Γιώργος Σταμπουλής: Πρόταση για μια ριζοσπαστική μεταρύθμιση: Άμεση εφαρμογή 30ώρου και καθολικής σύνταξης
Σύνοψη Η μείωση του χρόνου εργασίας αποτελεί εμβληματική δέσμευση για την Αριστερά του 21ου αιώνα,σε…
Το Δ στη δημόσια περιουσία
Στη συζήτηση για τον ρόλο του δημοσίου συχνά συγχέονται διαφορετικές έννοιες: δημόσιος πλούτος, δημόσια περιουσία,…
Γιώργος Σταμπουλής: Ψηφιακή μετάβαση και παραγωγική αναδιάρθρωση
Η επένδυση στη μόρφωση είναι κρίσιμη για τέσσερις λόγους. Πρώτα για την αντιμετώπιση της τεχνολογικής ανεργίας. Δεύτερον, γιατί σε αντίθεση με τις αυταπάτες της Έκθεσης της «Επιτροπής Πισσαρίδη» και του «Σχεδίου Ανάκαμψης», η επένδυση στην εργασία και η δίκαια συμμετοχή της στο προϊόν είναι ο μοναδικός τρόπος για να συμμετάσχει η χώρα στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Τρίτον, γιατί η διεθνής ιστορική εμπειρία δείχνει ότι τόσο η οικονομική ανάπτυξη, όσο και η κοινωνική ευημερία συνδέονται με το ποσοστό του πληθυσμού με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Τέταρτον, διότι η αύξηση του ελεύθερου χρόνου αποτελεί πολιτισμική πρόκληση για την ποιότητα ζωής και της δημοκρατίας.
Οι νέες συνθήκες απαιτούν ριζοσπαστική θεώρηση της παιδείας. Η αυξημένη επένδυση στη δημόσια δωρεάν εκπαίδευση θα πρέπει να συνδυασθεί με ευρύ διάλογο για ένα σχέδιο μετάβασης σε ένα νέο μοντέλο μάθησης και μόρφωσης, που δεν θα αποκλείει, αλλά θα περιλαμβάνει τις διαφορετικότητες. Καθώς το περιεχόμενο της εργασίας στρέφεται στην ανάλυση προβλημάτων και σύνθεση λύσεων μέσα από το στοχασμό και τη συνεργασία, η εκπαίδευση πρέπει να αναπτύσσει την ικανότητα κριτικού αναστοχασμού, την πολύπλευρη μόρφωση και την ενθάρρυνση για μάθηση μέσα από τη δοκιμή θεωρίας και πράξης.
Οι ανισότητες στην πρόσβαση στην εκπαίδευση υπονομεύουν τη συλλογική ευημερία με τρόπο ανάλογο με την περίπτωση της υγείας στην πανδημική κρίση. Το δικαίωμα στη μόρφωση δεν είναι απλά θέμα ισότητας, αλλά και αποτελεσματικότητας. Δεν αρκεί η ατομική μόρφωση για να ευημερήσει κάποιος αν δεν μπορεί να λειτουργήσει σε ένα αντίστοιχο περιβάλλον, στο οικονομικό και στο κοινωνικό πεδίο. Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη της μόρφωσης σαν προνόμιο και εμπόρευμα είναι καταστροφική για την οικονομία και την κοινωνία. Η επένδυση στη συλλογική μόρφωση είναι θεμέλιο, μαζί με τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις στην οικονομία και τις υποδομές, για την αποτελεσματική λειτουργία της οικονομίας και της δημοκρατίας.
Η μείωση του χρόνου εργασίας, δομικό στοιχείο της απάντησης στην κρίση
Η τεχνολογική εξέλιξη δεν αφορά μόνο τη σφαίρα της οικονομίας. Επηρεάζει και εφαρμόζεται σε κάθε πλευρά του κοινωνικού γίγνεσθαι. Στην εντεινόμενη (και τεχνολογικά) πολυπλοκότητα της πραγματικότητας, οι πολίτες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αξιολογούν τις διαθέσιμες εναλλακτικές και να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση των επιλογών, όχι να βασίζονται στην «καλοκαγαθία των τεχνοκρατών». Με τη μείωση του χρόνου εργασίας θα υπάρχει περισσότερος χρόνος και η δυνατότητα για ενημέρωση και ενεργό ενασχόληση με τα μικρά και τα μεγάλα ζητήματα, με το σχολείο, τη γειτονιά, τη διαχείριση των απορριμμάτων, την άθληση, το περιβάλλον, την τεχνολογία, την οικονομία. Οι πιο ενήμεροι πολίτες θα είναι σε θέση να ασχοληθούν και να συμβάλουν στη λήψη αποφάσεων με πραγματική συμμετοχή και συναίνεση. Θα έχουν τον χρόνο και τη δυνατότητα να πληροφορηθούν, να διαβουλευθούν. Οι εργαζόμενοι θα έχουν περισσότερο χρόνο για καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας, οικογένειας και κοινωνίας. Γιατί, αντίθετα με την ψευδαίσθηση της εξατομικευμένης προσέγγισης, κανείς δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα ζητήματα ατομικά αν δεν βελτιώσει και τις κοινωνικές συνθήκες στις οποίες λειτουργεί.
Επιστροφή στο μέλλον
Τα βασικό όμως μετασχηματιστικό και με τις καλύτερες προοπτικές βιωσιμότητας και ριζώματος δυναμικό μπορεί να αναπτυχθεί στο πεδίο της Αλληλέγγυας Οικονομίας. Αναφέρθηκα πιο πάνω στη δυνατότητα εξαγοράς επιχειρήσεων από τους εργαζομένους τους, μία πρακτική διαδεδομένη και επιτυχής σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Δεν διασώζονται μόνο θέσεις εργασίας, αλλά παραγωγικό δυναμικό και δικτυώσεις. Μεγάλη είναι η πρόκληση για να πεισθούν νεοφυή εγχειρήματα να υιοθετήσουν τη μορφή των συνεταιρισμών εργαζομένων. Υπάρχουν δε σημαντικά προνομιακά πεδία, όπως οι ενεργειακές κοινότητες και οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί. Εκεί όμως που μπορεί να δοθεί ένα άλμα παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας είναι στο πεδίο των αυτοαπασχολούμενων και της επισφαλούς εργασίας, όπου οι δυνατότητες βελτίωσης της αποτελεσματικότητας είναι προφανείς. Οι δράσεις του ΕΣΠΑ πρέπει να αποτελέσουν ένα πρώτο πεδίο ενίσχυσης τέτοιων εγχειρημάτων μέσα από επιπλέον μοριοδότηση (με όρους βιωσιμότητας).