Μικέλα Χαρτουλάρη

14
12

Αλμα έξω από την οικογένεια

Η ιδιότητα του συγγραφέα δεν είναι μια αποκλειστική σχέση με τη γραφή και την τέχνη˙ συνεπάγεται κάποιας μορφής ευθύνη, η οποία πηγάζει από τη φύση της λογοτεχνίας ως δημόσιου λόγου. Ανέκαθεν ακολουθούσα αυτή την άποψη. Πρόσφατα όμως -με αφορμή την Αλμα και τις περιστάσεις γύρω από τη γραφή της- αντιλήφθηκα άμεσα ότι ο συγγραφέας κληροδοτεί όχι μόνο το έργο ή τις κατά καιρούς εκφρασμένες απόψεις του, αλλά και το προσωπικό του παράδειγμα, την ‘‘πολιτεία’’ του. Για μένα, αυτό σημαίνει ότι ο συγγραφέας οφείλει να στέκεται στον αντίποδα αυτού που αποκαλώ ‘‘ασφαλής’’ διανοούμενος. Εννοώ εκείνη τη μορφή δημοσίου προσώπου που έστω κι αν υπηρετεί με επάρκεια -ή και έξοχα- τις απαιτήσεις της τέχνης του, επιτρέπει (ή επιδιώκει) την οικειοποίηση του λόγου του εκ μέρους όσων συμφωνούν με τις απόψεις του. Επιτρέπει δηλαδή να καθίσταται ο ίδιος παράδειγμα (ή αντίστοιχο αντι-παράδειγμα για όσους διαφωνούν μαζί του). »Αντιθέτως, εγώ πρεσβεύω ότι ο συγγραφέας οφείλει να αποφεύγει αυτή την τόσο εύκολη σήμερα οικειοποίηση. Ο ρόλος του είναι να καταδεικνύει τον αγώνα του προσώπου να διατηρήσει την υποκειμενικότητά του παραμένοντας ‘‘δρων εντός’’ και όχι ‘‘μέρος’’ του συλλογικού σώματος που έχει επιλέξει ως το περιβάλλον των ιδεών του.
Περισσότερα »
10
12

Το τανγκό των προσφύγων

Στο καινούργιο του βιβλίο ο Γρηγοριάδης γράφει ότι όταν έφτασε ο συνονόματος παππούς του από τη Σαμψούντα στο Παλαιοχώρι, ένα χωριό ώς τότε μισό οθωμανικό, οι ντόπιοι «μόνο που δεν πετροβολούσαν τους πρόσφυγες, από φόβο μη χαθούν τα κεκτημένα τους». Οι κοινωνικές αντιθέσεις, σχολιάζει, «αμβλύνθηκαν, χωρίς να ξεπεραστούν, παρά μόνο στην τρίτη γενιά, σ’ εμάς». Και είναι ενδεικτικό ότι άργησαν οι μεικτοί γάμοι. Οι γονείς του, ο Λεωνίδας και η Στέλλα με την υπέροχη φωνή που ζει ακόμα στο Παγγαίο, ήσαν από τους πρώτους που έδωσαν το παράδειγμα. Στο Τραγούδι του πατέρα σημειώνει χαρακτηριστικά: «Οι νεαροί πρόσφυγες όπως ο πατέρας μου είχαν γεννηθεί στους τουρκομαχαλάδες λίγα χρόνια μετά την Ανταλλαγή, είχαν ακούσει για τις σφαγές και τις διώξεις των προγόνων τους, όμως αυτοί ήταν γέννημα μιας καινούργιας Ελλάδας που τη διεκδικούσαν και τη διαμόρφωναν με τον δικό τους τρόπο. Εφερναν μια φρεσκάδα που φάνηκε στα γλέντια τους». Αυτό το κλίμα θα χαθεί ανεπιστρεπτί με τη χούντα. «Το στρατιωτικό καθεστώς αντάμα με την Εκκλησία επηρέασε ακόμα και τον τρόπο με τον οποίο γλεντούσαν οι άνθρωποι…». Τελικά, χωρίς τυμπανοκρουσίες, αλλά με υπόκρουση τον ρυθμό του Κάρλος Γαρδέλ, το καινούργιο βιβλίο του Θεόδωρου Γρηγοριάδη, μια λοξή προσφυγική ιστορία ριζωμένη στην ντόπια βορειοελλαδίτικη κοινωνία, απαντά ηχηρά στον νέο σκοταδισμό των ημερών μας και στα κηρύγματα μίσους πολιτικών και ιερέων που δηλητηριάζουν ολόκληρη τη χώρα.
Περισσότερα »
04
12

David Diop: Φοβάμαι την αμνησία στο πολιτικό επίπεδο

Η τρίτη πράξη στη μεταναστευτική ιστορία των κατοίκων της Αφρικής διαφέρει κατά πολύ από τις δύο προηγούμενες του 20ού αιώνα, διότι πλέον η παρουσία των μεταναστών δεν είναι επιθυμητή ούτε στη Γαλλία ούτε στα άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Η Ευρώπη εκτιμά ότι δεν χρειάζεται τους Αφρικανούς μετανάστες. Παρ’ όλα αυτά, η ίδια τους η εμπειρία, που κλείνει έναν αιώνα, τους αποδεικνύει ότι γίνονται αναγκαίοι. Είναι λοιπόν πολλοί οι νεαροί Αφρικανοί που δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι αυτή η επιθυμητή μεταναστευτική παράδοση, όπως τη γνώριζαν οι προπαππούδες, οι παππούδες και οι γονείς τους στη διάρκεια του 20ού αιώνα, έχει ξαφνικά διακοπεί στον 21ο αιώνα. Δεν τους πείθουν οι σχετικές διακηρύξεις της Ευρώπης. Ετσι σήμερα, οι λαθραίοι (sic) εργάτες από την Αφρική, αυτοί που δεν ασφαλίζονται και επομένως είναι λιγότερο «ακριβοί» από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εργάτες, αυτοί που στέλνουν κάθε μήνα χρήματα στις οικογένειές τους πίσω στις πατρίδες τους, καταδεικνύουν με την παρουσία τους ότι συμβαίνει το αντίθετο από τα όσα υποκριτικά λένε επισήμως οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι. Οι νεαροί Αφρικανοί μετανάστες βλέπουν ότι είναι ψέμα το «μην έρχεστε πια εδώ, δεν υπάρχουν δουλειές, δεν έχετε τίποτα να κερδίσετε». Η εμπειρία τούς δείχνει το αντίθετο. Γι’ αυτό, σαν άλλοι στρατιώτες σε έναν πόλεμο που δεν λέει το όνομά του, είναι έτοιμοι να θυσιαστούν για την οικογένειά τους, με το να διασχίσουν τη θάλασσα και να έρθουν στην Ευρώπη διακινδυνεύοντας τη ζωή τους.
Περισσότερα »
15
11

Στις γωνιές του υποσυνείδητου

Ο ίδιος ο Αντούνες, ως πτυχιούχος της Ιατρικής, έκανε εκεί τη θητεία του και έμεινε τεσσεράμισι χρόνια ώς το 1973 στην ξεσηκωμένη Αγκόλα που αγωνιζόταν για την ανεξαρτησία της, να κάνει ακρωτηριασμούς, να ράβει πληγές, και να ξεγεννά ημιθανείς μανάδες, «με επικεφαλής τον γενναίο Μέμο Αντούνες», κατοπινό ιδεολόγο της Επανάστασης των Γαρυφάλλων (1974). «Το καθεστώς έστειλε 1,6 εκατομμύρια νέους να πολεμήσουν για την αόριστη έννοια της “πατρίδας”. Στην πραγματικότητα, οι φασίστες, η αστική τάξη, η Εκκλησία, είχαν μεγάλα συμφέροντα εκεί. Οσοι επέστρεψαν, αντιμετωπίστηκαν με περιφρόνηση, και 50.000 άνθρωποι κατέληξαν στα ψυχιατρεία. Η Αγκόλα ήταν το δικό μας Βιετνάμ». Ο Αντούνες δεν έγραψε για τον συγκεκριμένο πόλεμο, «από σεβασμό στους νεκρούς». Ομως στα μυθιστορήματά του δεν έπαψε να στηλιτεύει: το ένοχο παρελθόν του τόπου του με την αιματηρή αποικιοκρατική παράδοση, την ηθική δειλία όσων ανέχθηκαν τις διώξεις και συνεργάστηκαν σιωπηρά με το φασιστικό καθεστώς Σαλαζάρ, τη μικρότητα της μπουρζουαζίας, την επανάσταση που «δεν κατάφερε να αλλάξει πολλά», τη στασιμότητα της κοινωνίας, τις άδικα χαμένες νεαρές ζωές, τη μηχανική του χρόνου, τις αυταπάτες των ανθρώπων, την υφέρπουσα τρέλα σε όλες τις μορφές της... Εγραφε, και ταυτόχρονα δούλευε ως κλινικός ψυχίατρος σε νοσοκομείο για παιδιά με καρκίνο. Από εκεί πηγάζει η μεταφυσική οργή που διατρέχει τα βιβλία του. «Διάλεξα ως ειδικότητα την Ψυχιατρική, όχι για να μάθω να θεραπεύω την ανθρώπινη ψυχή, αλλά για να μάθω να ζω».
Περισσότερα »
15
10

Κατασκοπία και βρετανικότητα

Γι’ αυτό είναι σημαντική η Κληρονομιά του Λε Καρέ. Επειδή παρακολουθεί το παραστράτημα της «βρετανικής ψυχής». «Τι νομίζεις; Για τον καπιταλισμό παλεύαμε;» σχολιάζει ο Σμάιλι στον Γκίλαμ. «Θεός φυλάξοι. Αν είχα μια αποστολή πέρα από τη δουλειά μας με τον εχθρό, αυτή ήταν στο όνομα της Ευρώπης. Κι αν υπήρξα άκαρδος, υπήρξα άκαρδος για την Ευρώπη».
Περισσότερα »
26
09

Χρήστος Χατζηιωσήφ: «Οι εθνικισμοί επιστρέφουν στην Ευρώπη και τρέφονται από τις ανισότητες»

Κύρια αιτία της επανεμφάνισης του εθνικισμού σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες είναι η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στο οικονομικό επίπεδο. Η κατάσταση αυτή είναι η απόληξη των δομικών διαφορών ανάμεσα στις εθνικές οικονομίες των κρατών-μελών της Ενωσης. Εκείνο όμως που επέτρεψε στις δομικές διαφορές να διευρύνουν τις ανισότητες ανάμεσα στις εθνικές οικονομίες ήταν το θεσμικό σύστημα το οποίο διαμόρφωσαν οι ευρωπαϊκές συνθήκες.
Περισσότερα »
16
08

Θάνατος στην Κολομβία

«Εξοντώνουν την ιντελιγκέντσια, εξαφανίζουν τους πιο ανήσυχους φοιτητές, σκοτώνουν τους πολιτικούς αντιπάλους, δολοφονούν τους πιο στενά συνδεδεμένους με τις ενορίες τους ιερείς, αποκεφαλίζουν τους λαϊκούς ηγέτες των συνοικιών και των χωριών. Το κράτος δε βλέπει παρά κομμουνιστές και επικίνδυνους αντιπάλους σε κάθε ανήσυχο ή σκεπτόμενο άνθρωπο».
Περισσότερα »
15
08

Ενάντια στα «καθαρά» χέρια

Συγγραφέας που συνδυάζει τη μυθοπλασία με το δοκίμιο, πολυβραβευμένος για τον «Δούναβη» και τους «Μικρόκοσμους», ομότιμος καθηγητής Γερμανικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Τεργέστης, ο Κλάουντιο Μάγκρις επιστρέφει στο προσκήνιο με ένα μυθιστόρημα-γροθιά στο στομάχι που ζητά την αφύπνιση της Ευρωπαϊκής συνείδησης.
Περισσότερα »
31
07

Η ηθική του συγγραφέα

Τη δική του απάντηση στο πολυσυζητημένο «Τέλος της Ιστορίας» δίνει ο Λουίς Σεπούλβεδα με το ομότιτλο μυθιστόρημά του που αναστοχάζεται τον ρόλο των αγωνιστών της ελευθερίας στην εποχή της αντεπίθεσης του νεο­φιλελευθερισμού.
Περισσότερα »
  • 1
  • 2