Αναδημοσιεύσεις

«Πολλές ώρες πάνω στη σκάλα καθημερινά, με 35 βαθμούς θερμοκρασία, 8 ώρες το πρωί και άλλο ένα τρίωρο κάθε απόγευμα»: ο Δημήτρης Μανόκου, πρόεδρος του Σωματείου Εργατών Γης της Ημαθίας, περιγράφει την καθημερινότητα των εργατών γης στην Ημαθία, περιοχή που βρέθηκε στο προσκήνιο λόγω των απεργιακών συγκεντρώσεων των αλβανών εργατών γης που μένουν μόνιμα εκεί. Το σωματείο διεκδικεί αύξηση του μεροκάματου στα 30 ευρώ (σε κάποια χωριά το πέτυχε ήδη), ίδιο δηλαδή με αυτό σε περιοχές της Νότιας Ελλάδας για ανάλογες εργασίες, καθώς θεωρεί πολύ λίγα τα 25 ευρώ (ή και λιγότερα), που πληρώνεται τώρα ένας εργάτης γης για τη σκληρή αυτή δουλειά. Ο Δ. Μανούκο προαναγγέλλει νέες κινητοποιήσεις, ακόμα και κλείσιμο δρόμων. Αυτές τις ημέρες είναι η περίοδος του αραιώματος για τα ροδάκινα και του «φορτσαρίσματος» στη συγκομιδή των κερασιών, τα οποία ήδη οι κάτοικοι των αστικών κέντρων καταναλώνουμε στις λαϊκές αγορές και τα μανάβικα. Σειρά έχουν τα βερίκοκα και πάει λέγοντας, σε μία περίοδο σχεδόν 5 μηνών κατά την οποία στις περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας φτάνουν περίπου 10.000 αλβανοί εργάτες γης, που προσπαθούν να βγάλουν τα προς το ζην για όλο το έτος. Κάθε χρόνο απασχολούνται στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις εντός της ελληνικής επικράτειας συνολικά περισσότεροι από 900.000 εργάτες γης (μόλις 33.826 είναι οι μόνιμοι), κυρίως σε Κεντρική Μακεδονία, της Δυτική Ελλάδα, Πελοπόννησο και Κρήτη.

«Ε, το λοιπόν, ότι και να είναι τ’ άστρα εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω Για μένα το λοιπόν το πιο εκπληκτικό πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο είν’ ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει είν’ ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε»

Πριν μπω στο πανεπιστήμιο οι προσδοκίες μου ήταν να γίνω κριτικός εστιατορίων του Time Out – του εξαιρετικού λονδρέζικου περιοδικού,  αντίστοιχου με το «Αθηνόραμα». Καλά αμειβόμενη θέση, με έξοδα για δυο άτομα σε τρία εστιατόρια την εβδομάδα! Δυστυχώς δεν το κατάφερα. Διαβάζω ότι ο κ. Σταϊκούρας θεωρεί καλή την απόφαση για το δανεισμό του ESM στο Eurogroup αλλά δυστυχώς δεν προτίθεται να το πάρει. Φαντάζομαι τον εαυτό μου να είχα γράψει θετική κριτική για ένα εστιατόριο και συγχρόνως να ξεκαθάριζα ότι δεν είχα καμία πρόθεση να το  επισκεφτώ ξανά.  (...) Τώρα που η ΝΔ κάνει απροκάλυπτες κομματικές τοποθετήσεις, όταν για παράδειγμα ο κομματάρχης της Πρέβεζας γίνεται διοικητής στο νοσοκομείο της Άρτας και ο κομματάρχης της Άρτας στο νοσοκομείο της Πρέβεζας, ο Κλάους μας δεν λέει τίποτα. Μάλλον η κομματικοποίηση του κράτους με την ΝΔ είναι μια θετική εξέλιξη για τους θεσμούς. Είναι φυσικά μια αρνητική εξέλιξη για την ελληνική κοινωνία. Βέβαια αυτό (κάτι θετικό για τους θεσμούς να είναι αρνητικό για την κοινωνία) συμβαίνει συχνά. Για αυτό είπα στον κ. Σταϊκούρα να τα χαίρεται τα «μπράβο» τους. (...) Ένα από τα πράγματα που μου έμαθαν οι δικοί μου δάσκαλοι των οικονομικών, είναι να εξετάζω με πολύ σοβαρό τρόπο πίνακες, δεδομένα, διαγράμματα κλπ. Η συμβουλή τους πάντα ήταν, πριν προχωρήσω σε πολύπλοκη ανάλυση ή οικονομετρική επεξεργασία, να αποκτήσω μια αίσθηση για το τι προκύπτει από απλή μελέτη των βασικών δεδομένων. Και αυτό γιατί η φυσική ροπή των φοιτητών που θέλουν να εντυπωσιάσουν τους δασκάλους τους είναι να αποδείξουν την άρτια εξοικείωσή τους με όσο πιο καινοτόμες και προχωρημένες τεχνικές. Και η εμπειρία μου έχει δείξει ότι και στην έρευνα και στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, το τελευταίο, σε αντίθεση με το προηγούμενο, δεν αποτελεί, όπως λένε και οι αγαπημένοι μου θεσμοί, «βέλτιστη πρακτική». Με λίγα λόγια αν δεν αποκτήσεις την οικειότητα με τα απλά δεδομένα, τα επόμενα βήματα δεν μπορούν παρά να σε οδηγήσουν σε αδιέξοδους λαβύρινθους. Αλλιώς, όπως θα έλεγαν και οι φίλοι μας οι Αμερικάνοι, garbage in – garbage out. (...) Στη συνέντευξη (...) ακούσαμε όλοι και όλες [τον κ. Μητσοτάκη] να λέει ότι ναι μεν το Δημόσιο Σύστημα Υγείας είναι σημαντικό, πρέπει να είναι στο επίκεντρο και πρέπει να είναι προσβάσιμο σε όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες (sic), αλλά αμέσως μετά θυμήθηκε τον παλιό του εαυτό και μας είπε ότι πρέπει να μπολιάζεται με ιδιωτική πρωτοβουλία. Στο παράδειγμά του το δημόσιο νοσοκομείο έχει το χώρο, το προσωπικό, έχει όλες τις ευθύνες, ενώ ο ιδιώτης φέρνει το μηχάνημα το τοποθετεί και εισπράττει ανά εξέταση. Και προσπαθεί να μας πείσει ότι αυτό το μοντέλο είναι επωφελές για το Δημόσιο. Έτσι λοιπόν αρχίζουν να φαίνονται δύο πράγματα. Πρώτον ο κ. Μητσοτάκης ξεπερνάει σιγά σιγά το σύνδρομο πρόσκρουσης και την αγάπη του για το δημόσιο σύστημα υγείας και επανέρχεται στη φυσική του κατάσταση. Δεύτερον τα μαθήματα που πήρε η Νέα Δημοκρατία από την παρούσα κρίση μάλλον είναι μικρότερα από αυτά που προσπαθεί να μας πείσει. (...) Ο ρεπουμπλικάνος πρόεδρος Τραμπ, που εκλέχθηκε στηριζόμενος σε μεγάλο βαθμό στην επίδειξη ισχύος, αντιμετωπίζει την κρίση αυτή σαν μια χρυσή ευκαιρία, τώρα που ζορίζεται δημοσκοπικά, να επιστρέψει στο αρχικό του το δόγμα νόμος και τάξη. Μάλιστα το είπε κατά λέξη με ένα Ευαγγέλιο στο χέρι την ίδια στιγμή που υπό τις εντολές του η αστυνομία διέλυε κάθε δίδαγμα του ιερού κειμένου. Το βασικό αδιέξοδο που υπάρχει με τη στρατηγική νόμος και τάξη, είναι ότι αυτή η στρατηγική δουλεύει ως χύτρα, κρατάει την πίεση μέσα αλλά ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει να εκραγεί. Σου επιτρέπει να κερδίζεις εκλογές και να φτιάχνεις το όνομά σου ως σκληρός, αλλά μακροπρόθεσμα δεν φέρνει κανένα αποτέλεσμα και η ιστορία έχει πάντα τον τρόπο να εκδικείται. Τηρουμένων των αναλογίων, ας προσέχουν αυτοί που εμπνεύστηκαν από τη συμπεριφορά της κ. Νικολάου. Με τις απαράδεκτες παρεμβάσεις της, από τη θέση της ως Γενική Γραμματέας Αντεγκληματικής πολιτικής, στο θέμα της εκπαίδευσης του Β. Δημάκη, όπου το ψέμα περίσσευε, μπορεί να ενίσχυσε την πιθανότητα να εκλεγεί βουλευτής – αυτός ήταν εξάλλου ο μόνος στόχος της – αλλά το κόστος των απάνθρωπων πράξεων της θα το επωμιστεί ολόκληρη  η κοινωνία.

Η ελληνική κυβέρνηση διαφοροποιήθηκε από τα τεκταινόμενα στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. ήδη από τη φάση του lockdown ως προς τρία σημεία. Πρώτον, έδωσε πλήρη και ανεξέλεγκτη εξουσία στους εργοδότες να αποφασίζουν μονομερώς για τη μείωση του χρόνου εργασίας και την αναστολή συμβάσεων του προσωπικού στους πληττόμενους κλάδους, αποκλείοντας ή καταργώντας ακόμα και την υποχρέωση διαβούλευσης με τους εκπροσώπους των εργαζομένων και καθιστώντας αδύνατο τον έλεγχο από την Επιθεώρηση Εργασίας. Δεύτερον, επέβαλε πολύ μεγαλύτερες μειώσεις μισθών στους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα. Με την κρατική αποζημίωση των 800€, η κυβέρνηση της Ν.Δ. επέβαλε μεσοσταθμικά 45% μείωση εισοδήματος περίπου στο 32% των μισθωτών της χώρας, των οποίων η σύμβαση εργασίας ανεστάλη, ενώ δεν αναπλήρωσε καθόλου τις απώλειες μισθών περίπου στο 10% των μισθωτών της χώρας, που μπήκαν με μονομερή απόφαση του εργοδότη σε εκ περιτροπής εργασία και είδαν μειώσεις μισθών κατά 50%. Τρίτον, κατά τη φάση επαναλειτουργίας των επιχειρήσεων, η ελληνική κυβέρνηση αφήνει απροστάτευτο από τις απολύσεις το μεγαλύτερο τμήμα των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα. Με τον νέο μηχανισμό προσωρινής διατήρησης των θέσεων εργασίας ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα που εμφανίζουν πτώση τζίρου τους προηγούμενους μήνες, δηλαδή στη συντριπτική πλειονότητα, μπαίνουμε σε νέα φάση. Δίνοντας τη δυνατότητα στους εργοδότες για μονομερή επιβολή εργασίας μειωμένου χρόνου στο προσωπικό τους σε περιβάλλον ελεύθερων απολύσεων, ο μηχανισμός οδηγεί μαθηματικά σε περαιτέρω μείωση κατά 20% των μισθών των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. (...) Η ΑΠΟΥΣΙΑ μηχανισμών διαβούλευσης, έγκρισης και ελέγχου, επιπλέον, ανοίγει διάπλατα την πόρτα για καταχρηστική εφαρμογή της «εργασίας μειωμένου χρόνου», για περαιτέρω καταστρατήγηση δικαιωμάτων των εργαζομένων και για συγκάλυψη της υποδηλωμένης εργασίας με σκοπό την εκμετάλλευση της κρατικής επιδότησης.

Στο πλαίσιο που διαμόρφωσαν οι ολέθριες συνέπειες της επιδημίας του COVID-19, συνεταιρισμοί και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) σε παγκόσμιο επίπεδο, κινητοποιούνται προκειμένου να ενισχύσουν τους εργαζομένους τους, τα μέλη και τις κοινότητές τους. Σε αρκετές χώρες περιφερειακές διοικήσεις και εθνικές κυβερνήσεις έχουν ήδη αρχίσει να εντάσσουν τις συνεργατικές επιχειρήσεις και τις ΜμΕ στις δημόσιες στρατηγικές στήριξης του πληθυσμού που επεξεργάζονται. Ως ωφελούμενες, συμπεριλαμβάνοντάς τες στα μέτρα στήριξης της οικονομίας, αλλά και απευθυνόμενες σε αυτές ως εταίρους υλοποίησης πολιτικών και έργων με στόχο την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης. Ιστορικά, σε περιόδους κρίσης οι αξίες της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της αμοιβαιότητας  εμφανίζονται ενισχυμένες. Σε αυτές τις περιόδους αυξάνονται μαζικά τα μέλη των συνεταιρισμών και σημειώνεται στροφή τόσο προς αυτούς, όσο και προς τις ΜμΕ γενικότερα. Αυτό συνέβη στην περίπτωση της οικονομικής κρίσης του 2001-2002 στην Αργεντινή, της παγκόσμιας χρηματιστηριακής κρίσης του 2007-2008 και της ελληνικής κρίσης χρέους του 2009.1 Επιπλέον, συνεταιρισμοί και ΜμΕ γενικότερα συνέβαλαν καθοριστικά στις κοινότητές τους στην αντιμετώπιση επιδημιών όπως εκείνη του AIDS (Βιετνάμ, Σουαζιλάνδη), στην ανακούφιση του πληθυσμού και την ανοικοδόμηση μετά από περιόδους φυσικών καταστροφών (Ιαπωνία, Αυστραλία) ή πολέμων (Σρι Λάνκα, Ρουάντα).2 Η προσφορά της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΚΑΛΟ) ως δυναμικού κλάδου, με ιδιαίτερα κοινωνικά ωφέλιμες αποδόσεις σε συνθήκες κρίσης, έχει πλέον δοκιμαστεί στο χρόνο και έχει αναγνωριστεί από πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς. Η υγειονομική κρίση δίνει μία επιπλέον ευκαιρία για διεύρυνση των εργαλείων υποστήριξής της και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απομένει να φανεί το εάν και κατά πόσο η ελληνική κυβέρνηση θα επιλέξει να τα αξιοποιήσει, προχωρώντας στην πολιτική επιλογή στήριξης και ενίσχυσης της ΚΑΛΟ.

Η προεκλογική εκστρατεία του Κλίντον για τις αμερικανικές εκλογές του 1992 σημαδεύτηκε από την ιστορική πλέον ατάκα «Είναι η οικονομία, ηλίθιε» (It’ s the economy, stupid), που είχε στόχο να καταδείξει τις κακές επιδόσεις της διακυβέρνησης Μπους (senior) στην οικονομία. Παραφράζοντας δεν θα μπορούσα να σκεφτώ καταλληλότερη προσφώνηση σε όποιον επιμένει να πιστεύει ότι ο καπιταλισμός είναι η κατάλληλη θεραπεία για κάθε νόσο και βεβαίως για κάθε πανδημία. Στην περίπτωση αντιμετώπισης μιας πανδημίας πρωτόγνωρων διαστάσεων για τον μεταπολεμικό κόσμο ο καπιταλισμός, η ελεύθερη αγορά, δεν προσφέρει τη λύση. Είναι αλήθεια ότι εδώ και τριάντα περίπου χρόνια η Αριστερά δεν έχει να επιδείξει πληθώρα παραδειγμάτων δομικής αμφισβήτησης του μοντέλου σε τομείς απόλυτης κυριαρχίας της αγοράς, παρά μόνο μικρές, συνήθως σημαντικές νίκες σε επιμέρους πεδία. Ο τομέας της έρευνας και ανάπτυξης καινοτόμων φαρμάκων είναι ο μόνος χώρος στον τομέα της Υγείας που είναι ιδιωτικοποιημένος σχεδόν στο 100%. Οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες σε όλο τον κόσμο έχουν το αποκλειστικό προνόμιο της έρευνας και παραγωγής νέων δραστικών ουσιών διασφαλίζοντας προστασία (πατέντα) για πολλά χρόνια, υψηλές τιμές και εγγυημένα υψηλή κερδοφορία από την κυκλοφορία ενός αποτελεσματικού φαρμάκου.

Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι η Ελληνική Προεδρία δε θα ζητήσει τη διεύρυνση αυτών των κατακτήσεων και αυτής της αναβάθμισης της χώρας. Είμαστε, όμως, επιφυλακτικοί διότι, δυστυχώς, στο εσωτερικό υπάρχει μια αμφισβήτηση για κάποιες από αυτές, ένα ξήλωμα ορισμένων διατάξεων και μια πολιτική, η οποία σε κάποια ζητήματα, δυστυχώς, παρεκκλίνει από αυτό που πρέπει και οφείλουμε να κάνουμε στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης.