Macro

Κατά τη γνώμη μου, τα συμπεράσματα που θα μπορούσε κάποιος να εξαγάγει από τις συγκεκριμένες εκλογές, παρότι αναφερόμαστε σε ένα μικρό τμήμα της Ισπανίας, είναι άλλα. Ότι η «συστημική» Δεξιά, όχι μόνο δεν διστάζει να εκμεταλλεύεται τους εύλογους φόβους των πολιτών που, μετά από χρόνια κρίσης και χρεoκοπίας ανησυχούν για τα εισοδήματά τους που πλήττονται από τα μέτρα περιορισμού, λόγω της πανδημίας, αλλά και δεν διστάζει να υιοθετήσει συνθήματα και πολιτικές, από την φασιστική, ρατσιστική ακροδεξιά, αλλά ακόμα και να συμμαχήσει μαζί της, αρκεί να μη χάσει την εξουσία. Εν τέλει, όταν η Αγιούζο έθετε ως κεντρικό της προεκλογικό σύνθημα το δίλημμα μεταξύ «ελευθερίας και σοσιαλισμού», ως «ελευθερία» θεωρούσε και θεωρεί αυτό που υποστηρίζουν (και οι εγχώριοι) ακραίοι νεοφιλελεύθεροι: ελαχιστοποίηση των μέτρων κοινωνικής πολιτικής και υγειονομικής προστασίας, λιγότερο κράτος Πρόνοιας- και για λιγότερους. Όσον αφορά στον Πάμπλο Ιγκλέσιας είναι σίγουρο ότι μας ενώνει, ως ΣΥΡΙΖΑ, μια πορεία αγώνων κατά του νεοφιλελευθερισμού και των ακραίων πολιτικών λιτότητας. Και θεωρώ την προσωπική του συμβολή στην υπόθεση της ισπανικής και της ευρωπαϊκής Αριστεράς ιδιαίτερα σημαντική. Όμως, οι Podemos, η Ενωμένη Αριστερά Ισπανίας, οι αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις που συγκροτούν την ισπανική κυβέρνηση υπό τον σοσιαλιστή Σάντσεθ είναι κάτι ευρύτερο από ένα πρόσωπο. Τόσο στην Ισπανία, όσο και στην Ελλάδα και συνολικά στην Ευρώπη συγκρούονται σήμερα δύο αντίπαλα σχέδια , δύο διαφορετικοί κόσμοι. Και από όσο παρακολουθω τις εξελίξεις μπορώ να σας πω ότι υπάρχουν μια σειρά προσώπων και στους Podemos , με πρώτη τη Γιολάντα Ντιαζ, που εκφράζουν τα κινήματα και τους προοδευτικούς πολίτες στην Ισπανία και όσους θέλουν την έξοδο από την κρίση με όρους κοινωνικής αλληλεγγύης και δημοκρατίας.

Οι κοινωνικο-πολιτικές δυνάμεις που ενδιαφέρονται για την αλλαγή των ισχυουσών κοινωνικών σχέσεων ή ακόμη αποσκοπούν στην «αλλαγή του κόσμου», οφείλουν να αντιληφθούν ότι η ενότητά τους δεν μπορεί να προκύψει με βάση ένα a priori κοινό υπερβατικό ιδεώδες, ένα απόλυτο θεμέλιο, αλλά μέσα από τη συνάρθρωση των πολλαπλών κοινών δράσεων και αξιών. Με άλλα λόγια, πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη των ίδιων των σχέσεων, των αλληλεπιδράσεων ακόμη και των ανταγωνισμών τους, στην εμμενή σχέση τους, προκειμένου να επιτύχουν κάτι από κοινού στο παρόν και όχι στο επέκεινα. Από την πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά στην αμφισημία της εγελιανής διαλεκτικής περνούμε στη διάλυση του πεδίου της με τη χρηστική αξιοποίηση ορισμένων ιδεών του γαλλικού μεταστρουκτουραλισμού για τη σύλληψη της ανοικτότητας του κοινωνικού πέρα από ένα σύστημα διαμεσολαβήσεων. Ολα κατατείνουν στο να επινοηθεί μια νέα σχέση μεταξύ οριζόντιων δράσεων και του αγώνα για την πολιτική εξουσία. Δύσκολο αλλά απαραίτητο μάθημα μετά από ενάμιση αιώνα ηρωικών πλην κατά κύριο λόγο ηττημένων αγώνων. Επιπροσθέτως, συλλαμβάνοντας μια τέτοια διηρημένη, ανταγωνιστική στο εσωτερικό της και πολλαπλή καθολικότητα- ηγεμονία κατόρθωσε να προτείνει μια νέα θεωρητική και πολιτική στρατηγική υπεράσπισης της ριζοσπαστικής δημοκρατίας. (...) Κατά τη γνώμη μου, η θεωρητική παρέμβαση των Laclau - Mouffe είχε μια διπλή επίδραση: αφενός δοκιμάστηκε η λογική της ηγεμονίας με τις πρακτικές και τους θεσμούς-οργανώσεις της οριζοντιότητας που δρουν σε σχετική απόσταση από την κρατική εξουσία, στα κινήματα της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης, του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ και τις ποικίλες παγκοσμιοτοπικές αντιστάσεις (πλατείες Occupy). Αφετέρου, ενέπνευσε τα κινήματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς τα οποία αναπτύχθηκαν από το 2010 και μετά, ως απότοκο συχνά των εν λόγω κινημάτων, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Podemos αλλά και τα αντίστοιχα στη Λατινική Αμερική με πλούσια, πικρή αλλά πολύτιμη εμπειρία διακυβέρνησης. Εναποτίθεται στους κληρονόμους το καθήκον της επέκτασης της αναλυτικής ισχύος της στα σύγχρονα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής. ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, LACLAU ERNESTO, MOUFFE CHANTAL

Δεδομένων των ταξικών ανισοτήτων που ενυπάρχουν στις ουσιαστικές δυνατότητες για μόρφωση, τούτο αυτομάτως αναπαράγει τις εν λόγω ανισότητες προσκολλώντας σε δαύτες το επιπρόσθετο χαρακτηριστικό της διάκρισης ως προς την κριτική ικανότητα: «…αυτοί που είναι φτωχοί κάνουν λάθος επιλογές σε κρίσιμες στιγμές». Δημιουργείται κατ’ αυτόν τον τρόπο μια ιδεολογική αναπαράσταση της κοινωνίας, σύμφωνα με την οποία η μεγάλη μάζα των «απλών ανθρώπων», παρ’ ότι ενήλικοι και τυπικά αυτόνομοι πολίτες, «στην πραγματικότητα» δεν είναι και τόσο ώριμοι να κρίνουν για όσα τους αφορούν. Χρειάζονται διαρκή διαπαιδαγώγηση. Επομένως το πρόβλημα δεν συνίσταται απλώς στο ότι ορισμένα πολιτικά καθεστώτα είναι λιγότερο δημοκρατικά επειδή υποτιμούν την ωριμότητα των πολιτών τους. Ο καπιταλισμός εν γένει, αλλά ιδίως στη νεοφιλελεύθερη φάση του όπου η συρρίκνωση της δημόσιας και δωρεάν παιδείας τείνει να καθιστά τις ανισότητες ευκαιριών στην εκπαίδευση ακόμη εντονότερες, είναι βαθύτατα αντιδημοκρατικός στον βαθμό ακριβώς που στηρίζεται στο ιδεολόγημα του διπόλου: «μορφωμένη ελίτ / αμόρφωτη μάζα». Στον καπιταλισμό τίθεται διαρκώς και εμπράκτως σε αμφισβήτηση το ότι όντως οι «απλοί πολίτες» έχουν επιτύχει την καντιανή «έξοδο από την ανωριμότητα». Στην εποχή της πανδημίας, όπου οι συνθήκες έχουν οδηγήσει στην εξαιρετικά επικίνδυνη πολιτική κατάσταση να συγχέεται διαρκώς η επιστημονική γνώση των ειδικών με την άσκηση πολιτικής εξουσίας, το ιδεολόγημα περί απαραίτητης παιδαγωγίας των ανεύθυνων και ανώριμων μαζών εκφράζεται πλέον ρητά. Εξ ου και το ότι για ορισμένα από τα μέτρα που ισχύουν δηλώνεται τώρα ευθέως πως έχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα.

Ο κυνισμός της εξουσίας - που δεν πρέπει να συγχέεται με τον πραγματισμό στην εφαρμοζόμενη πολιτική - είναι θρασύς, ωμός, στυγνός, αδιάφορος για την κατάσταση που βρίσκεται αυτός στον οποίο απευθύνεται. Και οι εκφραστές του δεν είναι απλά αναίσθητοι. Είναι επιθετικοί, μισάνθρωποι, αντικοινωνικοί. Αρκεί να είναι καλά οι ίδιοι και το σινάφι τους, αρκεί οι ευθύνες να μην τους ακουμπούν. Το τελευταίο «κατόρθωμα» της κυβέρνησης της ΝΔ - με το ακαταδίωκτο μελών των τριών Επιτροπών Υγείας, μεταξύ αυτών και πολιτικά στελέχη - είναι απολύτως ενδεικτικό της συγκεκριμένης νοοτροπίας. Την ίδια ώρα, ωστόσο, οι κυνικοί αυτοί καριερίστες συνιστούν μια διαρκή υπόμνηση προς την κοινωνία για το πού οδηγείται όταν εκχωρεί τις ευθύνες της, όταν παραδίδεται στην «αυθεντία» της εξουσίας και των ειδικών, όταν αναθέτει τις προσδοκίες της, όταν έχει μόνο ελπίδες αντί για θέσεις, όταν αποθεώνει την ισχύ χωρίς αξίες.  Και το ερώτημα που γεννάται: είναι ο κυνισμός του καριερίστα ανίκητος; Φαντάζει ανίκητος ως τη στιγμή που αρχίζει και παραδίδεται στην ύβρη. Έως ότου αρχίζει και πιστεύει την ίδια του την προπαγάνδα. Μέχρι τη στιγμή που γεννά με την πολιτική του τόσα ερείπια, ώστε η όποια προπαγάνδα καθίσταται ανεπαρκής. Η πτώση του καριερίστα -αν και όχι απαραιτήτως του καριερισμού- ξεκινά όταν η αυταρέσκεια καταλαμβάνει τον ίδιο και το επιτελείο του σε τέτοιο βαθμό που να θεωρεί ότι οι “από κάτω” θα τα δεχτούν όλα. Η κυβέρνηση της ΝΔ, και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, δείχνουν να βαδίζουν ήδη σε αυτό το μονοπάτι. Την ώρα που η χώρα θρηνεί πάνω από 10 χιλιάδες νεκρούς, σημαντικότατα κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας φαίνεται να ριζοσπαστικοποιούνται με πρωτόγνωρους τρόπους, με ένταση, έμπνευση και φρεσκάδα, έξω από γνωστές κομματικές φόρμες (είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Support Art Workers). Φαίνεται να επαναπροσδιορίζουν τη σχέση τους με την πολιτική απορρίπτοντας λογικές εργαλειοποίησής τους και προϊδεάζουν για τη σύγκρουση που θα γίνει εκεί που γίνεται πάντα: στον δρόμο. Ο οποίος – φροντίζει η κυβέρνηση γι΄ αυτό- δείχνει να ξαναζωντανεύει για τα καλά.

Τι περιμένουμε, λοιπόν, από τη Γενεύη; Ο πήχης των προσδοκιών παραμένει χαμηλά και εναπόκειται την ελληνοκυπριακή ηγεσία να πείσει για την ειλικρίνεια των προθέσεών της και να εκθέσει την Τουρκία στα μάτια της Διεθνούς Κοινότητας. Μόνη εφικτή και υπό τις περιστάσεις δίκαιη λύση είναι η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία με πολιτική ισότητα όπως προβλέπεται στις αποφάσεις του ΣΑ του ΟΗΕ και στα 6 σημεία του πλαισίου Γκουτέρες, που στοχεύουν η Κύπρος να μετατραπεί σε κανονικό κράτος χωρίς εγγυητικά, επεμβατικά δικαιώματα και με αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής. Η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν μπορεί να μένει στα «ναι μεν αλλά» όσον αφορά την πολιτική ισότητα, ένα ζήτημα που είναι συμφωνημένο ήδη από το 1991 και που στη συνέχεια έγιναν ενδελεχείς διαπραγματεύσεις για το θέμα της αποτελεσματικής συμμετοχής στη διακυβέρνηση. Όσον αφορά δε στο θέμα του φυσικού αερίου, ήδη από τις συγκλίσεις Ταλάτ - Χριστόφια έχει καθοριστεί ότι θα αποτελεί ομοσπονδιακή απόφαση και ότι μετά τη λύση θα συμμετέχουν και οι Τουρκοκύπριοι στην εκμετάλλευσή του. Η ελληνοκυπριακή πλευρά οφείλει να κάνει σαφές ότι αν η Τουρκία εργαστεί αποτελεσματικά στο ζήτημα της επίλυσης του Κυπριακού θα ανοίξει το δρόμο και στη συνεργασία της Ομόσπονδης Δημοκρατίας στην εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου. Πρέπει να γίνει σαφές ότι η διεθνής κοινότητα δεν πρόκειται να ανεχθεί δύο κράτη, αφού είναι αντίθετα στις αποφάσεις του ΟΗΕ και του ΣΑ, το απορρίπτουν οι δύο από τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, Ελλάδα και Μεγάλη Βρετανία, αλλά και οι νομικές συμφωνίες ανακήρυξης της Κυπριακής Δημοκρατίας αποκλείουν την ένωση, διπλή ένωση, τη διχοτόμηση και τα δύο κράτη.

Οι δωρεάν υπηρεσίες (επικοινωνίας, ανταλλαγής φωτογραφιών, μηνυμάτων, σχολίων, βίντεο, επιβράβευσης, συζήτησης κ.λπ.) που παρέχει το μέσο έχουν βασικό σκοπό να κρατήσουν όσο πιο πολύ μπορούν στην εφαρμογή τον χρήστη και να αντλήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα για τη ζωή του. Κάθε ενέργεια του χρήστη παρακολουθείται και καταγράφεται. Οτιδήποτε σταματά για να κοιτάξει στο κινητό του τηλέφωνο, ο χρόνος που το παρακολουθεί, η συχνότητα των επισκέψεών του σε μια ιστοσελίδα, οι αναρτήσεις του, τα σχόλιά του, οι φωτογραφίες του, τα ενδιαφέροντά του, οι φόβοι του, όλα συνιστούν δεδομένα και συνδιαμορφώνουν μια εικόνα για τον χρήστη και την προσωπικότητά του. Τα δεδομένα αυτά διοχετεύονται σε εξελιγμένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης τα οποία λειτουργούν με ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση. Σε απίστευτα γρήγορες ταχύτητες τα συστήματα αυτά αναλύουν τα δεδομένα και δομούν μοντέλα που προβλέπουν τις πράξεις των χρηστών. Ο,τι πράττει κάποιος στο διαδίκτυο, ό,τι κλικάρει, χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ενός πιο ακριβούς μοντέλου το οποίο πωλείται στους διαφημιζόμενους. Ο χρήστης μετασχηματίζεται έτσι σε εμπόρευμά τους, συνιστά προϊόν το οποίο μάλιστα χάρη στις δυνάμεις της τεχνητής νοημοσύνης διαμορφώνεται. Κατανοώντας τις αιτίες που πυροδοτούν τις αντιδράσεις των ανθρώπων, οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης «φυτεύουν» στον νου των χρηστών (και ειδικά των ιδιαίτερα ευάλωτων παιδιών και εφήβων) ασυναίσθηστες συνήθειες -όπως, π.χ., η αποδοχή μέσω των likes- οι οποίες αλλάζουν σταδιακά τις συμπεριφορές τους και τους επαναπρογραμματίζουν. Απώτερος στόχος αυτής της διαδικασίας είναι η μετατροπή των χρηστών σε βέλτιστο προς πώληση προϊόν στους διαφημιζόμενους. Οι περισσότερες διαφημίσεις που πωλούνται μέσα από τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι «pay per click». Οι διαφημιζόμενοι πληρώνουν δηλαδή τις εταιρείες social media για κάθε φορά που ένα άτομο κάνει κλικ σε μια διαφήμισή τους η οποία εμφανίζεται στο κινητό του ή στον υπολογιστή του. Παρ’ όλο που κάθε κλικ δεν κοστίζει πολλά, ο όγκος τους είναι τεράστιος και αποφέρει δισεκατομμύρια δολάρια στις εταιρείες.

Ποια είναι όμως και τι θέλει η Αναλένα Μπέρμποκ; Αυτό δεν είναι και τόσο σαφές. Στην πρώτη ομιλία της ως υποψήφια είπε ότι θέλει «μια Γερμανία στην καρδιά της Ευρώπης». Χαιρετίζει τις εξαγγελίες Μπάιντεν για το κλίμα και τάσσεται υπέρ μιας γερμανο-αμερικανικής συνεργασίας για την προστασία του. Πιστή στο πρόγραμμα που εξήγγειλαν οι Πράσινοι τον περασμένο μήνα, υποστηρίζει τη γρήγορη απεξάρτηση της χώρας από τον άνθρακα και αντιτίθεται στην κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 που θα συνδέει τη Γερμανία με τη Ρωσία.

«Οκτώ ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση, 8 ώρες ύπνο»: πόσοι, αλήθεια, από τους εργαζόμενους του δυτικού κόσμου έχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν ένα 24ωρο με τον παραπάνω καταμερισμό και ταυτοχρόνως να βιοπορίζονται από την εργασία τους; Η απάντηση στο ερώτημα μας γυρίζει ευθέως πίσω, στην προ-Σικάγου εποχή, όπου, σημειωτέον, ούτε η αργία της Κυριακής αποτελούσε δεδομένο. (...) 135 χρόνια μετά, οι αγώνες της εργατικής τάξης για κοινωνική δικαιοσύνη παραμένουν επίκαιροι. Η φράση να μοιάζει κλισέ για το νεοφιλελεύθερο newspeak το οποίο δεν αναγνωρίζει ταξικές συγκρούσεις και μας καλεί όλους και όλες να αφήσουμε στο παρελθόν τις «αριστερές ιδεοληψίες» προκειμένου να δούμε την οικονομία να ευημερεί. Όπου «οικονομία», ένα ουδέτερο μέγεθος χωρίς συστατικό στοιχείο την κύρια αντίθεση Κεφαλαίου - Εργασίας, χωρίς το απαραίτητο και σήμερα πρόταγμα αναδιανομής πλούτου και ισχύος από το πρώτο στη δεύτερη. Σήμερα, όμως, που η κυριαρχία των αγορών και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές επιτίθενται με μεγαλύτερη σφοδρότητα από ποτέ στα εργασιακά δικαιώματα ακυρώνοντας στην πράξη κατακτήσεις ενός ολόκληρου αιώνα, η Εργατική Πρωτομαγιά αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Σε μια εποχή που οι εξελίξεις της σύγχρονης τεχνολογίας παρέχουν τη δυνατότητα για καλύτερους όρους και συνθήκες εργασίας για όλους (δυνανατότητα η οποία συνυπάρχει με την μεγάλη ανησυχία ότι η επέλαση των ρομπότ θα μειώσει της θέσεις εργασίας για τους ανθρώπους, αλλά εδώ χωράει τεράστια συζήτηση), οι κυρίαρχες ελίτ προσπαθούν να διαλύσουν εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα με στόχο τη  βίαιη αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου προς όφελός τους, διευρύνοντας τις κοινωνικές ανισότητες. Κάτι που αποκρύπτουν οι «αναλυτές» που παπαγαλίζουν την ανάγκη να ενισχύσουμε τις μεγάλες επιχειρήσεις με νέες φοροαπαλλαγές και ακόμα μεγαλύτερη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας.

Το οικονομικό κραχ του φθινοπώρου εκείνου του έτους φάνηκε να επιβεβαιώνει την πεποίθηση των κομμουνιστών ότι η καπιταλιστική κρίση και οι επαναστατικές εξεγέρσεις όπου νά ’ναι έρχονταν. Το Κομμουνιστικό Κόμμα χρειαζόταν μια ιστορία που να εμπνέει τους οπαδούς του, και η Πρωτομαγιά του 1929 έγινε ένας βασικός κρίκος της αφήγησής του για τη σοσιαλδημοκρατική προδοσία και τον επερχόμενο κομμουνιστικό θρίαμβο. (...) Οι σοσιαλδημοκράτες με αφορμή, γεγονότα όπως αυτό του ματωμένου Μάη, δικαιολόγησαν τον εξοστρακισμό, τη δεκαετία του 1930, των κομμουνιστών από την πολιτική ζωή, αλλά και τη δική τους συνεργασία με το κράτος εναντίον τους. Κάθε μήνα που περνούσε η ναζιστική απειλή μεγάλωνε, αλλά κανένα από τα δύο κόμματα δεν ήταν πρόθυμο να συμμαχήσει με το άλλο σε μια ενωμένη αντιφασιστική δράση, πριν είναι πολύ αργά. Οι διαψευσμένες ελπίδες της δεκαετίας του 1920 ήταν μια πολλαπλή απόδειξη του αδιεξόδου και των δύο πλευρών. Οι σοσιαλδημοκράτες δεν μπορούσαν να διανοηθούν μια σοσιαλιστική τάξη πραγμάτων πέρα από τη δική τους που στηριζόταν στη σταδιακή αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης, και οι κομμουνιστές δεν μπορούσαν να συμφιλιωθούν με την ιδέα ότι ο σοσιαλισμός θα μπορούσε να έρθει με έναν τρόπο διαφορετικό από τον δικό τους που είχε στόχο την επαναστατική κατάληψη της εξουσίας. Ο ματωμένος Μάης ενίσχυσε αυτές τις δύο βεβαιότητες. (...) Λαμβάνοντας υπόψη όσα συνέβησαν μετά, ο ματωμένος Μάης δεν έμεινε στην ιστορία ούτε ως μια ηρωική μάχη για τον σοσιαλισμό ούτε ως μια ηρωική υπεράσπιση της δημοκρατίας, αλλά ως μια παράλογη, τραγική σπατάλη ανθρώπινων ζωών και πολιτικών δυνατοτήτων. Το 1929, οι αγωνιστές του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και του Κομμουνιστικού Κόμματος δεν μπορούσαν να ξέρουν ότι βρίσκονταν πιο κοντά στην επίτευξη του σοσιαλισμού σε μια ανεπτυγμένη καπιταλιστική χώρα από όσο κάθε άλλο σοσιαλιστικό κίνημα πριν ή μετά από τότε. Ο απόλυτος τρόμος που ακολούθησε είναι μια χρήσιμη, θλιβερή υπόμνηση του τι ακριβώς είναι το κίνημά μας, και γιατί έχει σημασία να νικήσουμε.

Η ανάπτυξη της ΚΑΛΟ ως συνειδητή αλλά και εφικτή διαδικασία, απαιτεί πριν απ' όλα να επιλεγούν δραστηριότητες που δεν είναι περιθωριακές αλλά πρωτοποριακές και καινοτομικές, τόσο από την ένταση γνώσης που τις χαρακτηρίζουν όσο και από τις ανάγκες που μπορούν να καλύψουν. Το γεγονός ότι σε πρωτοποριακούς κλάδους υπάρχει μια αναντιστοιχία ανάμεσα στο διαθέσιμο εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό και τις σχετικές δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν για μορφωμένους νέους ανθρώπους αξιόλογες ευκαιρίες ανάπτυξης συλλογικών παραγωγικών πρακτικών, που πρέπει να αποτελέσουν την αιχμή του τομέα της ΚΑΛΟ. Το ίδιο ισχύει και στον τομέα της αγροτικής οικονομίας όπου υπάρχουν πολύ μεγάλες δυνατότητες επέκτασης των συνεταιριστικών δραστηριοτήτων, σε παραγωγή νέων προϊόντων ή αναβάθμιση υπαρκτών, οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν τον προσανατολισμό προς συλλογικές μορφές οργάνωσης της παραγωγής. Αλλά και σε δραστηριότητες που έχουν σχέση με την ενέργεια ή την προστασία του περιβάλλοντος ευρύτερα, οι συλλογικές μορφές παραγωγής και οργάνωσης της προστασίας και αναβάθμισης των φυσικών πόρων, μπορούν να ενταχθούν και αυτές στον νέο αναπτυξιακό προσανατολισμό. Η υποστήριξη αυτού του προσανατολισμού προϋποθέτει, στοχευμένες πρακτικές στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης, την εξασφάλιση των κατάλληλων υποδομών, την οικονομικής υποστήριξης των νέων μονάδων, αλλά και την κατάλληλη χρηματοδότηση μέσω κυρίως της στήριξης των συνεταιριστικών τραπεζών, και της προσαρμογής του ρόλου μιας της αναπτυξιακής τράπεζας. Η ύπαρξη αυτών των προϋποθέσεων είναι συνάρτηση θεσμικών μεταρρυθμίσεων που χωρίς αυτές δεν είναι δυνατόν να υιοθετηθεί ο δημοκρατικός αναπτυξιακός σχεδιασμός στον τομέα της ΚΑΛΟ.