Στρατής Μπουρνάζος

Η κυβέρνηση δεν έχει φεισθεί χαρακτηρισμών για όσους της ασκούν κριτική. Τους έχει χαρακτηρίσει με…

Η πολιτική είναι και παιχνίδι σταθμίσεων, ισχύος, συσχετισμών, συμφερόντων, κι όχι (μόνο) ιδεών. Σ' όλες…

Πολλές και διαφορετικές είναι οι λέξεις που έχουν γραφτεί σχετικά με την «υπόθεση Λιγνάδη». Λέξεις…

Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να συζητήσουμε σχετικά με την υπόθεση Πατούλη. Εκτός από ένα: το…

Διαβάζω πολλούς και πολλές να καταγγέλλουν την κυβέρνηση, τους πολιτικούς αντιπάλους και τη Δύση γενικότερα…

Δούλεψα στην Αυγή δεκαπέντε περίπου χρόνια, κυρίως στα «Ενθέματα». Ήταν σπουδαία εμπειρία για μένα, πολύ…

Πριν λίγες μέρες ο ηθοποιός Β. Χαραλαμπόπουλος διαμήνυσε (διακριτικά αλλά σαφώς) στη Σάσα Σταμάτη ότι ο ίδιος δεν θα βγει στη σκηνή, αν εκείνη δεν φύγει (προφανώς λόγω των τραμπουκισμών της στην παράσταση Ζαραλίκου). Κι εκείνη σηκώθηκε και έφυγε. Τι είναι το ξεχωριστό, αυτό που μας συγκινεί στη συγκεκριμένη ενέργεια, που "μίλησε" σε πολλούς και πολλές, σε ένα ευρύ φάσμα; Πιστεύω ότι είναι η έμπρακτη διαμαρτυρία, το ότι τα λόγια στηρίζονται με έργα. Το ότι δηλαδή αν θεωρείς κάτι απαράδεκτο, δεν αρκεί να το καταγγείλεις, αλλά πρέπει να το δείξεις και έμπρακτα, αν έχεις την ευκαιρία. Θα ήταν πολύ πιο εύκολο ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος να είχε γράψει απλώς κάτι στα social media. Όμως έκανε κάτι (πολύ) παραπάνω. Και το έκανε με σαφήνεια , διακριτικότητα, ευγένεια και αποτελεσματικότητα. Δεν είναι εύκολο ούτε δεδομένο. Κι αυτό είναι που κάνει τη διαφορά και μας συγκινεί, πιστεύω.

Τι είναι εκείνο που κάνει το ΜΙΕΤ ξεχωριστό; Κατά τη γνώμη μου, εκτός από το εύρος και την ποιότητα, η δουλειά υποδομής. Ας δούμε την εκδοτική του δραστηριότητα: έκανε αυτό ακριβώς αυτό που οφείλει ένας θεσμός ο οποίος δεν λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, δηλαδή εξέδωσε θεμελιώδεις τίτλους, που ένας ιδιώτης δεν θα μπορούσε. Και τους εξέδωσε με όλους τους κανόνες της επιστημονικής, εκδοτικής και τυπογραφικής δεοντολογίας – ανάμεσα τους και ο σεβασμός προς τους συνεργάτες, που εκδηλωνόταν με πολλούς τρόπους, μεταξύ των οποίων και οι καλές αμοιβές. Παράλληλα, κατάφερε να μην περιοριστεί σε κλασικούς τίτλους, να καθηλωθεί σε μνημειώδεις εκδόσεις, αλλά να συστήσει άγνωστα στο ελληνικό κοινό έργα, ανοίγοντας δρόμους. Και δεν μπορώ να σκεφτώ φοιτητή ή φοιτήτρια των ανθρωπιστικών επιστημών, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, στα ράφια και στα διαβάσματά του οποίου να μην κατέχουν περίοπτη θέση τα βιβλία του ΜΙΕΤ. Με όλα αυτά, το ΜΙΕΤ διαμόρφωσε το πεδίο και έδωσε τον τόνο. Ας δούμε το Εργαστήριο Επιμέλειας Εκδόσεων. Το να βγαίνουν καμιά δεκαριά καλοί επιμελητές κάθε διετία μπορεί να μοιάζει λίγο, αλλά δεν είναι: είμαστε μικρή χώρα, κι οι άνθρωποι αυτοί, δουλεύοντας στη συνέχεια στον εκδοτικό χώρο λειτουργούν ευεργετικά και πολλαπλασιαστικά: με τα βιβλία που επιμελούνται, αλληλεπιδρώντας με συναδέλφους, διαχέοντας γνώση. Ακόμα, το να βγαίνουν δεκαπέντε σημαντικά βιβλία τον χρόνο (εκτός των ανατυπώσεων) λειτουργώντας σωρευτικά ιδίως, κάνει διαφορά. Το ΜΙΕΤ λειτούργησε ως πρότυπο για πολλούς εκδοτικούς οίκους. Σκέφτομαι τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, που κατάφεραν σήμερα να το συναγωνίζονται, και μάλιστα καλύπτοντας και τις θετικές επιστήμες· αμφιβάλω αν θα είχαν δημιουργηθεί, και κυρίως αν θα είχαν τον ίδιο χαρακτήρα, χωρίς το προηγούμενο του ΜΙΕΤ. Επίσης, οι σημαντικές εκδόσεις των ιδρυμάτων των τραπεζών που ακολούθησαν (Εμπορική, Αγροτική, Πειραιώς), επηρεάστηκαν καθοριστικά από το ΜΙΕΤ· ειδάλλως, είναι πιθανό οι τράπεζες να είχαν περιοριστεί σε λαμπρές εκδηλώσεις για γεγονότα εθνικής σημασίας, πολυτελή λευκώματα, ημερολόγια τέχνης και coffee table books. Το δεύτερο ερώτημα προκύπτει αβίαστα: Γιατί απαξιώνεται κάτι, κατά κοινή ομολογία τόσο επιτυχημένο; Κι όμως, όσο κι αν μας λυπεί, μας εξοργίζει και μας αναστατώνει, η απαξίωση του ΜΙΕΤ δεν είναι κάτι πρωτοφανές. Εντάσσεται σε ένα γενικότερο διεθνές τοπίο συρρίκνωσης των ανθρωπιστικών επιστημών και επέλασης ενάντια ό,τι δεν λειτουργεί με σκληρούς ιδιωτικοοικονομικούς όρους, με σταθερή αιτιολογία-τροπάριο την «περικοπή δαπανών», τον «εξορθολογισμό», τη «λειτουργικότητα» κλπ. Στα καθ’ ημάς, άλλωστε, έχουμε ένα μελανό προηγούμενο. Επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1990-1993) έκλεισαν τα πολιτιστικά ιδρύματα της Εμπορικής και της Αγροτικής Τράπεζας, όπως το Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας (ΙΑΕΝ). Παρότι μετά το 1993 έγιναν προσπάθειες να επανέλθουν, στην ουσία αυτό (με μερική εξαίρεση το ΙΑΕΝ), δεν επιτεύχθηκε ποτέ. Το πλήγμα υπήρξε καίριο. (...) Πέρα από τις απαραίτητες αναλύσεις και τις δίκαιες καταγγελίες, εκείνο που με καίει είναι πώς μπορεί να διασωθεί το ΜΙΕΤ και να συνεχίσει το έργο του με τρόπο αντάξιο της παράδοσής του, και όχι να καταντήσει κέλυφος. Χρειάζεται ευρεία κινητοποίηση, εντός και εκτός των τειχών – ήδη έχουμε αργήσει πολύ. Είναι υπόθεση όλων όσοι νοιάζονται για τα γράμματα, τον πολιτισμό, την παιδεία. Όσοι λοιπόν νοιαζόμαστε γι’ αυτά, και νομίζω ότι είμαστε πολλοί και πολλές, οφείλουμε να το αποδείξουμε έμπρακτα. Και κάτι παραπάνω: η υπεράσπιση του ΜΙΕΤ –το γράφω όπως το λέγανε παλιά, κι ας ακούγεται βαρύγδουπο– αποτελεί κομμάτι του αγώνα για το μέλλον και την προκοπή του τόπου.

Το βίντεο με τον Α. Μαγκότσο έγινε viral χάρη στο φινάλε του: ο Ν. Μάνεσης τον ρωτάει "αν είναι με τον Σώρρα". Κι όταν αυτός απαντά ότι μια ζωή οικογενειακά ψηφίζουν ΝΔ, και το 2019 για να φύγει ο Τσίπρας λόγω Πρεσπών, ο δημοσιογράφος σπεύδει να κλείσει: «Ναι, αλλά άστο τώρα, μην μπλέκουμε τα πολιτικά»! Η σκηνή είναι επική, αλλά το πρόβλημα πιο ριζικό: το κανάλι δίνει βήμα σε ένα αρνητή να λέει διάφορες απιθανότητες για ώρα (τα σελφ τεστ έχουν κάποια επικινδυνότητα, οι απλές και οι χειρουργικές μάσκες δεν προσφέρουν προστασία, τα εμβόλια δεν είναι εγκεκριμένα κλπ.), να φιλοτεχνεί ανενόχλητος ένα ήπιο προφίλ του εαυτού του και, επίσης, του δίνει θέση να αντιπαρατεθεί επί ίσοις όροις με τη Ματίνα Παγώνη.

Η αντίθεση στους Ταλιμπάν, λοιπόν, δεν συνεπάγεται δηλώσεις και έκφραση «ανησυχίας» αλλά έχει συγκεκριμένα διά ταύτα, για όσους Αφγανούς ζουν στη χώρα μας και για όσους έρθουν. Μερικά βασικά: * Να σταματήσουν οι απελάσεις. Στις αρχές Αυγούστου, ενώ ήταν θέμα ημερών η πτώση της Καμπούλ, η Ελλάδα μαζί με την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Δανία, απευθύνθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητώντας τη συνέχιση των «επιστροφών», καθώς η διακοπή τους θα έδινε λάθος μήνυμα. Οι τρεις τελευταίες χώρες υπαναχώρησαν ρητά, λίγες μέρες μετά, και εν γένει οι επιστροφές έχουν παγώσει. Δεν έχουμε όμως καμιά σιγουριά για το μέλλον, ειδικά με κυβερνήσεις, όπως η ελληνική, που παίζουν γερά το χαρτί του αντιμεταναστευτικού/αντιπροσφυγικού. * Όχι «αποσυμφόρηση», αλλά ένταξη. Αν το πρώτο καθήκον είναι να μην «επιστραφεί» ούτε ένας Αφγανός ή Αφγανή, το αμέσως επόμενο είναι όσοι και όσες μένουν εδώ να μην ζουν σε συνθήκες αβίωτες, με προορισμό την «αποσυμφόρηση», αλλά με μέριμνα για την ένταξη. * Ασφαλείς δίοδοι και μέριμνα για όσους έρθουν. Αν μιλήσουμε για την έννοια της προσφυγιάς, για ανθρώπους που φεύγουν από την πατρίδα τους επειδή οι συνθήκες διαβίωσης, η ελευθερία και η ζωή τους απειλούνται, το Αφγανιστάν του 2021 (αλλά και παλιότερων ετών) αποτελεί κατεξοχήν παράδειγμα. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τις γυναίκες λόγω του φύλου τους, αλλά και άλλους και άλλες λόγω των θρησκευτικών πεποιθήσεων, της εθνοτικής καταγωγής, του σεξουαλικού προσανατολισμού, των πολιτικών τους απόψεων. Καθένας που φεύγει από την πατρίδα του για τέτοιους λόγους δικαιούται να ζητήσει και να λάβει προστασία, όπως υπαγορεύει όχι μόνο η ανθρωπιά, αλλά και το διεθνές δίκαιο. Αυτό απαιτεί πολλά (σχεδιασμό, ασφαλείς διόδους, ευρωπαϊκή συνεργασία), στον αντίποδα της λογικής των φρακτών, της αποτροπής, του «βίου αβίωτου».