Χαράλαμπος Γεωργούλας

Αν κάτι έχουμε καταλάβει αυτές τις μέρες από τον βομβαρδισμό των πληροφοριών, των εικόνων και των παντοειδών σχολίων, είναι ότι οι θάνατοι των συμπολιτών μας στο Μάτι είχαν προαναγγελθεί: ήταν βέβαιο ότι θα συμβούν, ήταν αβέβαιο πότε ακριβώς. Η συσσώρευση είκοσι χιλιάδων και πλέον ανθρώπων σε μια έκταση χωρίς πολεοδόμηση,χωρίς ρυμοτομία, χωρίς σχέδιο, χωρίς άδεια οικοδομής συχνά, χωρίς διέξοδο στη θάλασσα –αλλά μέσα στην καρδιά ενός πυκνού και εύφλευκτου πευκοδάσους– δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απλώς ασύγγνωστη αμέλεια. Είναι ένα διαρκές έγκλημα δεκαετιών, που οι συνέπειές του χρειάστηκαν λίγα λεπτά για να φανούν. Αυτή την ευθύνη ποιος θα την αναλάβει; Ποιος θα τοποθετήσει πάλι την ιερότητα της ζωής λίγο πιο πάνω από την ιερότητα της ιδιοκτησίας;

Η διάσωση και η ανασυγκρότηση του δημόσιου συστήματος υγείας, η ανασύσταση του κοινωνικού κράτους με πρώτο μέλημα την προστασία των πιο αδύναμων οικονομικά και κοινωνικά στρωμάτων, η συστηματική προσπάθεια επαναφοράς του πλαισίου προστασίας της εργασίας, των συλλογικών συμβάσεων, της αύξησης του κατώτατου μισθού, της ενίσχυσης των υπηρεσιών ελέγχου της εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας, η κατοχύρωση και διεύρυνση πλήθους ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, η χρηστή αποτελεσματική και με κοινωνικό πρόσημο διαχείριση των δημοσιονομικών με στόχο την αναδιανεμητική διάθεση των υπερπλεονασμάτων δεν συνθέτουν μόνο έναν απολογισμό που άξιζε τον κόπο να επιχειρήσει να κάνει μια κυβέρνηση με κορμό την αριστερά. Προδιαγράφουν και τον τρόπο με τον οποίο χρειάζεται να συνταχθεί και να δοθεί ως πρόταση προς το εκλογικό σώμα και το σχέδιο για το «μετά». Δηλαδή, σαν συνέχεια ενός ήδη υπαρκτού και με ειδικό βάρος δείγματος γραφής και όχι με αποδοχή της λογικής που πάνε να επιβάλουν τα συστημικά και διαπλεκόμενα μίντια υπό την διεύθυνση της ΝΔ: με λίγα λόγια της λογικής των παροχών. Ό,τι μπορεί να εξοικονομηθεί, μπορεί να προοριστεί για την ελάφρυνση όσων σήκωσαν τα μεγάλα βάρη της μνημονιακής περιόδου. Αυτά, όχι μόνο τα δικαιούνται, αλλά αποτελούν στοιχεία ενός οικονομικού σχεδίου ενίσχυσης της ζήτησης και, συνεπώς, καταπολέμησης της υφεσιακής λιτότητας. Με άλλα λόγια, υπηρετούν το γενικό στόχο, προσβλέπουν στο σύνολο και όχι σε μια εκλογική πελατεία, όπως θέλει να λέει ο μύθος της ηγεσίας της ΝΔ.

Αν ο ΣΥΡΙΖΑ μπορέσει με σοβαρότητα, με πειστική πολιτική αιτιολόγηση και με τη συναίνεση των τοπικών δυνάμεων να διαμορφώσει μια ατμόσφαιρα προγραμματικής σύγκλισης και συνεργασίας συγγενών δυνάμεων, η επιχείρηση κατασκευής μιας υγειονομικής ζώνης που έχει αναλάβει η ηγεσία της ΝΔ, θα υποστεί σίγουρα σοβαρό ρήγμα. Μια αξιοπρεπής και όχι ευκαιριακή συνεργασία —προεκλογική ή μετεκλογική— σε τοπικό επίπεδο μπορεί να μην έχει άμεσο αντίκτυπο στις διαθέσεις των κομμάτων στην κεντρική πολιτική σκηνή, προδιαθέτει, όμως, για θετικές μετατοπίσεις στο εκλογικό σώμα, οι οποίες είναι βέβαιο ότι θα πιέσουν κόμματα και ηγεσίες. Αν δεν ανταποκριθούν, θα υποστούν τις συνέπειες.

Ο αναβρασμός στο χώρο του πολιτικού και κοινωνικού κέντρου θα συνεχιστεί για αρκετό διάστημα ακόμα. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι η (πασοκική ουσιαστικά) ηγεσία του ΚΙΝΑΛ αντιλαμβάνεται ως εκλογικό καθήκον της την ανάκτηση ψηφοφόρων που στράφηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ. Λες και οι ψηφοφόροι είναι αριθμοί που τους παίρνει και τους πάει ο άνεμος πότε από εδώ και πότε από εκεί. Δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των υλικών φορέων της «μεσαίας τάξης» στη νέα περίοδο και με γνώμονα αυτές να πολιτευτεί. Δεν έχει εκτιμήσει σωστά τη διάθεση ρήξης με την προϋπάρχουσα κατάσταση, που εξέφρασε η υπερψήφιση του ΣΥΡΙΖΑ τρεις φορές μέσα στο 2015 και η δημοσκοπική του διατήρηση σε υψηλά ποσοστά, παρά τον ανελέητο πόλεμο από την πλευρά των θιγόμενων συμφερόντων. Όποιος αντιμετωπίζει στις παρούσες συνθήκες την πολιτική αναμέτρηση στο χώρο του κέντρου σαν ένα αγώνα ρεβάνς κατά του ΣΥΡΙΖΑ, το πιο πιθανό είναι να στρέψει εναντίον του ακόμα κι αυτούς που έχουν αντιρρήσεις ή δισταγμούς για την κυβερνητική πολιτική.

Το κακό με τις υπερβολικές δόσεις είναι ότι συμπαρασύρουν όλο το πολιτικό σύστημα προς τα δεξιά, σε μια νέα υστερική εθνικοφροσύνη, προκαλώντας μια αναπόφευκτη αντίδραση, η οποία επιφέρει αναταράξεις στο εσωτερικό όλων των πολιτικών δυνάμεων. Δεν είναι μόνο οι ΑΝΕΛ που πλήττονται. Το ΚΙΝΑΛ βρίσκεται στα πρόθυρα της διάσπασης, γιατί το Ποτάμι δεν διανοείται να μη διαφοροποιηθεί από αυτό το νοσηρό κλίμα που διαμορφώνει η ΝΔ. Στην Ένωση (όχι και πολύ) Κεντρώων κύριος οίδε τι μπορεί να συμβαίνει. Όσο για τη ΝΔ που θα έπρεπε να επιχαίρει, η ηγεσία της αναγορεύει σε… συριζαίο τον κ. Μίχαλο και τον διαγράφει, επειδή διαφοροποιείται και στην αποτίμηση της εξόδου και στο μακεδονικό. Η ρευστότητα που προκαλεί στο πολιτικό σκηνικό, η στροφή της ΝΔ, δεν φαίνεται να είχε προβλεφθεί από την ηγεσία της. Όπως φαίνεται να μην είχε προβλεφθεί και το ενδεχόμενο να έχει πολύ διαφορετικές, έως αντίθετες, συνέπειες από τις αναμενόμενες, ευνοϊκές για την ίδια.

Με άλλα λόγια, η μάχη όχι απλώς δεν έληξε, αλλά βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Κυβέρνηση και ΣΥΡΙΖΑ με την ίδια αποφασιστικότητα και μεθοδικότητα που έδειξαν για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων και την υπογραφή της συμφωνίας, χωρίς ολιγωρία, χρειάζεται να δώσουν και στο πεδίο της κοινωνίας τον αγώνα. Η απάντηση στο εθνικιστικό παραλήρημα της ηγεσίας της ΝΔ πρέπει να είναι άμεση και αποτελεσματική. Χωρίς δισταγμούς και καθυστερήσεις. Σ’ αυτή την προσπάθεια είναι εφικτό να συσπειρωθούν όλες εκείνες οι δυνάμεις και προσωπικότητες, που, παρά την τρομοκρατία, τοποθετήθηκαν υπέρ της συμφωνίας. Τόσο για να αντιμετωπιστεί άμεσα η προπαγάνδα της ΝΔ και των συστημικών μέσων στην κοινωνία, όσο και για να αποσπαστούν από την επιρροή της όσο γίνεται περισσότερα τμήματα του κέντρου. Αυτή την ώρα, είναι δυνατόν να σφυρηλατηθούν συνεργασίες που μπορούν να εξελιχθούν σε συμμαχίες με μεγαλύτερο βάθος και με διάρκεια. Γιατί δεν είναι μόνο η ηγεσία της ΝΔ που δίνει τεχνητά τόσο μεγάλο βάρος στο συγκεκριμένο ζήτημα. Η τοποθέτηση σ’ αυτό, σε μια Ευρώπη όπου ο εθνικισμός φουντώνει, αποτελεί από μόνη της ζήτημα γενικότερου προσανατολισμού και προοπτικής για κάθε δύναμη και κάθε πρόσωπο, που θέλει να εντάσσεται σε ένα ευρύ μέτωπο κατά της στρατηγικής τής οπισθοδρόμησης. Από την άποψη αυτή, ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο επανασυνδέοντας σ’ αυτή τη βάση σχέσεις και συνεργασίες που είχαν διακοπεί ή παγώσει στα χρόνια του τρίτου μνημονίου. Τα διακυβεύματα, όπως αναδεικνύονται από τις επιλογές της ΝΔ, είναι πολύ σοβαρά για να πει κάποιος ότι τον αφήνουν αδιάφορο.

«Καλύτερα μια καλή συμφωνία αργότερα, παρά μια κακή συμφωνία τώρα». Το σλόγκαν αυτό, που ακούγεται για την περίπτωση του μακεδονικού, εκφράζει μια νοοτροπία που κάνει την εμφάνισή της κάθε φορά που βρισκόμαστε μπροστά σε κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, τα οποία απαιτούν τολμηρές λύσεις. Αν και από άποψη ουσίας μοιάζει απελπιστικά με το γνωστό αυτονόητο «καλύτερα πλούσιος και υγιής, παρά φτωχός και άρρωστος», αποτελεί την πεμπτουσία της αναβλητικότητας εν αναμονή καλύτερων ημερών, που όμως δεν έρχονται σχεδόν ποτέ. Γιατί μ΄ αυτήν ακριβώς τη λογική που διέπει αυτό το σλόγκαν, ουδείς αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να πράξει οτιδήποτε, προκειμένου να υπάρξουν οι «καλύτερες μέρες». Στον πυρήνα αυτής της λογικής υπάρχει η αντίληψη ότι το καλύτερο πράγμα είναι να μην κάνεις τίποτε. Κι αυτό αποδεικνύεται και στην πράξη: κάθε φορά που η διαχείριση τέτοιων κρίσιμων ζητημάτων βρέθηκε στα χέρια ανθρώπων που εμπνέονται από αυτή την αντίληψη, το αποτέλεσμα ήταν να μην οδηγηθεί σε λύση κανένα από αυτά. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, αυτή η περίφημη διαπίστωση μεταφράζεται στην πράξη ως εξής: «Καλύτερη λύση είναι η μη λύση».

Ο κ. Μητσοτάκης έχει διπλό πρόβλημα. Δεν είναι μόνο δέσμιος της στήριξης που του παρείχε η δεξιά πτέρυγα της ΝΔ, προκειμένου να εκλεγεί πρόεδρος. Είναι υποχρεωμένος, λόγω της δεξιά στροφής που απωθεί μετριοπαθείς ψηφοφόρους, να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για το τι θα συμβεί στα δεξιά του: θα μπορέσει -και πώς;- να αποσπάσει ψηφοφόρους από ακροδεξιά σχήματα, και θα μπορέσει να αποτρέψει το σχηματισμό νέων κομμάτων στο χώρο της δεξιάς, που ήδη επωάζονται; Τα ερωτήματα αυτά τον κάνουν να υποβαθμίζει την κριτική του στις εθνικιστικές τάσεις και στις ακροδεξιές αποκλίσεις και να αποφεύγει το χαρακτηρισμό «φασιστικός» σε τρόπους συμπεριφοράς που τον αξίζουν, όσο κι αν κρύβονται πίσω από την αμφίεση του πατριωτισμού.