Τάσος Παππάς: Ο λαϊκισμός ως απάντηση σε μια ατροφική δημοκρατία
Ο Τραμπ υποδύθηκε με εξαιρετικά για τον ίδιο αποτελέσματα τον ρόλο του αντισυστημικού. Αν και ο ίδιος είναι σκανδαλωδώς ευνοημένος από το σύστημα που υποτίθεται πως πολεμά, κατάφερε να πείσει πολλούς απ’ αυτούς που έχασαν τις δουλειές τους, που είναι χρεωμένοι στις τράπεζες, που φοβούνται τους ξένους και μισούν τους μαύρους, ότι έχει τη στρατηγική για να τους βγάλει από το περιθώριο. Το «Πρώτα η Αμερική» ήταν το σύνθημα που συσπείρωσε πολύ κόσμο.
Κυρίως τα θύματα της απληστίας του χρηματοπιστωτικού τομέα και της ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης, αλλά και εκείνους που οι πνευματικές και πολιτικές ελίτ αντιμετώπιζαν με περιφρόνηση. Αξιοθρήνητους είχε χαρακτηρίσει η Χίλαρι Κλίντον τους μισούς ψηφοφόρους του Τράμπ στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση. Τα 75 εκατομμύρια που τον ψήφισαν δεν είναι καθόλου αμελητέο μέγεθος. Ακόμη κι αν αφαιρέσουμε το κομμάτι των ψηφοφόρων του που δεν συμφωνεί με τη ρητορική και την πρακτική του και δεν θα τον ακολουθήσει, το υπόλοιπο τμήμα, που κανείς δεν ξέρει πόσο είναι, ενδεχομένως να τον στηρίξει, αν φυσικά επιχειρήσει να αναμετρηθεί στην πράξη με τον δικομματισμό. Ο Τραμπ είναι ένας επιδέξιος δημαγωγός και ένας υψηλού επιπέδου λαϊκιστής. Εδωσε χώρο στις συγκινήσεις και στα πάθη για να προσελκύσει όσους αισθάνονταν αποσυνάγωγοι. Μίλησε με τη γλώσσα τους. Καλλιέργησε προσδοκίες. Τους κολάκευσε.
Ο λαϊκισμός, σύμφωνα με τον Ερνέστο Λακλάου, δεν είναι ιδεολογία, αλλά ένας τρόπος συγκρότησης του πολιτικού που διαιρεί την κοινωνία στα δύο και καλεί τους «από κάτω» να κινητοποιηθούν ενάντια στην υπάρχουσα εξουσία. Αυτό το χαρτί έπαιξε συστηματικά ο Τραμπ. Κατασκεύασε εχθρούς. Κατηγορούσε τους διανοούμενους, τα μέσα ενημέρωσης, την ηγετική ομάδα των Δημοκρατικών και τη γραφειοκρατία της Ουάσινγκτον ότι τον συκοφαντούν και τον υπονομεύουν.
Ο λαϊκισμός παρουσιάζεται ως η απάντηση σε μια δημοκρατία που έχει απονευρωθεί, που δεν πείθει, που αποκλείει, που δεν προστατεύει. Ας πάρουμε υπόψη μας την προειδοποίηση του Πιερ Ροζανβαλόν: «Οι λαϊκισμοί θάλλουν πάνω στο έδαφος τόσο των ανεκπλήρωτων υποσχέσεων και των δυσλειτουργιών της υπαρκτής δημοκρατίας όσο και της κοινωνικής αποδιοργάνωσης, που συνδέεται με την ανάδυση πρωτόγνωρων μορφών καπιταλισμού» (σελ. 397, «Η δική μας διανοητική και πολιτική ιστορία: 1968-2018», Πόλις).