Macro

Από το Σάββατο η χώρα μπαίνει με τους χειρότερους όρους στην καραντίνα. Με την οικονομία ήδη ημιθανή. Καθυστερημένα, αφού πια όλοι οι δείκτες είναι εκτός ελέγχου. Αυτό που την άνοιξη ήταν εμπροσθοβαρές, αστόχαστα και αστάθμητα ίσως ως προς το οικονομικό και κοινωνικό κόστος αλλά πάντως αποτελεσματικά ως προς το ιατρικό, τώρα είναι αδιανόητα οπισθοβαρές: μέτρα αργοπορημένα και ανεπαρκή. Ο Μητσοτάκης πατάει φρένο για να πέσει η ταχύτητα από τα 140 στα 130 πότε; 100 μέτρα πριν σκάσουμε στο ντουβάρι. Γιατί; Μα γιατί ποτέ δεν ήταν να κάνει κάτι άλλο. Οτιδήποτε άλλο είναι και θα μείνει μέχρι τέλους (μας) εκτός της πολιτικής του, προσλήψεις στο ΕΣΥ, αραίωση στα σχολεία, νέα ΜΜΜ το 2020 και άλλα τέτοια δείγματα ακραίου αλόγιστου σοσιαλισμού. Ο Μεγάλος Μανιτού έπαιξε μόνος του κι έχασε. Χωρίς αντιπολίτευση, χωρίς αντίλογο, χωρίς κιχ δικό μας. Τώρα μοιράζει οικειότητα και κατανόηση, αυτός ο αμήχανος εγγαστρίμυθος της πολιτικής με τα ανοικονόμητα χέρια και την ανύπαρκτη ενσυναίσθηση αποκαλεί τον μάγο της φυλής με το μικρό του όνομα. Εκεί φτάνει ο πολιτικός σχεδιασμός του καπετάνιου καθώς σκάει στο παγόβουνο. Την εικόνα συμπληρώνουν τα δικά μας φοβισμένα πρόσωπα και τα κλειστά μας στόματα. Η αρχή αυτού του σκοτεινού Νοεμβρίου.

Κυρία υπουργέ, έτσι όπως πάνε τα πράγματα, οδηγείτε τη χώρα στο να γίνει ένα απέραντο πολιτιστικό νεκροταφείο. Και φοβάμαι πάρα πολύ ότι, σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό, αυτό θα έχει την υπογραφή σας. Και καθώς βρισκόμαστε πολύ κοντά σε μια κρίσιμη ημερομηνία, στη συζήτηση στο Συμβούλιο της Επικρατείας του θέματος των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου, στη Θεσσαλονίκη, θα θέλαμε μία ξεκάθαρη απάντηση. Εάν, τελικά, συναντηθήκατε με την Πρόεδρο του ΣτΕ. Τι είπατε; Το γνώριζε ο πρωθυπουργός; Δράσατε από μόνη σας; Ήταν σε συνεννόηση με τον πρωθυπουργό; Γιατί συνδέετε το όνομά σας με ένα πλήγμα στην ιστορία της πόλης της Θεσσαλονίκης, με ένα πλήγμα στις αρχαιότητες; Γιατί, τέλος πάντων, αλλάζετε ένα ιστορικό, διαμορφωμένο τοπίο, το οποίο το σεβάστηκε το διάβα του χρόνου εδώ και δεκαετίες; Σας είπαν ότι δεν είναι “Lego” οι αρχαιότητες. Εσείς, όμως, επιμένετε. Επιμένετε σε έναν δρόμο ολισθηρό. Μόνο που η κληρονομιά είναι εύθραυστη και θα πρέπει να τη σεβόμαστε. Ο πολιτισμός, οι άνθρωποι του πολιτισμού, είναι το οξυγόνο για την κοινωνία. Φοράμε τις μάσκες για να μην ερχόμαστε σε επαφή με τον ιό. Όμως, το οξυγόνο του πολιτισμού δεν μπορείτε να το στερείτε, σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, από τους απλούς ανθρώπους. Έχετε τεράστια ευθύνη. Πάρτε πίσω την μεταφορά των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου. Τουλάχιστον ακούστε τη φωνή των ανθρώπων του Πολιτισμού στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Έστω και τώρα, την τελευταία στιγμή. Σας ευχαριστώ

Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι μεγάλες εταιρείες και επιχειρηματικοί όμιλοι να εκμεταλλεύονται τα παγκόσμια αποθέματα ενέργειας και μεταφοράς αυτής: επιθυμούν τον πλούτο και τη διαιώνιση της ανισότητας. Μέχρι πρόσφατα, η Exxon ήταν η πιο κερδοφόρος εταιρεία στην ιστορία του χρήματος! (Εχασε την πρωτιά τώρα, από τις εταιρείες ανάπτυξης τεχνολογίας.) Καταλαβαίνετε ότι φυσικά και δεν πρόκειται ν’ αφήσουν τους πελάτες τους να γίνουν οι ανταγωνιστές τους και να δημιουργούν ενέργεια από τη σκεπή του σπιτιού τους. Θέλουν να στηριζόμαστε σε εκείνους, ώστε να μπορούν να ρυθμίζουν και τις τιμές της ενέργειας κατά το δοκούν. (...) Η εποχή του νεοφιλελευθερισμού που ζούμε τα τελευταία 50 χρόνια έχει δημιουργήσει μια “τάξη” πολιτικών που φοβούνται να κυβερνήσουν. Προτιμούν να μετράνε την επιτυχία τους με τους δείκτες ανάπτυξης, ακόμα κι αν αυτή βασίζεται στον θάνατο. Δεν τολμούν να δημιουργήσουν βιώσιμες οικονομίες... Αν ήταν να πω κάτι γι’ αυτό, θα ήταν η Αριστερά να γίνει πιο γενναία, πιο τολμηρή κι όχι να είναι δειλή και άτολμη. Μόνο να χάσουμε δεν έχουμε από αυτή την αλλαγή.

Δυστυχώς, ούτε η ταξική ανισότητα, ούτε ο ρατσισμός αποτελούν πρωτόγνωρα φαινόμενα για την αμερικάνικη κοινωνία. Αυτό που αποτελεί χαρακτηριστικό της περιόδου, όμως, είναι η ένταση των φαινομένων. Απέναντι στα μεγάλα προβλήματα της αμερικάνικης κοινωνίας, τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δεν δόθηκαν λύσεις, αλλά, αντίθετα, βρεθήκαμε μπροστά στην έξαρση του λαϊκισμού, της δημαγωγίας, της αναπαραγωγής, από τα πιο επίσημα χείλη, διαφόρων θεωριών συνωμοσίας. Και ταυτόχρονα, στην καλλιέργεια ενός κλίματος βαθιάς έλλειψης σεβασμού  απέναντι στους δημοκρατικούς θεσμούς και αντιμετώπισης του αντιπάλου, ως εχθρού. Όμως, υπάρχει ελπίδα. Το κίνημα Black Lives Matters, αλλά και η πορεία του Μπέρνι Σάντερς, που μπορεί να μην κατόρθωσε να επιλεγεί ως υποψήφιος των Δημοκρατικών, όμως ο σπόρος των αγώνων του βλέπουμε ότι συνεχίζει να καρποφορεί, αποτελούν πολύτιμες παρακαταθήκες για την επόμενη περίοδο. Όλο και περισσότεροι Αμερικανοί πολίτες θεωρούν ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος, πέρα από το νεοφιλελεύθερο μονόδρομο, τον ρατσισμό και τη συνωμοσιολογία. Θα χρειαστούν πολλοί αγώνες. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η εκλογή Μπάιντεν θα είναι μια θετική εξέλιξη, χωρίς να είναι από μόνη της επαρκής συνθήκη για να δοθούν λύσεις στα προβλήματα της αμερικάνικης κοινωνίας.

Ισως όμως κάτι που είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό σε αυτή τη «Νέα Ακροδεξιά» είναι πως οι αιτίες της δεν έχουν να κάνουν μόνο με την οικονομική κρίση και τη μετατροπή της ταξικής οργής σε εθνικιστική και ρατσιστική υστερία (όπως συνέβαινε με τις «παραδοσιακές» εκδοχές του φασισμού και του ναζισμού). Σε αντιστοιχία με τη βαθύτητα της πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης, τα αίτια για την εμφάνιση της σύγχρονης Ακροδεξιάς είναι επίσης βαθύτερα. Η παταγώδης αποτυχία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, όχι μόνο στο οικονομικό αλλά και στο βαθύτερο βιοπολιτικό επίπεδο, συμπαρασύρει και ολόκληρο το πλέγμα γνώσης και εξουσίας επί του οποίου στηρίζονται οι νεωτερικές κοινωνίες. Τούτο περιλαμβάνει πρώτα και κύρια την πίστη στην επιστημονική ορθολογικότητα. Ας είμαστε, και εδώ, (ιστορικοί) υλιστές. Στις κοινωνίες της νεωτερικότητας, ο κόσμος ασπάστηκε την επιστημονική ορθολογικότητα όχι επειδή έξαφνα είδε το φως το αληθινό, αλλά επειδή κατάλαβε ότι σε αυτήν οφείλει ριζικές βελτιώσεις στις υλικές συνθήκες της ύπαρξής του. Τώρα αυτό ακριβώς τίθεται σε αμφισβήτηση.

Η Νέα Δημοκρατία, η κυβέρνησή της, είναι μια βαθιά “μπλε” κυβέρνηση. Τόσο βαθιά μπλε, που ώρες ώρες το μπλε μοιάζει απελπιστικά με μαύρο. Ίσως είναι αυτό το κοινωνικό μίσος στη νεανική αμφισβήτηση ή απλώς στην κίνηση των νέων ανθρώπων. Είναι η ταξική της μεροληψία, που την οδηγεί να δίνει δώρα στους εργοδότες και συνεχείς περιορισμούς στα δικαιώματα των εργαζομένων. Είναι η απέχθειά της στην κοινωνική πολιτική, καθώς, ανάμεσα σε πολλά άλλα, βάζει τα συμφέροντα των τραπεζών πάνω από τις ανάγκες των ανθρώπων για ασφαλή στέγη. Είναι η πολιτική που ασκεί στην υγεία, πρόχειρη, αναποτελεσματική, στηριγμένη σε επικοινωνιακά κόλπα. Μια πολιτική επικίνδυνα νεοφιλελεύθερη, που κοστίζει ανθρώπινες ζωές και οδηγεί σε διάλυση της πραγματικής οικονομίας. Είναι η ακροδεξιά πολιτική της στο προσφυγικό, η αστυνομική επέμβαση στο ΠΙΚΠΑ της Λέσβου, οι επαναπροωθήσεις στη θάλασσα, τα γεγονότα στο Γαλάτσι, η βίαιη διάλυση με δακρυγόνα της συγκλονιστικής αντιφασιστικής συγκέντρωσης στο Εφετείο. Τόσο και τόσα… Το σκούρο μπλε δεν το ξεχωρίζεις από το μαύρο. Και μέσα σε αυτό το ζοφερό κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, πιστή και συνεπής στο ανελεύθερο – αυταρχικό της σχέδιο, καταθέτει σχέδιο νόμου για το σωφρονιστικό, με το οποίο περιορίζει σε βαθμό εξαφάνισης, τον απολύτως πετυχημένο θεσμό της άδειας στους κρατούμενους, ενώ οι αγροτικές φυλακές γίνονται άπιαστο όνειρο για το σύνολο των κρατουμένων. Και όλα αυτά, εν μέσω πανδημίας, με τους κρατούμενους να είναι ο ένας πάνω στον άλλο, με τα κρούσματα κορονοϊού να εμφανίζονται πλέον, και ουδείς από την Πολιτεία να δίνει, έστω και μια πρόχειρη απάντηση. Κι όμως, λύσεις για μια έντιμη, δίκαιη και γενναία αποσυμφόρηση υπάρχουν…

Όταν στην αρχή της πανδημίας ο πρωθυπουργός, αντιγράφοντας τον Γάλλο πρόεδρο, μίλησε για πόλεμο πίστευε άραγε στην βαρύτητα της λέξης ή ήταν άλλο ένα επικοινωνιακό σχήμα; Ποια ακριβώς ήταν η προετοιμασία της κοινωνίας για να νικήσει αυτό τον πόλεμο; Εντελώς συνειδητά η κυβέρνηση σπατάλησε τον χρόνο που κέρδισε η κοινωνία με το πρώτο lockdown. Έξι χαμένοι μήνες που απλά απέδειξαν ότι όσοι σήμερα σχεδιάζουν και αποφασίζουν για τη διαχείριση της πανδημίας δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται πιο μακριά από τα καθημερινά αδιέξοδα που ζει ένας πολίτης, που χρησιμοποιεί για παράδειγμα τα ΜΜΜ. Ο πόλεμος όμως είναι εδώ. Και σε αυτόν τον πόλεμο πρέπει να νικήσει η ζωή. Θα μπορούσα να κάνω κριτική στην κυβέρνηση που ακύρωσε πέρσι το καλοκαίρι έναν έτοιμο διαγωνισμό για 700 λεωφορεία. Αυτό δεν θα άλλαζε όμως το σημερινό αδιέξοδο. Χρειάζονται πράξεις. Αυτή τη στιγμή στην Αττική υπάρχουν 270 ακινητοποιημένα λεωφορεία και τρόλεϊ τα οποία με μικρές επισκευές μπορούν να μπουν ξανά σε κυκλοφορία. Όχι στο μακρινό μέλλον. Αύριο. Η κυβέρνηση πρέπει να δρομολογήσει τη χρήση τους. Και όχι μόνο αυτό. Να ακυρώσει τις αποσπάσεις οδηγών και μηχανικών σε βουλευτικά και υπουργικά γραφεία. Να βάλει ορατούς και μετρήσιμους στόχους για τη συχνότητα των δρομολογίων. Να προσλάβει άμεσα μέσα από την συγκρότηση διακομματικής επιτροπής και με κριτήρια ΑΣΕΠ οδηγούς για το σύνολο των ΜΜΜ της πρωτεύουσας. Στον πόλεμο, αν θες να κερδίσεις, δεν σπαταλάς τις δυνάμεις σου. Και κυρίως πράττεις. Αλλιώς, όπως η κυβέρνηση, επιπλήττεις τους πάντες γύρω σου, εκτός από τον εαυτό σου.

Εξορισμού κάθε αφεντικό συνθλίβει τους από κάτω: το φάσμα της διόγκωσης της ανεργίας χρησιμοποιείται για να νομιμοποιήσει τις πλέον αντιδραστικές πολιτικές ενώ από πουθενά δεν μπαίνει στο τραπέζι ένα αντιπαράδειγμα στον καπιταλισμό. Η –διεθνής– Αριστερά λουφάζει: αντί να επεξεργάζεται πολιτικές που θα περιορίζουν τα εκμεταλλευτικά κέρδη, –μείωση των ωρών εργασίας, 6ωρο ή 4ήμερο, με αύξηση και όχι μείωση των μισθών, νέες μορφές αποανάπτυξης, φιλικές στο περιβάλλον– γίνεται παρακολούθημα των καπιταλιστικών λογικών διαχείρισης. Μια οραματική πολιτική στο κατεξοχήν πεδίο της ταξικής σύγκρουσης εκλείπει, την ώρα ακριβώς που ο κόσμος της εργασίας βρίσκεται στη χειρότερη, μεταπολεμικά, κατάσταση.   Όποιος, από τη θέση του εργάτη, διεκδικεί να εισάγει την πολυπλοκότητα του όντως ανθρώπου στον καθημέριο βίο, διεκδικώντας παραπάνω από τα προσφερόμενα ή προστατεύοντας τα κεκτημένα, τιμωρείται. Από τους από πάνω αλλά και από τους ομόταξους: ο κοινωνικός αυτοματισμός κάνει τον παρία να παρακαλά να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα ή να κοιτά με μισό μάτι τον τολμητία που ανθίσταται στην επελαύνουσα εκμετάλλευση. Κι επειδή, ακολουθώντας τον Κανέτι, σημασία δεν έχει πόσο καινοφανής είναι μια ιδέα αλλά πόσο καινούργια γίνεται κάθε φορά εντός της ιστορικής συγκυρίας, ας (ξανα)μιλήσουμε για τα βασικά: για την ανελέητη εκμετάλλευση πρεκάριων και για προλετάριων και το χρόνο εργασίας σε συνδυασμό με την αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου, ως μόνου όντος που έχει επίγνωση του πεπερασμένου του επί της γης, την επίγνωση δηλαδή του θανάτου του.

Δεν πρέπει, λοιπόν, να προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι οι διαφορετικές απόψεις στα θέματα αυτά μπορούν να αποκτήσουν κυρίαρχη σημασία ούτε το γεγονός ότι συχνά διχάζουν οριζόντια το πολιτικό σύστημα και τα κόμματα. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια νέα καμπή των ελληνοτουρκικών και αυτό είναι λογικό να εξάπτει τα πνεύματα, αλλά είναι εκτός λογικής να συσκοτίζει την πραγματικότητα σε τέτοιον βαθμό ώστε να μην μπορούμε να δούμε ότι πρόκειται για μια τελείως διαφορετική συνθήκη, καθώς ούτε η Ελλάδα ούτε -κυρίως- η Τουρκία ούτε το διεθνές περιβάλλον και οι "υπερδυνάμεις" είναι αυτό που ήταν μέχρι πριν από δέκα - είκοσι χρόνια. Συνεπώς τα τελευταία που θα έπρεπε να επικαλούμαστε είναι η παγωμένη εικόνα και τα αναλυτικά εργαλεία του παρελθόντος (π.χ. ρόλος ΗΠΑ και ΝΑΤΟ) και το "ένδοξο παρελθόν" της εξασφαλισμένης ισορροπίας 7 προς 10. Αν μείνουμε σε αυτά, θα βρεθούμε προ εκπλήξεων και νέου διχασμού.

Η Αριστερά επέδειξε στάση ευθύνης. Πράγματι. Η άρρητη συμφωνία όμως ότι κάθε φορά που η κυβέρνηση της ΝΔ τα κάνει μπάχαλο μπορεί να πηγαίνει σε lockdown, αντί να αλλάζει πολιτική, δεν είναι πράξη υπευθυνότητας. Και επειδή αυτός ο φαύλος κύκλος πρέπει να σπάσει, η Αριστερά θα έπρεπε να υποστηρίξει ότι η προστασία της υγείας ενός μέρους του πληθυσμού δεν μπορεί να ισοδυναμεί με την εξουθένωση της υπόλοιπης κοινωνίας ή με την εξαφάνιση του δημοσίου χώρου, ότι η προστασία της υγείας δεν επιτρέπει την καταστροφή κανενός άλλου αγαθού, ότι η υγεία δεν προστατεύεται καν αν δεν προστατεύονται οι προϋποθέσεις της (εισοδήματα και δημόσιοι χώροι συναναστροφής και δραστηριότητας), ότι η γυμνή ζωή είναι απεχθής, ότι αν υποβαθμιστεί η εργασία, η δημοκρατία, η ψυχική υγεία, κ.λπ, αυτό δεν γυρίζει πίσω (όπως συμβαίνει ακριβώς και με τη γυμνή ζωή), ότι το lockdown είναι κόκκινη γραμμή. Ότι πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της η Πολιτεία, κάνοντας ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό και όχι δημιουργώντας μεγαλύτερα προβλήματα στο κοινωνικό σώμα από αυτά που προσπαθεί να λύσει. Ότι το «ασθενήν έχομεν, στο γύψο τον εβάλαμεν» δεν θα ξαναεφαρμοστεί ποτέ. Κι αν, όμως, δεν μένει τίποτε άλλο από το lockdown; Τότε να παραιτηθούν αυτοί που δεν μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο από το να κατεβάζουν ρολά στην κοινωνία και να της επιφέρουν ανεπανόρθωτα πλήγματα. Αυτό πρέπει να ζητάει η Αριστερά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο: παραίτηση. Δεν είναι πολιτικοποίηση ενός υγειονομικού προβλήματος, ούτε ασέβεια προς τους πιο ευάλωτους. Είναι αναγνώριση ότι το lockdown (και η κοινωνικο-οικονομική δυστυχία που επιφέρει) δεν είναι μοιραίο, είναι απόδειξη οικτρής αποτυχίας της κάθε κυβέρνησης που το χρησιμοποιεί (ειδικά όταν το κάνει επανειλημμένα). Και η κοινωνία δεν αντέχει ένα φάρμακο χειρότερο από την ασθένεια για δεύτερη φορά μέσα σε δέκα χρόνια.