Αναδημοσιεύσεις

Να μην ξεχνάμε. Όχι μονάχα στην επέτειο. Ποτέ! Όχι μονάχα γιατί το οφείλουμε σ’ αυτούς. Αλλά και γιατί το οφείλουμε σε μας. Να μην ξεχνάμε αυτούς που «φέρναν τη ζωή στα δυο στεγνά τους χέρια σαν ποτάμι» κι έτσι προχώρησε η ζωή ίσαμε τώρα. Όμως ακόμα έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Γι’ αυτό, κυρίως, να μην τους ξεχνάμε. Για να θυμόμαστε τον δρόμο που έχουμε μπροστά μας και που είναι ο μόνος δρόμος που μπορούμε να περπατήσουμε. Αλλιώς... άστα να πάνε. Να μην τους ξεχνάμε λοιπόν, εκείνους που σε κάθε τους βήμα «κέρδιζαν μια οργιά ουρανό για να τον δώσουν», ξεκολλώντας σε κάθε τους βήμα το πόδι από τη λάσπη του καιρού με απίστευτο κόπο. Σωματικό, ψυχικό και νοητικό. Αυτή η μνήμη, λέω, είναι το αλτάρι για να πάρεις κουράγιο και να προσπαθήσεις για μια ζωή που αξίζει να τη ζήσεις. Ακούω κιόλας τα μουρμουρητά απαξίωσης για κάτι τέτοια «ηρωικά», βλέπω τα μειδιάματα κάτω από την αψίδα του σηκωμένου φρυδιού, κάτω από την οποία παρελαύνουν (και συχνότατα επελαύνουν) όλες οι τακτοποιημένες ψυχές, μέσα στην φρούδα ασφάλεια των ακόμα πιο τακτοποιημένων μυαλών. «Όλα αυτά περάσανε» θα σου πουν. Και δεν θα ξέρουν ακριβώς ποιό είναι «εκείνο» που πέρασε. Επειδή ακριβώς δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό τους το όνειρο. Δηλαδή, η λαχτάρα για το εφικτό αδύνατο. Επειδή όλοι αυτοί δεν έχουν όνειρα, έχουν μονάχα στόχους. Και πατούν επί πτωμάτων για να τους πετύχουν. Η πορεία τους ακροβατεί πάνω σε διαγράμματα και καμπύλες. Μπλέκεται και ξεμπλέκεται στο μαγνάδι ακατανόητων αριθμών, γραμμένων με αίμα. Ακατανόητων, βέβαια, όχι γιατί δεν μπορούμε να τους καταλάβουμε ως ανήκοντες στο άβατο κάποιας ύπερθεν σοφίας που μόνο οι «εκλεκτοί» και οι «άριστοι» (κάποιας, επίσης, ακατανόητης «αριστείας») μπορούν να καταλάβουν, αλλά γιατί είναι αριθμοί που δεν λογαριάζουν την ανθρώπινη περιπέτεια και το ανθρώπινο γεγονός. Άρα όλοι οι λογαριασμοί τους, όλα τα περίπλοκα μαθηματικά της απανθρωπίας είναι λάθος. Γιατί εδράζονται στο καταγωγικό σφάλμα της απανθρωπίας. Σ’ αυτή την αγριότατη ανοησία που τόσα κορμιά ρίχνει στο Σκάμαντρο «για ένα πουκάμισο αδειανό». Χωρίς τον Άλλο, όλοι οι αριθμοί είναι καμωμένοι από στάχτη. Την στάχτη των καμένων σωμάτων. Με άλλα λόγια, αριθμοί στους πέντε ανέμους. Αυτό το ήξεραν βαθιά όλοι εκείνοι που μας κληροδότησαν την ωραιότητα και την ευθύνη να λεγόμαστε άνθρωποι. Όλοι οι χειρώνακτες της ελπίδας που στάθηκαν, «ο καθείς με τα όπλα του», ο Ένας δίπλα στον Άλλο και κράτησαν τον κόσμο όρθιο. Αφανείς και ανώνυμοι που έγραψαν και(αυτό κανένας να μην το ξεχνάει) εξακολουθούν να γράφουν την μεγαλειώδη εποποιία της ανθρωπότητας. Αφανείς και ανώνυμοι, σταγόνες δακρύων στο χάος με τη λόγχη των φρουρών στο πλευρό τους. Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη και τα βάθη της Ιστορίας. Με απέραντη αγάπη, με απέραντη συμπόνια, με απέραντη αγωνία, με απέραντη έκπληξη, με αστείρευτη ικανότητα (και εφευρετικότητα) παρηγορίας και μαζί, μέσα από τις πράξεις τους, με ένα τεράστιο πλούτο γνώσεως που είναι δύναμη και απαντοχή. Αρκεί να μην τους ξεχνάμε.

Το εφοπλιστικό κεφάλαιο, τιμά την αγαστή του σχέση με το χουντικό καθεστώς, ανακηρύσσοντάς τον Παπαδόπουλο, Μάρτη του 1972, ισόβιο επίτιμο πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, αφού προηγουμένως ο δικτάτορας είχε χαρίσει στο λόμπι δραστικές μειώσεις στη φορολογία. Ενδεικτικές και οι περιπτώσεις των διυλιστηρίων, εκεί όπου συνωστίζονται για την ελληνική πίττα Ωνάσης και Νιάρχος, αλλά και οι λοιποί, Βαρδινογιάννης, Λάτσης κ.ο.κ. Εκλεκτός του Παπαδόπουλου ο Ωνάσης -σε βίλα του διέμενε-, εκλεκτός του Μακαρέζου ο Νιάρχος, είχε και καλύτερη προσφορά, έφερε το καθεστώς σε δύσκολη θέση, αφού βρέθηκαν να τσακώνονται μεταξύ τους. Εν τέλει, με το στανιό έστω, βρέθηκε μια κάποια λύση, ικανοποιήθηκαν και οι Ανδρεάδης και Λάτσης, πήρε κι ένα τέταρτο η οικογένεια Βαρδινογιάννη -οι εξορίες (Βαρδή-Παύλου), εξορίες και η δουλειά δουλειά. Αν, λοιπόν, η αποστροφή του τίτλου μπορεί να μοιάζει επικίνδυνα ισοπεδωτική, και πιθανότατα είναι, δεν μπορεί να μην παραδεχτεί κανείς πως οι κατά καιρούς και κατά τόπους “εθνικοί ευεργέται”, οι οποίοι αργότερα μένουν στη μνήμη ως ιδρύματα, δήθεν προσφοράς στον κοσμάκη, είναι, το συνηθέστερο, πιστοί στυλοβάτες του γύψου. Είναι το οικονομικό κεφάλαιο, οι διαβόητες επενδύσεις, που κονταροχτυπιούνται ανά τον κόσμο για “ιδιωτικές πρωτοβουλίες” με το αζημίωτο, εδώ για το Ελληνικό, αλλού για άλλα, είναι η κοινωνική εκείνη τάξη τα δικαιώματα της οποίας σπάνια περιστέλλονται εντός του καπιταλισμού. Αυτοί εξάλλου επιβάλλουν την αστική νομιμότητα, αυτοί νοηματοδοτούν την έννοια της προόδου, αυτοί ασκούν ιδεολογικό έλεγχο, σωρεύοντας στα χέρια τους τα ΜΜΕ και ελέγχοντας τις καλλιτεχνικές δράσεις.

Το συγκλονιστικό κίνημα του MeToo, αποκάλυψε το δομικό φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης. Το κίνημα του MeToo μας κάνει να σκεφτούμε πώς συνδυάζονται τα φαινόμενα έμφυλης βίας, η πατριαρχία, οι σχέσεις εξουσίας μεταξύ των φύλων με αυτό που ονομάζουμε άναρχος καπιταλισμός και σκληρές σχέσεις ιεραρχίας μέσα σε συγκεκριμένους χώρους: ο αθλητισμός, ο πολιτισμός, τα μίντια είναι χώροι όπου συχνά είναι αρρύθμιστες οι εργασιακές σχέσεις, υπάρχουν σκληρές ιεραρχίες, δεν υπάρχουν εργασιακά δικαιώματα, τα θέματα ανέλιξης δεν είναι οριοθετημένα, όπως, για παράδειγμα, στο Δημόσιο ή σε μεγάλους εργασιακούς χώρους. Οι όροι εργασίας είναι όροι είτε υποταγής είτε μεγάλης επισφάλειας με τους οποίους διαπλέκονται και οι έμφυλες σχέσεις εξουσίας. Έχουμε δηλαδή το φαινόμενο της διαπλοκής της βίας που προκύπτει από τις έμφυλες σχέσεις εξουσίας με τις αρρύθμιστες εργασιακές σχέσεις και τις διαδικασίες ανέλιξης. Από το φαινόμενο αυτό δεν εξαιρείται φυσικά και το πανεπιστήμιο, στο οποίο παράγονται φαινόμενα σεξουαλικής παρενόχλησης και κατάχρησης εξουσίας. Εδώ προκύπτει και η ιδιαίτερη σημασία των επιτροπών ισότητας στους χώρους εργασίας και στα πανεπιστήμια και η ερώτησή μου αφορά την εμπειρία της Μ. Καραμεσίνη ως προέδρου της Επιτροπής Ισότητας του Παντείου Πανεπιστημίου, η οποία και εξηγεί τη λειτουργία αυτού του νέου θεσμού που ιδρύθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ: «Μόλις ξεκίνησαν οι καταγγελίες πρώην φοιτητριών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, στο Πάντειο, ως Επιτροπή Ισότητας των Φύλων, θεωρήσαμε υποχρέωσή μας να δηλώσουμε ότι δεχόμαστε καταγγελίες από όποιες-ους έχουν πέσει θύματα παρενόχλησης ή άλλης μορφής έμφυλης βίας. Δεχθήκαμε κάποιες καταγγελίες για τις οποίες δεν μας ζητήθηκε από τις καταγγέλλουσες να προχωρήσουμε. Ως Επιτροπή Ισότητας έχουμε τη δυνατότητα με βάση τον νόμο και να δεχόμαστε καταγγελίες, και να διερευνούμε, και να διαμεσολαβούμε στα αρμόδια όργανα του πανεπιστημίου για την εξέταση και την επιβολή κυρώσεων ανάλογα με τη σοβαρότητα του περιστατικού. Αυτή τη στιγμή διαμορφώνουμε το πρωτόκολλο όπου θα περιγράφεται αναλυτικά η διαδικασία αναφορών και θα αναλύονται οι διάφορες μορφές έμφυλης βίας και παρενόχλησης και οι αντίστοιχες διαδικασίες που θα ακολουθούνται μέχρι να πάμε στο επόμενο βήμα, που είναι η παραπομπή στα αρμόδια όργανα της Πολιτείας ή του Πανεπιστημίου».

Η ένταση στο νησί έχει φτάσει σε τόσο σοβαρό επίπεδο, που οι ελληνοκύπριοι αξιωματικοί που κλήθηκαν για εφεδρική υπηρεσία το καλοκαίρι του 2020, ειδοποιήθηκαν επίσης με έγγραφα ότι θα μπορούσε να κληθούν στα όπλα ανά πάσα στιγμή. Η πιθανότητα πολέμου στο νησί έχει επίσης αυξηθεί στο μέγιστο επίπεδο. Η πολιτική διαδικασία στην οποία η Τουρκία έχει ήδη εισέλθει, και λαμβάνοντας υπόψη τους δεσμούς της ελληνοκυπριακής ηγεσίας με το κεφάλαιο, που βασίζεται στα συμφέροντα και τη διαφθορά, μπορεί να γίνει κατανοητό ότι το πρόβλημα αυτό είναι πολύ βαθύ, για να ξεπεραστεί με μια συμφωνία. Κάθε νέα δραστηριότητα έρευνας για φυσικό αέριο, μας οδηγεί προς μεγαλύτερη στρατιωτική ένταση. Αυτό ακολουθείται από στρατιωτική προπαγάνδα και φυσικά αύξηση του εθνικισμού. Οι δραστηριότητες γύρω από τους υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν φέρει το νησί στο χείλος του πολέμου και συνεχίζουν να απομακρύνουν τις κοινότητες που ζουν στο νησί τη μία από την άλλη, προετοιμάζοντας το έδαφος για την άνοδο του εθνικισμού. Το ζήτημα δεν αφορά μόνο το νησί που παρασύρεται σε στρατιωτική καταστροφή. Η ελληνοκυπριακή ηγεσία χρησιμοποίησε αυτές τις συνεχιζόμενες εντάσεις ως δικαιολογία και υπέγραψε νέες στρατιωτικές συμφωνίες, ξεκινώντας από τη Γαλλία, επιτρέποντας σε πολλές χώρες να διατηρήσουν νέα όπλα στο νησί. Αυτό σημαίνει αύξηση της στρατιωτικής παρουσίας στο νησί. Πιο πρόσφατα, η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε στρατιωτικές συμφωνίες με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το 2021, με τη Γαλλία τον Αύγουστο του 2020, και με το Ισραήλ και την Ελλάδα το Νοέμβριο του 2020. Το Φεβρουάριο του 2015 η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε συμφωνία με τη Ρωσία, επιτρέποντας ρωσικά πολεμικά πλοία να χρησιμοποιούν τα λιμάνια της. Επίσης, πέρυσι, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν συμφωνίες με την Κυπριακή Δημοκρατία για μη θανατηφόρα στρατιωτικά όπλα και εκπαιδεύσεις. Εκτός από όλες αυτές τις συμφωνίες, και επίσης λαμβάνοντας υπόψη όσα έστειλε η Τουρκία στο νησί, με τα μέχρι τώρα σχεδόν 15 χρόνια ερευνών για φυσικό αέριο, οι ήδη μεγάλες στρατιωτικές μονάδες στο νησί έχουν πολλαπλασιαστεί. Το ζήτημα δεν αφορά μόνο το νησί. Πριν από λίγο καιρό, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Κύπρος και η Ελλάδα με την υποστήριξη άλλων χωρών της ΕΕ, δημιούργησαν ένα στρατιωτικό μπλοκ, με τη δικαιολογία του Αγωγού Ανατολικής Μεσογείου EastMed. Αργότερα, αυτή η συνεργασία μετατράπηκε σε Φόρουμ για την Ανατολική Μεσόγειο για το Φυσικό Αέριο. Μπορεί εύκολα να ειπωθεί ότι οι στρατιωτικές δραστηριότητες μιας τέτοιας δομής θα διαταράξουν περαιτέρω την ασταθή κατάσταση στην περιοχή. Η στρατιωτικοποίηση της Ανατολικής Μεσογείου δεν θα φέρει ειρήνη στην περιοχή. Για αυτόν το λόγο, οι έρευνες για φυσικό αέριο πρέπει να σταματήσουν, προκειμένου να υπάρχει περιφερειακή ειρήνη και αποστρατιωτικοποίηση.

Η Βόρεια Ιρλανδία δείχνει να είναι και πάλι ένα καζάνι που βράζει: -Ίσως αυτή τη φορά οι εσωτερικές αντιθέσεις να έχουν αμβλυνθεί απέναντι στον κοινό, πλέον, «εχθρό» που είναι το Λονδίνο. -Ίσως οι προσδοκίες που δημιούργησε η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998 –με την οποία επήλθε ειρήνευση στην ένοπλη σύγκρουση που είχε αρχίσει το 1969- και θεωρήθηκε κεκτημένο από την πλευρά των καθολικών να δημιουργεί σήμερα άλλου τύπου δεδομένα απέναντι στο ζήτημα της ενοποίησης της Βόρειας Ιρλανδίας και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας. Πάντως, η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν, στις ΗΠΑ, έχει επιστήσει την προσοχή του Ηνωμένου Βασιλείου για τυχόν πισωγύρισμα της ειρηνευτικής διαδικασίας του 1998. -Ίσως οι προτεστάντες να βλέπουν ξεκάθαρα τον ρόλο που τους καλούσε να παίξουν το Μπάκιγχαμ αδιαφορώντας σήμερα για το μέλλον τους, σε ένα Ηνωμένο Βασίλειο μακριά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και «στη μέση του Ατλαντικού». -Ίσως τα δεδομένα της δημογραφικής εξέλιξης, που ευνοούν τους καθολικούς ρεπουμπλικανούς, δημιουργώντας στους προτεστάντες ενωτικούς το αίσθημα ότι μεταβάλλονται σε μειονότητα υπό πολιορκία. Γεγονός είναι, όμως, ότι στα ναυπηγεία του Μπέλφαστ, για παράδειγμα, όπου οικοδομήθηκαν κολοσσοί, όπως ο Τιτανικός και το Queen Elisabeth, σήμερα εκτελούνται επισκευαστικές εργασίες και οι συνέπειες του γεγονότος αυτού είναι κοινές τόσο για τους καθολικούς, που κάποτε ήταν τα διευθυντικά στελέχη, όσο και για τους προτεστάντες, που αποτελούσαν τους σκληρά εργαζόμενους εργάτες.

Η αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου από τις τράπεζες και τις άλλες επιχειρήσεις προκαλεί ήδη τεράστιες αντιδράσεις. Την περασμένη εβδομάδα, μεταξύ άλλων, 25 ΜΚΟ κάλεσαν τις κυβερνήσεις να απαγορεύσουν τη χρήση της τονίζοντας ότι αυτή θέτει σε κίνδυνο την ιδιωτικότητα, στοχοποιεί περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες και επιβάλλει ως κοινωνικά αποδεκτή την παρεμβατική παρακολούθηση. Εκτός από το περιβάλλον Μεγάλου Αδελφού και τα σοβαρά ζητήματα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και των ατομικών ελευθεριών που εγείρει, τεράστιοι κίνδυνοι υπάρχουν και από τις ενδεχόμενες δυσλειτουργίες των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και τις διακρίσεις που μπορεί αυτές να τροφοδοτήσουν. Οι αλγόριθμοι αναγνώρισης προσώπου, που επεξεργάζονται τα βιομετρικά δεδομένα, εκτελούνται με βάση διαφορετικά δημογραφικά στοιχεία, με αποτέλεσμα οι διακρίσεις που έχουν εισχωρήσει σε αυτούς κατά την κατασκευή τους να ενισχύουν κοινωνικές προκαταλήψεις. Εχει διαπιστωθεί ότι ορισμένα προγράμματα υπολογιστικής όρασης είναι λιγότερο ακριβή στους έγχρωμους απ’ ό,τι στους λευκούς και αρκετές φορές οδηγούν σε λανθασμένα και άδικα αποτελέσματα. Οι λανθασμένες ταυτοποιήσεις οδηγούν με τη σειρά τους σε συλλήψεις αθώων από την αστυνομία, ενώ συνολικά υπάρχει δυσανάλογη χρήση των συστημάτων για τον έλεγχο των φτωχότερων κοινοτήτων και των μειονοτήτων.

Η ιδέα των κυβερνητικών πάρκων είναι τόσο παλιά όσο και οι πόλεις μας. Την λάτρεψαν οι μοντερνιστές, οι βασιλείς αλλά και οι δικτάτορες. Ποιος υπουργός δεν ονειρεύεται ένα λαμπρό υπουργείο, ποιος πρωθυπουργός δεν ονειρεύεται ακόμη ένα λαμπρότερο πρωθυπουργικό μέγαρο; Στην Αθήνα τον καιρό που η επιστημονική κοινότητα και η πολιτική ηγεσία συνειδητοποιούσαν ότι η πρωτεύουσα εξελισσόταν σε τερατώδη μεγαλούπολη προτάθηκε η φυγή των υπουργείων από το κέντρο και η μεταφορά τους στο Τατόι. Δεν το πρότεινε κανένας τυχαίος αλλά ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης, το μεγαλύτερο ελληνικό όνομα της διεθνούς πολεοδομίας. Και την ίδια εποχή έπεσε κι’ άλλη ιδέα: η μεταφορά ολόκληρης της πρωτεύουσας στον θεσσαλικό κάμπο. Δεν είχαν τρελαθεί ακριβώς, αλλά σκέπτονταν πως αντί να ασφυκτιά μία πόλη με όλες τις λειτουργίες, τα αυτοκίνητα, τη ρύπανση, τη βιομηχανία τότε μέσα στο περίκλειστο Λεκανοπέδιο ας τη μετακινήσουμε στη μέση της χώρας. Δεν τους ήρθε από το πουθενά το όραμα. Όλος ο τότε «Tρίτος Kόσμος» έχτιζε επεκτάσεις των πρωτευουσών του. Βόρεια Αφρική, Αραβία, Πακιστάν. Η Βραζιλία τόλμησε το άλμα-κατασκεύασε την κυβερνούπολη της στο πουθενά, μέσα στη ζούγκλα εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τις μεγάλες πόλεις της. Είναι η Μπραζίλια του Όσκαρ Νιμέγιερ, ενός σπουδαίου κομμουνιστή αρχιτέκτονα. Βέβαια δεν κέρδισαν τίποτα από αυτό οι γιγαντιαίες μητροπόλεις Σάν Πάολο ούτε το Ρίο ντε Τζανέϊρο αλλά η Βραζιλία δοκίμασε ένα παράτολμο πείραμα που έδειξε τα όρια του. Και η Μπραζίλια είναι μία πόλη των εργασίμων ωρών της εβδομάδας και μόνο. Θυμάμαι πρόχειρα άλλες τρεις κραυγαλέες περιπτώσεις, όχι και τόσο καλές ως παραδείγματα. Τον δικτάτορα Φράνκο που έβγαλε αμέσως μετά τη νίκη του στον Ισπανικό Εμφύλιο τα υπουργεία έξω από την τότε Μαδρίτη σε μία νέα συνοικία με το όνομα Νουέβος Μινιστέριος. Τον Νικολάε Τσαουσέσκου που ισοπέδωσε βίαια το μισό παλιό Βουκουρέστι για να χτίσει ένα νέο κυβερνητικό σύμπλεγμα ισάξιο των Βερσαλλιών. Τέλος τη σύγχρονη αιγυπτιακή κυβέρνηση που μεταφέρει ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό έξω από το Κάιρο σε μία νέα γιγαντιαία πόλη με υπουργεία μαζί με κατοικίες για τα στελέχη και τους υπαλλήλους. Από ιδέες λοιπόν άλλο τίποτα. Άλλοι για να εξορθολογίσουν σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής τους, άλλοι γιατί έτρεμαν τις εξεγέρσεις και την τύχη τους, άλλοι πιο πρόσφατα γιατί ποντάρουν στο μεγάλο παιχνίδι της αγοράς γης το ρίσκαραν. Αλλού έγινε, αλλού διαλύθηκαν προϋπολογισμοί και αλλού είχαν την κατάληξη του Ρουμάνου δικτάτορα. Εδώ τι ακριβώς κάνουμε με το περίφημο κυβερνητικό πάρκο της ΠΥΡΚΑΛ; Δεν πάει κάπου όπου υπάρχει άνετος χώρος, στο Ελληνικό για παράδειγμα. Είχε προταθεί κατ’ επανάληψη αντί να κτιστούν εκεί άχρηστα mall να πάνε κυβερνητικά κτίρια. Όχι στη θάλασσα προφανώς αλλά στη λεωφόρο Βουλιαγμένης δίπλα στους σταθμούς Μετρό. Ελεύθερα προς οικοδόμηση βρίσκονται σήμερα χιλιάδες στρέμματα με μόνη προοπτική ίσως ένα καζίνο. Δεν πάει κάπου μακριά, σε απόσταση 30-40 λεπτών από το κέντρο, στο στρατόπεδο Μπογιατίου για παράδειγμα δίπλα στον Προαστιακό και στον ΠΑΘΕ, όπως σήμερα θα μπορούσε να προτείνει ο Δοξιάδης, αντί για το δασωμένο Τατόι. Πεντακόσια στρέμματα μη δασικά και κατάλληλα για τα mega-project που φαντασιώνεται η κυβέρνηση.

Η Αποστασία του 1965 και η ανατροπή της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου είχαν δημιουργήσει βαθύ ρήγμα ανάμεσα στη δημοκρατική πλειοψηφία του ελληνικού λαού και το Παλάτι. Νικητής των εκλογών, όποτε και να γίνονταν, θα ήταν πανηγυρικά η Ένωση Κέντρου. Ακόμα και με απλή αναλογική. Τις εκλογές αυτές δεν τις ήθελαν ούτε η ΕΡΕ ούτε το Παλάτι ούτε οι Αμερικανοί. Ο νέος αρχηγός της ΕΡΕ Παναγιώτης Κανελόπουλος ήταν ο μόνος που πίστευε ότι μπορεί να τις κερδίσει. Οι υπόλοιποι ζητούσαν είτε να επιστρέψει ο Καραμανλής είτε να αναβιώσει η βία και η νοθεία του 1961 είτε να αναβληθούν οι εκλογές με παρέμβαση του Παλατιού. Δηλαδή με πραξικόπημα. Ο βασιλιάς φοβόταν ότι μια νίκη της Ένωσης Κέντρου θα ήταν αποδοκιμασία του Θρόνου, καθώς και ότι αυτή τη φορά θα έχανε και τον έλεγχο του Στρατού και τις τοποθετήσεις των ανώτατων αξιωματικών. Τέλος, οι Αμερικανοί ήταν ανήσυχοι γιατί ο διαλλακτικός Γεώργιος Παπανδρέου ήταν 80 ετών και ο φυσικός του διάδοχος στην ηγεσία του Κέντρου θα ήταν ο αδιάλλακτος Ανδρέας Παπανδρέου. Όλοι φοβόντουσαν τεράστια κοινωνική αναταραχή σε περίπτωση που το Παλάτι με τον Στρατό ματαίωναν τις εκλογές. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η ιδέα να κινηθεί ο Στρατός κατ’ εντολήν του βασιλιά και να παγώσει τις πολιτικές εξελίξεις ωρίμαζε ταχύτατα. Αυτός ήταν ο λόγος που ο Σπαντιδάκης επιστράτευσε την έμπιστη ομάδα του Παπαδόπουλου και την τοποθέτησε σε καίριες θέσεις. Οι στρατηγοί του Σπαντιδάκη ήταν απόλυτα πιστοί στον Κωνσταντίνο, αλλά για να κινηθούν έμπιστες μονάδες χρειάζονταν συνταγματάρχες. Στις 3 Απριλίου 1967 ο βασιλιάς όρισε πρωθυπουργό τον Κανελλόπουλο και λίγες μέρες αργότερα διέλυσε τη Βουλή και προκήρυξε εκλογές για τις 28 Μαΐου. Την ίδια ώρα, ο στρατός του Σπαντιδάκη σε συνεννόηση με το Παλάτι προετοίμαζε το «σχέδιο Προμηθεύς». Ήταν ένα ΝΑΤΟϊκό σχέδιο, φτιαγμένο για να αντιμετωπίσει υποτιθέμενη κομμουνιστική εξέγερση και το οποίο προέβλεπε την κατάληψη από τον Στρατό δημοσίων κτηρίων στρατηγικής σημασίας, καθώς και τη σύλληψη χιλιάδων αριστερών. Για να το καταστήσουν ρεαλιστικό, άρχισαν να επινοούν σενάρια κομμουνιστικής εξέγερσης. Ο Μακαρέζος και ο Γκαντώνας, στελέχη της ΚΥΠ, βομβάρδιζαν τη στρατιωτική ηγεσία, τον Κανελλόπουλο και τον υπουργό Άμυνας Παπαληγούρα με αναφορές γεμάτες τερατολογίες για επικείμενο πραξικόπημα του ΚΚΕ, κιβώτια με όπλα που ξεφορτώνονταν στις ελληνικές ακτές, στρατό που ανέμενε σε σοβιετικά καράβια του εμπορικού ναυτικού. Στις 20 Απριλίου ο Σπαντιδάκης μάζεψε τους στρατηγούς σε άτυπη σύσκεψη και αποφάσισαν να επισκεφθούν τον βασιλιά Κωνσταντίνο και να του ζητήσουν να κινητοποιήσει τον Στρατό για να ματαιώσει τις εκλογές. Εκτιμώντας ότι ο βασιλιάς, τελικά, θα δίσταζε, οι συνταγματάρχες αποφάσισαν να αυτονομηθούν και να κινηθούν μόνοι τους.

Μπορεί να κατανοήσει κανείς πώς η προβληματική περί των οργανικών διανοουμένων γοήτευσε στελέχη και μέλη των κομμουνιστικών κομμάτων, τουλάχιστον αυτούς που είχαν εμπλοκή σε θέματα διοίκησης στην παραγωγή ή στους δήμους και τις περιφέρειες, ή ήταν τεχνίτες σε εργοστασιακούς χώρους και είχαν τη γνώση και την εμπειρία που τους προετοίμαζαν σε μεγάλο βαθμό για ένα τέτοιο ρόλο. Ειδικά το ιταλικό ΚΚ (που ήταν σαφώς πιο μπροστά) δεν μπόρεσε ή δεν πρόλαβε κατά την περίοδο που οδηγούσε στη νεοφιλελεύθερη αντεπανάσταση, να εντάξει αυτό το κεφάλαιο γνώσεων και ικανοτήτων σε ένα ευρύτερο σχέδιο ξεπεράσματος του καπιταλισμού, και αξιοποίησης ή προετοιμασίας του ανθρώπινου δυναμικού που θα ήταν ικανό να υπηρετήσει αυτό το σχέδιο. Η επίθεση του νεοφιλελευθερισμού βασίστηκε σε καθοριστικό βαθμό στο διαχωρισμό της τύχης των μισθωτών της διοίκησης και οργάνωσης (του μάνατζμεντ) από τις άλλες κατηγορίες των μισθωτών. Η κατηγορία των προνομιούχων μισθωτών αντιμετωπίστηκε από το κεφάλαιο ως μια δεξαμενή συμμάχων απέναντι στη μεγάλη μάζα του κόσμου της εργασίας. Και αυτή η ανατροπή παρέσυρε και τους εν δυνάμει οργανικούς διανοούμενους μια αντικαπιταλιστικής προοπτικής και οδήγησε στη σταδιακή πλήρη απόσπαση του κόσμου του ΚΚ από τις ιστορικές ταξικές του ρίζες. Ο ευρωκομμουνισμός δεν είχε προετοιμαστεί για να αντιμετωπίσει μια τέτοια εξέλιξη, για λόγους που δεν έχουν αναδειχθεί με πειστικό τρόπο. Ένας από τους λόγους είναι, πάντως, ότι δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει την τόσο ουσιαστική διορατικότητα του Γκράμσι σχετικά με τις προϋποθέσεις της μετάβασης σε μια μετακαπιταλιστική δημοκρατική κοινωνία, χάρη στην οργανική εμπλοκή των καθημερινών ανθρώπων που συγκροτούν, διοικούν και αναπαράγουν μια τέτοια κοινωνία.