Πέτρος Λινάρδος-Ρυλμόν

Δεν μπορεί να κατανοήσει κανείς την προοδευτική απώλεια παραγωγικού δυναμικού στη χώρα μας, που ξεκίνησε πολύ πριν από την περίοδο των μνημονίων, αν δεν αναγνωρίσει τον ρόλο που έπαιξε η παγίωση των πελατειακών πρακτικών, χάρη στην καθιέρωση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου από τη δεκαετία του '80 και μετά. Η τοποθέτηση της πάνσοφης επιχειρηματικότητας στο κέντρο των οικονομικών πολιτικών και εξελίξεων διατήρησε ενισχύσεις επιχειρήσεων με παρωχημένα χαρακτηριστικά, αλλά με τις κατάλληλες διασυνδέσεις, και οδήγησε στο να παραμελείται ο συντονισμός ιδιωτικών επενδύσεων και δημόσιων παρεμβάσεων, δηλαδή η υλοποίηση ολοκληρωμένων αναπτυξιακών πολιτικών. Οι πελατειακές σχέσεις επηρέασαν σε καθοριστικό βαθμό τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, όχι μόνο με τη διατήρηση της διαφθοράς, αλλά συμβάλλοντας και στη διαιώνιση οργανωτικών προβλημάτων, καθώς η παράλληλη εξυπηρέτηση διαφορετικών συμφερόντων υπονόμευσε την υιοθέτηση ορθολογικών μεθόδων διοίκησης και την πραγματοποίηση αξιοκρατικών επιλογών. Η έκθεση δεν επισημαίνει την ύπαρξη του προβλήματος των πελατειακών σχέσεων, αλλά αναγνωρίζει την ύπαρξη προβλήματος στις σχέσεις ανώτερων υπαλλήλων και πολιτικών προϊσταμένων τους. Το συνολικό και το ειδικό πρόβλημα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς να υπάρξει μια συστηματική εμπλοκή του υπαλληλικού προσωπικού όχι μόνο στην εφαρμογή αλλά και στην επεξεργασία των πολιτικών, με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Σχετικά με την αγορά εργασίας οι συντάκτες της έκθεσης αναφέρονται στο περίφημο σχέδιο Schroder-Hartz που αναπτέρωσε την ανταγωνιστικότητα της γερμανικής βιομηχανίας. Η κοινότοπη ιδέα ότι αυτό το σχέδιο μπορεί να εφαρμοστεί παντού και να έχει παρόμοια αποτελέσματα, είναι το προϊόν μιας καθαρά ιδεολογικής προσέγγισης. Η εντύπωση ότι η βιομηχανική πολιτική στη Γερμανία μπορεί να περιγραφεί ως συνδυασμός επιδοτήσεων και ελέγχου του εργατικού κόστους, δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα. Η Γερμανία είναι μια χώρα με ισχυρό ακόμα το θεσμικό πλαίσιο που κληρονόμησε από τη φορντιστική περίοδο, όπου η βιομηχανική πολιτική είναι συνάρτηση πολλαπλών και συνδυασμένων θεσμικών παρεμβάσεων, καθώς και διαπραγματεύσεων μεταξύ εργοδοτών και συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων. Η επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, που εδώ και αρκετά χρόνια περιγράφεται πλέον ως κρίση του νεοφιλελευθερισμού, δεν είναι πουθενά απολύτως καθαρή και η ιστορία της κάθε χώρας συνεχίζει κατά κανόνα να έχει καθοριστική σημασία. Η έκθεση Πισσαρίδη είναι μια προσπάθεια να φανεί ότι το νεοφιλελεύθερο μοντέλο έχει μέλλον, και για να φανεί πειστική αυτή η προσπάθεια πρέπει να παραμείνει το εγχείρημα μακριά από την ελληνική πραγματικότητα.

Απαντώντας στο ερώτημα για την μετά τον κορονοϊό εποχή, πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Πλατφόρμας για την Βιοποικιλότητα και την Προστασία του Οικοσυστήματος (Intergovernmental Platform on Biodiversity and Ecosystem Services) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η κρίση του κορονοϊού δεν πρόκειται να κλείσει τον κύκλο της με ένα εμβόλιο, αλλά ότι είναι αναπόφευκτο να επαναληφθεί, καθώς πολλοί παράγοντες που έχουν σχέση με την συνύπαρξη ανθρώπων και ζωικού βασιλείου, έχουν διαταράξει παλαιότερες ισορροπίες. Και για να αντιμετωπιστούν αυτές οι απειλές, θα χρειαστεί να υιοθετηθούν μέτρα που θα έχουν αποτελέσματα μακροπρόθεσμα, και να ενισχυθούν τα συστήματα υγείας για να προστατευθούν οι ανθρώπινοι πληθυσμοί. Θα χρειαστεί δηλαδή να υπάρξει μακροπρόθεσμα ετοιμότητα σε ό,τι αφορά την εξ αποστάσεως εργασία και εκπαίδευση, αλλά και την προστασία των χώρων εργασίας και ολόκληρων γεωγραφικών περιοχών. Η Αριστερά διαθέτει το ηθικό κεφάλαιο για να κατανοήσει τη σημασία της δραστηριοποίησης προς την κατεύθυνση της λεπτομερούς κατανόησης της σημερινής δυναμικής των καπιταλιστικών καθεστώτων. Έχει τη δυνατότητα να αναλάβει την έγκυρη πρόβλεψη των επιπτώσεων που μπορεί να έχουν οι απειλές που είναι ήδη ορατές. Μπορεί επίσης να κατανοήσει ότι η υιοθέτηση της λογικής του σχεδιασμού δεν επιτρέπει μόνο την επεξεργασία και υιοθέτηση πολλαπλών στόχων, αλλά και τη δημιουργία ενός πεδίου συζήτησης πολιτικών όπου κυριαρχούν οι δημοκρατικές διαδικασίες: στις σχέσεις ανάμεσα σε επιστημονική γνώση και ανάγκες της κοινωνίας, ανάμεσα σε λαϊκή θέληση και επιλογές της διακυβέρνησης. Το τρίπτυχο “γνώση-σχεδιασμός-δημοκρατία” συνοψίζει έναν αναγκαίο στρατηγικό προσανατολισμό.

Για την “ιστορική” Αριστερά η επεξεργασία και εγκαθίδρυση ενός νέου προτύπου κοινωνίας περνούσε μέσα από την κατάληψη των εργαλείων διοίκησης του κληρονομημένου παραγωγικού δυναμικού, και τον σχεδιασμό της λειτουργίας τους με βάση τις απαιτήσεις του νέου καθεστώτος. Η αναγκαία γνώση ήταν σε καθοριστικό βαθμό η γνώση που ήταν ήδη ενσωματωμένη στους θεσμούς διακυβέρνησης και τις διοικήσεις των υπαρκτών παραγωγικών μονάδων. Η ανάδειξη από τον Γκράμσι του ζητήματος των “οργανικών διανοουμένων” σήμαινε ότι όσοι διαχειρίζονται τη νέα εξουσία θα πρέπει να αξιοποιήσουν το καθοριστικό κομμάτι αυτής της γνώσης και να το προσαρμόσουν στο νέο πρότυπο διακυβέρνησης. Το γεγονός ότι η ιδέα των “οργανικών διανοουμένων” ξεχάστηκε, ενώ αποτελούσε καθοριστική προϋπόθεση της εγκαθίδρυσης ενός μη καπιταλιστικού καθεστώτος, ήταν και είναι το αποτέλεσμα της κυριαρχίας στην Αριστερά του σταλινισμού, ή μιας σοσιαλδημοκρατικής προοπτικής, και της επιβίωσης των ανατρεπτικών προσεγγίσεων σε μικρές περιθωριακές και σεκταριστικές ομάδες. Σήμερα είναι αναγκαία η αντιμετώπιση της πολύπλευρης κρίσης των καπιταλιστικών καθεστώτων, ώστε να είναι δυνατή η ανάπτυξη παραγωγικών δυνάμεων και η εγκαθίδρυση σχέσεων παραγωγής, που επιτρέπουν τον απεγκλωβισμό από τις καταστροφικές επιπτώσεις του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Είναι επίσης αναγκαία η ενσωμάτωση στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της οικολογικής διάστασης και μιας νέας κοινωνικής διάστασης. Για έναν τέτοιο προσανατολισμό απαιτείται η εγκαθίδρυση γνωσιακών διαδικασιών ικανών να επιτρέψουν τόσο τις πρακτικές του αναπτυξιακού σχεδιασμού, όσο και την κοινωνική νομιμοποίηση και υλοποίηση αυτού του σχεδιασμού. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου προσανατολισμού πρέπει να είναι το αποτέλεσμα της προσαρμογής της πολιτικής Αριστεράς, αλλά και των ανεξάρτητων κινηματικών πρωτοβουλιών. Η αμφισβήτηση των πρακτικών του πελατειακού καθεστώτος και του νεοφιλελευθερισμού, περνάει μέσα από την εγκαθίδρυση νέων πρακτικών με το συνδυασμό της λειτουργίας νέων εκπαιδευτικών θεσμών και της υιοθέτησης θεσμικών καινοτομιών που υπηρετούν το δημοκρατικό αναπτυξιακό σχεδιασμό. Μέσα από αυτό το συνδυασμό θα διαμορφωθεί ένα στελεχιακό δυναμικό και το παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό, που θα κατανοεί και θα υπηρετεί την αντιμετώπιση των καπιταλιστικών κρίσεων μέσω των συλλογικών μορφών επιλογής και διοίκησης στόχων και μεθόδων, προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας.

Jean - Louis Laville et José Luis Coraggio, Les gauches du XXIe siècle, un dialogue Nord - Sud, Le Bord de l'Eau, Lormont, 2016 Το βιβλίο αυτό, που έχει δημοσιευτεί στα ισπανικά και τα γαλλικά, είναι μια σπάνια έκδοση, όπου συναντιούνται συγγραφείς που έχουν μελετήσει τόσο τις πολιτικές εκφράσεις της Αριστεράς όσο και τις μορφές συγκρότησης και οργάνωσης των κοινωνικών κινημάτων στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Οι δυο επιμελητές, που γράφουν την εισαγωγή και τα συμπεράσματα, συναντιούνται σε αυτό τον τόμο για να παρουσιάσουν, ο καθένας από τη δική του γεωγραφική θέση, την ανάγκη να σκύψει η Αριστερά πάνω στη συνύπαρξη πολλαπλών ριζοσπαστισμών, απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό, και να δεχθεί ότι οι υπαρκτές μορφές οργάνωσης του κόσμου της εργασίας, πέρα από τον τομέα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, πρέπει να αποτελέσουν ένα προνομιακό πεδίο για την οικοδόμηση της κοινωνικής και πολιτικής βάσης της Αριστεράς. Σε αυτήν την ενδιαφέρουσα έκδοση συμμετέχουν με δικά τους κείμενα οι Boaventura de Sousa Santos, Ernesto Laclau, Carlos Monedero, Hilary Wainwright, Jordi Estivill, και πολλοί άλλοι.

Προτεραιότητα είναι βέβαια η υποστήριξη των εργαζομένων και της κοινωνίας στο σύνολό της. Όχι μόνο όμως με την αναγκαία εξασφάλιση αξιοπρεπών εισοδημάτων, αλλά και με την επιλογή νέων δραστηριοτήτων εκεί όπου έχει πληγεί η παραγωγή και η απασχόληση, την εξασφάλιση της πληρότητας και προνοητικότητας των δημοσίων υπηρεσιών σε μόνιμη βάση, τη φροντίδα των εργαζομένων σε δραστηριότητες που χρειάζονται αναδιάρθρωση για να αμβλυνθούν και να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Απέναντι σε αυτή την πολλαπλότητα προβλημάτων και στόχων, αναδεικνύονται oi αναγκαίες στρατηγικές επιλογές, που απαιτούνται για να ξεπεραστεί η οριστική αδυναμία ενός παρακμασμένου καθεστώτος να καλύψει τις ανάγκες των εργαζομένων και των πολιτών. Ο μονόδρομος της εξωστρέφειας για την ανάκαμψη της οικονομίας πρέπει να αμφισβητηθεί και να αποκτήσει σημαντικό ρόλο η εσωστρεφής ανάπτυξη, σε τοπικό ιδιαίτερα επίπεδο: μετά δύο αλλεπάλληλες καθιζήσεις της παραγωγής, χρειάζεται ισχυρή τόνωσή της σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι δημόσιες πολιτικές και επενδύσεις πρέπει να αποκτήσουν πρωταρχικό ρόλο για την αναπτυξιακή διαδικασία, και να υπάρξουν πρωτοβουλίες για την απόκτηση του δημόσιου ελέγχου του χρήματος. Οι θεσμοί επεξεργασίας και υιοθέτησης αναπτυξιακών σχεδίων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, με την εκπροσώπηση των ενδιαφερόμενων κοινωνιών, πρέπει να εγκαθιδρυθούν και να αναδειχθούν σε καθοριστική οδό ενίσχυσης της δημοκρατίας. Η στενότερη σύνδεση της Αριστεράς με τις λαϊκές τάξεις, με την κοινωνία, θα περάσει μέσα από την εξασφάλιση της δυνατότητάς της να επεξεργάζεται προτάσεις που αντιστοιχούν στις παραπάνω στρατηγικές επιλογές, και να τις συζητάει με τους εκπρόσωπους και τη βάση αυτών των τάξεων. Απαιτεί όμως τη δημιουργία των κατάλληλων οργανωτικών δομών σε κομματικό επίπεδο που θα συγκεντρώσουν πολιτικά στελέχη και επιστημονικό δυναμικό, ικανά να εργαστούν για το συμφέρον των πολλών, αναλαμβάνοντας το αναγκαίο έργο της ανανέωσης των μορφών οργάνωσης της Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Αλλά σε αυτή την προσπάθεια να αποκτήσει η κοινωνία τον έλεγχο της οικονομίας, μπορεί να εμπλακεί και η σοσιαλ-δημοκρατική Αριστερά, αναγνωρίζοντας και αυτή την καθοριστική σημασία που έχει η συζήτηση για την πραγματοποίηση μιας μεγάλης μεταρρυθμιστικής προσπάθειας.

Η προηγούμενη ύφεση έχει αφήσει σημαντικά κενά στον παραγωγικό ιστό, αλλά έχει δείξει επίσης, σε όποιο μέρος της Ελλάδας και να πάει κανείς, ότι μαζί με την ανάγκη να διερευνηθεί και να αποφασιστεί ποιες αναδιαρθρώσεις είναι αναγκαίες, χρειάζεται να ανανεωθούν και τα εργαλεία με τα οποία θα πραγματοποιηθούν. Είναι αναμενόμενο ότι μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα επιβίωσης κατά την επερχόμενη ύφεση, αλλά δεν αρκεί η υποστήριξή τους με κεφάλαια ή ρευστότητα. Πρέπει να θυμίσουμε για πολλοστή φορά, ότι στο γνωσιακό κεφάλαιο της Αριστεράς υπάρχει η μέθοδος του σχεδιασμού των παραγωγικών ανασυγκροτήσεων, ως απαραίτητη αλλαγή πλαισίου άσκησης αναπτυξιακής πολιτικής, μετά τις αλλεπάλληλες και συνεχιζόμενες καταστροφές που φέρνει το νεοφιλελεύθερο μοντέλο, με ενισχυμένη την πελατειακή του διάσταση. Γνωρίζουμε επίσης οτι το “κοινωνικό πρόβλημα” δεν είχε αντιμετωπιστεί με επάρκεια από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, και οτι αυτή ήταν η βασική αιτία της ήττας στις εκλογές. Μετά όμως τις επιπτώσεις του κορωνοϊού και των αναμενόμενων αρνητικών αποτελεσμάτων της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, η επανασύνδεση του κόμματος της Αριστεράς με ευρύτερα λαϊκά στρώματα, θα είναι συνάρτηση της δυνατότητας να πειστεί αυτός ο κόσμος οτι υπάρχουν νέες προοπτικές για την απασχόληση και τις συνθήκες ζωής του. Οτι υπάρχουν επίσης νέες προοπτικές για τις εκκρεμότητες στον τομέα των περιβαλλοντικών πολιτικών, και φυσικά στον τομέα της υγείας όπου έχει ο ΣΥΡΙΖΑ να παρουσιάσει τις καλύτερες επιδόσεις. Το μέλλον θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα σχεδιασμού νέων πολιτικών, και από τη δυνατότητα συμμετοχής των ενδιαφερομένων κατηγοριών του πληθυσμού, σε τοπικό κυρίως επίπεδο, στην αποδοχή των στόχων και των μεθόδων τους. Στο σημερινό και αυριανό κόσμο η πολιτική πρέπει να είναι συνάρτηση συγκέντρωσης και επεξεργασίας έγκυρων και ανανεωνόμενων γνώσεων για εξελίξεις, δυνατότητες και απειλές. Από τη δυνατότητα να ανταποκριθούν σε αυτές τις ανάγκες θα κρίνεται η απήχηση των πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς. Το άμεσο και επείγον καθήκον μας είναι να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να μπορούμε να ανταποκριθούμε, υπερασπιζόμενοι το σύνολο του πληθυσμού απέναντι στις πολύπλευρες κρίσεις που έχει γεννήσει η προσπάθεια επιβίωσης με κάθε μέσο των καπιταλιστικών σχέσεων.

Οι αποφάσεις που λαμβάνονται από διακρατικούς οργανισμούς σχετικά με την κλιματική κρίση, επιδιώκουν στην πραγματικότητα να διατηρήσουν το νεοφιλελεύθερο σύστημα και την κυριαρχία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, επαναλαμβάνοντας την προσέγγιση που επέλεξαν μετά την οικονομική κρίση του 2008. Η κλιματική και περιβαλλοντική κρίση ευρύτερα είναι δυναμικές που συμπληρώνουν τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα που έχει η παρακμή του καπιταλιστικού συστήματος, και αναδεικνύουν την ανάγκη να υιοθετηθούν νέες μέθοδοι οι οποίες να βασίζονται στο σχεδιασμό στόχων υπεράσπισης των πολλών, των λαϊκών τάξεων, απέναντι σε όλες τις σοβαρές και διογκούμενες απειλές που γεννάει η καπιταλιστική κρίση. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου αναγκαίου προσανατολισμού απαιτεί να παλέψει η Αριστερά σε πολλά μέτωπα. Να αποκτήσει και να διαδώσει τις γνώσεις που επιτρέπουν την κατανόηση των διαστάσεων και της δυναμικής της κλιματικής και της περιβαλλοντικής κρίσης. Να αφιερώσει δυνάμεις για τη συγκρότηση των θεσμών που κάνουν δυνατή την υιοθέτηση των πρακτικών του σχεδιασμού σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Να εξασφαλίσει μέσα από την ενημέρωση και την εκπαίδευση, την ικανότητα των τοπικών πληθυσμών να αποφασίζουν δημοκρατικά για τα τοπικά ή ευρύτερα σχέδια και να παρακολουθούν την υλοποίησή τους.

Η Αριστερά πρέπει να αποκτήσει τη δυνατότητα της πλήρους κατανόησης της σημασίας που έχουν για το προσεχές μέλλον οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, της επεξεργασίας των στρατηγικών στόχων που προκύπτουν, να περιγράψει και στη συνέχεια να έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει το θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει το σχεδιασμό των κατάλληλων ενεργειών, και να αξιοποιήσει όπως και να διαμορφώσει το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό. Πρέπει δηλαδή να οικοδομήσει ένα εντελώς νέο καθεστώς, που απορρίπτει πλήρως τη μέθοδο της αποσπασματικής επιλογής πολιτικών και παρεμβάσεων του δημόσιου τομέα, την οποία έχουμε κληρονομήσει από το πελατειακό σύστημα. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται από διακρατικούς οργανισμούς σχετικά με την κλιματική κρίση, επιδιώκουν στην πραγματικότητα να διατηρήσουν το νεοφιλελεύθερο σύστημα και την κυριαρχία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, επαναλαμβάνοντας την προσέγγιση που επέλεξαν μετά την οικονομική κρίση του 2008. Η κλιματική και περιβαλλοντική κρίση ευρύτερα είναι δυναμικές που συμπληρώνουν τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα που έχει η παρακμή του καπιταλιστικού συστήματος, και αναδεικνύουν την ανάγκη να υιοθετηθούν νέες μέθοδοι οι οποίες να βασίζονται στο σχεδιασμό στόχων υπεράσπισης των πολλών, των λαϊκών τάξεων, απέναντι σε όλες τις σοβαρές και διογκούμενες απειλές που γεννάει η καπιταλιστική κρίση. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου αναγκαίου προσανατολισμού απαιτεί να παλέψει η Αριστερά σε πολλά μέτωπα. Να αποκτήσει και να διαδώσει τις γνώσεις που επιτρέπουν την κατανόηση των διαστάσεων και της δυναμικής της κλιματικής και της περιβαλλοντικής κρίσης. Να αφιερώσει δυνάμεις για τη συγκρότηση των θεσμών που κάνουν δυνατή την υιοθέτηση των πρακτικών του σχεδιασμού σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Να εξασφαλίσει μέσα από την ενημέρωση και την εκπαίδευση, την ικανότητα των τοπικών πληθυσμών να αποφασίζουν δημοκρατικά για τα τοπικά ή ευρύτερα σχέδια και να παρακολουθούν την υλοποίησή τους.

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας που αναπαράγει το σύστημα της εξυπηρέτησης μεμονωμένων επιχειρηματιών, με βάση τις γνωστές μεθόδους του μεταπολεμικού πελατειακού μοντέλου, θα χάσει τον έλεγχο γιατί δεν έχει ούτε εργαλεία για να αντιμετωπίσει με ολοκληρωμένο τρόπο την αναγκαία μετάβαση του οικονομικού συστήματος, ούτε τέτοια πρόθεση. Αυτή η μετάβαση απαιτεί αποφάσεις και μεθόδους που ξεκινούν από την κατοχύρωση του δημόσιου συμφέροντος και αξιοποιούν θεσμούς που το υπερασπίζονται. Η Αριστερά είναι η μόνη πολιτική δύναμη που μπορεί να κατανοήσει ότι είναι αναγκαίος ένας νέου τύπου σχεδιασμός για την ένταξη καθοριστικών περιβαλλοντικών στόχων στη διαδικασία της παραγωγικής ανασυγκρότησης και της εξασφάλισης κοινωνικής δικαιοσύνης. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς έκανε μικρά μόνο βήματα προς αυτή την κατεύθυνση δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει τώρα να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ ένα άλμα.

Το κράτος των ημετέρων της Νέας Δημοκρατίας και των υπηρετών επιχειρηματικών συμφερόντων δεν πρόκειται να ανορθώσει την παραγωγή, ούτε να αντιμετωπίσει τη διεύρυνση των ανισοτήτων, λόγω μεταξύ άλλων των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Αλλά η απάντηση της Αριστεράς δεν μπορεί να περιοριστεί και πάλι στην αναμονή των αναπτυξιακών επιδιώξεων μιας συρρικνωμένης και ασύδοτης τάξης καπιταλιστών, ούτε στις επιταγές της παγκοσμιοποίησης. Η προτεραιότητα στον σχεδιασμό της ανάπτυξης, με στόχο την ενίσχυση παραγωγικά, εισοδηματικά και πολιτικά της συμμαχίας των λαϊκών τάξεων, με τη δημιουργία των κατάλληλων θεσμικών λειτουργιών σε όλες τις περιοχές της χώρας αποτελεί τον μονόδρομο για τον οποίο πρέπει να προετοιμαστεί και να παλέψει η Αριστερά, αν θέλει να συνεχίσει να υπάρχει και να αποκτήσει την ηγεμονία βασισμένη στην τόλμη και την αποτελεσματικότητα των επιλογών της. Σε αυτές τις επιλογές πρέπει να περιληφθεί η αμφισβήτηση της απόλυτης κυριαρχίας της παγκοσμιοποίησης. Η ιδέα ότι ένα καζίνο στο Ελληνικό ή μια start-up στο κέντρο της Αθήνας μπορούν να προκαλέσουν διαρθρωτικές αναβαθμίσεις της παραγωγής στη Βόρεια Ελλάδα είναι ένας παραλογισμός του νεοφιλελεύθερου δόγματος. Αναπτυξιακά σχέδια σε τοπικό επίπεδο, που αξιοποιούν τοπικές παραγωγικές δυνατότητες και αντιμετωπίζουν τοπικά περιβαλλοντικά ζητήματα, σε συνδυασμό ενδεχομένως με διεθνοποιημένους τομείς, και μπορούν να επιτύχουν ταχεία αύξηση της απασχόλησης, επιτυγχάνοντας συγχρόνως κατά τόπους την ενσωμάτωση μικρών πληθυσμών προσφύγων, πρέπει να αποτελέσουν βασική επιλογή της Αριστεράς. Για να αντιμετωπιστεί η βαθιά ελληνική κρίση, σε συνθήκες διεθνούς στασιμότητας και αβεβαιότητας, και να ανασυγκροτηθεί η αποδιοργανωμένη σε όλη τη χώρα υποδομή για την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον.