Δημήτρης Παπανικολόπουλος

Τη στιγμή που ο ΣΥΡΙΖΑ εργάζεται για τη δημιουργία του πολιτικού κλίματος που θα μπορούσε να οδηγήσει στη συγκρότηση μιας «προοδευτικής κυβέρνησης», είναι δυνατόν να μην κάνει καμία αναφορά στην αντι–λιτότητα; Ποια ακριβώς θα είναι η προγραμματική βάση αυτής της «προοδευτικής κυβέρνησης», τη στιγμή που η χώρα βουλιάζει οικονομικά και πάλι; Πώς είναι δυνατόν ο ΣΥΡΙΖΑ να επιδιώξει να ανασυστήσει την κοινωνικοπολιτική συμμαχία που τον έφερε στην εξουσία, χωρίς την παραμικρή αναφορά στην πρόσφατη ιστορία της; Θα πει «πάμε όλοι/ες μαζί», λες και δεν πήγαμε όλοι/ες μαζί πριν λίγα χρόνια; Γιατί να ξαναπάμε; Τι άλλαξε και δεν θα ξανακάνει κωλοτούμπα ο ΣΥΡΙΖΑ; Πρέπει ο Τσίπρας να το εξηγήσει αυτό: «Παλέψαμε ενάντια στην τρόικα εξωτερικού και εσωτερικού για την προοπτική του ελληνικού λαού. Ο συσχετισμός εκείνης της περιόδου μας υποχρέωσε σε τακτική υποχώρηση. Συνεχίσαμε τον αγώνα και τώρα, εκτός μνημονίων πλέον, παλεύουμε από καλύτερες θέσεις. Δεν θα επιτρέψουμε στον κ. Μητσοτάκη να μας γυρίσει πίσω στη νεοφιλελεύθερη λιτότητα και την εργασιακή ζούγκλα. Όλοι μαζί θα αποτρέψουμε τη δημιουργία μιας κοινωνίας φτωχών που υπηρετούν πλούσιους. Η σαπουνόπερα του Μητσοτάκη δεν κάνει για την Ελλάδα, κάνει για τον τρίτο κόσμο». Κι έπειτα, δεν υπάρχει πιο ισχυρό μέσο οικοδόμησης μιας συμμαχίας με κόμματα, σωματεία και κινηματικές οργανώσεις από τις κοινές μνήμες κοινών αγώνων. Ούτε είναι δυνατόν να γίνεται επίκληση στην ενότητα εναντίον του κοινού εχθρού, αλλά αυτός να μην φιλοτεχνείται με εικόνες από τη δεκαετία του 2010, αλλά με εικόνες περασμένων δεκαετιών.

Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ φοβάται την επικοινωνιακή υπεροπλία της ΝΔ. Λογικό. Όμως, υπάρχουν και καλά νέα: η επικοινωνιακή κυριαρχία αυτοκαταστρέφεται, η μονομέρεια και η μεροληψία της κουράζει, η μεγάλη έκθεση φέρνει φθορά. Τα social media, άλλωστε, δεν μπορούν να φιμωθούν και η προσπάθεια να φιμωθούν εκνευρίζει τους χρήστες τους και χαλυβδώνει τους πολιτικούς αντιπάλους. Οι δε κινητοποιήσεις αμφισβητούν το αφήγημα της κυβέρνησης, και γι’ αυτή την αμφισβήτηση μαθαίνουν όλοι/ες μέσω των συμμετεχόντων. Σε τελική ανάλυση, ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να λέει ότι η ΝΔ φοβάται τον πλουραλισμό στην ενημέρωση που επικρατεί στα ανεπτυγμένα κράτη, γι’ αυτό ελέγχει τα ΜΜΕ λες και είμαστε στο πρώην ανατολικό μπλοκ. Εκείνο που θα έπρεπε να απασχολεί εξίσου, όμως, τον ΣΥΡΙΖΑ είναι η δική του ρητορική, η οποία είναι αρκετά αμυντική, γιατί δεν θέλει να αποξενώσει ένα μετριοπαθές κεντροαριστερό ακροατήριο, θεωρώντας ελεγχόμενες τις απώλειες στα αριστερά του. Έχω μερικές δεύτερες σκέψεις για το αν είναι αποτελεσματική αυτή η επιλογή. Όπως έγραφε ο διεθνώς αναγνωρισμένος μελετητής του κομματικού φαινομένου Peter Mair, σήμερα «στη σφαίρα της συμβατικής πολιτικής υπάρχει λιγότερο η αίσθηση διαρκούς αντιπολίτευσης και περισσότερο η ιδέα της προσωρινής απώλειας της εξουσίας» (Κυβερνώντας το κενό, Επίκεντρο, 2021, σ. 132). Αυτή την εντύπωση δίνει ο ΣΥΡΙΖΑ. Μιλά για «κανονικότητα», ενώ χρειαζόμαστε αλλαγή. Όμως, όταν δεν μιλάς για αλλαγή, ενώ ειδικά οι νέες γενιές την αποζητούν, ο Μητσοτάκης φαντάζει σαν να ταράζει τα νερά. Αντιθέτως, ο ΣΥΡΙΖΑ φαντάζει δύναμη συντήρησης, ότι δεν θέλει την απελευθέρωση των συστημάτων, αφού όλο μιλάει για «προστασία». Κατηγορεί τη ΝΔ για «απόπειρα διχασμού», λες και είναι τίποτα τρομερό για τον κόσμο, ενώ δεν είναι. Ονομάζει «απόπειρα διχασμού» ή «πόλωσης» τη σύγκρουση που επιλέγει η Δεξιά και αναμφίβολα πυροβολεί τα πόδια του. Με το να μην αποδύεται σε ιδεολογικό αγώνα για να μην τον πουν ακραίο, αφήνει χώρο στις δεξιές ακρότητες. Και ακόμα χειρότερα: η ΝΔ επιτίθεται στον ΣΥΡΙΖΑ με χυδαίο τρόπο και ο τελευταίος, με την αμυντική του στάση, αφήνει την εντύπωση ότι η ΝΔ μπορεί και να έχει δίκιο. Ρωτάνε: «Τι θα γινόταν αν ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία;». Φυσικά και θα ήταν καλύτερα, θέλει και ρώτημα; Η μη επιθετική και κατηγορηματική απάντηση υπονομεύει όχι μόνο το μελλοντικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και την ίδια την τομή που συνιστούσε η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Σίγουρα δεν χρειάζεται εξαλλοσύνη, ούτε και βεντέτες τύπου Πολάκη, αλλά μην πάμε πίσω και από το «σκληρό ροκ» του Λαλιώτη, γιατί τότε θα ακούσουμε γρήγορα το «δεν αρέσουμε πρόεδρε» της Μελίνας.

Τις τελευταίες δεκαετίες έχει περιοριστεί η δυνατότητα παρέμβασης του λαού στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, μέσω της υποχώρησης της δύναμης της Βουλής, της αύξησης της επικράτειας της εκτελεστικής εξουσίας, του περιορισμού της λογοδοσίας, της μεταφοράς της πολιτικής εξουσίας από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις σε διεθνείς οργανισμούς πέραν της δημοκρατικής λογοδοσίας, της αναβάθμισης της καταστολής των κινημάτων, του ασφυκτικού ελέγχου των ΜΜΕ από την ολιγαρχία του χρήματος. Η αστική δημοκρατία είναι πλέον ένα πεδίο μάχης, όπου αργά αλλά σταθερά αναδύεται μία ακόμα διαιρετική τομή: πολιτικός αυταρχισμός εναντίον δημοκρατίας. Εκτός, όμως, από την υπεράσπιση της δημοκρατίας, πεδίο δόξης λαμπρό για την Αριστερά είναι και η διαδικασία εμβάθυνσής της, χάρη και στις νέες δυνατότητες που μας προσφέρει το διαδίκτυο. Και σε αυτό τον τομέα δεν πρέπει να καθυστερήσουν άλλο οι τολμηρές πρωτοβουλίες. Διότι καμία δημοκρατική κατάκτηση δεν γενικεύθηκε, παρά ύστερα από δοκιμές και διαδοχικές διορθώσεις (trial and error). Άφησα για το τέλος την πιο πρόσφατη διαχωριστική γραμμή, η οποία ωστόσο θα κρίνει το μέλλον ολόκληρου του κόσμου, και η οποία κάνει τις άλλες να ωχριούν μπροστά της σε σημασία. Πρόκειται για τη διαχωριστική γραμμή που θέτει το πολύ επείγον οικολογικό πρόβλημα. Όχι μόνο το πρόβλημα αυτό πρέπει να απασχολεί πρωταγωνιστικά την Αριστερά, αλλά είναι πλέον σαφές ότι η ίδια «ή θα είναι πράσινη ή δεν θα είναι Αριστερά».

Η ΝΔ, ωθούμενη από τις προεκλογικές της υποσχέσεις στους χορηγούς της, από την άνοδο της Alt Right σε πολλές χώρες του κόσμου, και από το ανέλπιστο 40% που έλαβε το 2019, οργάνωσε μια μακρά επίθεση σε όλους τους πυλώνες του σοσιαλδημοκρατικού συμβολαίου (Αριστερά, κινήματα, συνδικάτα, δημόσια αγαθά, δημοκρατικά δικαιώματα) προκειμένου να εγκαθιδρύσει (και όχι συνομολογήσει) ένα νεοφιλελεύθερο συμβόλαιο, το οποίο διατυπώνεται ως εξής: «αυτός ο κόσμος δεν μας χωράει όλους, συνταχθείτε με τους δυνατούς για να μην έχετε την τύχη των αδύναμων και για να συνεχίσετε να τους εκμεταλλεύεστε όπως οι δυνατοί». Όπως όμως συμβαίνει σε όλα τα μέρη του κόσμου, αυτό το αυταρχικό σχέδιο προσκρούει στο σύγχρονο νεκροθάφτη των αυταρχικών εξουσιών, στο μορφωμένο δικτυωμένο άνθρωπο (που ακόμα ταυτίζεται με το πρώτο μισό του ηλικιακού φάσματος). Και το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτών των εξουσιών είναι ότι δεν μπορούν να τον καταστείλουν, ούτε βιολογικά ούτε ιδεολογικά, γιατί έχει μεταφέρει τις πλατείες από το φυσικό χώρο στον ψηφιακό και γιατί δεν βλέπει τηλεόραση. Στον ψηφιακό χώρο, η μάχη δίνεται με πιο ίσους όρους, η γεφύρωση συντελείται απρόσκοπτα και η νέα αντιπολιτευτική συμμαχία χτίζεται μέσα στη ρευστότητα του διαδικτύου, σε συνεχή σύνδεση με το φυσικό χώρο. Εκεί πέφτουν τα τείχη μεταξύ των μελών μιας διευρυμένης μεσαίας τάξης, που έχει εξισωθεί οικονομικά με αυτό που παλιά αποκαλούσαμε «λαό» και, με πρωταγωνιστή την πιο προσοντούχα νέα γενιά από καταβολής ελληνικού κράτους, ανασυντίθεται το πρόγραμμα μιας δημοκρατικής κοινωνίας που αρνείται να εκπέσει κοινωνικά σε υπηρέτη θλιβερών αφεντάδων. Σιγά σιγά χτίζεται ένα αντιΝΔ μέτωπο από όλους αυτούς και αυτές που αρνούνται να καθηλωθούν ταξικά προς όφελος κάποιων που δεν αξίζουν τίποτα παραπάνω. Η εξίσωση των ανθρώπων ως προς την αξία, τη μόρφωση, την προσπάθεια, καθώς και ο αγώνας στο όνομα αυτής, σάρωσε τη μετεμφυλιακή συνθήκη και έφερε τη δημοκρατία, και είναι η ίδια αυτή συνθήκη που θα εγγυηθεί την ανθεκτικότητα της δημοκρατίας απέναντι σε μια γελοία ελίτ που αυτοθαυμάζεται ως άριστη, όπως έκαναν τα τζάκια περασμένων εποχών. Αρκεί να συνδυάσουν τις προσπάθειές τους όσες και όσοι θέλουν να σώσουν από την καταστροφική επιδρομή της ΝΔ τους εργαζομένους, τη νεολαία, τα δημόσια αγαθά της παιδείας και της υγείας, την πολιτιστική μας κληρονομιά, το περιβάλλον, και τον πλουραλισμό. Και αρκεί να καταλάβουν ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΜΕΡΑ25, και μάχιμοι συνδικαλιστές/στριες, ότι πρέπει να αποτελέσουν το σημείο συγκέντρωσης (rallying point) ενός ακαθοδήγητου δημοκρατικού κινήματος. Γι’ αυτό μια κοινή συγκέντρωση όλων αυτών, που θα δώσει το σύνθημα για γενική επίθεση απέναντι στο κόμμα των πλουσίων, 10 χρόνια μετά το κίνημα των πλατειών, θα ήταν μια ιστορικών διαστάσεων πρωτοβουλία.

Προσπαθήσαμε να αναλύσουμε τους λόγους για τους οποίους οι Έλληνες επαναστάτες κατάφεραν να βγουν νικητές από έναν πολύχρονο και άνισο αγώνα. Με τη βοήθεια της σύγχρονης θεωρίας της συλλογικής δράσης και των κοινωνικών κινημάτων, αποσυσκευάσαμε το αρχικό ερώτημα και εστιάσαμε ξεχωριστά στις ευκαιρίες που εκμεταλλεύτηκαν οι επαναστάτες, στις απειλές που τους κινητοποιούσαν, στις ταυτοτικές παραμέτρους της δράσης τους, στο λόγο και τα συναισθήματά τους, στην οργάνωση και την ηγεσία τους, στους πόρους και το ρεπερτόριο δράσης που χρησιμοποίησαν. Όλες αυτές οι μεταβλητές είναι εξίσου σημαντικές, παρόλο που αναφέρονται σε διαφορετικά επίπεδα δράσης, από τις διεθνείς συνθήκες έως τους τρόπους παρακίνησης των στρατιωτών. Αν κάτι από όσα αναφέραμε έλειπε, είναι εξόχως αμφίβολο αν θα ήταν δυνατό να στεφθεί ο Αγώνας με επιτυχία. Κάποιος ή κάποια μπορεί να προκρίνει τη σημασία των περιφερειακών (στην αρχή) και διεθνών (στη συνέχεια) πολιτικών ευκαιριών που εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες. Κοντολογίς, εύκολα μπορεί να ειπωθεί ότι χωρίς το Ναβαρίνο η Επανάσταση κινδύνευε να σβήσει. Ωστόσο, χωρίς τη σωστή εκμετάλλευση των περιφερειακών ευκαιριών για τη στερέωση της Επανάστασης, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα έβρισκαν τίποτα για να υπερασπιστούν. Χωρίς, επίσης, τις προσπάθειες των Ελλήνων να δημιουργήσουν και να διευρύνουν αυτές τις διεθνείς πολιτικές ευκαιρίες, η καθοριστική επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων θα ήταν ακατανόητη, στο ποσοστό που εξαρχής αυτές ήταν εχθρικές απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση. Ακατανόητη θα ήταν γενικά η αλλαγή της διεθνούς διαχωριστικής γραμμής, πρώτα στο επίπεδο της κοινής γνώμης και έπειτα στο επίπεδο των κυβερνήσεων, χωρίς τις επαναστατικές επιτυχίες και χωρίς τις οθωμανικές αγριότητες. Αυτές οι τελευταίες θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν τερματίσει την Επανάσταση. Δεν το έκαναν όμως. Μάλλον έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Ενίσχυσαν τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των αντιμαχόμενων και κατέστησαν κάθε συμβιβασμό αδύνατο. Κατέστησαν, επίσης, τους Έλληνες «κοινότητα μοίρας», ενισχύοντας την κοινή ταυτότητα υπαγωγής έναντι των τοπικών ταυτοτήτων, γεγονός που τους βοήθησε να μείνουν ενωμένοι, παρ’ όλη την ενεργοποίηση των εσωτερικών διαχωριστικών γραμμών στα χρόνια των εμφύλιων αντιπαραθέσεων.

Σε ένα επιδραστικό τους κείμενο, γραμμένο εδώ και είκοσι χρόνια, οι Goldstone και Tilly περιέγραφαν το βασικό δίλημμα της κυβέρνησης έναντι των κινημάτων: παραχωρήσεις ή καταστολή, για να σταματήσουν οι κινητοποιήσεις που ενδεχομένως να φθείρουν την εικόνα της κυβέρνησης; Στην πραγματικότητα, όλες οι κυβερνήσεις επιλέγουν κάποιο μείγμα αυτών των δύο. Οι εν λόγω συγγραφείς, όμως, μας εφιστούν την προσοχή στο εξής σενάριο: μια κυβέρνηση να μην μπορεί να βρει κανένα αποτελεσματικό μείγμα. Υπό ποιες συνθήκες μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο; Ας το δούμε προσεχτικά. Στην περίπτωση που οι παραχωρήσεις έρθουν αργά, θα εκληφθούν ως νίκη του κινήματος, και οι συλλογικοί κινηματικοί δρώντες δεν θα έχουν πρόθεση να σταματήσουν, καθώς θα τους έχει ανοίξει η όρεξη να κερδίσουν το χαμένο έδαφος. Στην περίπτωση που η καταστολή θεωρηθεί άδικη ή υπέρμετρη, δεν θα πετύχει αυτό που επιδιώκει, αλλά μάλλον το αντίθετο: την πόλωση και την επίταση της κινητοποίησης. Το σπιράλ καταστολή-κινητοποίηση θα έχει ενεργοποιηθεί και, καθώς η καταστολή δεν μπορεί στις δημοκρατίες να φτάσει σε υπέρμετρα επίπεδα, γιατί αυτό όπως ήδη αναφέραμε θα σήμαινε αλλοίωση του πολιτεύματος και εξέγερση της δημοκρατικής κοινής γνώμης, η καταστολή από ένα σημείο και πέρα θα δημιουργεί τη φθορά που προσπαθούσε να αποτρέψει. Αν πάλι εγκαταλειφθεί το δόγμα «νόμος και τάξη», τότε θα ανοίξει πεδίο δόξης λαμπρό για τις κοινωνικές ομάδες που, εκνευρισμένες με την προηγούμενη κατασταλτική συμπεριφορά της κυβέρνησης, θα προβούν με κεκτημένη ταχύτητα σε μεγαλύτερες διεκδικήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, ό,τι και να κάνει η ΝΔ είναι λάθος. Βρίσκεται σε μια θέση που η ίδια έφερε τον εαυτό της, γιατί δεν έχει ιδέα από πολιτική, δηλαδή από διαχείριση της κοινής ζωής πολλών ανθρώπων με ίδια βούληση και αξιοπρέπεια. Η άγνοιά της γίνεται εξίσου εμφανής, αν σκεφτεί κανείς ότι, προσπαθώντας να αποφύγει τη δημιουργία νέου κινήματος πλατειών, δημιούργησε ήδη ψηφιακές πλατείες, ή αν σκεφτεί ότι κατάφερε να εκνευρίσει το υποκείμενο που διεθνώς συνιστά τον μεγαλύτερο κίνδυνο για όλες τις κυβερνήσεις: τον μορφωμένο δικτυωμένο άνθρωπο. Αυτοί και αυτές που η κυβέρνηση έκλεισε επ’ αόριστον στα σπίτια τους και τους/τις απείλησε μόλις βγήκαν βόλτα πήγαν και τη βρήκαν στον ψηφιακό χώρο και της ανταπέδωσαν το κυνηγητό. Και ακόμα να καταλάβει πως έγινε αυτό.

Πρέπει, επίσης, να κατανοήσουμε ότι η πολιτική είναι διαχείριση ανθρώπων και όχι πραγμάτων, και άρα τα προγράμματα δεν έχουν νόημα αν δεν στηρίζονται σε μια θεωρία κινήτρων, που να στοχεύει στην άντληση της ψυχικής διαθεσιμότητας. Όμως, στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο είναι αρκετά αξιόλογο, δεν είναι σαφές ποια κίνητρα μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους να συνδράμουν σε όλα όσα προτείνει, ενώ είναι προφανές ότι η εικαζόμενη απάντηση είναι τα οικονομικά συμφέροντα. Αλλά έτσι δεν δημιουργείται δυναμική αναγέννησης, που είναι αίτημα συνάμα πολιτικό και πολιτισμικό. Τι θα έχουμε καταφέρει άραγε αν κάνουμε όσα προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ; Ποιος είναι ο στόχος μας; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι «μια από τα ίδια», άνευρη. Ποιος μπορεί να είναι ο στόχος της αναγέννησης της Ελλάδας; Η πιο δημοκρατική κοινωνία; Η πιο οικολογική; Οι προγραμματικές  δεσμεύσεις και οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ οδηγούν σε κάτι τέτοιο; Το ερώτημα αυτό αξίζει να μας απασχολήσει.

H ιδεολογική στήριξη στο σεβασμό στη διαφορετικότητα δεν επιφέρει μείωση του φόβου για τον άλλο∙ η ιδεολογική κριτική στον πελατειασμό δεν επιφέρει πλήγματα στην κουλτούρα της ιδιοποίησης του δημοσίου∙ η επίθεση στους «νοσταλγούς της χούντας» δεν εξαλείφει την προσέγγιση των κοινωνικών προβλημάτων με όρους νόμου και τάξης∙ η κατηγορία του σκοταδισμού δεν λύνει το πρόβλημα της ανάγκης σημαντικού μέρους της κοινωνίας να υπερασπίζεται την ταυτότητά του ακόμα και με όρους αντικοινωνικούς. Ο φόβος του άλλου, η κουλτούρα ιδιοτελούς ιδιοποίησης του δημοσίου, η πολιτική της ασφάλειας και η θρησκευτική ταυτότητα (για να επαναλάβω απλώς τα παραδείγματα που χρησιμοποίησα) πρέπει να αντιμετωπιστούν ως αυτά που είναι, όχι ως ιδεολογικές απολήξεις της δεξιάς ιδεολογίας, ως εξαρτημένες μεταβλητές της. Η Αριστερά πρέπει να εξηγήσει με απλά λόγια α) ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε τον άλλο, ότι σε κάποια θέματα εμείς είμαστε οι άλλοι, ότι οι άλλοι τελικά κάνουν τη ζωή μας πιο ενδιαφέρουσα και πιο ασφαλή, β) ότι η φοροδιαφυγή, που μειώνει την ανταποδοτικότητα της φορολογίας, στρέφεται τελικά εναντίον της συλλογικής ευημερίας, αφού δεν δίνει τη δυνατότητα στο κράτος να μας παρέχει όλα τα δημόσια αγαθά που στερούμαστε ή αναγκαζόμαστε να (χρυσο)πληρώνουμε, γ) ότι η αστυνομία δεν κάνει τη ζωή μας πιο ασφαλή, αλλά αυξάνει τις κοινωνικές εντάσεις και αδυνατεί να εξαλείψει τις πηγές αυτών των εντάσεων, ενώ δημιουργεί βεντέτες με ολόκληρους πληθυσμούς, αντιθέτως η ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους αυξάνει την προστασία και την ασφάλεια, δ) ότι η χριστιανική ταυτότητα συνίσταται στην αλληλεγγύη προς αλλήλους και όχι στην επιδεικτική επιδίωξη ταυτοτικών προνομίων. Η τύχη των αριστερών σημαινομένων κρίνει την τύχη των αριστερών σημαινόντων, και όχι το αντίστροφο.

Φαίνεται ότι, από την εκλογή της και μέχρι σήμερα, η ΝΔ συνεχώς εκπλήσσει την αξιωματική αντιπολίτευση ως προς τις αντιλαϊκές προθέσεις και τα πεπραγμένα της, αλλά και όσον αφορά τη ρητορική της. «Νεοφιλελευθερισμός» και «αυταρχισμός». «Καταστροφική διαχείριση» της πανδημίας, της οικονομίας, και της εξωτερικής πολιτικής. «Αναλγησία» και «καθεστωτισμός». «Προπαγάνδα» και «υποτίμηση της νοημοσύνης των πολιτών». Αυτά ακούμε συνεχώς από τους εκπροσώπους του ΣΥΡΙΖΑ. Γενικά, ο πολιτικός λόγος διαμορφώνεται με βάση πολλά (και κάποιες φορές αντικρουόμενα) κριτήρια, ωστόσο, για να είναι πειστικός πρέπει να είναι κατά το δυνατόν σταθερός και συνεκτικός. Εν προκειμένω, αν ισχύουν όσα λέει η αξιωματική αντιπολίτευση (και ισχύουν), τότε θεωρώ πως πρέπει να γίνουν ορισμένες αυτόματες προσαρμογές σε ζητήματα ύφους, συνθηματολογίας, αιτημάτων, δεσμεύσεων, και συμπαραδοχών. Αλλιώς, ο πολιτικός λόγος δεν βγάζει νόημα. (...)

Κατά γενική ομολογία, έχουμε βρεθεί απέναντι σε μια απρόσμενη υποχώρηση των πολιτικών ελευθεριών, αλλά και έναν ασφυκτικό έλεγχο της ενημέρωσης των πολιτών, ύστερα από μια σειρά επιλογών της κυβέρνησης της ΝΔ, στα πρότυπα της παγκόσμιας ακραίας Νέας Δεξιάς. Η πανδημία πρόσφερε τη νομιμοποίηση γι’ αυτή την αντιδημοκρατική στροφή. Τόσο οι κινηματικές συλλογικότητες όσο και η κοινοβουλευτική Αριστερά αναζητά διεξόδους από τη ζοφερή πραγματικότητα της καταστολής και της απόκρυψης, προκειμένου να αντισταθεί σε μια αποχαλινωμένη εξουσία και να επικοινωνήσει με την κοινωνία. Οι προσπάθειες αυτές σκοντάφτουν στο τείχος των ΜΜΕ, που υπηρετούν έμμισθα την κυβέρνηση αντί να ενημερώνουν τους πολίτες, και στο τείχος της αστυνομίας, που επίσης υπηρετεί την κυβέρνηση αντί για τη συνταγματική τάξη. Βασικό κριτήριο για την επιλογή των μορφών δράσης από τους κινηματικούς δρώντες υπήρξε ανέκαθεν η αποτελεσματικότητά τους. Ωστόσο, η αφλογιστία τους δεν οδηγούσε στην άμεση αντικατάστασή τους από πιο αποτελεσματικές μορφές, καθώς αυτές οι τελευταίες αποτελούν συλλογικές δημιουργίες, που επινοούνται, δοκιμάζονται, εδραιώνονται με τον καιρό και εξαρτώνται αφενός από τους κύκλους διαμαρτυρίας αφετέρου από τις κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο που σήμερα αναζητούμε νέες μορφές δράσης, για να ανταπεξέλθουμε στις νέες προκλήσεις, και αδυνατούμε να ανταποκριθούμε επαρκώς. Ωστόσο, η επινοητικότητα και η κινηματική μνήμη μπορούν να μας βοηθήσουν να επιταχύνουμε τις συνηθισμένες αργόσυρτες διαδικασίες. Στο παρόν κείμενο καταθέτω μερικές σχετικές σκέψεις.