Μιχάλης Μπαρτσίδης

Μετά τα τελευταία γεγονότα στο κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ ήρθε η ώρα να πούμε δυο κουβέντες…

Ο Ετιέν Μπαλιμπάρ συμμετείχε στο συνέδριο «Απέναντι στο Κράτος. Αριστερές Αναλύσεις και Προοπτικές (Facing the…

Είναι ένας δάσκαλος όπως οι δάσκαλοι επί χούντας. Έρχεται καθαρός και περιποιημένος με το καθημερινό…

Ασφαλώς τούτη την ώρα πρωτεύει ο αγώνας εναντίον της αλλά είναι γεγονός ότι δίπλα στους…

Το έργο των  Νταρντό-Λαβάλ είναι πολύ σημαντικό, απολύτως επίκαιρο και πολλαπλώς χρήσιμο. Θα πρέπει να είμαστε…

Επειτα από τρία έτη απορρύθμισης, αυταρχικής πολιτικής ρήξεων και μετατόπισης των ορίων του συσχετισμού δύναμης,…

Το βιβλίο παρουσιάζει τις πολλαπλές θεωρητικές πηγές του λόγου για τα κοινά και χαρτογραφεί με κριτικό τρόπο τη διαπλοκή (συνάντηση και απομάκρυνση) τους. Αρχικά οριοθετείται το πεδίο τους ανάμεσα σε κρατική και ατομική ιδιοποίηση. Ο ιστορικός κομμουνισμός με την πραγμάτωση του κοινού μέσα από το κράτος συνέβαλε στην καταστροφή του. Από την άλλη, είμαστε μάρτυρες μιας «μεγάλης ιδιοποίησης» από τα τέλη του 1980 με την εκχώρηση στο κεφάλαιο πεδίων οικονομικής δραστηριότητας και σφαιρών υπηρεσιών με την καθοδηγητική συνέργεια κρατικής εξουσίας και ιδιωτικών δυνάμεων (Μαρξ και Πολάνυι). Στο πεδίο αυτό αναδύονται δυο προσεγγίσεις. Η πρώτη  αναφέρεται στην παράδοση του Προυντόν (ως ένα βαθμό αποδίδεται και στον νεαρό Μαρξ) που αντιλαμβάνεται στο κοινό την αυθόρμητη φύση του κοινωνικού και στη συνέχεια την ιδιοποίηση ως κλοπή.  Από την άλλη, βασιζόμενοι στο Κεφάλαιο του Μαρξ, οι Χαρντ-Νέγκρι στην τριλογία τους θεωρούν ότι η επικοινωνία, συνεργασία, σύμπραξη παράγουν το κοινό  ακόμη και μέσα στην διαδικασία της καπιταλιστικής οργάνωσης της παραγωγής. Ο καπιταλισμός παράγει το κοινό και συγχρόνως το ιδιοποιείται.   Θα συνεχίσουμε τη κριτική παρουσίαση εικονογραφώντας την με ένα κατάλληλο, σημερινό παράδειγμα από τη συζήτηση για την άρση του αποκλειστικού δικαιώματος χρήσης των πατεντών για τα εμβόλια. Στην ιστορική στιγμή της πανδημικής κρίσης, όπου αποδεικνύεται η ανάγκη προσεκτικού διαμοιρασμού των εμβολίων, φαρμάκων, υπηρεσιών υγείας για την διάσωση της ανθρώπινης ζωής σε πλανητική κλίμακα, ο κυνικός άνθρωπος της ιδιοποίησης υποστηρίζει το ακριβώς αντίθετο. Ο Αλβέρτος Μπουρλά, CEO της Pfizer, μιλώντας στο Φόρουμ των Δελφών, παραβλέπει ότι βασική τεχνολογία m-RNA ήταν αποτέλεσμα έρευνας δημόσιων πανεπιστημίων και ινστιτούτων (Ουισκόνσιν), ότι η οργάνωση της παραγωγής από τις φαρμακευτικές εταιρείες χρηματοδοτήθηκε από τα κράτη κι επιμένει στην «απόλυτη προστασία της πνευματικής περιουσίας».  «Το βασικό μάθημα, νομίζω, από αυτήν την πανδημία είναι το πόσο δυνατή και χρήσιμη είναι η επιστήμη αλλά, θα το επαναλαμβάνω, πόσο δυνατός και χρήσιμος είναι ο ιδιωτικός τομέας» ανέφερε ο κ. Μπουρλά, προσθέτοντας «αν και χρειάστηκε η συνεργασία μεταξύ διαφόρων μερών του ιδιωτικού τομέα, ήταν ο ιδιωτικός τομέας που έφερε εμβόλια, θεραπείες, διαγνώσεις». Από πού αντλεί την επιμονή του; Η απάντηση βρίσκεται στην μαρξιστική ανάλυση που προαναφέραμε: το κεφάλαιο- οι φαρμακευτικές έχουν ένα know how όχι μόνο σε σχέση με την ανακάλυψη αλλά και οργανώνοντας την συνεργασία στην παραγωγική διαδικασία σε κλίμακα και τη διακίνηση- παράγει το κοινό και το ιδιοποιείται ταυτόχρονα, δεν το κλέβει απ’ έξω και εκ των υστέρων. (...) Οι συγγραφείς στηρίζουν την πρόταση για το Κοινό όχι ως φυσικό ή μη αγαθό αλλά ως πολιτικό κοινό, δηλαδή ως μια «θεσπίζουσα δραστηριότητα με προτεραιότητα έναντι του Δικαίου», εν ολίγοις ένα μοντέλο «μη θεμελίωσης». Πρόκειται για ενδιαφέρουσα πρόταση καθώς οριοθετείται αφενός από τις ποικίλες οντολογίες των κοινών όπως του Νανσύ (το «κοινό-Είναι»), της Άρεντ (κοινή ανθρώπινη φύση), των Χαρντ-Νέγκρι, αφετέρου προσεγγίζει με τις διατομικές οντολογίες της σχέσης όσον αφορά την προτεραιότητα της ίδιας της πολιτικής ως συγκροτούσας κοινωνικές σχέσεις και θεσμούς. Ας τονίσουμε, όμως, ότι η παρούσα προοπτική διαθέτει μια έντονη αξιολογική διάσταση του κοινού πράττειν ως δέον αντί του «πράττειν από κοινού».

Οι κοινωνικο-πολιτικές δυνάμεις που ενδιαφέρονται για την αλλαγή των ισχυουσών κοινωνικών σχέσεων ή ακόμη αποσκοπούν στην «αλλαγή του κόσμου», οφείλουν να αντιληφθούν ότι η ενότητά τους δεν μπορεί να προκύψει με βάση ένα a priori κοινό υπερβατικό ιδεώδες, ένα απόλυτο θεμέλιο, αλλά μέσα από τη συνάρθρωση των πολλαπλών κοινών δράσεων και αξιών. Με άλλα λόγια, πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη των ίδιων των σχέσεων, των αλληλεπιδράσεων ακόμη και των ανταγωνισμών τους, στην εμμενή σχέση τους, προκειμένου να επιτύχουν κάτι από κοινού στο παρόν και όχι στο επέκεινα. Από την πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά στην αμφισημία της εγελιανής διαλεκτικής περνούμε στη διάλυση του πεδίου της με τη χρηστική αξιοποίηση ορισμένων ιδεών του γαλλικού μεταστρουκτουραλισμού για τη σύλληψη της ανοικτότητας του κοινωνικού πέρα από ένα σύστημα διαμεσολαβήσεων. Ολα κατατείνουν στο να επινοηθεί μια νέα σχέση μεταξύ οριζόντιων δράσεων και του αγώνα για την πολιτική εξουσία. Δύσκολο αλλά απαραίτητο μάθημα μετά από ενάμιση αιώνα ηρωικών πλην κατά κύριο λόγο ηττημένων αγώνων. Επιπροσθέτως, συλλαμβάνοντας μια τέτοια διηρημένη, ανταγωνιστική στο εσωτερικό της και πολλαπλή καθολικότητα- ηγεμονία κατόρθωσε να προτείνει μια νέα θεωρητική και πολιτική στρατηγική υπεράσπισης της ριζοσπαστικής δημοκρατίας. (...) Κατά τη γνώμη μου, η θεωρητική παρέμβαση των Laclau - Mouffe είχε μια διπλή επίδραση: αφενός δοκιμάστηκε η λογική της ηγεμονίας με τις πρακτικές και τους θεσμούς-οργανώσεις της οριζοντιότητας που δρουν σε σχετική απόσταση από την κρατική εξουσία, στα κινήματα της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης, του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ και τις ποικίλες παγκοσμιοτοπικές αντιστάσεις (πλατείες Occupy). Αφετέρου, ενέπνευσε τα κινήματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς τα οποία αναπτύχθηκαν από το 2010 και μετά, ως απότοκο συχνά των εν λόγω κινημάτων, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Podemos αλλά και τα αντίστοιχα στη Λατινική Αμερική με πλούσια, πικρή αλλά πολύτιμη εμπειρία διακυβέρνησης. Εναποτίθεται στους κληρονόμους το καθήκον της επέκτασης της αναλυτικής ισχύος της στα σύγχρονα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής. ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, LACLAU ERNESTO, MOUFFE CHANTAL

Εφτά μήνες μετά οι αρμόδιοι -και τολμώ να πω οι ελίτ στις περισσότερες χώρες, αν εξαιρέσουμε τη Γερμανία και την Πολιτεία της Νέας Υόρκης (!)-, έχουν επιλέξει το αδιανόητο. Μέσα στην πανδημία, αντί να ενισχύσουν τους δημόσιους φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, περίθαλψης και γενικότερα προστασίας από τον ιό, έχουν επιλέξει μια ισχυρότερη δόση νεοφιλελευθερισμού, δηλαδή ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών αυτών που υλοποιούν με επιμονή. Ειδικά στην ελληνική περίπτωση η επιλογή αυτή αποκτά εξόφθαλμες διαστάσεις, δηλαδή βγάζει μάτι. (...) Κάθε επιλογή της κυβέρνησης, και πέρα από τη διαχείριση της πανδημίας, επιβεβαιώνει ότι εργάζεται για συγκεκριμένα συμφέροντα: ευνοεί το μεγάλο τραπεζικό και χρηματιστηριακό κεφάλαιο αλλά και το κεφάλαιο των δυναμικών τομέων όπως στις ασφάλειες -που είναι συναρθρωμένο με το τραπεζικό-, στην ιδιωτική εκπαίδευση και στις ενεργειακές επενδύσεις. Τέλος, ευνοεί την ανάδειξη των πελατειακών σχέσεων και διάφορων μορφών φαβοριτισμού, από τη λίστα Πέτσα μέχρι την αναξιοκρατία και αδιαφάνεια στη διοίκηση, παραβιάζοντας συχνά τον νόμο και κανόνες του κράτους δικαίου. (...) Στο χέρι μας είναι να αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία με την προϋπόθεση ότι: • Πρέπει να αναδεικνύονται θετικά οι αρετές των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών απαλλαγμένες από μια απαξιωμένη ρητορική που κόπτεται τετριμμένα υπέρ του συλλογικού, ενώ το καρπώνεται ιδιοποιητικά. • Οι αρετές να εμπλουτίζονται από τις επινοητικές πρακτικές και τους ηρωικούς αγώνες των υγειονομικών στα χρόνια της κρίσης, από το πνεύμα αλληλεγγύης στις πρόσφατες εμπειρίες όσων ασχολούνται στις ΚΟΙΝΣΕΠ, στα συνεργατικά σχήματα, στην ΚΑΟ, από τις εμπειρίες των νέων ομάδων στις τεχνολογίες και αξιοποίησης των δικτύων της τοπικότητας, εγγύτητας και γειτονίας. • Να ενεργοποιηθούν ξανά δίκτυα αλληλεγγύης που στήριξαν τους έχοντες ανάγκη, να κρατήσουμε την κοινωνία όρθια, έχοντας επίγνωση ωστόσο ότι παρουσιάζεται η «κόπωση των εθελοντών» και δεν μπορεί να επαναληφθεί η κίνηση όπως στην περίοδο των φιλομνημονιακών κυβερνήσεων που διέλυσαν το κράτος πρόνοιας. Αυτός είναι ίσως ο κύριος λόγος που αυτή τη φορά πρέπει να υψωθεί μια δημοκρατική αντίδραση ελέγχου της κακοήθους επιλογής των ιδιωτικοποιήσεων που περιγράψαμε παραπάνω και επαναφοράς μέσω ενός νέου Κοινωνικού Συμφώνου του αιτήματος υπέρ της δημόσιας πρόληψης, φροντίδας και περίθαλψης έναντι του ιού, αλλά και προστασίας των στοιχειωδών εργασιακών δικαιωμάτων υπέρ ενός νέου κράτους δημοσίου συμφέροντος. Τελικά, υπέρ της ζωής και εναντίον της θανατοπολιτικής όσων επωφελούνται της πανδημίας ιδιοτελώς και ανοήτως.