμένα μωρά. Παραδόξως, η πτέρυγα αυτή δεν έχει εσωτερικό προαύλιο. Υπάρχει ο διάδρομος και παρότι είναι ζωγραφισμένος με παιδικά κόμικς, φιλοτεχνημένα εξαιρετικά από πρώην κρατούμενη, δεν είναι σε θέση να ακυρώσει την ασχήμια του εγκλεισμού. Σε μια γωνιά, ένας τόσο δα μικρός παιδότοπος για να μας θυμίζει ότι ναι, υπάρχουν φυλακισμένα μωρά από την κούνια. Ο νόμος που ψήφισε η κοινοβουλευτική πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ δεν απέδωσε. Το 2015 ο νόμος Παρασκευόπουλου, τομή στο σωφρονιστικό σύστημα, προέβλεπε ότι, αν μια γυναίκα είχε καταδικαστεί έως δέκα χρόνια κάθειρξη και είχε παιδί μέχρι οκτώ χρονών, δύναται να εκτίσει την ποινή της κατ’ οίκον. Η λέξη όμως «δύναται» έδωσε το περιθώριο στους δικαστές να απαντήσουν με τον συνήθη τους τρόπο: «δεν δύναται». Έτσι, παρά την πρόθεση της πολιτικής ηγεσίας να δοθεί έστω μια μερική, τσιγκούνικη λύση, ο νόμος έμεινε ανενεργός και τα μωρά βιώνουν τον απάνθρωπο εγκλεισμό, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να αναπνεύσουν καθαρό αέρα, να γευτούν τη γενναιοδωρία του ήλιου, του ανέμελου παιχνιδιού. Είναι φυλακισμένα από τη στιγμή που γεννήθηκαν, από την κοιλιά της μάνας, και μαθαίνουν αποκλειστικά τους ήχους της φυλακής, την πόρτα να κλείνει ερμητικά. Πίσω από αυτές τις θλιβερές πόρτες οι ανθρώπινες ιστορίες αποκτούν διαστάσεις αρχαίας τραγωδίας.

«Οι υφιστάμενες πολιτικές και οικονομικές δυνάμεις στην Ευρώπη δεν επέλεξαν να ακολουθήσουν τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, του ΣΥΡΙΖΑ μεταξύ άλλων, και όλων των δημοκρατικών και προοδευτικών κοινωνικών δυνάμεων της ηπείρου» με συνέπεια των επιλογών αυτών να δημιουργηθεί, «ένας αναγεννημένος, νέος τύπος φασισμού».

Ρωτάμε «έγκυρους κύκλους», «έμπειρες διπλωματικές πηγές», «καλά ενημερωμένα τραπεζικά στελέχη» και βέβαια το «στενό περιβάλλον» του ενός ή του άλλου πολιτικού. Από προχθές σε όλους αυτούς τους άκρως ενημερωμένους παράγοντες προστέθηκε η «Διάχυτη Πληροφόρηση». Την πρόσθεσε ο γραμματέας της Ν.Δ. Λευτέρης Αυγενάκης, συνεντευξιαζόμενος στον ΣΚΑΪ: «Υπάρχει ο φόβος και η αίσθηση, δεν νομίζω ότι θα γίνουν συντονισμένες ενέργειες από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ, αλλά υπάρχει διάχυτη η πληροφόρηση, ότι κάποιοι είναι αποφασισμένοι ακόμα και να αλλοιώσουν τα εκλογικά αποτελέσματα». «Φόβος, Αίσθηση, Διάχυτη Πληροφόρηση». Αντικειμενικά πράγματα. Δημιουργούν μιαν εντύπωση επιστημονικότητας αρκετά πειστικότερη από την εντύπωση που θα προκαλούσες αν έλεγες «κάπου πήγα, κάποιον είδα, κάτι μου είπε να σας πω».

Πολύ σωστά το σκέφτηκαν οι επιτελείς του Κ. Μητσοτάκη: Αν δεν βάλουμε προεκλογικά θέμα επταήμερης εργασίας, πότε θα το βάλουμε; Να καταλάβει και ο κόσμος ότι έχουμε όραμα για την ανάπτυξη, δεν είμαστε τίποτα κολλημένοι στις ιδεοληψίες του χθες. Και να αποστομώσουμε και τους μαδούρους, που λένε ότι ο Μητσοτάκης είναι εναντίον της πλήρους απασχόλησης. Υπάρχει πληρέστερη απασχόληση από την εργασία επτά ημερών; Μετά ο Μητσοτάκης προσπάθησε να τα μαζέψει. Δεν έχω τίποτα εναντίον του πενθημέρου, είπε. Έχω φίλους που δουλεύουν πενθήμερο. Εμείς η Ν.Δ. είμαστε ένα μεγάλο κόμμα που αγαπάμε όλους τους εργαζόμενους, συμπλήρωσε. Ακόμα και τους επισφαλείς. Γιατί βοηθάνε τους επιχειρηματίες να βγάζουν λεφτά και γενικότερα είναι οι καλύτεροι φίλοι του ανθρώπου.

Τη στιγμή που ένας αριθμός ακροδεξιών ηγετών προσπάθησαν να κρατήσουν τον Μπάνον σε κάποια απόσταση, στην Ιταλία το χριστιανοκεντρικό και επικεντρωμένο στις οικογενειακές αξίες μήνυμά του έδειξε να εναρμονίζεται με εκείνο των υπερσυντηρητικών καθολικών. Με τη βοήθεια τους, βρίσκεται λίγα βήματα πριν το άνοιγμα μιας ακαδημίας για την Άκρα Δεξιά σε μοναστήρι κοντά στο Ανάνι. Ο Μπάνον σχεδιάζει να μετατρέψει το μοναστήρι σε κέντρο ενός ευρωπαϊκού δικτύου σχολών για υπερσυντηρητικούς. Η ακαδημία της ιουδαιοχριστιανικής Δύσης θα λειτουργήσει, ισχυρίζεται ο Μπάνον, ως εκκολαπτήριο για εθνικιστές ηγέτες του μέλλοντος. (...) Στόχος είναι να αναγνωριστούν και να προωθηθούν νέα ταλέντα, τονίζει αναφέροντας τα ονόματα της Μπέατριξ φον Στορχ του γερμανικού AfD, του Σεμπάστιαν Κουρτς από το αυστριακό Λαϊκό Κόμμα και της Μαριόν Μαρεσάλ, εγγονής του Ζαν Μαρί Λεπέν, ως παραδείγματα του είδους των αποφοίτων που ελπίζει να παραγάγει η ακαδημία. (...) Ο Μπάνον παραδέχεται ότι θα ήθελε να γυρίσει το ρολόι της προόδου, έαν όχι στα χρόνια του Μεσαίωνα, τότε «στη βικτωριανή περίοδο του τέλους του 19ου αιώνα. Ηταν μια εποχή που υπήρχε μεγαλύτερη ενότητα στις οικογένειες και περισσότερες παραδοσιακές αξίες. Οι άνθρωποι γνώριζαν έναν ηθικό κώδικα και προσπαθούσαν να ζήσουν με βάση αυτό τον κώδικα. Δεν υπήρχε η κοινωνική αναρχία που βλέπουμε σήμερα».