Τάσος Παππάς

Ο ευρωκομμουνισμός δεν υπάρχει -οι μεταλλάξεις του είναι αξιοθρήνητες- ενώ η σοσιαλδημοκρατία, όπου κυβέρνησε, εφάρμοσε λογικές διαχείρισης και οδηγήθηκε στην απαξίωση. Πλήρωσε πολύ ακριβά τον ταπεινωτικό συμβιβασμό της με το σύστημα και την προσχώρησή της στην οικονομική θεωρία του, τον νεοφιλελευθερισμό. Η κατάληξη του κάποτε μεγαλύτερου σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Ευρώπης, του SPD, είναι η απόδειξη. Κάτι ανάλογο συνέβη και με το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα και με το ΠΑΣΟΚ. Στο συνέδριο ενότητας των σοσιαλιστών στο Επινέ το 1971 ο Φρ. Μιτεράν έλεγε ότι «όποιος δεν αποδέχεται τη ρήξη με την καθεστηκυία τάξη, με την καπιταλιστική κοινωνία, δεν μπορεί να είναι μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος». Στη γενέθλια πράξη του ΠΑΣΟΚ το 1974, ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός ήταν ο κεντρικός και αδιαπραγμάτευτος στόχος. Προκύπτουν έτσι τα ερωτήματα: Εχουμε να κάνουμε με προδοσία; Με βάλτωμα των φιλόδοξων εγχειρημάτων λόγω των συνθηκών; Οι συσχετισμοί επέτρεπαν ρήξεις; Σήμερα, γιατί δεν κερδίζουν έδαφος οι αντιλήψεις που πολεμούν το σύστημα; Γιατί η άσχημη κατάσταση που βιώνουν οι υποτελείς τάξεις δεν έχει οδηγήσει σε εξεγέρσεις, αλλά στην αποχή, στην περιφρόνηση της πολιτικής, στη συλλογική μελαγχολία; Γιατί οι αντίπαλοι του καπιταλισμού δεν είναι σε θέση να παρουσιάσουν μια ελπιδοφόρα και γοητευτική προοπτική; Φταίει μόνον η πολυδιάσπασή τους; Γιατί συμπεριφέρονται σαν να έχουν βολευτεί σε περιβάλλον ήττας; Μια απάντηση έχει δώσει ένας φωτισμένος στοχαστής, πολύ καιρό πριν από το θατσερικό ΤΙΝΑ. Σ’ ένα κείμενό του το 1933 ο Τ. Μ. Κέινς έγραφε: «Ο διεθνής και ωστόσο ατομικιστικός καπιταλισμός, στα χέρια του οποίου βρεθήκαμε μετά τον πόλεμο, δεν συνιστά κάποια σπουδαία επιτυχία. Του λείπουν η ευφυΐα, η ομορφιά, η δικαιοσύνη, η αρετή και δεν τηρεί τις υποσχέσεις του. Με λίγα λόγια, αυτός μας δυσαρεστεί και εμείς έχουμε αρχίσει να τον περιφρονούμε. Οταν, όμως, αναρωτιόμαστε με τι να τον αντικαταστήσουμε, αισθανόμαστε τεράστια αμηχανία». Αυτά το 1933 που υπήρχε η Σοβιετική Ενωση, η οποία για πολλούς ήταν το αντίπαλο δέος στον καπιταλισμό και ένα ελκυστικό κοινωνικό μοντέλο για τους εργαζομένους. Η Σοβιετική Ενωση έχει εξαφανιστεί, εξαιτίας της διασύρθηκε το ιδεώδες του σοσιαλισμού και θριαμβεύει η θεωρία ότι η Ιστορία τελείωσε. Τη δική του απάντηση έδωσε ο Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ πολλά χρόνια μετά τον Κέινς: «Η άποψη ότι δεν υπάρχει εναλλακτική δεν είναι επιχείρημα, είναι δήλωση συνθηκολόγησης». Δεν γίνεται όμως να συνθηκολογήσεις με τη φτώχεια, τις ανισότητες, τη ζωώδη απληστία των πλουσίων, την αδικία, τη διαφθορά, την κολοβή δημοκρατία, τον λουστραρισμένο κυνισμό των ελίτ, με το αλαμπές μέλλον που σου ετοιμάζουν.

Οι επιχειρήσεις επέστρεψαν καθαρές στους ιδιοκτήτες τους, οι τράπεζες στους μετόχους τους, ουδείς τιμωρήθηκε για την απληστία που πυροδότησε την έντονη κερδοσκοπία, κάποιοι εισέπραξαν μπόνους για τις εγκληματικές επιλογές τους, είδαν τις καταθέσεις τους στους φορολογικούς παραδείσους να αβγαταίνουν. Μετά το σοκ, με τη βοήθεια των δικτύων ενημέρωσης (όλως τυχαίως ανήκουν σε ολιγάρχες), επανήλθαν στο προσκήνιο οι λογικές περί δημοσιονομικής πειθαρχίας, ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, φορολογικών διευκολύνσεων στην εργοδοσία, οι ανισότητες εκτοξεύτηκαν, τα εργατικά δικαιώματα φασκιώθηκαν, η διαφορετική άποψη χλευάστηκε, η διαμαρτυρία δαιμονοποιήθηκε, η διεκδίκηση στιγματίστηκε, η αντίσταση ποινικοποιήθηκε, οι μηχανισμοί καταστολής ανέλαβαν να πείσουν τους ανυπάκουους με τη ράβδο - στο πεδίο αυτό η μεγέθυνση του κατά τ’ άλλα ασύμφορου κράτους είναι αναγκαία. Δεν έχει καμιά σημασία που ο πλούτος συγκεντρώνεται σε λίγα χέρια. Δεν έχει καμιά σημασία που στην κορυφή πολλών κρατών βρίσκονται πολιτικοί με τεράστιες περιουσίες. Δεν έχει καμιά σημασία που πολλοί απ’ αυτούς είναι μέχρι τον λαιμό στη διαφθορά. Δεν έχει καμιά σημασία που τα δημόσια αγαθά βγαίνουν στο σφυρί. Δεν έχει καμιά σημασία που οι υποτελείς τάξεις βλέπουν το μέλλον τους να κυματίζει μεσίστιο. Δεν έχει καμιά σημασία που οι κυβερνήσεις δεν ακουμπάνε τους μεγιστάνες, που τυχαίνει να είναι και οι βασικοί χρηματοδότες τους. Πρόσφατη έρευνα της ProPublica δείχνει ότι ο επικεφαλής της Amazon, Τζεφ Μπέζος, δεν πλήρωσε κανέναν ομοσπονδιακό φόρο το 2007 και το 2011, ο επικεφαλής της Tesla, Ιλον Μασκ, δεν πλήρωσε το 2018, οι επιχειρηματίες Μάικλ Μπλούμπεργκ και Καρλ Αϊκαν, όπως και ο Τζορτζ Σόρος, κατάφεραν να μην πληρώσουν κανέναν ομοσπονδιακό φόρο κάποιες χρονιές. Τέλος, δεν έχει καμιά σημασία που η πανδημία σάρωσε όλα τα ιδεολογήματα του νεοφιλελευθερισμού. Οποιος τολμήσει να ασκήσει κριτική στο σύστημα χαρακτηρίζεται λαϊκιστής. Ο λαϊκισμός είναι ο νέος μεγάλος εχθρός, δεν έχει θέση στις σύγχρονες κοινωνίες και πρέπει να εξοβελιστεί.

Την επιστροφή στο ΠΑΣΟΚ έχει σαλπίσει ο υποψήφιος πρόεδρος του ΚΙΝ.ΑΛΛ. Ανδρέας Λοβέρδος: «Διεκδικώ την ηγεσία της παράταξης για να γίνει το ΠΑΣΟΚ μεγάλο ξανά» είπε. Επιστροφή και στον τίτλο και στο περιεχόμενο των πολιτικών. Γεννιούνται πάντως ορισμένα ερωτήματα. Ποιο ΠΑΣΟΚ έχει στο μυαλό του ο κ. Λοβέρδος; Δεν υπάρχει ένα ΠΑΣΟΚ. Πάντα ήταν πολλά και συνυπήρχαν, άλλοτε ειρηνικά, άλλοτε μαχητικά. Κάποιες φορές η μάχη για την επικράτηση του ενός ή του άλλου έφερνε τον εξοβελισμό από το κόμμα του ηττημένου. Φαντάζομαι ότι δεν οραματίζεται το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου της ριζοσπαστικής φάσης του. Το ΠΑΣΟΚ δηλαδή που υποσχόταν κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, αυτοδιαχείριση, αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς, συνεταιρισμούς στη βιομηχανία και στον αγροτικό τομέα, ανειρήνευτη σύγκρουση με την ολιγαρχία, τους κομπραδόρους, το ΝΑΤΟ, την ΕΟΚ και είχε εξορίσει από τη ρητορική και τις θέσεις του κάθε τι που παρέπεμπε στη Σοσιαλδημοκρατία. Αυτό το ΠΑΣΟΚ, το οποίο ο πάπας του εγχώριου αστισμού Κωνσταντίνος Καραμανλής αποκαλούσε χλευαστικά, αλλά τρομαγμένος, «Αριστερά της Αριστεράς», έζησε για λίγα χρόνια -μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού- και έδωσε τη θέση του στο… σοβαρό ΠΑΣΟΚ, αυτό που σεβόταν τους κανόνες της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και είχε εγκαταλείψει (πριν από τον εκλογικό θρίαμβό του το 1981) κάθε σκέψη για ανατροπή του κατεστημένου, όλους τους πειρασμούς περί σοσιαλιστικού μετασχηματισμού και τις ιδέες για έξοδο από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ. Αλλά κι αυτό το ΠΑΣΟΚ, παρά τις μεγάλες εκπτώσεις στο ιδεολογικό πεδίο και την πολιτική γραμμή, παρά τη μετεξέλιξή του σε συστημικό κόμμα, είχε μια σταθερή στάση απέναντι στη Δεξιά, την οποία ο ιδρυτής του χαρακτήριζε ιστορικό αντίπαλο, την πολεμούσε με όλα τα μέσα και σε μια έξαρση αλαζονείας πίστεψε ότι την είχε βάλει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Ούτε αυτό το ΠΑΣΟΚ υποθέτω πως φαντασιώνεται ο Ανδ. Λοβέρδος. Αλλωστε για τον πρώην υπουργό, με τη Δεξιά μπορείς να συνομιλήσεις, ακόμη και να συγκυβερνήσεις. Ο υπαρξιακός αντίπαλος είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως δήλωσε προσφάτως, και μ’ αυτόν δεν υπάρχει κανένα περιθώριο συνεννόησης. Μήπως το μοντέλο που ταιριάζει στην αντίληψη του κ. Λοβέρδου είναι το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη; Αυτό το ΠΑΣΟΚ υπηρέτησε από κορυφαίες θέσεις, αυτό το ΠΑΣΟΚ υπερασπίζεται μέχρι σήμερα. Ομως το πάλαι ποτέ ισχυρό εκσυγχρονιστικό ρεύμα έχει διασπαστεί. Ενα κομμάτι του έχει μετακομίσει στη Δεξιά και παράγοντές του βρίσκονται σε νευραλγικά πόστα της κυβέρνησης και του κρατικού μηχανισμού και ένα άλλο, σαφώς μικρότερο, έχει εγκατασταθεί στον ΣΥΡΙΖΑ.

Για να μην ακυρωθεί ο κυβερνητικός ρόλος του, το SPD δεν δίστασε να πορευτεί στη γραμμή που καθόριζε ο λεγόμενος ιστορικός αντίπαλός του (ο όρος χρησιμοποιείται για τη συνεννόηση, αφού στη Γερμανία η αντιπαράθεση σε αυτό το επίπεδο δεν έχει τον πολωτικό χαρακτήρα που έχει σε άλλες χώρες). Εγκατέλειψε βασικές ιδρυτικές αρχές του, έκανε σημαντικές εκπτώσεις στο προγραμματικό πεδίο, ελάχιστες φορές αντιστάθηκε στην προσπάθεια της Χριστιανοδημοκρατίας να δημιουργήσει τετελεσμένα και στην οικονομία και στους θεσμούς και στην εξωτερική πολιτική. Ο κυβερνητισμός νίκησε κατά κράτος την ιδεολογική αυτονομία. Το παράδειγμά του ακολούθησαν και άλλα συγγενή κόμματα στην Ευρώπη και υπέστησαν τις ίδιες συνέπειες. Τα μηνύματα πάντως που έστελνε το ακροατήριό του ήταν σαφή και εκκωφαντικά. Μόνον ηγεσίες ξεκομμένες από την κοινωνία και πλήρως αλλοτριωμένες δεν θα μπορούσαν να τα αξιολογήσουν. Σε όλες τις δημοσκοπήσεις τα τελευταία δύο χρόνια το SPD ερχόταν τρίτο και καταϊδρωμένο. Τα ευρήματα των μετρήσεων δεν θορύβησαν την ηγεσία του. Πίστεψε ότι δεν πρόκειται για κάτι οριστικό, αλλά για μια προσωρινή κατάσταση που θα ανατραπεί στην πορεία προς τις κάλπες. Δεν είχε φυσικά την αυταπάτη ότι θα κατακτήσει την πρωτιά. Ο μαξιμαλισμός δεν περιλαμβάνεται στα ελαττώματά του. Βολευόταν και με τη δεύτερη θέση, αρκεί αυτή να του έδινε τη δυνατότητα να συμμετάσχει για άλλη μια φορά σε κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού, έστω ως εταίρος περιορισμένης ευθύνης. Υπήρξαν στελέχη του που προειδοποιούσαν για το κακό που έρχεται και ζητούσαν να επιστρέψει το κόμμα στην αντιπολίτευση για να ανασυγκροτηθεί, να εξετάσει με κριτικό τρόπο την πορεία του, να προχωρήσει σε γενναία αυτοκριτική, αλλά δεν εισακούστηκαν.

Ο Τραμπ υποδύθηκε με εξαιρετικά για τον ίδιο αποτελέσματα τον ρόλο του αντισυστημικού. Αν και ο ίδιος είναι σκανδαλωδώς ευνοημένος από το σύστημα που υποτίθεται πως πολεμά, κατάφερε να πείσει πολλούς απ’ αυτούς που έχασαν τις δουλειές τους, που είναι χρεωμένοι στις τράπεζες, που φοβούνται τους ξένους και μισούν τους μαύρους, ότι έχει τη στρατηγική για να τους βγάλει από το περιθώριο. Το «Πρώτα η Αμερική» ήταν το σύνθημα που συσπείρωσε πολύ κόσμο. Κυρίως τα θύματα της απληστίας του χρηματοπιστωτικού τομέα και της ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης, αλλά και εκείνους που οι πνευματικές και πολιτικές ελίτ αντιμετώπιζαν με περιφρόνηση. Αξιοθρήνητους είχε χαρακτηρίσει η Χίλαρι Κλίντον τους μισούς ψηφοφόρους του Τράμπ στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση. Τα 75 εκατομμύρια που τον ψήφισαν δεν είναι καθόλου αμελητέο μέγεθος. Ακόμη κι αν αφαιρέσουμε το κομμάτι των ψηφοφόρων του που δεν συμφωνεί με τη ρητορική και την πρακτική του και δεν θα τον ακολουθήσει, το υπόλοιπο τμήμα, που κανείς δεν ξέρει πόσο είναι, ενδεχομένως να τον στηρίξει, αν φυσικά επιχειρήσει να αναμετρηθεί στην πράξη με τον δικομματισμό. Ο Τραμπ είναι ένας επιδέξιος δημαγωγός και ένας υψηλού επιπέδου λαϊκιστής. Εδωσε χώρο στις συγκινήσεις και στα πάθη για να προσελκύσει όσους αισθάνονταν αποσυνάγωγοι. Μίλησε με τη γλώσσα τους. Καλλιέργησε προσδοκίες. Τους κολάκευσε. Ο λαϊκισμός, σύμφωνα με τον Ερνέστο Λακλάου, δεν είναι ιδεολογία, αλλά ένας τρόπος συγκρότησης του πολιτικού που διαιρεί την κοινωνία στα δύο και καλεί τους «από κάτω» να κινητοποιηθούν ενάντια στην υπάρχουσα εξουσία. Αυτό το χαρτί έπαιξε συστηματικά ο Τραμπ. Κατασκεύασε εχθρούς. Κατηγορούσε τους διανοούμενους, τα μέσα ενημέρωσης, την ηγετική ομάδα των Δημοκρατικών και τη γραφειοκρατία της Ουάσινγκτον ότι τον συκοφαντούν και τον υπονομεύουν. Ο λαϊκισμός παρουσιάζεται ως η απάντηση σε μια δημοκρατία που έχει απονευρωθεί, που δεν πείθει, που αποκλείει, που δεν προστατεύει. Ας πάρουμε υπόψη μας την προειδοποίηση του Πιερ Ροζανβαλόν: «Οι λαϊκισμοί θάλλουν πάνω στο έδαφος τόσο των ανεκπλήρωτων υποσχέσεων και των δυσλειτουργιών της υπαρκτής δημοκρατίας όσο και της κοινωνικής αποδιοργάνωσης, που συνδέεται με την ανάδυση πρωτόγνωρων μορφών καπιταλισμού» (σελ. 397, «Η δική μας διανοητική και πολιτική ιστορία: 1968-2018», Πόλις).

Το επίμαχο ζήτημα [ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία] είναι το διεθνές δίκαιο. Και οι δύο κυβερνήσεις το επικαλούνται. Και οι δύο κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι το εφαρμόζουν κατά γράμμα. Η μία κατηγορεί την άλλη ότι το παραβιάζει. Δεν γίνεται όμως να έχουν δίκιο και οι δύο πλευρές. Είναι το διεθνές δίκαιο το κριτήριο; Στο θεωρητικό επίπεδο είναι. Ωστόσο, όπως έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις, οι μικρές και αδύναμες στρατιωτικά χώρες δεν είναι σε θέση να το επιβάλουν στις διενέξεις τους με τις μεγάλες χώρες. Αυτές το καταστρατηγούν για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους και τις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις τους, χωρίς μάλιστα να υπολογίζουν τις κυρώσεις. Στις διεθνείς σχέσεις, όπως και στην πολιτική, το θέμα είναι ποιος έχει το πάνω χέρι, δηλαδή ποιος αποφασίζει. Τα έχει πει ο Θουκυδίδης: «Οι ισχυροί πράττουν ό,τι τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν και το αποδέχονται». Η Τουρκία έχει την πεποίθηση ότι είναι η ισχυρότερη χώρα στην περιοχή και πιστεύει ότι θα πετύχει τους στόχους της με τσαμπουκά. Στην προκειμένη περίπτωση πάντως χρειάζεται και συμμάχους για να εξασφαλίσει πλεονέκτημα. Για την ώρα δυσκολεύεται να βρει και αντί για μια κατάσταση «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» (δόγμα Νταβούτογλου), είναι σε σύγκρουση με τους πάντες.

- Μοίρασες κατόπιν πιέσεων το γλίσχρο ποσό των 800 ευρώ για 45 μέρες σε όσους βγήκαν σε προσωρινή (;) ανεργία λόγω των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι επιχειρήσεις όπου εργάζονταν, σε στήριξαν μέχρι παρεξηγήσεως τα φιλικά σου μέσα ενημέρωσης τα οποία μίλησαν για γενναιόδωρη στάση και τεχνολογικό θαύμα που έριξε στο καναβάτσο τη γραφειοκρατία, αλλά περίπου 120.000 άτομα που δικαιούνται το βοήθημα δεν το έχουν πάρει ακόμη και η προθεσμία εκπνέει. Πώς λέγεται αυτό; Εμπαιγμός. - Υποσχέθηκες γρήγορες λύσεις λόγω των συνθηκών, κυβερνάς με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου για να ξεπεραστούν, όπως λες, οι αγκυλώσεις της δημόσιας διοίκησης και έχεις αφήσει τους υφισταμένους σου να πλημμυρίσουν το σύμπαν με χαριστικές αναθέσεις πολλών εκατομμυρίων ευρώ σε κουμπάρους, κολλητούς και συγγενείς, σε τέτοιο σημείο που έχουν αρχίσει να δυσφορούν και οι δικοί σου. Αδειάζεις τον υπουργό σου αλλά τον αφήνεις στη θέση του, ίσως γιατί έχεις κι εσύ ευθύνη για το ανοσιούργημα που ονομάστηκε πρόγραμμα κατάρτισης. Πώς λέγεται αυτό; Δεξιά σαν άλλοτε.

Τα δημόσια συστήματα υγείας είναι ένα βάρος που τροφοδοτεί τα ελλείμματα, πρέπει να δώσουμε ευκαιρίες στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος είναι πιο αποτελεσματικός από τα δυσκίνητα και σπάταλα δημόσια συστήματα. Η ζωή απέδειξε ότι η συγκεκριμένη θεωρία ήταν ένα επωφελές για τις ολιγαρχίες ψεύδος. Η αγορά μπορεί να δίνει λύσεις στα προβλήματα της οικονομίας, όσο σοβαρά κι αν είναι, αν αφεθεί ελεύθερη να δράσει. Το περίφημο «αόρατο χέρι» της είναι σε θέση να εξουδετερώνει τους κινδύνους και να εξασφαλίζει την ευημερία των πολιτών. Ετερο επωφελές για την ολιγαρχία ψεύδος. Το «αόρατο χέρι» παρέμεινε αόρατο στην κυριολεξία. Οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι πολυεθνικές, για να μην καταρρεύσουν, ζήτησαν να ενταχθούν σε προγράμματα κρατικής ενίσχυσης. Οι κυβερνήσεις ανταποκρίθηκαν. Δεν παρέλαβαν καμένη γη, άδεια ταμεία και ρημαγμένη χώρα, όπως μας έλεγαν. Παραδέχονται ότι υπάρχει το μαξιλάρι των 37 δισ. και δηλώνουν ότι θα το χρησιμοποιήσουν με σύνεση. Δεν είμαστε σε τέταρτο Μνημόνιο, όπως υποστήριζε ο αρχηγός τους τον Αύγουστο του 2018. Δεν έγιναν θαύματα στην οικονομία το οκτάμηνο που κυβερνούν. Ούτε οι μπουλντόζες μπήκαν στο Ελληνικό ούτε επενδυτές έσπευσαν ενθουσιασμένοι να ρίξουν τα λεφτά τους στην Ελλάδα. Ο μύθος, αν είναι καλοδουλεμένος, έχει μια γοητεία. Η αισθητικοποίηση όμως ενός διαρκούς εγκλήματος βεβηλώνει τη λογική. Δεν μπορεί να αποδίδει εσαεί η στρατηγική που εξωραΐζει με ωραίες λέξεις τις σκοτεινές προθέσεις της. Στο μήνυμά του ο πρωθυπουργός είπε ακόμη ότι «όταν το κράτος δεν γίνεται λάφυρο της εξουσίας, τότε μετατρέπεται σε αληθινή “Πολιτεία”. Οχι σε έναν κομματικό προορισμό. Αλλά σε μια ομπρέλα φροντίδας για όλους. Που αναθέτει την ευθύνη των κρίσιμων τομέων στους πιο άξιους». Κακής ποιότητας χιούμορ; Μάλλον όχι. Αυτοσαρκασμός; Δεν το νομίζω. Απλώς η έπαρση του ιδιοκτήτη. Το κράτος μάς ανήκει. Και γι’ αυτό τοποθετούμε σε θέσεις-κλειδιά, αλλά και σε παρακατιανά πόστα, συγγενείς, κουμπάρους, κολλητούς, λούμπεν πολιτικάντηδες, αποτυχημένους πολιτευτές και πρόσωπα που έχουν αιμομικτικές σχέσεις με μεγαλόσχημους της πλουτοκρατίας, για να προχωράνε οι δουλειές που τις βαφτίζουμε επενδύσεις. Προφανώς οι λέξεις «λάφυρο» και «αξιοκρατία» δεν έχουν για όλους το ίδιο νόημα.

Θορυβημένες εμφανίζονται οι κυβερνήσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας απέναντι στο ενδεχόμενο –για πραγματικό κίνδυνο πρόκειται– την επόμενη μέρα, και ενώ θα αντιμετωπίζουν (ναι, ακόμη και η θωρακισμένη ποικιλοτρόπως και ευνοημένη από τη χρηματοπιστωτική κρίση Γερμανία) σοβαρά οικονομικά προβλήματα, να χάσουν τον έλεγχο σε βασικές επιχειρήσεις που έχουν μεγάλη σημασία γι’ αυτές τις χώρες. Φοβούνται δηλαδή, και με το δίκιο τους, ότι μεγάλες γερμανικές, γαλλικές και ιταλικές εταιρείες που αποτελούν το βαρύ πυροβολικό των οικονομιών θα περάσουν σε ξένα χέρια τα οποία, όπως λέει και το γνωστό άσμα του Βασίλη Τσιτσάνη, «είναι πικρά είναι βαριά [...], τα ξένα χέρια είναι μαχαίρια». Και γι’ αυτό έχουν αποφασίσει να ενισχύσουν με μπόλικο ζεστό χρήμα αυτές τις μονάδες, να αποκτήσουν ένα σεβαστό πακέτο μετοχών, ώστε να μπλοκάρουν απόπειρες επιθετικών εξαγορών και, αν χρειαστεί, να πάνε ακόμα και σε εθνικοποιήσεις. Ναι, σε εθνικοποιήσεις. Μια λέξη που είχε εξοριστεί ως σκανδαλωδώς σοσιαλιστική από το λεξιλόγιο των πολιτικών και οικονομικών ελίτ της Ευρώπης και αν κάποια κυβέρνηση τολμούσε να την προτείνει, έστω και ως ιδέα για συζήτηση, εισέπραττε δηλητηριώδη σχόλια περί επικίνδυνου λαϊκισμού και ευθείες απειλές ότι θα υποστεί βαριές συνέπειες, γιατί τέτοιου τύπου επιλογές υπονομεύουν τους πυλώνες πάνω στους οποίους χτίστηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Αυτό που απέρριπταν μετά βδελυγμίας, με το σκεπτικό ότι παραβιάζει τους ιερούς νόμους της ελεύθερης οικονομίας και βάζει χειροπέδες στο αόρατο χέρι της αγοράς, τώρα το χρησιμοποιούν για να αποτρέψουν δυσάρεστες καταστάσεις.