Αναδημοσιεύσεις

Το 1995, ο γιατρός Γιόνας Σαλκ, ο δημιουργός του πρώτου εμβολίου ενάντια στην πολιομυελίτιδα, παρουσιάζεται ως ήρωας σε μια τηλεοπτική εκπομπή. Ο δημοσιογράφος τον ρωτάει σε ποιον ανήκει το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. «Μα… στο λαό. Δεν υπάρχει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Θα μπορούσατε να αποκτήσετε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τον ήλιο;» Στα τέλη της ζωής του, ο γιατρός Σαλκ αφιέρωσε το σημαντικότερο μέρος του ερευνητικού έργου του στην αναζήτηση ενός εμβολίου για το AIDS. Θα καταφέρουν, άραγε, οι διάδοχοί του να κάνουν να λάμψει μια ηλιαχτίδα ενάντια στην επιμονή όσων αντιτίθενται στις θεραπευτικές αγωγές;

Γκέιτς, Μπέζος, Μπάλμερ και άλλοι Αμερικανοί δισεκατομμυριούχοι, που ρητορικά τάσσονται υπέρ της υψηλότερης φορολόγησης του πλούτου, κάνουν... την πάπια στην πρόταση για φορολόγηση του μεγάλου πλούτου στην Ουάσινγκτον όπου φορολογούνται, που θα απέφερε στην Πολιτεία πρόσθετα ετήσια έσοδα 2,3 δισ. δολάρια. Αρκετοί δισεκατομμυριούχοι όπως ο Μπιλ Γκέιτς διαμηνύουν δημόσια εδώ και καιρό ότι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν υψηλότερους φόρους προκειμένου να πληρωθεί ο λογαριασμός της πανδημίας αλλά και να μετριαστεί η τεράστια οικονομική ανισότητα. Ωστόσο, όταν μια νομοθετική διαδικασία για την υψηλότερη φορολόγησή τους ξεκίνησε στην Πολιτεία τους, αυτοί βουβάθηκαν μπαίνοντας σε περίοδο βαθιάς σιωπής.

Ο Γιάννης Μπανιάς μάς έλεγε πάντα ότι μετά το θάνατό του δεν θα πήγαινε στον παράδεισο, όπως κάθε καλός χριστιανός, αλλά στον αστερισμό της Ανδρομέδας. Ασφαλώς και κανείς δεν μπορεί να πει πού βρήκε καταφύγιο για την αιωνιότητα ο Γιάννης. Γνωρίζουμε όμως όλοι ότι όσο ζούσε ανήκε, όπως κάθε καλός κομμουνιστής, στον αστερισμό του «Κ». Στον αστερισμό του κομμουνισμού. Η ηγεσία του ΚΚΕ, όπως και πολλοί άλλοι, τον θεωρούσαν για χρόνια ως έναν αναθεωρητή του μαρξισμού, ως τον γραμματέα της «δεξιάς αναθεωρητικής ομάδας». Πολλοί βέβαια από αυτούς, όπως τα «τρομερά παιδιά» των απολογητών του Μπρέζνιεφ –από τη Μαρία Δαμανάκη μέχρι τον Μίμη Ανδρουλάκη και από τον Παύλο Τσίμα μέχρι τον Τ. Θεοδωρικάκο– ανακάλυψαν στη συνέχεια την κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας και προσχώρησαν στις πολιτικές εκφράσεις τού πιο ακραίου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Ο Γιάννης αντίθετα έμεινε σταθερός στην υπόθεση της αριστεράς και της κομμουνιστικής προοπτικής, μέχρι που άφησε την τελευταία του πνοή. Έχει όμως ενδιαφέρον να δούμε πώς έβλεπαν τον Γιάννη οι ίδιοι οι αντίπαλοί του, οι μηχανισμοί του κράτους –ασφάλεια, στρατός, δικαιοσύνη– ιδιαίτερα την περίοδο της χούντας. (...)

Οπως δεν υπάρχει «αγνή ιδεολογία», δηλαδή ιδεολογία που δεν σχετίζεται με κάποια συμφέροντα έστω κατά περίπλοκο τρόπο, δεν υπάρχει και «αγνό συμφέρον». Κάθε συμφέρον, στον βαθμό που υπερβαίνει τον σκοπό της ικανοποίησης κάποιων στοιχειωδών βιολογικών αναγκών, προσδιορίζεται και από ιδεολογικούς παράγοντες. Το γεγονός ότι το ίδιο το άτομο ενδέχεται να το αντιλαμβάνεται ως προσωπικό συμφέρον και όχι ως συνέπεια κάποιας ιδεολογικής επιρροής που έχει υποστεί συνίσταται στο ότι σε μεγάλο βαθμό η ιδεολογία επενεργεί ασυνείδητα επί των ατόμων. Συγκροτεί τις επιλογές τους και καθοδηγεί τις πράξεις τους, συχνά χωρίς τα ίδια να το συνειδητοποιούν. Τούτο ισχύει και για τις προσωπικές αποφάσεις της πολιτικής ένταξης. Κατά έναν ειρωνικά αναπάντεχο τρόπο, η (νυν) κυβερνητική εκπρόσωπος, κατά τη στιγμή ακριβώς που έλαβε την εντελώς κυνική απόφαση να γράψει το αριστερό και αντι-νεοδημοκρατικό της πρόσφατο παρελθόν στα παλαιότερα των υποδημάτων της, προκειμένου να ενταχθεί στο κόμμα που κατά την κρίση της θα της εξασφάλιζε επιτυχημένη πολιτική σταδιοδρομία, ακολουθούσε κατά συνεπέστατο τρόπο, χωρίς η ίδια να το συνειδητοποιεί, τα βαθύτερα ιδεολογικά κελεύσματα του κόμματος στο οποίο προσχωρούσε.

Η κυβέρνηση, ωστόσο, ακολουθεί τον σχεδιασμό της, τη νεοφιλελεύθερη ανασυγκρότηση της κοινωνίας και της οικονομίας. Ο τομέας της εργασίας, όσο και αν δίσταζε έως τώρα, πήρε σειρά. Τόσο ο κ. Χατζηδάκης με συνέντευξή του όσο και ο ίδιος ο πρωθυπουργός μιλώντας στην κοινοβουλευτική του ομάδα γνωστοποίησαν αρκετά σημεία του, θέλοντας να, εξοικειώσουν την κοινωνία, πριν το φέρουν στη Βουλή. Όσο και αν επιχειρείται με διάφορα θετικά μέτρα, δευτερεύοντα, να αμπαλάρει τα σκληρά μέρη του νομοσχεδίου, αυτά που θα περιορίζουν τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων, εν μέσω κρίσης σε μια απορυθμισμένη αγορά εργασίας, και τα συνδικαλιστικά ανατρέποντας τον γνωστό συνδικαλιστικό νόμο 1264/82, ματαιοπονεί. Η κυβέρνηση κάνει το λάθος να θεωρεί ότι στο θέμα αυτό θα βρει συμμάχους ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, όσο και αν χρησιμοποιεί μοντέρνα γλώσσα. Ο Κ. Μητσοτάκης υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση «ανοίγει τα αυτιά της στην αλήθεια και συνομιλεί με τον υπαρκτό κόσμο της εργασίας και όχι με ένα φάντασμα που έρχεται από το παρελθόν». Η μάχη, λοιπόν, και η σύγκρουση θα είναι ιδεολογική. Και έτσι πρέπει να δοθεί. Θα είναι όμως και μια ευκαιρία να ξανατεθεί στην πράξη το πολιτικό ζήτημα της συνεργασίας της αριστερής και δημοκρατικής αντιπολίτευσης: ΚΙΝΑΛ - ΚΚΕ - ΜέΡΑ25 - ΣΥΡΙΖΑ. Και αυτή τη φορά η συνεργασία δεν μπορεί να είναι στα χαρτιά, αλλά στο δρόμο. Η κυβέρνηση μπορεί να βρεθεί μπροστά σε ένα ευρύ κίνημα για πρώτη φορά, το οποίο θα υπερβαίνει το εργασιακό νομοσχέδιο. Θα είναι μια καθαρά πολιτική αντιμετώπιση της πολιτικής της δεξιάς κυβέρνησης.

Χρειάζεται μια καθαρή εξήγηση με τον κόσμο που ψήφισε τον ΣΥΡΙΖΑ. Η κριτική αποτίμηση που επιχειρεί ο συνεδριακός Απολογισμός είναι χρησιμότατη επεξεργασία. Η εκλαΐκευσή του, όμως, απαιτεί μια ειλικρινή παραδοχή των αδυναμιών, των αστοχιών και των λαθεμένων εκτιμήσεων, που έδιναν όχι μόνο στον κόσμο, αλλά και στον ΣΥΡΙΖΑ μια ανακριβή εικόνα της πραγματικότητας το 2015. Αυτό δεν περιγράφεται αυτό με τη λέξη «αυταπάτη», αλλά με την ανάγκη ολοκληρωμένης στρατηγικής. Χρειάζεται να απαντηθεί με πειστικό τρόπο το εύλογο ερώτημα αν μια τέτοια παραδοχή, τελικά, μπορεί να σημαίνει όχι μόνο αθέτηση μιας υπόσχεσης, αλλά και εγκατάλειψη του ανέφικτου γα την ώρα στόχου. Ερώτημα που, αν μείνει αναπάντητο, οδηγεί σε μια καταστροφική παραδοχή, ότι η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού και όχι η τέχνη να επιμένεις να μετατρέψεις την κατάλληλη στιγμή το αρχικά ανέφικτο σε τελικά εφικτό. Το κυριότερο, πάντως, και πιο πειστικό επιχείρημα είναι η υπεράσπιση του υπαρκτού έργου της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Δεν πρόκειται για εγχείρημα αντιφατικό προς την παραδοχή λαθών και αδυναμιών. Αντίθετα, μια τέτοια παραδοχή κάνει πιο πειστική την υπεράσπιση της θητείας του ΣΥΡΙΖΑ, με κριτικό τρόπο και χωρίς αυταρέσκεια. Το απαραίτητο υλικό για την απόκρουση της δόλιας υπονόμευσης ότι τίποτα από αυτά που σας λένε δεν γίνεται, υπάρχει. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι η έξοδος από τα μνημόνια έγινε με την προσοχή στραμμένη στα πιο ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας, με τη συγκρότηση μιας στοιχειώδους κοινωνικής πολιτικής σε ένα πεδίο λεηλατημένο από την κρίση και το νεοφιλελευθερισμό. Είναι και η αναστήλωση του ΕΣΥ από την κατάσταση φθοράς που είχε οδηγηθεί. Η γενίκευση της ελεύθερης πρόσβασης σ’ αυτό, ακόμα και των μη ασφαλισμένων. Είναι η διάσωση του δημόσιου χαρακτήρα του συνταξιοδοτικού συστήματος με την ενοποίηση, παρόλα τα προβλήματα που την ακολουθούν. Τις αναφέρουμε ενδεικτικά και μόνο, από ένα συγκεκριμένο πεδίο, ως πολιτικές επιλογές που μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν μέσα σε μνημονιακές συνθήκες, τις οποίες ακόμα διστάζουν να θίξουν στον πυρήνα τους, αναβάλλοντας διαρκώς τα αντιμεταρρυθμιστικά τους σχέδια. Άλλοι θα μπορούσαν ίσως να κάνουν περισσότερα, αλλά το δόγμα ότι «δεν γίνεται τίποτα», είναι απλώς δόγμα. Το διακινούν για να υπονομεύουν το αίσθημα εμπιστοσύνης στην πολιτική και στον εαυτό μας. Αυτό το αίσθημα της διπλής εμπιστοσύνης ενισχύεται και με τον προσδιορισμό ενός «ορατού μακροπρόθεσμου στόχου». Δεν είναι μόνο η «συγκολλητική ουσία» σε ένα λεπτομερές και εξειδικευμένο πρόγραμμα. Είναι και η υπογραφή σε μια κοινωνική συμφωνία, η πυξίδα, που ενισχύει το αίσθημα της εμπιστοσύνης των πολιτών μπροστά σε ό,τι μπορεί να την υπονομεύσει, γιατί θα παρεμβληθούν εμπόδια, θα παρουσιαστούν απρόβλεπτες δυσκολίες, θα επιβληθούν άλλες προτεραιότητες. Ο ορατός μακροπρόθεσμος στόχος, το στρατηγικό σχέδιο που εμπεριέχει τα επιμέρους, ενισχύει την εμπιστοσύνη, υπενθυμίζοντας τη δέσμευση που έχει αναληφθεί, τη στιγμή ακριβώς που η πραγματοποίησή της αμφισβητείται. Η εμπιστοσύνη σε ένα πολιτικό κόμμα, σε μια πολιτική παράταξη χρειάζεται κόπο και για να αποκτηθεί, και για να ανακτηθεί, και για να διατηρηθεί. Όταν επιδιώκεται, όμως, με ειλικρίνεια η καλλιέργειά της, μπορεί να μετατραπεί όχι μόνο σε σύνθημα, αλλά και σε αυτοπεποίθηση. Σε εμπιστοσύνη στη δύναμη όλων μας. Στη δύναμη των πολλών.

Οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας δείχνουν όλο και πιο έντονο ενδιαφέρον για τον αγροδιατροφικό τομέα, τις γεωργικές εκτάσεις, τον έλεγχο του μοντέλου γεωργικής παραγωγής και κυρίως για τα δεδομένα που συνδέονται με αυτόν. Δεν πρόκειται μόνο για τους ψηφιακούς κολοσσούς της Silicon Valey, αλλά και για εταιρείες όπως η Bayer, η Monsanto, η AliBaba ή η IBM. Ο ανταγωνισμός είναι σφοδρός και η νέα λογική αρχίζει να γίνεται σαφής. Έχει να κάνει με την ενοποίηση των εταιρειών που προμηθεύουν προϊόντα στους αγρότες (παρασιτοκτόνα, τρακτέρ, drones κ.λπ.) και αυτών που ελέγχουν τις ροές δεδομένων και έχουν πρόσβαση στους καταναλωτές. Το αγροδιατροφικό λόμπι ενισχύει την τάση που θέλει τους αγρότες να χρησιμοποιούν εφαρμογές στο κινητό τους μέσω των οποίων παρέχουν δεδομένα και παίρνουν "συμβουλές". Οι μεγάλες εταιρικές ψηφιακές πλατφόρμες εξαγοράζουν την παρουσία τους στον τομέα και παίρνουν τον έλεγχο της διανομής της τροφής. Ωστόσο, η πραγματικότητα περισσότερων από 500 εκατ. μικροκαλλιεργητών γης, οι οποίοι παράγουν το μεγαλύτερο ποσοστό τροφής σε παγκόσμιο επίπεδο, απέχει πολύ από όλα αυτά. Εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας, όπως τρακτέρ χωρίς οδηγό και drones που ψεκάζουν παρασιτοκτόνα, είναι ξεκάθαρο ότι δεν αναπτύσσονται γι' αυτούς. Η ποιότητα των πληροφοριών που παρέχουν οι ψηφιακές πλατφόρμες στους αγρότες εξαρτάται από τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί. Σε περιοχές που υπάρχουν πολλά δεδομένα προς συλλογή (τακτικά τεστ του εδάφους, αγροτικές μελέτες, μετρήσεις απόδοσης της σοδειάς κ.λπ.) και δυνατότητα χρήσης των νέων τεχνολογιών που τα συλλέγουν (όπως τρακτέρ νέας τεχνολογίας, drones και αισθητήρες καλλιεργειών), οι εταιρείες τεχνολογίας μπορούν να διαθέσουν μεγάλο όγκο δεδομένων, υψηλής ποιότητας και σε πραγματικό χρόνο. Η μεγάλη διαφορά έγκειται στο μέγεθος της αγροτικής έκτασης και στο αν είναι αφιερωμένη σε μονοκαλλιέργεια ή όχι, διότι αυτά τα χαρακτηριστικά καθιστούν ευρέως ευκολότερη τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων, άρα και την ποιότητα των παρεχόμενων συμβουλών. Οι εταιρείες τεχνολογίας και οι κυβερνήσεις που προωθούν την ψηφιακή γεωργία δεν εργάζονται προκειμένου να αντιμετωπίσουν την έλλειψη γεωργικών δεδομένων για τις μικρές καλλιέργειες. Παράλληλα, δημόσια κεφάλαια κατευθύνονται σε υποδομές που συνδέουν την ύπαιθρο με δίκτυα κινητών τηλεφώνων και Διαδικτύου (περιλαμβανομένης και της νέας κούρσας επέκτασης του 5G), ενώ δεν υπάρχει η ίδια μέριμνα ως προς τη βελτίωση των κρατικών υπηρεσιών που υποστηρίζουν τη γεωργία.9 Οι καλλιεργητές, μικροί και μεγάλοι, ήδη χρησιμοποιούν ψηφιακές τεχνολογίες. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι κακό μέσω μιας εφαρμογής στο κινητό να γνωρίζει κάποιος περισσότερα σχετικά με τη γονιμότητα του εδάφους του και την υγεία της σοδειάς του ή τη σχέση με τους καταναλωτές. Το πρόβλημα είναι ποιος ελέγχει τα δεδομένα και ποιος δίνει τη συμβουλή και είναι μείζονος σημασίας ως προς το πόσο ασφαλή θα αποβούν αυτά τα εξελισσόμενα συστήματα. Ο πλούτος των παραδοσιακών γνώσεων και πρακτικών και η προστασία της βιοποικιλότητας επηρεάζονται δραστικά από τις ψηφιακές τεχνολογίες, καθώς πρόκειται για παραμέτρους που δεν λαμβάνονται καν υπόψη. Οι εταιρείες τεχνολογίας μεροληπτούν υπέρ της βιομηχανικής γεωργίας, ενισχύουν τη χρήση χημικών και ακριβών μηχανημάτων, όπως και την παραγωγή προϊόντων για εταιρικούς αγοραστές και όχι για τις τοπικές αγορές. Ενθαρρύνουν τον συγκεντρωτισμό, την κεντρική διαχείριση, την ομοιομορφία και τα μονοπώλια, διότι μόνο έτσι μπορεί να δουλέψει το μοντέλο τους. Με αυτά τα χαρακτηριστικά, μια πιθανή βαθύτερη παγκόσμια κρίση που θα πλήξει το παγκόσμιο σύστημα τροφής και θα συνδεθεί με νέες υγειονομικές κρίσεις επιταχύνεται. Οι αγώνες των αγροτών γης στο νότιο ημισφαίριο μας αφορούν περισσότερο από όσο φανταζόμαστε. Όχι μόνο ως προς τα ψηφιακά μας δικαιώματα και τη διάβρωση των δημοκρατιών, αλλά και ως προς την ίδια την τροφή και την υγεία μας.

Ο Κ. Μητσοτάκης, πέρα από την επικοινωνιακή υπεροπλία εντός Ελλάδας, δεν διαθέτει ούτε σχέδιο ούτε στρατηγική. Η ελληνική κυβέρνηση απουσιάζει από τις συζητήσεις που αφορούν άμεσα τη χώρα, αντιδρά μόνο κατόπιν εορτής και σπασμωδικά, έχει αφήσει ανεκμετάλλευτα τα πολυμερή σχήματα τα οποία της είχε αφήσει ως παρακαταθήκη η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, έχει εγκαταλείψει την ενεργητική και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική της περιόδου 2015-19. Όμως η επόμενη περίοδος είναι κρίσιμη για μια σειρά ζητήματα. Ο ευρωτουρκικός διάλογος έχει ανοίξει και οι ελληνικές θέσεις δεν μπορούν φυσικά να προβληθούν δι’ αντιπροσώπων. Κανείς δεν γνωρίζει εάν υπάρχει κάποιος σχεδιασμός για ενδεχόμενη προσφυγή στη Χάγη για υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ. Και φυσικά το μεγάλο ερώτημα αφορά το Κυπριακό, αφού σε λίγο καιρό θα πραγματοποιηθεί η πενταμερής. Ως προς αυτό η κυβέρνηση οφείλει να κινηθεί με βάση τις αποφάσεις του ΟΗΕ και το πλαίσιο Γκουτέρες και να μην αφήσει να χαθεί άλλη μια ευκαιρία χρονοτριβώντας, σκεπτόμενη ότι ο χρόνος είναι με το μέρος μας. Αυτήν τη λανθασμένη θεώρηση την έχουμε πληρώσει ήδη ακριβά τα προηγούμενα χρόνια. Η αδράνεια και η έλλειψη σχεδίου, η παθητικότητα και οι κινήσεις κατόπιν εορτής έχουν αφήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων σε μια Τουρκία που και σχέδιο διαθέτει και το προβάλλει δυναμικά. Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, όμως, δεν συγχωρούνται αντιφάσεις, αδράνειες και χρονοτριβές. Ούτε το «βλέποντας και κάνοντας» ούτε η νοοτροπία «να αφήσουμε τα δύσκολα να τα λύσει μια άλλη κυβέρνηση» μπορούν να αποτελούν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί μια κυβέρνηση να πορευθεί, ιδίως σε μια συγκυρία όπως η σημερινή. Είναι απαραίτητο και επείγον ένα συγκροτημένο σχέδιο για την εξωτερική πολιτική της χώρας.

Ο Μητσοτάκης είπε ότι το νομοσχέδιο αντιστοιχεί στην εργασία του 21ου αιώνα και πήγε να παίξει τένις. Για να μας δείξει τα θετικά του ελαστικού ωραρίου. Τη μία μέρα κυβερνάς τη χώρα, την άλλη πας για τένις. Αναλόγως με το πόσο σε χρειάζεται η χώρα. Αν δεν σε χρειάζεται, γιατί να σε έχει μέσα στα πόδια της; Για να κάθεσαι στο Μαξίμου να παίζεις πασιέντζες στον υπολογιστή; Δεν ξέρουμε για την εργασία του 21ου αιώνα, αλλά στην εργασία του 19ου αιώνα μια χαρά αντιστοιχεί το νομοσχέδιο. Και τότε, όταν είχαν δουλειά τα μεταλλεία, έσκαβες μέχρι να πεθάνεις και όταν δεν είχαν, απλώς δεν σε φώναζαν. Και μάλιστα με τη συναίνεσή σου, όπως τώρα. Αν δεν ήθελες, δεν σε υποχρέωνε κανείς να ξαναπάς. Το να σε υποχρεώνουν να πας, είναι εργασία του 18ου αιώνα, μην τα μπλέκετε. Ακόμα δεν είμαστε ώριμοι για να φτάσουμε ώς εκεί. Είναι και ο λαϊκισμός που προβάλλει αντιστάσεις. Επίσης καθιερώνονται επιτέλους οι ατομικές συμβάσεις. Αρκετά με την τυραννία των συλλογικών. Πολύ καλό είναι αυτό. Θα σου προτείνει ο εργοδότης διάφορα πακέτα ατομικής σύμβασης και θα διαλέγεις αυτό που σε εξυπηρετεί περισσότερο. Έχουμε αυτό που είναι 55 ώρες τη βδομάδα προς τετρακόσια είκοσι ευρώ τον μήνα και δωρεάν τις πρώτες 300 ώρες υπερωρίας. Σας ταιριάζει; Γιατί αν δεν σας ταιριάζει, έχουμε άλλους 80 απ' έξω που τους ταιριάζει μια χαρά.