Αναδημοσιεύσεις

Η ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης αγωνιά για τη διεύρυνση της εκλογικής επιρροής της και οδηγείται σε επιλογές, που υποθέτει ότι μπορεί να τη διευρύνουν με ενίσχυση της απήχησής της και σε συντηρητικότερα στρώματα. Το γεγονός αυτό, όμως, εγείρει ένα διπλό ερώτημα: με ποιο τρόπο μπορεί να επιτευχθεί αυτή η διεύρυνση της επιρροής, χωρίς να αγνοηθεί ο κανόνας του πολιτικού κόστους; Φαίνεται ότι το ερώτημα αυτό δεν έχει απαντηθεί, ίσως δεν έχει και ολοκληρωμένα τεθεί ακόμα, γιατί αποφεύγεται να απαντηθεί το προϋπάρχον ερώτημα, που θέτουν όλες οι καταγραφές της «κοινής γνώμης»: γιατί η αξιωματική αντιπολίτευση δεν φαίνεται να εισπράττει την εμφανή πια φθορά της ΝΔ, η οποία κατά βάση οδηγείται στην «αδιευκρίνιστη ψήφο»; Η αυθόρμητη αμυντική συντηρητική αναδίπλωση δεν συνιστά απάντηση.

Η Γερμανία έχει ωστόσο ένα ακόμα πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, όπου όλη αυτή η κοινωνική ανασφάλεια και δυσαρέσκεια μπορεί να οδηγήσει σε απρόβλεπτες πολιτικές εξελίξεις. Εδώ θα υπάρξει αστάθεια, αλλά έχουν προβλεφθεί και οι ασφαλιστικές δικλείδες για να μην ξεφύγει ολότελα το πράγμα και η αμφισβήτηση για το πολιτικό σύστημα πάρει ανεξέλεγκτες μορφές, όπως για παράδειγμα φοβούνται πολλοί ότι θα μπορούσε να συμβεί στη Γαλλία ή στην Ιταλία. Έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν ένα σημαντικό ανάχωμα προς ακραίες πολιτικές, χάρις στη μετατροπή των Πρασίνων σε μια «οικολογική» και μερικές φορές και χαζοχαρούμενη εκδοχή της Χριστιανοδημοκρατίας. Είναι πολύ πιθανό μετά τις εκλογές να προκύψει μια κατάσταση, όπου κανείς δεν θα μπορεί να δημιουργήσει στιβαρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία χωρίς τους Πράσινους αλλά ούτε και χωρίς τους Χριστιανοδημοκράτες. Έτσι αναπόφευκτα τα δύο κόμματα θα ενώσουν τις δυνάμεις τους για να κυβερνήσουν. Θα έχουμε έτσι ένα νεωτεριστικό νεοφιλελεύθερο και εξαγωγικά προσανατολισμένο οικονομικό μοντέλο με άλλοθι οικολογικότητας. Ήδη μεγάλες εταιρίες όπως η Volkswagen υπόσχονται να βάλουν τα δυνατά τους για να ξεπεράσουν την Tesla. Ζητήματα, όπως από το που θα προέρχονται οι σπάνιες πρώτες ύλες, αλλά και που θα ανακυκλώνονται οι εκατομμύρια τόνοι των «φιλικών στο περιβάλλον ηλεκτρικών οχημάτων» (οι μπαταρίες κυρίως) προς το παρόν συζητιούνται μόνο περιφερειακά. Πιθανώς μετά από δεκαετίες ένα άλλο οικολογικό κίνημα να βρεθεί να αγωνίζεται για την αντικατάστασή τους με κάτι άλλο.

Σε μια εξέλιξη που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φάρσα της ιστορίας, Τσεχία Και Ουγγαρία, δύο από τις χώρες που υπέστησαν στα μέσα του 20ου αιώνα την εισβολή ρωσικών στρατευμάτων και των οποίων η είσοδος στην ευρωπαϊκή οικογένεια συνδέθηκε με την προοπτική της αποδυνάμωσης της επιρροής του Κρεμλίνου, είναι εκείνες που πρωτοστάτησαν στην προμήθεια του ρωσικού εμβολίου. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι Βρυξέλλες βλέπουν τρίτους δρώντες να αναλαμβάνουν ευρύτερους ρόλους, όπως η παραδίδουσα μαθήματα real politik Σερβία, που εξάγει ρωσικής προέλευσης φαρμακευτικό υλικό σε χώρες των Βαλκανίων για τις οποίες υποτίθεται πως η ευρωπαϊκή πορεία ήταν η μόνη προοπτικής ευημερίας. Εκτός όμως από το καίριο πλήγμα στο ευρωπαϊκό γόητρο η εμβολιαστική επιτυχία της Ρωσίας δημιουργεί νέου χαρακτήρα περιπλοκές για την ΕΕ. Δεδομένης της ψυχροπολεμικής όξυνσης των σχέσεων μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον τα κράτη της ΕΕ καλούνται να διαλέξουν στρατόπεδο, πράγμα που σημαίνει τη στοίχισή τους πίσω από τις αμερικανικές προτεραιότητες. Εντός αυτού του πλαισίου, και με κλιμακούμενη την πίεση που ασκείται στο ισχυρότερο ευρωπαϊκό κράτος, την Γερμανία, να υποχωρήσει από την κατασκευή του αγωγού (ρωσικού) φυσικού αερίου Nord Stream 2, είναι βέβαιο πως και ο εμβολιασμός δεν θα εξαιρεθεί της επικείμενης σύγκρουσης. Το ότι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων δεν είχε ακόμη εγκρίνει το Sputnik-V που είχε ήδη εγκριθεί και κυκλοφορούσε σε κράτη-μέλη του, ο Επίτροπος Μπρετόν είχε ανακρούσει πρύμναν λέγοντας πως «η ΕΕ δεν χρειάζεται το ρωσικό εμβόλιο» και ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν θα συμμετάσχει στην Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ σε μια προσπάθεια να αναζωογονήσει τις σχέσεις των δύο πλευρών, δεν αφήνουν περιθώριο αμφιβολίας για το πώς θα εξελιχθούν από τούδε τα πράγματα.

Θιασώτες μιας σκληρής νεοφιλελεύθερης πολιτικής, με έντονη τη μυρωδιά του αυταρχισμού, μετέρχονται κάθε πρακτικής που εξυπηρετεί το σκοπό τους χωρίς να ορρωδούν προ ουδενός. Γνωρίζουν καλά πως από την άσκηση έως την κατάχρηση της εξουσίας, η απόσταση είναι μικρή. Και ορμώμενοι από μια αίσθηση παντοδυναμίας, ατιμωρησίας, αλλά και σαφούς ιδεολογικοπολιτικής στάσης, επιλέγουν απολύτως συνειδητά να διολισθήσουν. Η κανονικοποίηση, για παράδειγμα, της αδιαφάνειας στη διαχείριση δημόσιου χρήματος, η αστυνομοκρατική επιβολή αντιφατικών μέτρων για την πανδημία, η προσπάθεια οικοδόμησης μιας κραταιάς αστυνομικής δημοκρατίας, τα εξώδικα εναντίον εφημερίδων και τα εντάλματα σύλληψης εναντίον δημοσιογράφων, είναι στοιχεία απολύτως ενδεικτικά. Προφανώς και η αλαζονεία της εξουσίας, δεν γνωρίζει από κομματικά στεγανά. Κατά τη γνωστή ρήση του λόρδου Άκτον «η εξουσία έχει την τάση να διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα». Το μείζον, λοιπόν, είναι να αναγνωρίζει κανείς τα σημάδια. Και να τα απομονώνει εν τη γενέσει τους. Να γίνεται ξεκάθαρο πού αποσκοπεί η ενασχόληση με τα κοινά. Και να υπάρχουν αντιστάσεις. Όπως γράφει ο Κορνήλιος Καστοριάδης στο βιβλίο του «Η άνοδος της ασημαντότητας» (εκδόσεις Ύψιλον/βιβλία): «η αποσύνθεση γίνεται φανερή κυρίως μέσα από την εξαφάνιση των σημασιών και το σχεδόν απόλυτο ξεθώριασμα των αξιών. Και αυτό απειλεί μακροπρόθεσμα την επιβίωση του ίδιου του συστήματος. Όταν δηλώνεται ανοιχτά, όπως γίνεται τώρα στις δυτικές κοινωνίες, ότι η μοναδική αξία είναι το χρήμα, το κέρδος, ότι το υπέρτατο ιδεώδες του κοινωνικού βίου είναι το “πλουτίστε” (και η δόξα της δήλωσης αυτής ανήκει, σ’ ό,τι αφορά τη Γαλλία, στους σοσιαλιστές, οι οποίοι την έκαναν με έναν τρόπο που η Δεξιά δεν είχε τολμήσει να την κάνει), μπορεί να διερωτηθεί κανείς αν είναι ποτέ δυνατόν μια κοινωνία να συνεχίσει να λειτουργεί και να αναπαράγεται μονάχα σ’ αυτή τη βάση».

Αν το πολιτικό παιχνίδι στο κέντρο, δηλαδή η «μικρή πολιτική» του αποσπασματικού μεταρρυθμισμού που αφήνει ανέπαφο τον σκληρό πυρήνα της νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας, είναι η κεντρική ιδέα του νέου ΣΥΡΙΖΑ – αν το διαζύγιο πολιτικής και ηθικής είναι το τίμημα του πολιτικού ρεαλισμού – αν η φιλοδοξία της Αριστεράς εξαντλείται στη συμβολή της σε έναν «νέο συμβιβασμό καπιταλισμού και δημοκρατίας» με ολίγη από οικολογία – αν ένα αριστερό πολιτικό υποκείμενο προσυπογράφει την καπιταλιστική μεγέθυνση ως ανάπτυξη, τότε μοιάζει να μην έχουμε διδαχθεί τίποτα από τη στρατηγική ήττα του 1989 και τη διαρκή της ανακύκλωση. Μοιάζει να αγνοούμε ότι η διαδρομή από τον Μπερλινγκουέρ και τον Ινγκράο στον Ρέντσι οδηγεί τελικά στον Ντράγκι. Ο ΣΥΡΙΖΑ «του 3%» λοιδορήθηκε και πολεμήθηκε με φανατισμό ως λαϊκιστική εκτροπή από την κανονικότητα του συντηρητικού καθεστωτισμού. Η πρώτη κυβερνητική του θητεία, περιχαρακωμένη στα όρια που όριζε το ευρωπαϊκό νεοφιλελεύθερο παράδειγμα, θεωρήθηκε ως το ναυάγιο μιας αδύνατης αντιστροφής. Το πολιτικό παράδοξο που δρομολογήθηκε το 2019, να αποτελεί ένα ενιαίο πολιτικό υποκείμενο και ταυτόχρονα έκφραση μιας πολιτικής συμμαχίας, θεωρήθηκε ως έκφραση μιας διορθωτικής ωρίμανσης, που όμως δεν παρήγαγε την αναμενόμενη δυναμική. Ρευστοποίησε την ταυτότητα και επέτεινε την ιδεολογική και πολιτική απροσδιοριστία. Η αναζήτηση μιας νέας, περισσότερο δραστικής μετατόπισης κάνει την κρίση του εγχειρήματος ορατή διά γυμνού οφθαλμού.

Το ζήτημα, λοιπόν, της δημοκρατίας δεν μπορεί να είναι ένα απλό ζήτημα «λειτουργίας» εσωκομματικής ή ευρύτερα κοινωνικής. Είναι ένα δομικό χαρακτηριστικό του πολιτικού μας σχεδίου. Δηλαδή υπερβαίνει την συγκυρία και μας συνδέει με τις καλύτερες παραδόσεις του επαναστατικού και λαϊκού κινήματος. Δημιουργεί το πλαίσιο αναφοράς μας και μας κάνει να οραματιζόμαστε έναν διαφορετικό κοινωνικό σχηματισμό από την αθλιότητα του ύστερου καπιταλισμού που βιώνουμε ως καθημερινή βία. Βία ενάντια στην πλειονότητα των πολιτών, τους απόκληρους αυτού του κόσμου και της φύσης. Άρα αν θέλουμε να αλλάξουμε το κόμμα μας πρέπει να κοιτάξουμε μέσα μας για να δούμε το μέλλον. Να μιλήσουμε με όλους τους πολίτες από το έδαφος της Αριστεράς που πιστεύει πως ο μαρξισμός είναι η θεωρία της πράξης (Γκράμσι) και να εξηγήσουμε πως ο σοσιαλισμός που θέλουμε ή θα είναι δημοκρατικός ή απλώς δεν θα υπάρξει (Πουλαντζάς). Και αυτό όχι από καμία ιδεολογική αυτάρκεια ή απόλυτη βεβαιότητα αλλά από την αναγνώριση μιας ξεκάθαρης αλήθειας. Δηλαδή πως εμείς συζητάμε με όλους του πολίτες αυτής της κοινωνίας όχι ως άνθρωποι χωρίς παρελθόν. Αλλά σαν πολίτες που γνωρίζουν πως εάν δεν έχεις ιδέες, μνήμη και σχέδιο δεν μπορείς να έχεις μέλλον. Και η βασική μας ιδέα είναι πως η δημοκρατική αρχή είναι η βάση της σκέψης μας για το σπίτι, την δουλειά, το συνδικάτο, το κόμμα, παντού. Και πως οι σκέψεις που διατυπώνονται είναι η τροφή της δημοκρατικής μας αντίληψης. Και αποτελούν πλούτο και όχι πρόβλημα. Γιατί η δημοκρατία δεν είναι καθεστώς αλλά πολιτισμική κατάσταση που θέλουμε να απελευθερώνει τις κοινωνικά καταπιεσμένες τάξεις και προσωπικότητες. Είναι μια διαρκής κατάσταση και ένα διαρκές αίτημα. Ας μην το ξεχάσουμε ποτέ αυτό, γιατί τις νίκες τις φέρνει η ενότητα και τις ήττες οι βεβαιότητες. Ας μην το ξεχνάμε ποτέ αυτό, όσο χαμηλά ή ψηλά βρισκόμαστε στην κομματική πυραμίδα.

Ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση του νέου εκλογικού νόμου για την αυτοδιοίκηση την Πέμπτη 18 Μαρτίου. Από τη διαβούλευση προέκυψαν ελάχιστες τροποποιήσεις κι άνευ ενδιαφέροντος. Μία εξ αυτών αφορά τα συμβούλια δημοτικής κοινότητας, κατόπιν παρέμβασης της ΚΕΔΕ. Ουσιαστικά παραμένουν όλες οι επιλογές, που στόχο είχαν την κατάργηση της απλής αναλογικής και της ανεξάρτητης κάλπης για τα τοπικά συμβούλια και τους προέδρους των τοπικών κοινοτήτων. Το σημερινό νομοσχέδιο είναι το πλέον αντιδραστικό σε ζητήματα συμμετοχής και δημοκρατίας από όσα έχουν ψηφιστεί μέχρι τώρα. Η αλλαγή του νόμου Κλεισθένης ξεκίνησε με την εκλογή της Νέας Δημοκρατίας, που ανέτρεψε ουσιαστικά το αποτέλεσμα των εκλογών, δίνοντας απόλυτη εξουσία στον δήμαρχο και την οικονομική επιτροπή. Σε προηγούμενο άρθρο μου στην «Εποχή» είχα παρουσιάσει αναλυτικά το νομοσχέδιο. Θυμίζω παρακάτω τα κρισιμότερα σημεία αλλαγών: • Επαναφορά της πενταετούς θητείας. Οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες που θα εκλεγούν τον Οκτώβριο του 2023, θα έχουν πλήρη πενταετή θητεία. • Μείωση του αριθμού των μελών των δημοτικών συμβουλίων, των συμβουλίων δημοτικής κοινότητας και των περιφερειακών συμβουλίων. • Το όριο εκλογής από τον πρώτο γύρο τίθεται στο 43% συν μία ψήφο. • Τίθεται όριο 3% για το δικαίωμα εκλογής δημοτικού ή περιφερειακού συμβούλου, το οποίο είναι ευθυγραμμισμένο με το ισχύον στις βουλευτικές εκλογές και ανεξάρτητα από τον αριθμό των μελών του. • Εξασφαλίζεται η εκλογή των 3/5 των μελών του συμβουλίου στον νικητή των εκλογών. • Τίθεται καταληκτική ημερομηνία η 31η Αυγούστου για την κατάρτιση και δήλωση των συνδυασμών, ώστε να υπάρχει πλήρης έλεγχος των εκλογικών δαπανών και να είναι εγκαίρως στο εκλογικό σώμα γνωστοί οι υποψήφιοι.

Στο μήνυμά του, ωστόσο, ο πρωθυπουργός δεν το βάζει κάτω. Θα μιλήσει για ένα προβλεπόμενο «άλμα δεκαετίας μετά τον κάβο της πανδημίας». Θα έπρεπε, κάποιος από τους συμβούλους του να συστήσει στον Κ. Μητσοτάκη να είναι πιο συγκρατημένος όταν μιλά σε έναν πληθυσμό που έχει περάσει –η μεγάλη πλειοψηφία- στην πλάτη του δέκα χρόνια μνημονίων και μπαίνει ήδη σε μία νέα κρίση. Πολύ περισσότερο που η διαχείριση της πανδημίας από τη ΝΔ δεν είναι απλώς μία δύσκολη περίοδος που αντιμετωπίστηκε με λάθη και σωστά. Αφήνει για το μετά, βαθιά τραύματα και πληγές, κυρίως από τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν λόγω των αντιλήψεων της κυβέρνησης και των θεσμικών ανατροπών που καθορίζουν το περιβάλλον -αντίξοο, εκμεταλλευτικό, που καθηλώνει την οικονομία- όπου θα κινηθούμε. Τα έως τώρα νομοσχέδια που έχουν ψηφιστεί και το σχέδιο Πισσαρίδη δεν αφήνουν καμία αμφιβολία. Τρεις-τέσσερις πρόσφατες πράξεις της κυβέρνησης περιγράφουν καθαρά τις αντιλήψεις της. Αυτές είναι η νέα σύμβαση για την Ελληνικός Χρυσός, η νέα σύμβαση για το Ελληνικό, η ιδιωτικοποίηση της Τράπεζας Πειραιώς, με πολύ μεγάλο δημοσιονομικό κόστος και η ιδιωτικοποίηση της μεγαλύτερης ασφαλιστικής εταιρείας Εθνικής Ασφαλιστικής. Είναι ένα άλμα στην οπισθοδρόμηση.

Η δράση και η ζωή των γυναικών συναντάται στο περιθώριο των μεγάλων γεγονότων και αφηγήσεων. Αυτός ήταν ο κανόνας. Πολύ λίγες ήταν εκείνες που τον διέψευσαν. Που ξεπέρασαν τον αποκλεισμό από τα μεγάλα και σοβαρά, που πήραν μέρος στο ενεργό γράψιμο της Ιστορίας. Που υπερέβησαν τον ρόλο της μητέρας, της συζύγου και της νοικοκυράς. Που βγήκαν έξω από τα σπίτια όπου ήταν κλεισμένες. Έγιναν αυτές που πήγαιναν στα τείχη τα πολεμοφόδια. Αυτές που μετέφεραν υλικά και επισκεύαζαν τις οχυρώσεις. Αυτές που τύλιγαν τους τραυματίες με επιδέσμους φτιαγμένους από τα σεντόνια τους. Αυτός ήταν ο ηρωισμός των απλών και καθημερινών γυναικών. Από την άλλη, όπως συμβαίνει διαχρονικά σε όλους τους πολέμους, οι γυναίκες ήταν αυτό που η εποχή τους όριζε να είναι: κυρίως θύματα. Θύματα των βομβαρδισμών και των συγκρούσεων, της πείνας, της φυγής και της προσφυγιάς.