Αναδημοσιεύσεις

Ο δυτικός άνθρωπος, εκμαυλισμένος από τα γεννοφάσκια του, είναι φετιχιστικά εξαρτημένος από τη διαρκή χρήση όλων εκείνων των προϊόντων που προκαλούν τις περιβαλλοντικές καταστροφές. Μπορεί, έτσι, να διαμαρτύρεται για τις ανεμογεννήτριες ενώ ταυτόχρονα διαθέτει, επί παραδείγματι, δυο τρία αυτοκίνητα ή κινητά τηλέφωνα, επιθυμεί όλο και ταχύτερες μεταφορές κ.ο.κ. Είναι, φυσικά, προφανές πως να μεταβληθεί μια αλλοτριωμένη συνείδηση είναι η δυσκολότερη πολιτική διαδικασία. Εάν μπορούσε εύκολα να συντελεστεί, το παράδοξο να στηρίζουν οι σύγχρονοι προλετάριοι δεξιές κυβερνήσεις δεν θα υπήρχε, όπως, κατ’ επέκταση, δεν θα υπήρχε καπιταλισμός. Τούτο όμως δεν είναι λόγος να μην αγγίζονται τα, τουλάχιστον για την Αριστερά, αυτονόητα: να αντιμάχεσαι την επεκτατική δράση του κεφαλαίου και τις σχέσεις εκμετάλλευσης που δημιουργεί, να μιλήσεις για τις ψευδαισθήσεις μιας ιδιωτικοποιημένης, δήθεν “καλής ζωής”, βασισμένης στα όλο και περισσότερα εμπορεύματα, να προτάξεις τον κοινό πλούτο έναντι της κεφαλαιακής συσσώρευσης, είναι από εκείνα που, μάλλον, ξεχάστηκαν. Στα καπιταλιστικά ήθη, όπου και η δημόσια υγεία γίνεται προϊόν που πουλιέται και αγοράζεται (από τις πατέντες των εμβολίων μέχρι τα Μητσοτάκεια όνειρα για την επέλαση ιδιωτών στο ΕΣΥ), μια νέου τύπου, κοκκινοπράσινη, επανάσταση είναι αναγκαία. Η Αριστερά οφείλει να αναστοχαστεί με την αποανάπτυξη στην κορυφή της ατζέντας της. Αλλιώς, μαζί με τα απορρίμματα, θα ανακυκλώνεται, ρητορικά και ασκόπως, και το ακροτελεύτιο πρόβλημα, της καταστροφής της Γης.

Ένα πολύ ιδιαίτερο και σημαντικό κείμενο του Βάλτερ Μπένγιαμιν κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά: το ημερολόγιο που κράτησε στη διάρκεια της παραμονής του στη Μόσχα. Ο Μπένγιαμιν έφτασε στην πρωτεύουσα της ΕΣΣΔ στις 6 Δεκεμβρίου 1926 και έμεινε εκεί περίπου δύο μήνες. Κατά την παραμονή του, και ενώ συνάμα δούλευε αδιάκοπα, μεταφράζοντας (Προυστ) και γράφοντας άρθρα, κατέγραψε στο ημερολόγιό του ένα μεγάλο φάσμα από γεγονότα και προβληματισμούς, για όλη την περίοδο από την άφιξή του μέχρι την «τελευταία περιδιάβαση στους δρόμους της πόλης», την 1η Φεβρουαρίου 1927. (...) Ο Μπένγιαμιν ανακαλύπτει στη χώρα των σοβιέτ θετικά σημεία και βιώνει μικρές και μεγάλες απογοητεύσεις – η Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια απορρίπτει τελικά το λήμμα που έχει γράψει για τον Γκέτε (στο βιβλίο περιλαμβάνεται και η επιστολή με την –αρνητική– γνώμη του Λουνατσάρσκι επί του θέματος). Διαβάζουμε για την απόφαση της λογοκρισίας να απαγορεύσει το ανέβασμα από τον Στανισλάφσκι της θεατρικής διασκευής της Λευκής φρουράς, του Μπουλγκάκοφ (απόφαση που ανατρέπει ο Στάλιν, αποφαινόμενος πως «είναι ακίνδυνο», χωρίς αυτό να εμποδίσει τις διαμαρτυρίες κομμουνιστών έξω από το θέατρο, τους οποίους τελικά απομάκρυνε η πολιτοφυλακή), για την απομάκρυνση στελεχών της αντιπολίτευσης αλλά και Εβραίων από αξιώματα, για «το αιφνίδιο όσο και άδοξο τέλος της διαμονής του [Ερνστ] Τόλερ» στη Μόσχα, για τις προσπάθειες για «αντιμετώπιση της καταστροφικών διαστάσεων απαιδευσίας», για την «αντιδραστική μεταστροφή του Κόμματος στα ζητήματα του πολιτισμού» και τις συζητήσεις για τη «μαρξιστική λογοτεχνική κριτική» ή το «προλεταριακό θέατρο». Ο Μπένγιαμιν βλέπει (και κρίνει) πολλές θεατρικές παραστάσεις, παρατηρεί τους «ανθρώπους της “Νέας Οικονομικής Πολιτικής”» και τον «κρατικό καπιταλισμό» στη Ρωσία, συναντάει τον Γιόζεφ Ροτ που δεν του κάνει πολύ καλή εντύπωση («ήρθε στη Ρωσία ως (σχεδόν) πεπεισμένος μπολσεβίκος, την εγκαταλείπει ως μοναρχικός») και τον Μεγερχόλντ, συζητάει για τη δουλειά του ([ο Ράιχ] «εξέφρασε τη γνώμη ότι παιδεύω υπερβολικά τα γραπτά μου»), σχολιάζει την προσπάθεια για «προσωρινή αναχαίτιση του μαχητικού κομμουνισμού», «επιβολή μιας προσωρινής ταξικής ειρήνευσης», «αποπολιτικοποίηση του αστικού βίου», «κατευνασμό της δυναμικής της επαναστατικής διεργασίας», σε μια Ρωσία που «αρχίζει να παίρνει μορφή εναρμονισμένη με τον άνθρωπο του λαού».

Την περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ έγινε μια συντονισμένη προσπάθεια αντιστροφής της φθίνουσας πορείας, προκειμένου να οδηγηθεί σε μια νέα εποχή ισχυρής ανάπτυξης. Αποδόθηκαν στην πόλη 270 στρέμματα χερσαίας ζώνης λιμένα, επιλύοντας ένα μείζον πρόβλημα που για δεκαετίες δοκίμαζε τις σχέσεις πολιτείας–πόλης–λιμένα. Διασφαλίστηκε, μετά από σκληρή διαπραγμάτευση με τους δανειστές, ο δημόσιος χαρακτήρας του λιμανιού. Συντάχθηκε νέος στρατηγικός σχεδιασμός με τις αναγκαίες υποδομές και νέες δραστηριότητες, αξιοποιώντας την πολυτροπικότητα των μεταφορικών δικτύων και τις αναδυόμενες αγορές. Ολοκληρώθηκε, τάχιστα, παρά τις δυσμενείς συνθήκες του μνημονιακού περιβάλλοντος, η νέα Εθνική Οδός Κορίνθου – Πατρών και η σύνδεσή της με το λιμάνι, αποδίδοντας άμεσα οφέλη. Συντελέστηκε εντυπωσιακή πρόοδος στα, λιμνάζοντα για χρόνια, έργα της Νέας Σιδηροδρομικής Γραμμής Υψηλών Ταχυτήτων στο τμήμα Κόρινθος – Πάτρα. Χωροθετήθηκε η μονάδα μικρής κλίμακας υγροποιημένου φυσικού αερίου (Υ.Φ.Α). Συντάχθηκαν και εγκρίθηκαν οι μελέτες κατασκευής της, ώστε να παρέχει, πρώτο μεταξύ των λιμένων κατά μήκος των ανατολικών ακτών της Αδριατικής, τη φιλικότερη και οικονομικότερη μορφή ενέργειας. Αδειοδοτήθηκε η εγκατάσταση υδατοδρομίου και δημοπρατήθηκε η ανάδειξη αναδόχου για τη λειτουργία του. Το πλέγμα των ως άνω, μαζί με την κατασκευή του εμπορικού τμήματος και τη δημιουργία εμπορευματικού κέντρου, ολοκληρώνουν ένα στρατηγικό σχεδιασμό, που εφ’ όσον δεν διαταραχθεί σοβαρά στις κεντρικές επιλογές του, μπορεί να οδηγήσει το λιμάνι σε ισχυρή ανάπτυξη. Η παρούσα κυβέρνηση, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, έχει εγκαταλείψει τις κρίσιμες υποδομές και τα έργα που προαναφέρθηκαν και η όλη της δραστηριότητα φαίνεται να περιορίζεται στην προώθηση των διαδικασιών ιδιωτικοποίησης του λιμανιού και την παράδοσή του σε πολυεθνικά συμφέροντα. Θέλω να ελπίζω ότι οι αγώνες των ενεργών πολιτών, των κοινωνικών, αυτοδιοικητικών και πολιτικών δυνάμεων της πόλης θα ανατρέψουν τους καταστροφικούς σχεδιασμούς της κυβέρνησης και θα επιβάλουν λύσεις συμβατές με τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας.

Δεν πρόκειται να γίνει καμία επιστροφή στις παλιές καλές εποχές των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών, αυτή τη φορά υπό τη μετανεωτερική αιγίδα της Ε.Ε. Ο αιώνας μας δεν θα είναι ο αιώνας της Ευρώπης, αλλά της Ασίας, με την Αμερική να διεκδικεί όχι την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία, αλλά μια ισότιμη θέση. Στην εποχή των γιγάντων, οι ευρωπαϊκές χώρες, μεμονωμένες, δεν έχουν τύχη. Το ίδιο ισχύει για τις περίφημες «ευρωπαϊκές αξίες». Αν οι θεσμοί της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης -που δεν περιορίζονται στην Ε.Ε.- συμφιλιωθούν με την ιδέα ότι δεν θα υπάρξει μια «ευρωπαϊκή υπερδύναμη», αλλά ούτε και χρειάζεται, ίσως ανακαλύψουν εκ νέου την πραγματική τους χρησιμότητα. Τα επόμενα χρόνια (ίσως δεκαετίες) τα ευρωπαϊκά κράτη θα χρειαστεί να εκπονήσουν και να εκτελέσουν γιγαντιαία προγράμματα δημόσιων επενδύσεων, αν θέλουν να διατηρήσουν το υψηλό, συγκριτικά, βιοτικό επίπεδο των πληθυσμών τους. Τα διευρωπαϊκά δίκτυα υποδομών, οι τηλεπικοινωνίες 5G, η ομαλή μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο ενεργειακής παραγωγής και κατανάλωσης, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, οι διαστημικές εφαρμογές, η επιστημονική έρευνα και η τεχνολογική καινοτομία, ο επαναπατρισμός ευρωπαϊκών βιομηχανιών και η προστασία των ευρωπαϊκών θέσεων εργασίας: αυτοί είναι κάποιοι από τους αναπτυξιακούς πυλώνες του μέλλοντος που, και μόνο λόγω κλίμακας, πρέπει να υποστηριχθούν από ένα πανευρωπαϊκό χρηματοδοτικό πρόγραμμα, ανάλογο σε μέγεθος του αντίστοιχου αμερικανικού. Συγχρόνως, πρέπει να υπάρξει η απαραίτητη ευελιξία από την πλευρά της Ε.Ε. ώστε τα κράτη-μέλη να έχουν τη δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης των δικών τους αναπτυξιακών προγραμμάτων, προσαρμοσμένων στις ανάγκες και τα δεδομένα κάθε χώρας, καθώς και για τη στήριξη των δομών κοινωνικής πρόνοιας, με άλλα λόγια, του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους που τόσο άγρια έχει πληγεί τις τελευταίες δεκαετίες. Αν τα παραπάνω ακούγονται σαν τον προστατευτισμό που προκαλεί αλλεργία σε κάθε πιστό νεοφιλελεύθερο, αυτό δεν εκπλήσσει: πράγματι, αυτό που θα χρειαστούν οι ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες στο μέλλον -το χρειάζονται ήδη- είναι προστασία. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι εάν πρόκειται για μια αποστολή αντάξια των υψηλών φιλοδοξιών της Ε.Ε., αλλά εάν η τελευταία είναι ικανή -ή πρόθυμη- να τη φέρει σε πέρας. Εάν η απάντηση είναι όχι, τότε καμία βαρύγδουπη διακήρυξη, καμία επικοινωνιακή άσκηση δεν θα σταματήσει την κατρακύλα της στην ανυποληψία και την παρακμή.

Υπάρχει ένα θετικό μομέντουμ για τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι σαφές. Το τι θα κάνει, πώς θα επιχειρήσει να το “πιάσει”, είναι ένα σύνθετο ερώτημα, καθώς μέχρι τώρα δεν έχει επωφεληθεί από την κυβερνητική φθορά. Αυτή η διαπίστωση, ωστόσο, μπορεί να είναι και η αφετηρία για αλλαγές –κάποιες είναι ορατές, τελευταία, καθώς έστω αργά, ανακοινώνονται προγραμματικές θέσεις όπως και η δραστηριοποίηση του Κόμματος σε διάφορα μέτωπα– απαραίτητες για να προχωρήσει.

Ένα από τα πιο σημαντικά και ίσως πρωτοποριακά που κατάφερε το αυτοδιαχειριζόμενο Εμπρός, είναι να συγκεντρώσει πολλούς και πολύ διαφορετικούς ανθρώπους από διαφορετικά πολιτιστικά, πολιτικά και κοινωνικά περιβάλλοντα, γεγονός που προσέφερε στο συγκεκριμένο πολιτιστικό πεδίο της πόλης μια πολύ διευρυμένη κοινωνική απεύθυνση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι δημιουργήθηκε μέσα στον πρώτο χρόνο της γνωστής κρίσης, το 2011. Είδαμε και είμαστε πλέον σίγουροι ότι η κοινωνική ευαισθητοποίηση μέσω της τέχνης είναι όχι μόνο εφικτή, αλλά και απαραίτητη και ότι ένας συλλογικός αγώνας για μια δίκαιη κοινωνία αλληλεγγύης, ισότητας και ελπίδας γεννούν και θέτουν σε εφαρμογή επιχειρήματα ανθρωπινά, ριζοσπαστικά και αναντίρρητα. Ένα από τα πιο καθοριστικά γεγονότα για την πολιτιστική ποιότητα του Εμπρός, ήταν το πρώτο Αντιφασιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών τον Μάρτιο του 2014, το οποίο κατά κοινή ομολογία ξεπέρασε κάθε προσδοκία και όνειρο που είχαμε. Από την πρώτη μέρα παραδόθηκε στη διάθεση του κόσμου και των ομάδων καλλιτεχνών που συμμετείχαν. Εμείς απλά οραματιστήκαμε έναν τόπο συνάντησης αντιφασιστικού περιεχομένου και το οργανώσαμε, αλλά από εκεί και μετά ανέλαβε ο αυθορμητισμός και ενθουσιασμός του κόσμου που ήρθε στο Εμπρός. Εκείνος ο κόσμος κατάφερε με γνήσιο τρόπο να αξιοποιήσει την υψηλή «αντιρατσιστική και αντιφασιστική» διαθεσιμότητα όλων των καλλιτεχνών και τη συνείδηση του φεστιβάλ. Οι κατάμεστοι θεατρικοί χώροι και η μυσταγωγική διάθεση είχαν αδιάκοπη διάρκεια ζωής σε όλες τις μέρες του φεστιβάλ. Η σχέση υποβολής μεταξύ κοινού και καλλιτεχνών δεν ήταν τεχνητή, δεν καθορίστηκε από… εφέ, σκηνικές υπερβολές ή άλλες συναφείς τεχνικές, δεν επιβλήθηκε «από τη σκηνή». Ήταν μοιρασμένη, ήταν φυσική, ήταν προϊόν της συνείδησης του αντιφασιστικού μηνύματος. Οι παραστάσεις πήραν χαρακτήρα μυσταγωγίας κι έτσι τελετουργούνταν μια απόλυτη συνύπαρξη μεταξύ σκηνής και «κοινού». Ήταν μοναδική εμπειρία για όσους το ζούσαν. Τέτοιες εμπειρίες δυστυχώς είναι σχεδόν ανύπαρκτες στον επαγγελματικό/ εμπορικό πολιτιστικό βίο ενός καλλιτέχνη. Τα σωματεία και οι συλλογικότητες του πολιτισμού έχοντας αποδείξει πια στην πράξη ότι αντιλαμβάνονται ως πρωταγωνιστικό το ρόλο τους στην αντιμετώπιση και αναχαίτιση της επίθεσης αυτής της κυβέρνησης στο σύνολο του πολιτισμού αλλά και του εργαζόμενου κόσμου, πρέπει να απαιτήσουν να παραμείνει το Εμπρός ανοιχτό ως ένας ανεξάρτητος, αυτοδιαχειριζόμενος, ελεύθερος πολιτιστικός χώρος έκφρασης με κάθε τρόπο.

Ο μεγαλύτερος σύμμαχος της κυβέρνησης στην προσπάθεια της να περάσει το νομοσχέδιο δεν είναι η πειστικότητα των επιχειρημάτων της. Είναι το αίσθημα παραίτησης, η πεποίθηση ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο για τον κόσμο της εργασίας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από το 2010 μια ολόκληρη γενιά έχει μπει στην αγορά εργασίας κάτω από τραγικές συνθήκες, χωρίς εμπειρίες δικαιωμάτων και συλλογικής εκπροσώπησης, με ένα αναγκαστικά χαμηλό πήχη προσδοκιών.  Για να μπορέσει να επικοινωνήσει η αριστερά με έναν τέτοιο κόσμο δεν μπορεί να αναφέρεται σε ένα κόσμο δικαιωμάτων που χάνεται. Πολύ απλά γιατί για έναν άνθρωπο 35 χρόνων σήμερα μπορεί αυτός ο κόσμος να μην υπήρξε πότε. Χρειάζεται ειλικρίνεια στην απεικόνιση της κατάστασης που είναι εξαιρετικά κακή και χειροπιαστή τεκμηρίωση του τι θα γίνει χειρότερο με τον νομοσχέδιο που έρχεται. Και πάνω από όλα χρειάζεται προοπτική. Το πιο πολύτιμο όπλο της κυβέρνησης είναι ότι ο νέος εργαζόμενος σήμερα δεν έχει μέτρο σύγκρισης. Για αυτό και πλάι στην κριτική απαιτείται να μιλήσουμε για το πώς μπορεί να ανακτηθεί το χαμένο έδαφος χρόνων.   Είναι εφικτό το νομοσχέδιο αυτό να μείνει απλά σχέδιο, αν πείσουμε τον κόσμο ότι υπάρχουν εκεί έξω οι στόχοι και τα μέσα για να αποτελέσει η ακύρωσή του την 13 αρχή για να ζει και να δουλεύει μέσα σε ένα σύγχρονο  πλαίσιο αξιοπρέπειας.

Κεντρικό αίτημα της επόμενης περιόδου, τώρα, που όλοι έχουν αντιληφθεί που οδηγεί το εξεταστικό σύστημα-λαιμητόμος του κ. Μητσοτάκη και της κυρίας Κεραμέως, είναι η μη εφαρμογή του. Όπως, επίσης, η ματαίωση της χουντικής εμπνεύσεως ρύθμισης για Αστυνομία στα Πανεπιστήμια, που αμετανόητα και προκλητικά επανέφερε σήμερα στη συνεδρίαση του υπουργικού Συμβουλίου ο κ. Μητσοτάκης.  Η κυβέρνηση, προκειμένου, να εξαπατήσει τους πολίτες έχει αναγγείλει 77.415 θέσεις εισακτέων στα Πανεπιστήμια, έχοντας, ταυτόχρονα. ψηφίσει ένα εξεταστικό σύστημα που θα αφήσει απ` έξω 30.000 υποψήφιους, ό,τι βαθμολογία και αν επιτύχουν! Ακόμη και με μέσο όρο 12 ή 13, θα υπάρξουν χιλιάδες υποψήφιοι που θα δουν κλειστές τις πόρτες των ΑΕΙ. Αυτό το αίσχος είναι κάτι που δεν αποτόλμησε ποτέ κανένα από τα προταθέντα εξεταστικά συστήματα, διαφόρων κυβερνήσεων.  Γι` αυτό, απολύτως δικαιολογημένα και με επίγνωση των λεγομένων τους, τα 41 Εργατικά Κέντρα κάνουν λόγο για επαπειλούμενη "πανεθνική εκπαιδευτική τραγωδία". Την αποκάλυψη αυτής της αλήθειας φοβάται ο πρωθυπουργός και προτιμά να εξευτελίζεται αρνούμενος να προσέλθει στη Βουλή και να απαντήσει στις επίκαιρες ερωτήσεις του Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ.  Για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ η συμμαχία των δυνάμεων της Εργασίας και της Παιδείας είναι κρίσιμη συνιστώσα για την οικοδόμηση του πολιτικού και κοινωνικού μετώπου για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας και το άνοιγμα του δρόμου για τη μεγάλη κοινωνική και πολιτική αλλαγή που πλησιάζει.  Στόχοι της επόμενης περιόδου, είναι η κατάργηση στην πράξη όλων των αντιδημοκρατικών - αντιεκπαιδευτικών ρυθμίσεων. Η απόκρουση του αυταρχικού κρεσέντο της κυβέρνησης με την Αστυνομία στα Πανεπιστήμια. Ο αγώνας πριν και μετά τη διενέργεια των Πανελλαδικών εξετάσεων, να κατεδαφιστεί το εξεταστικό "σφαγείο" Κεραμέως, ώστε, να καλυφθεί το σύνολο των 77.415 θέσεων που διατίθενται στα Πανεπιστήμια.

Για πρώτη φορά μεταφράζεται στα ελληνικά (170 χρόνια μετά από τη συγγραφή της και 100 από την αρχική της έκδοση) και η Εξομολόγηση, του Μιχαήλ Μπακούνιν: ένα κείμενο που συντάχθηκε το 1851 κατ’ εντολήν του τσάρου Νικόλαου Α΄, όταν ο Μπακούνιν ήταν στη φυλακή, κινδυνεύοντας ίσως να εκτελεστεί. Ένα κείμενο που, από τη στιγμή που έγινε γνωστό, προκάλεσε συζητήσεις και ποικιλία αντιδράσεων. Η εισαγωγή στη γαλλική έκδοση, γραμμένη το 2013, και η ανάλυση που έγραψε το 1926 ο Γιούρι Στεκλόφ, βιογράφος του Μπακούνιν (και στέλεχος των Μπολσεβίκων, που συνελήφθη στις εκκαθαρίσεις του 1938 και πέθανε στη φυλακή), δίνουν μια εικόνα των έντονων συζητήσεων που προκάλεσε η έκδοση της Εξομολόγησης, καθώς, λόγω της ιδιομορφίας του κειμένου, φίλοι και αντίπαλοι του Μπακούνιν το διάβασαν με πολλούς και διάφορους τρόπους. Η Εξομολόγηση, όπως είπαμε, γράφτηκε κατ’ εντολήν του τσάρου: μετά τη συντριβή της εξέγερσης στη Δρέσδη (1849), ο Μπακούνιν συλλαμβάνεται, καταδικάζεται σε θάνατο στη Σαξονία, εκδίδεται στην Αυστρία, φυλακίζεται στην Πράγα, καταδικάζεται σε απαγχονισμό και τελικά παραδίδεται στη Ρωσία, για να καταλήξει στις διαβόητες φυλακές του φρουρίου Πέτρου και Παύλου, με άγνωστη μοίρα και πολύ πιθανή την εκτέλεσή του. Τότε ο τσάρος ζητάει από τον Μπακούνιν να του γράψει μια αναφορά «όπως θα μιλούσε το πνευματικό τέκνο στον εξομολόγο του».