Αναδημοσιεύσεις

Το κλισέ λέει ότι ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Αλλά αν ο δρόμος του ΔΝΤ προς τη Δαμασκό εκτός από την επιφοίτησή τους φέρνει και μια καθοριστική αλλαγή στο παγκόσμιο οικονομικό παράδειγμα, έστω και για λόγους αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής του συστήματος, σίγουρα είναι προτιμότερος από τον δρόμο προς τον Γολγοθά, της προτεσταντικής υποταγής στον πόνο, τη στέρηση, τη βάσανο, τη λιτότητα που έχει ακόμη τους φανατικούς οπαδούς του. Πάνω από όλους, τον καλό μας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, που επισείει τον κίνδυνο μιας πανδημίας χρέους μετά την πανδημία του κορονοϊού, θεωρεί ότι το άφθονο και φθηνό κρατικό χρήμα επαναφέρει τον «ηθικό κίνδυνο» στην ευρωζώνη, διαφθείρει πολίτες, κοινωνίες και κυβερνήσεις, φέρνει πληθωρισμό, ανεξέλεγκτα ελλείμματα. Ο Σόιμπλε, ακριβώς όπως έκανε όλη τη δεκαετία της κρίσης χρέους, πιστεύει ότι κάνει την ορθή προβολή των ευαγγελικών κηρυγμάτων στην οικονομία, υποδεικνύοντας όπως ο Ιησούς στον πλούσιο νέο τη φτωχοποίησή του επί γης για να έχει μια πιθανότητα να κερδίσει τον επουράνιο πλούτο. Νά μια ενδιαφέρουσα αντιστροφή ρόλων που έχει προκαλέσει η πανδημία: ενώ οι κλασικοί νεοφιλελεύθεροι με προσαρμοστικότητα ασπόνδυλου και φανατισμό νεοφώτιστου Παύλου προσχώρησαν στον απεχθή κρατικό παρεμβατισμό, απέμειναν οι ορντο-λιμπεραλιστές (οι οπαδοί της ισορροπίας κράτους και αγοράς, του ιδιότυπου μεταπολεμικού γερμανικού κρατικού καπιταλισμού) μόνοι να υπερασπίζονται τις επάλξεις της αέναης λιτότητας και να απειλούν με δημοσιονομική σταύρωση στη μετά πανδημία εποχή. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα ξαναδιασταυρωθούν οι δρόμοι των δύο ρευμάτων, κάπου μεταξύ Γολγοθά και Δαμασκού. Τη βάψαμε.

Για να μην ακυρωθεί ο κυβερνητικός ρόλος του, το SPD δεν δίστασε να πορευτεί στη γραμμή που καθόριζε ο λεγόμενος ιστορικός αντίπαλός του (ο όρος χρησιμοποιείται για τη συνεννόηση, αφού στη Γερμανία η αντιπαράθεση σε αυτό το επίπεδο δεν έχει τον πολωτικό χαρακτήρα που έχει σε άλλες χώρες). Εγκατέλειψε βασικές ιδρυτικές αρχές του, έκανε σημαντικές εκπτώσεις στο προγραμματικό πεδίο, ελάχιστες φορές αντιστάθηκε στην προσπάθεια της Χριστιανοδημοκρατίας να δημιουργήσει τετελεσμένα και στην οικονομία και στους θεσμούς και στην εξωτερική πολιτική. Ο κυβερνητισμός νίκησε κατά κράτος την ιδεολογική αυτονομία. Το παράδειγμά του ακολούθησαν και άλλα συγγενή κόμματα στην Ευρώπη και υπέστησαν τις ίδιες συνέπειες. Τα μηνύματα πάντως που έστελνε το ακροατήριό του ήταν σαφή και εκκωφαντικά. Μόνον ηγεσίες ξεκομμένες από την κοινωνία και πλήρως αλλοτριωμένες δεν θα μπορούσαν να τα αξιολογήσουν. Σε όλες τις δημοσκοπήσεις τα τελευταία δύο χρόνια το SPD ερχόταν τρίτο και καταϊδρωμένο. Τα ευρήματα των μετρήσεων δεν θορύβησαν την ηγεσία του. Πίστεψε ότι δεν πρόκειται για κάτι οριστικό, αλλά για μια προσωρινή κατάσταση που θα ανατραπεί στην πορεία προς τις κάλπες. Δεν είχε φυσικά την αυταπάτη ότι θα κατακτήσει την πρωτιά. Ο μαξιμαλισμός δεν περιλαμβάνεται στα ελαττώματά του. Βολευόταν και με τη δεύτερη θέση, αρκεί αυτή να του έδινε τη δυνατότητα να συμμετάσχει για άλλη μια φορά σε κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού, έστω ως εταίρος περιορισμένης ευθύνης. Υπήρξαν στελέχη του που προειδοποιούσαν για το κακό που έρχεται και ζητούσαν να επιστρέψει το κόμμα στην αντιπολίτευση για να ανασυγκροτηθεί, να εξετάσει με κριτικό τρόπο την πορεία του, να προχωρήσει σε γενναία αυτοκριτική, αλλά δεν εισακούστηκαν.

Ο φιλόσοφος Βάλτερ Μπένγιαμιν, 80 χρόνια μετά τον θάνατό του στα Πυρηναία, στη διάρκεια απόπειρας διαφυγής του από τη ναζιστική Ευρώπη, όχι μόνο έχει καταλάβει μια σημαντική θέση στην ιστορία της σκέψης, αλλά το ενδιαφέρον γι’ αυτόν με το πέρασμα του χρόνου διευρύνεται, αναγορεύοντάς τον σε κεντρική φιγούρα της Φιλοσοφίας, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες. Ένας λόγος είναι και η ευρύτητα της θεματολογίας του, το πολυσχιδές της θεωρητικής του έρευνας, που περιλαμβάνει την κριτική της λογοτεχνίας, τη λογοτεχνική μετάφραση, το βιβλίο γενικότερα, τα έργα τέχνης, τη Φιλοσοφία της Ιστορίας αλλά και την εβραϊκή σκέψη. Στο παρόν τομίδιο καταγράφονται 65 «αφορισμοί» του ή αλλιώς «Εξήντα πέντε θέσεις για τα βιβλία και τις πόρνες, το γράψιμο, την κριτική, τους σνομπ και την επιτυχία». Το ίδιο το γράψιμο του Μπένγιαμιν, όπως έχει παρατηρηθεί, έχει ιδιαιτερότητες, η λογική ακολουθία των προτάσεων δεν είναι συνήθης, έτσι ώστε ένας αφορισμός λίγων προτάσεων μπορεί να εμπεριέχει πολύ περισσότερα από αυτά που σε μια πρώτη ανάγνωση δηλώνει.

Παρά τις τεράστιες επιδοτήσεις - πάνω από 12 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ - που έχουν προσφερθεί στις ιδιωτικές εταιρείες, θα εξακολουθήσουμε να αντιμετωπίζουμε σοβαρή έλλειψη εμβολίων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η πρόσβαση στα εμβόλια Covid-19 παραμένει ανησυχητικά χαμηλή: Σήμερα, έχει εμβολιαστεί λιγότερο από το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 90% του πληθυσμού στις φτωχότερες χώρες του κόσμου δεν θα εμβολιαστεί φέτος. Επίσης, πολλοί Ευρωπαίοι δεν θα προλάβουν να λάβουν την περιζήτητη δεύτερη δόση. Η τρέχουσα αρχιτεκτονική δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας εκχωρεί όλη τη δυνατότητα επέκτασης της παραγωγής εμβολίων στους κατόχους των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Το μονοπώλιο που παραχωρήθηκε στις μεγάλες φαρμακευτικές, τους έχει επιτρέψει να αντισταθούν σε κάθε είδους διεθνή προσπάθεια ανταλλαγής επιστημονικών δεδομένων και τεχνολογίας, καθιστώντας αδύνατη την συμμετοχή άλλων παραγωγών απ’ όλο τον κόσμο. Εναπόκειται στις εταιρείες να αποφασίσουν εάν θα συνάψουν συμφωνίες αδειοδότησης ή κατασκευής με άλλες εταιρείες. Αυτό πιθανώς εξηγεί γιατί χρησιμοποιούμε σήμερα μόνο το 43% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας. Ο μόνος τρόπος για την αύξηση της παραγωγής εμβολίων, το συντομότερο δυνατό, είναι η άρση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και η μεταφορά τεχνολογίας σε περισσότερους. Τα επιχειρήματα των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών για διατήρηση του μονοπωλίου των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στα εμβόλια έχουν ήδη καταπέσει. Λοιπόν, ποιος θα είναι ο δρόμος προς τα εμπρός από τώρα και στο εξής;

Η επένδυση στη μόρφωση είναι κρίσιμη για τέσσερις λόγους. Πρώτα για την αντιμετώπιση της τεχνολογικής ανεργίας. Δεύτερον, γιατί σε αντίθεση με τις αυταπάτες της Έκθεσης της «Επιτροπής Πισσαρίδη» και του «Σχεδίου Ανάκαμψης», η επένδυση στην εργασία και η δίκαια συμμετοχή της στο προϊόν είναι ο μοναδικός τρόπος για να συμμετάσχει η χώρα στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Τρίτον, γιατί η διεθνής ιστορική εμπειρία δείχνει ότι τόσο η οικονομική ανάπτυξη, όσο και η κοινωνική ευημερία συνδέονται με το ποσοστό του πληθυσμού με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Τέταρτον, διότι η αύξηση του ελεύθερου χρόνου αποτελεί πολιτισμική πρόκληση για την ποιότητα ζωής και της δημοκρατίας. Οι νέες συνθήκες απαιτούν ριζοσπαστική θεώρηση της παιδείας. Η αυξημένη επένδυση στη δημόσια δωρεάν εκπαίδευση θα πρέπει να συνδυασθεί με ευρύ διάλογο για ένα σχέδιο μετάβασης σε ένα νέο μοντέλο μάθησης και μόρφωσης, που δεν θα αποκλείει, αλλά θα περιλαμβάνει τις διαφορετικότητες. Καθώς το περιεχόμενο της εργασίας στρέφεται στην ανάλυση προβλημάτων και σύνθεση λύσεων μέσα από το στοχασμό και τη συνεργασία, η εκπαίδευση πρέπει να αναπτύσσει την ικανότητα κριτικού αναστοχασμού, την πολύπλευρη μόρφωση και την ενθάρρυνση για μάθηση μέσα από τη δοκιμή θεωρίας και πράξης. Οι ανισότητες στην πρόσβαση στην εκπαίδευση υπονομεύουν τη συλλογική ευημερία με τρόπο ανάλογο με την περίπτωση της υγείας στην πανδημική κρίση. Το δικαίωμα στη μόρφωση δεν είναι απλά θέμα ισότητας, αλλά και αποτελεσματικότητας. Δεν αρκεί η ατομική μόρφωση για να ευημερήσει κάποιος αν δεν μπορεί να λειτουργήσει σε ένα αντίστοιχο περιβάλλον, στο οικονομικό και στο κοινωνικό πεδίο. Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη της μόρφωσης σαν προνόμιο και εμπόρευμα είναι καταστροφική για την οικονομία και την κοινωνία. Η επένδυση στη συλλογική μόρφωση είναι θεμέλιο, μαζί με τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις στην οικονομία και τις υποδομές, για την αποτελεσματική λειτουργία της οικονομίας και της δημοκρατίας.

Καλά, θα πείτε, εσείς, μαρξιστές άνθρωποι, ενοχλείστε που η κυβέρνηση φροντίζει πρώτα απ’ όλα την οικονομία; Από τις πρώτες εβδομάδες της πανδημίας είχαμε παρατηρήσει πως το σύνθημα «πρώτα η υγεία» ήταν ένα επικοινωνιακό εύρημα και πως η δημόσια υγεία είναι συνυφασμένη με την οικονομική και παραγωγική υγεία, που όφειλε να προσεχτεί εξίσου. Όμως εδώ δεν πρόκειται περί αυτού. Πρόκειται περί της διαιώνισης του πνεύματος μπίζνες ως συνήθως. Να πάει καλούτσικα ο τουρισμός, να ανασάνει λίγο ο κόσμος που επηρεάζεται από την πορεία του, να αναθαρρήσουν και οι υπόλοιποι (ας κλείσουν και μερικά «ζόμπι»…) και να συνεχίσουμε το δρόμο που πορευόμαστε επί δεκαετίες, χωρίς να διδαχτούμε τίποτα από την πανδημία για την οικονομία και από το μήνυμα που μας έφερε, ότι δεν θα είναι η τελευταία σε έναν κόσμο που τον οδηγεί τυφλά η παγκοσμιοποίηση με οδηγό το αδηφάγο υπερκέρδος και την εγκληματική κακοποίηση της φύσης. Θα υπάρξουν κι άλλες. Αλλά και αυτές που μας έχουν ήδη βρει, θα επανέρχονται κατά κύματα (ήδη συζητάμε για το επόμενο φθινοπωρινό). Ας μιλήσουμε, λοιπόν, χωρίς προσχήματα και προφάσεις για μια οικονομία που μπορεί να στηρίξει και την υγεία μας. Που δεν θα βρίσκεται στο έλεος της διακύμανσης των τουριστικών ροών, που θα μπορεί να καλύπτει τις βασικές ανάγκες των λαϊκών τάξεων, που θα απασχολεί σε ασφαλείς συνθήκες και με δίκαιη αμοιβή το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό, που θα φροντίζει τον πρωτογενή τομέα της αναδεικνύοντάς τον σε θεμέλιο της παραγωγικής δραστηριότητας, που θα εξασφαλίζει δουλειά στις νέες γενιές και βιώσιμο περιβάλλον για την πολύπλευρη ανάπτυξή τους, που θα εξυπηρετεί τις ενεργειακές ανάγκες της με την αξιοποίηση των πολλών διαθέσιμων δυνατοτήτων για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών σε κοινοτική και συνεργατική βάση, που θα διανέμει, και θα αναδιανέμει εν ανάγκη, όλο και πιο δίκαια και με βάση το κοινό συμφέρον τον παραγόμενο πλούτο, που θα διαχέει, τελικά, τις δομές και τις υπηρεσίες υγείας σε κάθε σπίτι, σε κάθε γειτονιά σε κάθε χώρο εργασίας, χωρίς να θεωρεί τις απαραίτητες γι’ αυτό δαπάνες «χαμένα λεφτά», αλλά επένδυση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και των πανδημιών και για την ανάπτυξη της παραγωγικής δυνατότητας. Μόνο που όλα αυτά και πολλά παρόμοια δεν έχει νόημα να τα συζητάμε με την κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά με τους άμεσα ενδιαφερόμενους, όλους εμάς, που μας φιλοφρονούν με συνθήματα υπέρ της υγείας μας.

Υπάρχει ελπίδα; Παρά την παρέμβαση της Τουρκίας στις εκλογές 10/2020 και την υποστήριξη στον Τατάρ, ηττήθηκε σε πολλές περιοχές. Ο Ερσίν Τατάρ είχε μερική επιτυχία στην περιοχή της Αμμοχώστου όπου ο πληθυσμός των εποίκων είναι πυκνός. Κερδίζοντας με πολύ μεγάλη διαφορά στην Καρπασία, όπου ο τουρκικός πληθυσμός ζει σαν σε γκέτο άλλαξε το αποτέλεσμα των εκλογών. Ο Ερντογάν έκανε δήλωση με στόχο το Συνταγματικό Δικαστήριο την Παρασκευή και τη Δευτέρα η συμμετοχή στη διαδήλωση που διοργάνωσε ο Δικηγορικός Σύλλογος, με την υποστήριξη πολλών πολιτικών κομμάτων, συνδικαλιστικών και άλλων οργανώσεων, ήταν πολύ μεγάλη. Τα τελευταία χρόνια, ο Ερντογάν στόχευε την εφημερίδα «Afrika», η οποία έγραψε ότι υπήρχε κατοχή στη Β. Συρία. Σύλλογοι που συνδέονται με τους Τούρκους εποίκους, πετροβόλησαν το κτίριο της εφημερίδας, προσπάθησαν να μπουν μέσα και να λυντσάρουν δημοσιογράφους. Σε διαμαρτυρία, χιλιάδες βγήκαν στους δρόμους διαδηλώνοντας την αλληλεγγύη τους. Συνοπτικά, υπάρχει σημαντική αντίσταση από τους Τ/κ, αλλά δεν είναι εύκολο τα πράγματα από μόνα τους να αλλάξουν.

Ήρθε και η σειρά του Δημήτρη Τζανακόπουλου. Τα λαγωνικά της ΝΔ, των παραπολιτικών και μονταζιέρας ανακάλυψαν το μεγάλο... ατόπημα (!) του γραμματέα της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ. Και από τη στιγμή της μεγάλης "αποκάλυψης" (τρομάρα τους) τα δεξιά και συστημικά μέσα ενημέρωσης (ο Θεός να τα κάνει), το μετέτρεψαν σε σήριαλ. Σε κακόγουστο σήριαλ! Μα τι είπε ο Δημήτρης Τζανακόπουλος; Είπε κάτι που να δικαιολογεί τόση φασαρία; Του ξέφυγε κάποια λέξη, που δεν έπρεπε να πει; Ήταν προσβλητικός; Ήταν επιθετικός; Τίποτα απ' όλα αυτά. Είπε μια αλήθεια, την οποία ζήσαμε στο πετσί μας τα χρόνια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Ποια είναι αυτή; Ότι όλη αυτή την περίοδο υπήρξαν αυτονομημένες εστίες εξουσίας, που ΚΑΙ φίλτραραν ΚΑΙ καθυστερούσαν ΚΑΙ εμπόδιζαν, πολιτικές αποφάσεις της εκλεγμένης κυβέρνησης. Δηλαδή υπήρχε παράκαμψη της λαϊκής κυριαρχίας. Πως αλλιώς να το πούμε; Πόσο πιο κομψά; Σταλινισμός απαντά η ΝΔ Καθεστωτική και αυταρχική νοοτροπία λέει το ΚΙΝΑΛ. ΝΑΙ, καλά ακούσατε το γνωστό... αντικαθεστωτικό και αντιαυταρχικό ΚΙΝΑΛ. Ως φαίνεται τα στελέχη της ΝΔ, τα στελέχη του ΚΙΝΑΛ, δεν είχαν ακούσει τίποτα, για παράδειγμα, για τους ακροδεξιούς και νεοναζιστικούς θύλακες εντός της αστυνομίας. Φήμες της τρισκατάρατης αριστεράς, φαντασιώσεις προερχόμενες από το παρελθόν, αριστερίστικές εμμονές... Αλλά δεν είναι εμμονές... Αισθάνομαι την ανάγκη να σταθώ στο πλευρό του Δημήτρη Τζανακόπουλου, όχι γιατί είναι ο γραμματέας του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά γιατί με δημόσιο τρόπο και όχι στα μουλωχτά, όπως προσπάθησαν να το εμφανίσουν, είπε μια αλήθεια. Μια μεγάλη αλήθεια....

Ο Γουάλας έχει κι αυτός μια μικρή παρέα από συμφοιτητές, «τη συγκεκριμένη δική του παρέα λευκών». Στην πραγματικότητα όμως είναι ένας αουτσάιντερ, ένας άνθρωπος απομονωμένος/μοναχικός που ζει στο περιθώριο ή στο όριο, ακόμα κι όταν συναντιέται με την παρέα του νιώθει ότι δεν χωράει πουθενά: «δεν πήγαινε μαζί τους επειδή ποτέ δεν ένιωθε ότι τον ήθελαν στ’ αλήθεια». Έχει πλήρη επίγνωση πως, ό,τι και να κάνει και παρά τα επιφαινόμενα, κατά βάθος ο κόσμος στον οποίο κινείται θα τον κοιτάζει πάντα με εκείνο το ιδιαίτερο βλέμμα. Ξέρει επίσης ότι «οι άνθρωποι μπορούν να είναι απρόβλεπτοι στη σκληρότητά τους». Όταν ο Γουάλας συγκρούεται έντονα με μια συμφοιτήτριά του, μια λευκή γυναίκα, αυτή τελικά τον κατηγορεί για μισογυνισμό. Ο Γουάλας, «μόνος ανάμεσα σε λευκούς», αντιλαμβάνεται πως η αντιπαράθεση ενώπιον των υπευθύνων (που τον κοιτάζουν με το ίδιο επιφυλακτικό βλέμμα) και η όποια υπεράσπιση του εαυτού του είναι μάταιη: «θα μπορούσε να πει ότι το φέρσιμό της ήταν ρατσιστικό, ομοφοβικό. Θα μπορούσε να πει για το πώς τον αντιμετωπίζουν, για το πώς τον κοιτάζουν, για το πώς αισθάνεται όταν οι μόνοι που μοιάζουν μαζί του είναι οι επιστάτες. Θα μπορούσε να πει ένα εκατομμύριο πράγματα, αλλά ξέρει ότι κανένα δεν θα είχε σημασία». Μπροστά σε αυτή τη διαρκή αμφισβήτηση, ο Γουάλας θα πιεστεί να αναρωτηθεί αν θα πρέπει να μείνει ή να φύγει. Έτσι κι αλλιώς, ο Γουάλας έχει βαρεθεί να είναι αόρατος, να τον κοιτάζουν συγκαταβατικά (με ανοχή…) επειδή προέρχεται «από ένα δύσκολο υπόβαθρο»: ξέρει ότι η έλλειψη που του καταλογίζουν είναι «η έλλειψη λευκότητας», μια έλλειψη που «δεν μπορεί να την υπερνικήσει […] όσο σκληρά κι αν προσπαθεί […] θα είναι πάντα υπό αίρεση στα μάτια αυτών των ανθρώπων, όσο κι αν τον συμπαθούν ή ευγενικά του φέρονται». Ξέρει πως πίσω από το δημοκρατικό και ανοιχτόκαρδο περιτύλιγμα θα υπάρχει πάντα η υπόρρητη απόσταση/απόρριψη που το πολύ πολύ θα ψάχνει κάποιες μαύρες ή γκέι πινελιές ως απόδειξη και επίδειξη μιας υποτιθέμενης φιλελεύθερης ανοχής. Μπράντον Τέιλορ «Αληθινή ζωή», μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδόσεις Κάκτος, 2021