Συχνά στις αναλύσεις μας μιλάμε για πρωτοβουλίες και κινήσεις «από τα κάτω» και «από τα πάνω». Χρήσιμη μεθοδολογικά η διάκριση, αλλά στη ζωή οι κινήσεις αυτές συνδυάζονται, εμπλέκονται και αλληλοεπηρεάζονται. Είναι πολύ πιθανό να γινόμαστε μάρτυρες μιας τέτοιας εξέλιξης αυτή την περίοδο. Το ζήτημα δεν είναι μόνο αν τη διακρίνουμε, αλλά αν μπορούμε να την επηρεάσουμε.
Μια ασυνήθιστη κίνηση
Για να μη μένει αναπάντητο για πολύ το ερώτημα «τι εννοεί ο ποιητής;» ας δούμε τα δεδομένα. Με μια ασυνήθιστη κίνηση το ΚΚΕ απευθύνθηκε στα κόμματα της Βουλής και πρότεινε κοινή στάση απέναντι στην κυβέρνηση για τη γενοκτονία στη Γάζα. Μια από τα πάνω κίνηση, που δεν μπορεί να μην είχε ωθήσεις από τα κάτω, που το ΚΚΕ, σε επαφή πάντα με την κοινωνία, είχε διαισθανθεί, ως αντίθετες με την χωριστική πρακτική του.
Τι αποτελέσματα είχε αυτή η κίνηση – όποιο κι αν ήταν το περιτύλιγμά της (απεύθυνση σε όλη την αντιπολίτευση πλην Σπαρτιατών), όποια κι αν ήταν η προσδοκία όσων ευελπιστούσαν σύμπλευση του ΠΑΣΟΚ; Πρώτον, ότι πρόθυμοι για κοινή δράση αποδεικνύονται όσοι μπορούν να διαμορφώσουν κοινή πολιτική βάση και, δεύτερον, ότι το ΠΑΣΟΚ δεν διατίθεται για συμπλεύσεις (τουλάχιστον σ’ αυτή τη ζωή). Κριτήριο για τη στάση όλων, τελικά, είναι σε ποιο κοινωνικό/εκλογικό ακροατήριο επιλέγει καθένας να απευθυνθεί ή ενδιαφέρεται να ακουστεί.
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι στο αρχικό κείμενο έγιναν μικρές πλην όχι ασήμαντες τροποποιήσεις. Πράγμα που σημαίνει πως, όποια κι αν είναι η συνέχεια από πλευράς ΚΚΕ, έχουν κατανοήσει όλοι ότι μπορεί να συμπέσουν σε κοινό τόπο όσοι μπορούν να συζητούν. Και μάλιστα για ζητήματα που, εκτός του ανθρωπιστικού χαρακτήρα τους, είναι ζητήματα ουσιαστικά εξωτερικής πολιτικής.
Υπαρκτό έδαφος για συγκλίσεις
Όλα αυτά είναι περισσότερο δεδομένα και λιγότερο προβλέψεις, εκτιμήσεις. Παρά τις διαφορετικές επιδιώξεις όσων επιζητούν σύμπλευση, η ίδια η πράξη τους παράγει, εντός τους και εκτός, αντικειμενικά αποτελέσματα. Υποδεικνύει ότι υπάρχει αντικειμενικά έδαφος για πολιτικές συμπτώσεις και κοινή δράση, καθώς επίσης ότι κρίνονται αναγκαίες. Και, τέλος, ότι μπορούν να αποκτήσουν αξία όταν επιδιώκονται σε υπαρκτό και συγκεκριμένο, όχι αόριστο πολιτικό έδαφος.
Ένα δεύτερο τέτοιου είδους δεδομένο, ακόμα και αν δεν υπάρξει ευτυχής κατάληξη, είναι η προσπάθεια υποβολής κοινής πρότασης για προανακριτική από τις κοινοβουλευτικές ομάδες ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και Νέας Αριστεράς. Γιατί το ουσιαστικό εδώ δεν είναι αν, τελικά, θα συμβεί αυτό, αλλά το γεγονός ότι αναγνωρίζεται η ανάγκη και διερευνάται η δυνατότητα για μια κοινή δράση, που απαιτεί αναζήτηση κοινού πολιτικού εδάφους σε ένα πεδίο τόσο σημαντικό, όπως είναι το πεδίο διεκδίκησης και ανάκτησης της ευθύνης του δημοσίου σε αποφασιστικής σημασίας τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, στη λογική της στρατηγικής του κοινωνικού/αναπτυξιακού κράτους. Γιατί σ’ αυτή την περίπτωση δεν κρίνεται τίποτα λιγότερο από αυτό ακριβώς, από τη στιγμή που το ζητούμενο είναι «σιδηρόδρομος με ασφάλεια». Ακόμα και σε περίπτωση αποτυχίας, θα έχει ήδη υπάρξει σχετική εξοικείωση με την ιδέα και την πρακτική της συνεννόησης προς αναζήτηση κοινών τόπων.
Αν δεν είναι ουτοπία αλλά έχει νόημα να αποδώσει κανείς τη σημασία που τους αναλογεί σ’ αυτές τις πραγματικές κινήσεις – και άλλες υπαρκτές, παρότι λιγότερο προβεβλημένες στην κεντρική πολιτική σκηνή, όπως, για παράδειγμα, στο πεδίο της διεκδίκησης εργασιακών δικαιωμάτων, του αντιπολεμικού κινήματος, της προστασίας του περιβάλλοντος, της κλιματικής κρίσης, της διεκδίκησης ή ανάκτησης δημόσιων χώρων και κοινών αγαθών, της προστασίας μειονοτήτων και ιδίως των προσφύγων και μεταναστών, όπου επιχειρούνται βήματα συνεννόησης, συντονισμού κινήσεων και οργανώσεων – τότε ίσως δεν είναι τόσο δυσοίωνα τα πράγματα όσο φαίνονται από πρώτη ματιά. Δεν αποκλείεται και «από τα πάνω» να υπάρξει ενδιαφέρον και εμπλοκή.
Μια δεύτερη, πιο αισιόδοξη ματιά
Το ζήτημα είναι αν θα μας εκπαιδεύσει η ίδια η πραγματικότητα, πολιτική και κινηματική, να βλέπουμε τα πράγματα και την εξέλιξή τους με τη δεύτερη ματιά, την πιο διεισδυτική και πιο αισιόδοξη. Αναζητώντας ή, καλύτερα, ανασκάπτοντας το πεδίο προς αποκάλυψη της πραγματικής κίνησης – είτε «από τα πάνω» είτε «από τα κάτω» – που με την κατάλληλη νοηματοδότηση/ αποτίμηση μπορεί να αναδείξει και να προσδώσει πολιτικό νόημα σε φαινόμενα ασύνδετα ή και αντιφατικά από πρώτη ματιά. Τα οποία, ωστόσο, συνιστούν την πραγματική, την υπαρκτή ύλη, που εκ των πραγμάτων ωθεί, πιέζει σε συγκεκριμένη κατεύθυνση: σε αναζήτηση συνεργατικών διεξόδων, πολιτικών σχεδίων προς όφελος και με τη συμμετοχή των λαϊκών τάξεων και όσων διατείνονται ότι θέλουν να τις εκφράζουν πολιτικά. Εκεί θα συναντηθούν όσοι διαθέτουν ή αποκτούν τις αναγκαίες πολιτικές/προγραμματικές (προϋπο)θέσεις.
Αυτό είναι, από μια συγκεκριμένη, αριστερή σκοπιά, το αυθεντικό νόημα που μπορεί να δοθεί στην εντολή «βρείτε τα», που συχνά προσφέρεται για κάθε είδους χρήση, ανάλογα με τις ανάγκες και τις προθέσεις κάθε χρήστη. Και όχι, βέβαια, η γελοιοποιητική παράφρασή της «άντρα ( γυναίκα) θέλω, τώρα τον ( την) θέλω».
Από εκεί και πέρα δεν είναι τα πράγματα κυρίως που θα ωθήσουν στην όποια κατεύθυνση, αλλά τα πρόσωπα, ιδίως οι ενώσεις προσώπων, τα συλλογικά πρόσωπα, οι επιλογές τους – προωθητικές ή ανασταλτικές – οι πρωτοβουλίες τους – υπαρκτές ή ανύπαρκτες, ικανές ή απρόσφορες. «Έτσι βγαίνουν τα τραγούδια, μάτια μου», καθώς άδει η Χαρούλα. Ή από ‘δω βγάζει ο δρόμος, όπως θα λέγαμε απείρως λιγότερο λυρικά.
Οι προϋποθέσεις, ή αν προτιμάτε τα προανακρούσματα, είναι ορατά. Η σύνθεση και η αναβάθμισή τους σε πολιτική πρόταση, σε πολιτική δυνατότητα είναι υπόθεση και ευθύνη των προθύμων και ικανών.
