Τάσος Παππάς

Η μελέτη Τσιόδρα-Λύτρα για τη θνητότητα στις ΜΕΘ και τη θνητότητα των διασωλωνημένων εκτός ΜΕΘ,…

Υπουργός από τους πολύ φλύαρους, που έχει άποψη επί παντός επιστητού, που κουνάει το δάχτυλο και απειλεί, που μοιράζει πιστοποιητικά πατριωτισμού, που υποδύεται τον θεοσεβούμενο, που όπως έχει αποδειχτεί κάνει σε διάφορες ζόρικες υποθέσεις για την κυβέρνηση τη βρόμικη δουλειά για λογαριασμό του πρωθιερέα της κυβέρνησης, δηλώνει ότι «βαρέθηκα να ασχολούμαι με τους ανεμβολίαστους». Δηλαδή μας λέει ότι βαρέθηκε να ασχολείται με το 30% των κατοίκων αυτής της χώρας. Δηλαδή μας λέει ότι δεν είναι δουλειά του να βρει τρόπους για να τους πείσει να πάνε να εμβολιαστούν. Δηλαδή μας λέει πως δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει η κατάσταση και εγκαταλείπει κάθε προσπάθεια να αποκρούσει την προπαγάνδα των συνωμοσιολάγνων, να αντιμετωπίσει τις φοβίες των ανθρώπων που δεν είναι αρνητές από πεποίθηση. Με λίγα λόγια μας λέει ότι είναι περιορισμένης ευθύνης. Και καλά, αυτός δεν αισθάνεται την ανάγκη να παραιτηθεί για να ξεκουραστεί. Ο προϊστάμενός του αντί να τον στείλει σπίτι του για να ξεβαρεθεί και να αλλάξει παραστάσεις, τον αφήνει στη θέση του και του επιτρέπει να ασχημονεί. Είναι ψυχοπονιάρης και δεν θέλει να στεναχωρήσει τον υπουργό του; Ανθρώπινο, αλλά αδιάφορο γιατί πρόκειται για παράγοντα που ασκεί εξουσία. Είναι δεσμευμένος από τη συμφωνία που έχουν κάνει στο παρελθόν; Επικίνδυνο, γιατί η ζημιά που προκαλεί είναι μεγάλη. Η κυβέρνηση φαίνεται ότι έχει συμφιλιωθεί με την κατάσταση. Και φαίνεται πως θέλει να βάλει στο λούκι και τους πολίτες. Να μην τρομάζουν με τα νούμερα, να συνηθίσουν να ζουν με τις επιπτώσεις της πανδημίας, να συνεχίσουν να πορεύονται σαν να πρόκειται για κάτι φυσιολογικό. Με λίγα λόγια να υιοθετήσουν την αποκρουστική θεωρία: ένας νεκρός είναι τραγωδία, 16.000 νεκροί είναι στατιστική.

Ο συνήθης ταραξίας της δημόσιας ζωής υπουργός Ανάπτυξης, πριν σχηματιστεί μια σχετικά καλή εικόνα για το τι συνέβη στο Πέραμα, για το πώς συμπεριφέρθηκαν το θύμα και άλλοι δύο επιβαίνοντες στο κλεμμένο αμάξι, προτού δοθούν απαντήσεις στα ερωτήματα «γιατί αντέδρασαν με τον συγκεκριμένο τρόπο οι αστυνομικοί;», «ποιες ήταν οι οδηγίες που είχαν λάβει από τους προϊσταμένους τους;», έσπευσε να τους συγχαρεί: «Είναι απολύτως προφανές ότι έκαναν καλά τη δουλειά τους και προστάτευσαν αμυνόμενοι και τη δική τους ζωή και το Κοινωνικό Σύνολο. Μπράβο τους». Σιδερένια σιγουριά. Από πού προκύπτει; Ηταν αυτόπτης μάρτυρας ο κ. Γεωργιάδης; Οχι, απ’ ό,τι ξέρουμε. Πριν πει τη γνώμη του μίλησε και με τις δύο πλευρές; Αστεία υπόθεση. Σιγά μην καταδεχτεί να μιλήσει με Ρομά. Υιοθέτησε χωρίς αστερίσκους ό,τι διακίνησαν σε πρώτο χρόνο οι μηχανισμοί καταστολής. Μήπως ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στην επιτροπή της αστυνομίας που θα ερευνήσει την υπόθεση και θα εκδώσει πόρισμα; Πολύ θα το ήθελε, αλλά δεν γίνεται. Μήπως επιθυμεί να παίξει τον ανακριτή, τον εισαγγελέα, τον δικαστή; Και αυτό θα το ήθελε. Αλλωστε κατά καιρούς έχει υποδυθεί τον ανακριτή, τον εισαγγελέα, τον δικαστή, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που ήταν ο ίδιος στο στόχαστρο της Δικαιοσύνης (την κατηγόρησε για μεροληψία) και στις περιπτώσεις που η Δικαιοσύνη ασχολούνταν με υποθέσεις όπου εμπλέκονταν οι πολιτικοί αντίπαλοί του (την παρότρυνε να είναι σκληρή). Αραγε γιατί τοποθετήθηκε έτσι; Μα, γιατί στην αστυνομία υπηρετούν χιλιάδες υπάλληλοι που στην πλειονότητά τους ψηφίζουν το κόμμα του κ. Γεωργιάδη και τα σχήματα της άκρας Δεξιάς. Αυτούς κολακεύει ο υπουργός, αδιαφορώντας αν παραβιάζει τους κανόνες του κράτους δικαίου. Πάνω από το κράτος δικαίου υπάρχει το κράτος της Δεξιάς. Αυτό υπηρετεί με φανατισμό ο κ. Γεωργιάδης. Ο κατά δήλωσή του φιλελεύθερος πρωθυπουργός τον ανέχεται.

Σύνηθες είναι επίσης το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας, δηλαδή η μετακίνηση από τις επιχειρήσεις στην πολιτική και αντιστρόφως. Πλήθος τα παραδείγματα. Θυμάστε εκείνον τον ανεκδιήγητο Μπαρόζο; Αυτός λοιπόν ήταν μαοϊκός στα νιάτα του, στη συνέχεια γοητεύτηκε από τον νεοφιλελευθερισμό, έγινε πρωθυπουργός στην Πορτογαλία, μετά πρόεδρος της Κομισιόν και μόλις τελείωσε τη βρόμικη δουλειά που του είχαν αναθέσει οι προστάτες του, προσελήφθη σύμβουλος σε πολυεθνική εταιρεία (Goldman Sachs). Αλλο παράδειγμα: Το μεγαλύτερο δικηγορικό γραφείο των ΗΠΑ, η Baker McKenzie, είναι ο αρχιτέκτονας και στυλοβάτης της παγκόσμιας φοροδιαφυγής. Πρωταγωνιστεί στα Pandora Papers σε τουλάχιστον 7.500 έγγραφα ως δημιουργός υπεράκτιων εταιρειών για πολυεθνικές και διεφθαρμένους πολιτικούς. Ως εδώ καμία έκπληξη. Ξέρετε ποια ήταν επικεφαλής δικηγόρος της εταιρείας στο γραφείο του Παρισιού και αργότερα έγινε πρώτη γυναίκα πρόεδρός της; Η Κριστίν Λαγκάρντ, σημερινή πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρώην γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Περιμένουμε λοιπόν από τη συγκεκριμένη κυρία να τεθεί επικεφαλής της εκστρατείας (λέμε τώρα) κατά των φορολογικών παραδείσων και κατά της φοροδιαφυγής των πλουσίων; Ευσεβείς πόθοι. Ακούμε συχνά ότι οι Βρυξέλλες επεξεργάζονται σχέδια για να περιορίσουν το φαινόμενο. Μέχρι τώρα δεν έχουμε δει κάτι χειροπιαστό. Λόγια, υποσχέσεις, δεσμεύσεις, αλλά από ουσία τίποτα. Και μιλάμε για πολλά λεφτά.

Υπάρχει περίπτωση να πάμε σ’ έναν κόκκινο-πράσινο-κόκκινο συνασπισμό, δηλαδή μια κυβέρνηση Σοσιαλδημοκρατών-Πρασίνων-Αριστεράς; Το επιθυμούν η αριστερή πτέρυγα του SPD, οι ηγεσίες των Πρασίνων και της Αριστεράς, οι σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις του ευρωπαϊκού Νότου (Ισπανία, Πορτογαλία), αλλά το ξορκίζουν η Χριστιανοδημοκρατία και η υπόλοιπη ευρωπαϊκή Δεξιά. Και η Μέρκελ και τα άλλα ηγετικά στελέχη της γερμανικής Χριστιανοδημοκρατίας προσπάθησαν το προηγούμενο διάστημα να τρομάξουν τους αναποφάσιστους ψηφοφόρους (είναι πολλοί) επισείοντας τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Τέτοια πρωτοτυπία! Είναι εύκολη υπόθεση ο σχηματισμός μιας κυβέρνησης με αυτά τα τρία κόμματα; Οχι. Ούτε οι Πράσινοι ούτε πολύ περισσότερο η Αριστερά θα δεχθούν να συμμετάσχουν άνευ όρων. Θα θέσουν τις προτάσεις τους και θα διαπραγματευτούν. Ξέρουν ότι θα χρειαστεί να κάνουν συμβιβασμούς και εκπτώσεις για να επιτευχθεί ο στόχος, αλλά δεν πρόκειται να υποκύψουν σε ωμούς εκβιασμούς και ανοίκειες πιέσεις. Για παράδειγμα: Τι θα γίνει με το Σύμφωνο Σταθερότητας; Θα μείνει ως έχει; Θα γίνει προσπάθεια να τροποποιηθεί; Κι αν ναι, σε ποια έκταση και σε ποιο βάθος; Πώς θα αντιμετωπίσει αυτή η κυβέρνηση τον «κόφτη χρέους» που υπάρχει στο γερμανικό Σύνταγμα; Ο Ολαφ Σόλτς ως υπουργός Οικονομικών εφάρμοσε κατά γράμμα την πολιτική του προκατόχου του, Β. Σόιμπλε. Υπερασπίστηκε το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, είναι υπέρμαχος της δημοσιονομικής πειθαρχίας και του προτεσταντικού δόγματος όπως το έχει αναλύσει ο Μαξ Βέμπερ: εργασία-αποταμίευση-εγκράτεια. Σε άλλο μήκος κύματος κινούνται οι Πράσινοι και η Αριστερά. Η Σκα Κέλερ, συμπρόεδρος των Ευρωπαίων Πρασίνων, και ο Μάρτιν Σίρντεβαν, συμπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο, μιλώντας στην ανταποκρίτρια της «Εφημερίδας των Συντακτών» στις Βρυξέλλες Μαρία Ψαρά, είναι σαφείς (23-9-2021): Η Σκα Κέλερ σημειώνει: «Μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους μας θέλουμε να μεταρρυθμίσουμε το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Για εμάς αυτό σημαίνει να αποτρέψουμε την υπερβολική πίεση για περικοπές και ιδιωτικοποιήσεις… Οι βασικές δημόσιες υπηρεσίες, η καλή παροχή υγειονομικής περίθαλψης και η εκπαίδευση πρέπει να ενισχυθούν σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη».

Μεταρρύθμιση. Πρόκειται για την πιο κακοποιημένη λέξη του πολιτικού λεξιλογίου. Ολα τα κόμματα υπόσχονται μεταρρυθμίσεις. Ολες οι κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι κάνουν μεταρρυθμίσεις. Εννοούν το ίδιο; Σε καμιά περίπτωση. Μεταρρύθμιση είναι η ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος, μεταρρύθμιση είναι η αύξηση των ωρών εργασίας, μεταρρύθμιση είναι ο περιορισμός του δικαιώματος στην απεργία, μεταρρύθμιση είναι η ιδιωτικοποίηση των δασών, μεταρρύθμιση είναι οι φορολογικές διευκολύνσεις των μεγάλων επιχειρήσεων, μεταρρύθμιση είναι η μείωση της φορολογίας των πλουσίων. Μεταρρύθμιση είναι όμως και η αύξηση των μισθών, μεταρρύθμιση είναι η συμμετοχή των εργαζομένων στις διοικήσεις των επιχειρήσεων, μεταρρύθμιση είναι η μείωση των ωρών εργασίας χωρίς μείωση μισθού, μεταρρύθμιση είναι ο δημόσιος έλεγχος στις τράπεζες, μεταρρύθμιση είναι η δημιουργία μηχανισμών παρακολούθησης των ασύδοτων αγορών. Και οι πρώτες και οι δεύτερες είναι μεταρρυθμίσεις γιατί παρεμβαίνουν δυναμικά στα πεδία της οικονομίας, της εργασίας, των θεσμών και αλλάζουν τη φορά των πραγμάτων. Δεν έχουν όμως τους ίδιους στόχους. Δεν υπηρετούν τις ίδιες κοινωνικές ομάδες. Χωρίζονται μεταξύ τους με σινικά τείχη.

Ο ευρωκομμουνισμός δεν υπάρχει -οι μεταλλάξεις του είναι αξιοθρήνητες- ενώ η σοσιαλδημοκρατία, όπου κυβέρνησε, εφάρμοσε λογικές διαχείρισης και οδηγήθηκε στην απαξίωση. Πλήρωσε πολύ ακριβά τον ταπεινωτικό συμβιβασμό της με το σύστημα και την προσχώρησή της στην οικονομική θεωρία του, τον νεοφιλελευθερισμό. Η κατάληξη του κάποτε μεγαλύτερου σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Ευρώπης, του SPD, είναι η απόδειξη. Κάτι ανάλογο συνέβη και με το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα και με το ΠΑΣΟΚ. Στο συνέδριο ενότητας των σοσιαλιστών στο Επινέ το 1971 ο Φρ. Μιτεράν έλεγε ότι «όποιος δεν αποδέχεται τη ρήξη με την καθεστηκυία τάξη, με την καπιταλιστική κοινωνία, δεν μπορεί να είναι μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος». Στη γενέθλια πράξη του ΠΑΣΟΚ το 1974, ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός ήταν ο κεντρικός και αδιαπραγμάτευτος στόχος. Προκύπτουν έτσι τα ερωτήματα: Εχουμε να κάνουμε με προδοσία; Με βάλτωμα των φιλόδοξων εγχειρημάτων λόγω των συνθηκών; Οι συσχετισμοί επέτρεπαν ρήξεις; Σήμερα, γιατί δεν κερδίζουν έδαφος οι αντιλήψεις που πολεμούν το σύστημα; Γιατί η άσχημη κατάσταση που βιώνουν οι υποτελείς τάξεις δεν έχει οδηγήσει σε εξεγέρσεις, αλλά στην αποχή, στην περιφρόνηση της πολιτικής, στη συλλογική μελαγχολία; Γιατί οι αντίπαλοι του καπιταλισμού δεν είναι σε θέση να παρουσιάσουν μια ελπιδοφόρα και γοητευτική προοπτική; Φταίει μόνον η πολυδιάσπασή τους; Γιατί συμπεριφέρονται σαν να έχουν βολευτεί σε περιβάλλον ήττας; Μια απάντηση έχει δώσει ένας φωτισμένος στοχαστής, πολύ καιρό πριν από το θατσερικό ΤΙΝΑ. Σ’ ένα κείμενό του το 1933 ο Τ. Μ. Κέινς έγραφε: «Ο διεθνής και ωστόσο ατομικιστικός καπιταλισμός, στα χέρια του οποίου βρεθήκαμε μετά τον πόλεμο, δεν συνιστά κάποια σπουδαία επιτυχία. Του λείπουν η ευφυΐα, η ομορφιά, η δικαιοσύνη, η αρετή και δεν τηρεί τις υποσχέσεις του. Με λίγα λόγια, αυτός μας δυσαρεστεί και εμείς έχουμε αρχίσει να τον περιφρονούμε. Οταν, όμως, αναρωτιόμαστε με τι να τον αντικαταστήσουμε, αισθανόμαστε τεράστια αμηχανία». Αυτά το 1933 που υπήρχε η Σοβιετική Ενωση, η οποία για πολλούς ήταν το αντίπαλο δέος στον καπιταλισμό και ένα ελκυστικό κοινωνικό μοντέλο για τους εργαζομένους. Η Σοβιετική Ενωση έχει εξαφανιστεί, εξαιτίας της διασύρθηκε το ιδεώδες του σοσιαλισμού και θριαμβεύει η θεωρία ότι η Ιστορία τελείωσε. Τη δική του απάντηση έδωσε ο Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ πολλά χρόνια μετά τον Κέινς: «Η άποψη ότι δεν υπάρχει εναλλακτική δεν είναι επιχείρημα, είναι δήλωση συνθηκολόγησης». Δεν γίνεται όμως να συνθηκολογήσεις με τη φτώχεια, τις ανισότητες, τη ζωώδη απληστία των πλουσίων, την αδικία, τη διαφθορά, την κολοβή δημοκρατία, τον λουστραρισμένο κυνισμό των ελίτ, με το αλαμπές μέλλον που σου ετοιμάζουν.

Οι επιχειρήσεις επέστρεψαν καθαρές στους ιδιοκτήτες τους, οι τράπεζες στους μετόχους τους, ουδείς τιμωρήθηκε για την απληστία που πυροδότησε την έντονη κερδοσκοπία, κάποιοι εισέπραξαν μπόνους για τις εγκληματικές επιλογές τους, είδαν τις καταθέσεις τους στους φορολογικούς παραδείσους να αβγαταίνουν. Μετά το σοκ, με τη βοήθεια των δικτύων ενημέρωσης (όλως τυχαίως ανήκουν σε ολιγάρχες), επανήλθαν στο προσκήνιο οι λογικές περί δημοσιονομικής πειθαρχίας, ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, φορολογικών διευκολύνσεων στην εργοδοσία, οι ανισότητες εκτοξεύτηκαν, τα εργατικά δικαιώματα φασκιώθηκαν, η διαφορετική άποψη χλευάστηκε, η διαμαρτυρία δαιμονοποιήθηκε, η διεκδίκηση στιγματίστηκε, η αντίσταση ποινικοποιήθηκε, οι μηχανισμοί καταστολής ανέλαβαν να πείσουν τους ανυπάκουους με τη ράβδο - στο πεδίο αυτό η μεγέθυνση του κατά τ’ άλλα ασύμφορου κράτους είναι αναγκαία. Δεν έχει καμιά σημασία που ο πλούτος συγκεντρώνεται σε λίγα χέρια. Δεν έχει καμιά σημασία που στην κορυφή πολλών κρατών βρίσκονται πολιτικοί με τεράστιες περιουσίες. Δεν έχει καμιά σημασία που πολλοί απ’ αυτούς είναι μέχρι τον λαιμό στη διαφθορά. Δεν έχει καμιά σημασία που τα δημόσια αγαθά βγαίνουν στο σφυρί. Δεν έχει καμιά σημασία που οι υποτελείς τάξεις βλέπουν το μέλλον τους να κυματίζει μεσίστιο. Δεν έχει καμιά σημασία που οι κυβερνήσεις δεν ακουμπάνε τους μεγιστάνες, που τυχαίνει να είναι και οι βασικοί χρηματοδότες τους. Πρόσφατη έρευνα της ProPublica δείχνει ότι ο επικεφαλής της Amazon, Τζεφ Μπέζος, δεν πλήρωσε κανέναν ομοσπονδιακό φόρο το 2007 και το 2011, ο επικεφαλής της Tesla, Ιλον Μασκ, δεν πλήρωσε το 2018, οι επιχειρηματίες Μάικλ Μπλούμπεργκ και Καρλ Αϊκαν, όπως και ο Τζορτζ Σόρος, κατάφεραν να μην πληρώσουν κανέναν ομοσπονδιακό φόρο κάποιες χρονιές. Τέλος, δεν έχει καμιά σημασία που η πανδημία σάρωσε όλα τα ιδεολογήματα του νεοφιλελευθερισμού. Οποιος τολμήσει να ασκήσει κριτική στο σύστημα χαρακτηρίζεται λαϊκιστής. Ο λαϊκισμός είναι ο νέος μεγάλος εχθρός, δεν έχει θέση στις σύγχρονες κοινωνίες και πρέπει να εξοβελιστεί.

Την επιστροφή στο ΠΑΣΟΚ έχει σαλπίσει ο υποψήφιος πρόεδρος του ΚΙΝ.ΑΛΛ. Ανδρέας Λοβέρδος: «Διεκδικώ την ηγεσία της παράταξης για να γίνει το ΠΑΣΟΚ μεγάλο ξανά» είπε. Επιστροφή και στον τίτλο και στο περιεχόμενο των πολιτικών. Γεννιούνται πάντως ορισμένα ερωτήματα. Ποιο ΠΑΣΟΚ έχει στο μυαλό του ο κ. Λοβέρδος; Δεν υπάρχει ένα ΠΑΣΟΚ. Πάντα ήταν πολλά και συνυπήρχαν, άλλοτε ειρηνικά, άλλοτε μαχητικά. Κάποιες φορές η μάχη για την επικράτηση του ενός ή του άλλου έφερνε τον εξοβελισμό από το κόμμα του ηττημένου. Φαντάζομαι ότι δεν οραματίζεται το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου της ριζοσπαστικής φάσης του. Το ΠΑΣΟΚ δηλαδή που υποσχόταν κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, αυτοδιαχείριση, αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς, συνεταιρισμούς στη βιομηχανία και στον αγροτικό τομέα, ανειρήνευτη σύγκρουση με την ολιγαρχία, τους κομπραδόρους, το ΝΑΤΟ, την ΕΟΚ και είχε εξορίσει από τη ρητορική και τις θέσεις του κάθε τι που παρέπεμπε στη Σοσιαλδημοκρατία. Αυτό το ΠΑΣΟΚ, το οποίο ο πάπας του εγχώριου αστισμού Κωνσταντίνος Καραμανλής αποκαλούσε χλευαστικά, αλλά τρομαγμένος, «Αριστερά της Αριστεράς», έζησε για λίγα χρόνια -μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού- και έδωσε τη θέση του στο… σοβαρό ΠΑΣΟΚ, αυτό που σεβόταν τους κανόνες της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και είχε εγκαταλείψει (πριν από τον εκλογικό θρίαμβό του το 1981) κάθε σκέψη για ανατροπή του κατεστημένου, όλους τους πειρασμούς περί σοσιαλιστικού μετασχηματισμού και τις ιδέες για έξοδο από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ. Αλλά κι αυτό το ΠΑΣΟΚ, παρά τις μεγάλες εκπτώσεις στο ιδεολογικό πεδίο και την πολιτική γραμμή, παρά τη μετεξέλιξή του σε συστημικό κόμμα, είχε μια σταθερή στάση απέναντι στη Δεξιά, την οποία ο ιδρυτής του χαρακτήριζε ιστορικό αντίπαλο, την πολεμούσε με όλα τα μέσα και σε μια έξαρση αλαζονείας πίστεψε ότι την είχε βάλει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Ούτε αυτό το ΠΑΣΟΚ υποθέτω πως φαντασιώνεται ο Ανδ. Λοβέρδος. Αλλωστε για τον πρώην υπουργό, με τη Δεξιά μπορείς να συνομιλήσεις, ακόμη και να συγκυβερνήσεις. Ο υπαρξιακός αντίπαλος είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως δήλωσε προσφάτως, και μ’ αυτόν δεν υπάρχει κανένα περιθώριο συνεννόησης. Μήπως το μοντέλο που ταιριάζει στην αντίληψη του κ. Λοβέρδου είναι το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη; Αυτό το ΠΑΣΟΚ υπηρέτησε από κορυφαίες θέσεις, αυτό το ΠΑΣΟΚ υπερασπίζεται μέχρι σήμερα. Ομως το πάλαι ποτέ ισχυρό εκσυγχρονιστικό ρεύμα έχει διασπαστεί. Ενα κομμάτι του έχει μετακομίσει στη Δεξιά και παράγοντές του βρίσκονται σε νευραλγικά πόστα της κυβέρνησης και του κρατικού μηχανισμού και ένα άλλο, σαφώς μικρότερο, έχει εγκατασταθεί στον ΣΥΡΙΖΑ.

Για να μην ακυρωθεί ο κυβερνητικός ρόλος του, το SPD δεν δίστασε να πορευτεί στη γραμμή που καθόριζε ο λεγόμενος ιστορικός αντίπαλός του (ο όρος χρησιμοποιείται για τη συνεννόηση, αφού στη Γερμανία η αντιπαράθεση σε αυτό το επίπεδο δεν έχει τον πολωτικό χαρακτήρα που έχει σε άλλες χώρες). Εγκατέλειψε βασικές ιδρυτικές αρχές του, έκανε σημαντικές εκπτώσεις στο προγραμματικό πεδίο, ελάχιστες φορές αντιστάθηκε στην προσπάθεια της Χριστιανοδημοκρατίας να δημιουργήσει τετελεσμένα και στην οικονομία και στους θεσμούς και στην εξωτερική πολιτική. Ο κυβερνητισμός νίκησε κατά κράτος την ιδεολογική αυτονομία. Το παράδειγμά του ακολούθησαν και άλλα συγγενή κόμματα στην Ευρώπη και υπέστησαν τις ίδιες συνέπειες. Τα μηνύματα πάντως που έστελνε το ακροατήριό του ήταν σαφή και εκκωφαντικά. Μόνον ηγεσίες ξεκομμένες από την κοινωνία και πλήρως αλλοτριωμένες δεν θα μπορούσαν να τα αξιολογήσουν. Σε όλες τις δημοσκοπήσεις τα τελευταία δύο χρόνια το SPD ερχόταν τρίτο και καταϊδρωμένο. Τα ευρήματα των μετρήσεων δεν θορύβησαν την ηγεσία του. Πίστεψε ότι δεν πρόκειται για κάτι οριστικό, αλλά για μια προσωρινή κατάσταση που θα ανατραπεί στην πορεία προς τις κάλπες. Δεν είχε φυσικά την αυταπάτη ότι θα κατακτήσει την πρωτιά. Ο μαξιμαλισμός δεν περιλαμβάνεται στα ελαττώματά του. Βολευόταν και με τη δεύτερη θέση, αρκεί αυτή να του έδινε τη δυνατότητα να συμμετάσχει για άλλη μια φορά σε κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού, έστω ως εταίρος περιορισμένης ευθύνης. Υπήρξαν στελέχη του που προειδοποιούσαν για το κακό που έρχεται και ζητούσαν να επιστρέψει το κόμμα στην αντιπολίτευση για να ανασυγκροτηθεί, να εξετάσει με κριτικό τρόπο την πορεία του, να προχωρήσει σε γενναία αυτοκριτική, αλλά δεν εισακούστηκαν.