Χαράλαμπος Γεωργούλας

Ο αναβρασμός στο χώρο του πολιτικού και κοινωνικού κέντρου θα συνεχιστεί για αρκετό διάστημα ακόμα. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι η (πασοκική ουσιαστικά) ηγεσία του ΚΙΝΑΛ αντιλαμβάνεται ως εκλογικό καθήκον της την ανάκτηση ψηφοφόρων που στράφηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ. Λες και οι ψηφοφόροι είναι αριθμοί που τους παίρνει και τους πάει ο άνεμος πότε από εδώ και πότε από εκεί. Δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των υλικών φορέων της «μεσαίας τάξης» στη νέα περίοδο και με γνώμονα αυτές να πολιτευτεί. Δεν έχει εκτιμήσει σωστά τη διάθεση ρήξης με την προϋπάρχουσα κατάσταση, που εξέφρασε η υπερψήφιση του ΣΥΡΙΖΑ τρεις φορές μέσα στο 2015 και η δημοσκοπική του διατήρηση σε υψηλά ποσοστά, παρά τον ανελέητο πόλεμο από την πλευρά των θιγόμενων συμφερόντων. Όποιος αντιμετωπίζει στις παρούσες συνθήκες την πολιτική αναμέτρηση στο χώρο του κέντρου σαν ένα αγώνα ρεβάνς κατά του ΣΥΡΙΖΑ, το πιο πιθανό είναι να στρέψει εναντίον του ακόμα κι αυτούς που έχουν αντιρρήσεις ή δισταγμούς για την κυβερνητική πολιτική.

Το κακό με τις υπερβολικές δόσεις είναι ότι συμπαρασύρουν όλο το πολιτικό σύστημα προς τα δεξιά, σε μια νέα υστερική εθνικοφροσύνη, προκαλώντας μια αναπόφευκτη αντίδραση, η οποία επιφέρει αναταράξεις στο εσωτερικό όλων των πολιτικών δυνάμεων. Δεν είναι μόνο οι ΑΝΕΛ που πλήττονται. Το ΚΙΝΑΛ βρίσκεται στα πρόθυρα της διάσπασης, γιατί το Ποτάμι δεν διανοείται να μη διαφοροποιηθεί από αυτό το νοσηρό κλίμα που διαμορφώνει η ΝΔ. Στην Ένωση (όχι και πολύ) Κεντρώων κύριος οίδε τι μπορεί να συμβαίνει. Όσο για τη ΝΔ που θα έπρεπε να επιχαίρει, η ηγεσία της αναγορεύει σε… συριζαίο τον κ. Μίχαλο και τον διαγράφει, επειδή διαφοροποιείται και στην αποτίμηση της εξόδου και στο μακεδονικό. Η ρευστότητα που προκαλεί στο πολιτικό σκηνικό, η στροφή της ΝΔ, δεν φαίνεται να είχε προβλεφθεί από την ηγεσία της. Όπως φαίνεται να μην είχε προβλεφθεί και το ενδεχόμενο να έχει πολύ διαφορετικές, έως αντίθετες, συνέπειες από τις αναμενόμενες, ευνοϊκές για την ίδια.

Με άλλα λόγια, η μάχη όχι απλώς δεν έληξε, αλλά βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Κυβέρνηση και ΣΥΡΙΖΑ με την ίδια αποφασιστικότητα και μεθοδικότητα που έδειξαν για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων και την υπογραφή της συμφωνίας, χωρίς ολιγωρία, χρειάζεται να δώσουν και στο πεδίο της κοινωνίας τον αγώνα. Η απάντηση στο εθνικιστικό παραλήρημα της ηγεσίας της ΝΔ πρέπει να είναι άμεση και αποτελεσματική. Χωρίς δισταγμούς και καθυστερήσεις. Σ’ αυτή την προσπάθεια είναι εφικτό να συσπειρωθούν όλες εκείνες οι δυνάμεις και προσωπικότητες, που, παρά την τρομοκρατία, τοποθετήθηκαν υπέρ της συμφωνίας. Τόσο για να αντιμετωπιστεί άμεσα η προπαγάνδα της ΝΔ και των συστημικών μέσων στην κοινωνία, όσο και για να αποσπαστούν από την επιρροή της όσο γίνεται περισσότερα τμήματα του κέντρου. Αυτή την ώρα, είναι δυνατόν να σφυρηλατηθούν συνεργασίες που μπορούν να εξελιχθούν σε συμμαχίες με μεγαλύτερο βάθος και με διάρκεια. Γιατί δεν είναι μόνο η ηγεσία της ΝΔ που δίνει τεχνητά τόσο μεγάλο βάρος στο συγκεκριμένο ζήτημα. Η τοποθέτηση σ’ αυτό, σε μια Ευρώπη όπου ο εθνικισμός φουντώνει, αποτελεί από μόνη της ζήτημα γενικότερου προσανατολισμού και προοπτικής για κάθε δύναμη και κάθε πρόσωπο, που θέλει να εντάσσεται σε ένα ευρύ μέτωπο κατά της στρατηγικής τής οπισθοδρόμησης. Από την άποψη αυτή, ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο επανασυνδέοντας σ’ αυτή τη βάση σχέσεις και συνεργασίες που είχαν διακοπεί ή παγώσει στα χρόνια του τρίτου μνημονίου. Τα διακυβεύματα, όπως αναδεικνύονται από τις επιλογές της ΝΔ, είναι πολύ σοβαρά για να πει κάποιος ότι τον αφήνουν αδιάφορο.

«Καλύτερα μια καλή συμφωνία αργότερα, παρά μια κακή συμφωνία τώρα». Το σλόγκαν αυτό, που ακούγεται για την περίπτωση του μακεδονικού, εκφράζει μια νοοτροπία που κάνει την εμφάνισή της κάθε φορά που βρισκόμαστε μπροστά σε κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, τα οποία απαιτούν τολμηρές λύσεις. Αν και από άποψη ουσίας μοιάζει απελπιστικά με το γνωστό αυτονόητο «καλύτερα πλούσιος και υγιής, παρά φτωχός και άρρωστος», αποτελεί την πεμπτουσία της αναβλητικότητας εν αναμονή καλύτερων ημερών, που όμως δεν έρχονται σχεδόν ποτέ. Γιατί μ΄ αυτήν ακριβώς τη λογική που διέπει αυτό το σλόγκαν, ουδείς αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να πράξει οτιδήποτε, προκειμένου να υπάρξουν οι «καλύτερες μέρες». Στον πυρήνα αυτής της λογικής υπάρχει η αντίληψη ότι το καλύτερο πράγμα είναι να μην κάνεις τίποτε. Κι αυτό αποδεικνύεται και στην πράξη: κάθε φορά που η διαχείριση τέτοιων κρίσιμων ζητημάτων βρέθηκε στα χέρια ανθρώπων που εμπνέονται από αυτή την αντίληψη, το αποτέλεσμα ήταν να μην οδηγηθεί σε λύση κανένα από αυτά. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, αυτή η περίφημη διαπίστωση μεταφράζεται στην πράξη ως εξής: «Καλύτερη λύση είναι η μη λύση».

Ο κ. Μητσοτάκης έχει διπλό πρόβλημα. Δεν είναι μόνο δέσμιος της στήριξης που του παρείχε η δεξιά πτέρυγα της ΝΔ, προκειμένου να εκλεγεί πρόεδρος. Είναι υποχρεωμένος, λόγω της δεξιά στροφής που απωθεί μετριοπαθείς ψηφοφόρους, να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για το τι θα συμβεί στα δεξιά του: θα μπορέσει -και πώς;- να αποσπάσει ψηφοφόρους από ακροδεξιά σχήματα, και θα μπορέσει να αποτρέψει το σχηματισμό νέων κομμάτων στο χώρο της δεξιάς, που ήδη επωάζονται; Τα ερωτήματα αυτά τον κάνουν να υποβαθμίζει την κριτική του στις εθνικιστικές τάσεις και στις ακροδεξιές αποκλίσεις και να αποφεύγει το χαρακτηρισμό «φασιστικός» σε τρόπους συμπεριφοράς που τον αξίζουν, όσο κι αν κρύβονται πίσω από την αμφίεση του πατριωτισμού.

Ενδέχεται, αν δεν αναπτυχθούν σχετικά αντισώματα, η αρνητική στάση της ΝΔ να έχει αρνητικές πρακτικές συνέπειες. Μπορεί να παρασύρει και την κυβέρνηση σε μια ρητορική, που θα επιδιώκει κάποια προσαρμογή, ώστε τέτοιες επιθέσεις εναντίον της να μην έχουν απήχηση σε τμήματα του εκλογικού σώματος. Μια ρητορική όχι μόνο ξένη με την ως τώρα στάση της στα κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, αλλά και επικίνδυνη για τη θετική εξέλιξή τους ,ή, έστω, τη μη αρνητική. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο, κοντά στο νου κι η γνώση, θα έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Και την αξιοπιστία της κυβέρνησης στα μάτια ευρύτατων στρωμάτων θα έπληττε, και αρνητικές εξελίξεις σε κρίσιμα ζητήματα, όπως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το μακεδονικό, θα μπορούσε να δρομολογήσει, οξύνοντας μια ήδη τεταμένη κατάσταση. Αν η κυβέρνηση και τα κόμματα που τη στηρίζουν θέλουν να έχουν θετικά αποτελέσματα τόσο στο εσωτερικό όσο και στις εξωτερικές σχέσεις, θα το πετύχουν συνειδητοποιώντας και εμμένοντας στο ρόλο του αουτσάιντερ, που διεκδικεί να δώσει το δικό του τόνο στις εξελίξεις. Το νόημα της «εθνικής συνεννόησης» μπορεί να είναι διαφορετικό για τον καθένα, αλλά δεν μπορεί να σημαίνει εγκατάλειψη της βασικής κυβερνητικής κατεύθυνσης. Ας αφεθεί στη ΝΔ το δικαίωμα της εμμονής σ’ αυτή την παρανόηση.