Macro

Από τα παραπάνω προκύπτει ένα απλό ερώτημα: Ποια πρέπει να είναι η απάντηση της Αριστεράς σε αυτήν την σχεδιασμένη έλλειψη σχεδίου της κυβέρνησης; Ή αλλιώς πως θα συγκροτηθεί ένα κοινωνικό μπλοκ δυνάμεων που στη βάση του δεν θα έχει την εξυπηρέτηση μικροσυμφερόντων, αλλά ένα ηγεμονικό σχέδιο για την επόμενη μέρα που θα περιλαμβάνει την μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία; Βαδίζουμε σε αχαρτογράφητα νερά. Η διάρκεια και η ένταση της πανδημίας δεν επιτρέπουν μεγάλη αισιοδοξία για την οικονομία της επόμενης μέρας. Οι νεότεροι και οι νεότερες είναι αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα στην οποία κυριαρχούν η ανεργία και η επισφάλεια ενώ οι προοπτικές, ακόμη και αν έχουν εργασία, είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Ταυτόχρονα, το ιδιωτικό χρέος αποτελεί δαμόκλειο σπάθη για χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ η κλιματική κρίση δεν φαίνεται να είναι στις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Αντίθετα αυτό που βλέπουμε είναι ότι, μεσούσης της πανδημίας, η κυβέρνηση κάνει επίθεση στα εργασιακά δικαιώματα, ενισχύει τις μεγάλες επιχειρήσεις απέναντι στις μικρές, αρνείται κάθε χωροταξικό σχεδιασμό για την ενέργεια και ασχολείται περισσότερο με ρουσφέτια και τακτοποιήσεις παρά με ένα πραγματικό σχέδιο για την βιώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον ανάπτυξη.  Σε αυτό το πλαίσιο η αριστερά οφείλει να είναι ξεκάθαρη στο ποιοι είναι οι στόχοι της για την αντιμετώπιση της υγειονομικής, της οικονομικής και της περιβαλλοντικής κρίσης. Έχει χρέος να οικοδομήσει κοινωνικές αλλά και πολιτικές συμμαχίες και να απευθυνθεί στις ομάδες που η ΝΔ έχει περιθωριοποιήσει και να το κάνει με σαφώς καθορισμένες προτεραιότητες. Με άλλα λόγια, για την Αριστερά η τακτική του μη σχεδίου που ακολουθεί η ΝΔ δεν μπορεί να είναι επιλογή. Γιατί η έλλειψη κανόνων ευνοεί τους ισχυρούς και η Αριστερά υπάρχει για να ενισχύει τους αδύναμους. Και η Ιστορία όλου το κόσμου μας έχει διδάξει ότι αυτά είναι ασυμβίβαστα.

Γιατί τόσο μένος από μερικούς μετά από τόσα χρόνια; Διότι στα χρόνια που μεσολάβησαν, διαψεύστηκαν όλες οι εκτιμήσεις και οι προβλέψεις τους. Οι «Μπανιάδες» δεν αποδείχθηκαν πρόβλημα. Έγιναν αναπόσπαστο μέρος μιας λύσης που έφερε την Αριστερά από τη γωνία στην κυβέρνηση. Και σήμερα, παρά τον αδυσώπητο πόλεμο, τη διατηρεί στη θέση τής αξιωματικής αντιπολίτευσης, της δυνάμει αυριανής κυβέρνησης, όπως οι αντίπαλοί της ομολογούν. Και όλα αυτά χωρίς να διαγράψουν το παρελθόν τους, αλλά με την απόφαση να το συναρμόσουν με το μέλλον της Αριστεράς. Αντίθετα, όσοι νωρίς γοητεύτηκαν από εκσυγχρονιστικά συνθήματα που κήρυσσαν το τέλος της Αριστεράς και βιάστηκαν, με ή χωρίς προσχήματα, να την εγκαταλείψουν, βρέθηκαν γρήγορα στο τέλμα τής πιο αναχρονιστικής συνύπαρξης της ιδεολογικής παράδοσης στον νεοφιλελευθερισμό και της πρακτικής συνθηκολόγησης με τη διαφθορά. Υπάρχουν κι άλλοι, που για πολύ πιο πρακτικούς λόγους, έκριναν ότι, χωρίς προοπτική εξουσίας, δεν έχει νόημα να ασχολούνται πια με την Αριστερά, παρά μόνο ασκώντας της ανελέητη, καθημερινή, εργολαβική και στρεβλωτική ακόμα πολεμική. Αυτό που τελικά τους στοιχειώνει, είναι ο ναρκισσισμός τους. Δεν τους αφήνει να δεχτούν ότι έπεσαν έξω στις προβλέψεις τους. Γι’ αυτό είναι αποφασισμένοι και καταδικασμένοι να μην αξιωθούν τη χάρη του αναστοχασμού, αλλά να σπρώχνουν σαν άδειο τενεκεδάκι στο μέλλον τις διαψεύσεις τού παρελθόντος τους. Τους κυνηγάει το φάντασμα της βεβαιότητάς τους που δεν επαληθεύτηκε.

Η δίκη διεξήχθη κάτω από απαράδεκτες συνθήκες στις φυλακές Κορυδαλλού, όπου οι αστυνομικές δυνάμεις είχαν αναδειχθεί σε κυρίαρχους της διαδικασίας (με ευθύνη της Προέδρου και του Δικαστηρίου, που απεμπόλησαν το δικαίωμα τους διεύθυνσης της διαδικασίας και επιβολής της τάξης) και επιτέθηκαν με βία σε διακοπή της δίκης στους κατηγορούμενους, την ώρα, που αυτοί συνομιλούσαν με τους δικηγόρους τους. Το δικαστήριο απέρριψε όλες τις ενστάσεις, αυτοτελείς ισχυρισμούς και ελαφρυντικά, που πρότεινε η υπεράσπιση, ακόμα και αυτό της μετεφηβικής ηλικίας, και συλλήβδην καταδίκασε σε 537 χρόνια κάθειρξης, συνολικά, τους κατηγορούμενους, αποδίδοντας σε όλους τις ίδιες ακριβώς κατηγορίες - ένταξη σε τρομοκρατική οργάνωση, παρά το γεγονός, ότι ένας εκ των κατηγορουμένων, είχε αναλάβει αποκλειστικά την ευθύνη της μεταφοράς προς φύλαξη μιας τσάντας με όπλα, που βρέθηκε στον πάτο ενός βόθρου της κατοικίας στα Σεπόλια. Ίδιες ακριβώς καταδίκες, για όλους τους κατηγορούμενους, με τα ίδια αποδεικτικά στοιχεία. Όλοι για όλα. Μία καταδίκη για ένταξη σε τρομοκρατική οργάνωση, σε χρόνο όμως, που οι κατηγορούμενοι ήταν προφυλακισμένοι στις ελληνικές φυλακές! Μία καταδίκη για ένταξη σε τρομοκρατική οργάνωση, το DHKP-C, που όμως δρα σε άλλη χώρα, όπως παραδέχθηκε και ο μάρτυρας κατηγορίας αξιωματικός της αντιτρομοκρατικής. Μία καταδίκη σε ποινές κατά πολύ μεγαλύτερες, απ΄ ότι επιβλήθηκαν στον Μιχαλολιάκο, ως διευθύνοντα της ΧΑ και των υπολοίπων χρυσαυγιτών ως μελών. Μία καταδίκη στη βάση της συλλογικής ευθύνης, που εναρμονίσθηκε πλήρως με τη δίωξη, που εξυπηρέτησε πολιτικές σκοπιμότητες της τότε συγκυρίας, σε αντίθεση με όλες τις άλλες προηγούμενες αποφάσεις. Μία καταδίκη, που σηματοδοτεί πλέον, και σε επίπεδο εφαρμοσμένης απονομής δικαίου, την πλήρη και ολοσχερή μεταστροφή του ελληνικού κράτους, στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και τις σχέσεις με την Τουρκία, παρά τις προσχηματικές κορώνες, που εξαπολύονται εκατέρωθεν. Η μάχη θα συνεχισθεί στο Εφετείο. Είναι ένας αγώνας αντοχών, αλλά και ευπρέπειας. Όχι μόνον για τους κατηγορούμενους και τους υπερασπιστές τους, αλλά και για το σύνολο του αλληλέγγυου κινήματος. Γιατί τέτοιες και τέτοιου τύπου καταδίκες στόχο πάντα έχουν το ίδιο το κίνημα και όλες/όλους όσους αντιστέκονται.

Αλήθεια στη δική σας εκδοχή του καπιταλισμού, στο δικό σας αξιακό πλαίσιο υπάρχει κάποια περιοχή της κοινωνικής πολιτικής ζωής που  να είναι προστατευμένη από τις αγοραίες αξίες, τις αξίες του management; Ο καπιταλισμός είναι παρασιτικός σε δομές που έχουν άλλες αξίες και προωθούνε την εμπιστοσύνη και την συνεργασία που τις χρειάζεται ακόμα και ο ίδιος ο καπιταλισμός. Έχετε καταλάβει ότι το πανεπιστήμιο παράγει γνώση για τον δημόσιο και τον  ιδιωτικό τομέα με πολλούς τρόπους, και με πολλούς έμμεσους τρόπους; Ότι μπορεί μια έρευνα που αρχικά δεν έχει καμία σχέση με την πληροφορική να παράξει αποτελέσματα που θα ναι επαναστατικά για τον κλάδο των υπολογιστών; Έχετε καταλάβει ότι η δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου έχει αδρανοποιηθεί από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές; Είπατε ότι η Ευρώπη θέλει περισσότερη κατάρτιση και όχι περισσότερους φοιτητές στα πανεπιστήμια. Αλλά όπως σας επισήμανε και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ κάνατε διπλό λάθος. Πρώτον η Ευρώπη θέλει περισσότερους νέους με πανεπιστημιακή μόρφωση και δεύτερον μιλάτε εσείς  που ήσασταν από τα πρώτα πράγματα που κάνατε ήταν να καταργήσετε τα διετή προγράμματα κατάρτισης στα πανεπιστήμια για τα παιδιά των ΕΠΑΛ που θέσπισε ο ΣΥΡΙΖΑ. Η κυρία Υπουργός με ρώτησε να της πως για το σύστημα στα Βρετανικά πανεπιστήμια που έχω σπουδάσει. Θέλω λοιπόν να της πω ότι στα Βρετανικά πανεπιστήμια δεν μένουν άδειες θέσεις, υπάρχει και δεύτερος και τρίτος γύρος κάλυψης τους, λέγεται clearing σε περίπτωση που θελήσει να του γκουγκλάρει. Και με αυτόν τον τρόπο και ο Διονύσης και η Ελένη θα περνούσαν στις σχολές τους. Στο σύστημα που επιχειρείτε να εισάγετε απλώς θα μείνουν άδειες θέσεις. Μιλάτε για αυτονομία, αποκέντρωση και από-γραφειοκρατικοποίηση. Και εμείς είμαστε με τη μείωση της γραφειοκρατίας και της αποκέντρωσης και κάνουμε πράγματα για αυτό αλλά όχι αυτό που εννοείτε εσείς ότι ο διευθυντής σε ένα σχολείο στις ακριβές γειτονιές θα μπορεί να βρει χρήματα και ένας στις λαϊκές ή στις μεσαίες δεν θα μπορεί. Αυτό το σύστημα των διευθυντών που πάτε να περάσετε που ο κ. Μητσοτάκης είπε ότι το κάνουν όλοι, έχει φέρει κοινωνική κινητικότητα; Στην Αμερική όπου εφαρμόζεται το σύστημα αυτό, που δεν είναι ευρωπαϊκό, είναι πολύ πιο δύσκολο τα παιδιά να ανέβουν στην κοινωνική σκάλα. Για την αξιολόγηση μας ζητάει ο κ. Μητσοτάκης να πάρουμε θέση ναι ή όχι τη στιγμή που φέρνετε μια συγκεκριμένη αξιολόγηση με ατομική αξιολόγηση. Και είναι εντυπωσιακό ότι πιστεύετε ότι η επιμόρφωση είναι τιμωρία στο πλαίσιο της αξιολόγησης. Όλα τα κάνετε μόνοι σας. Χωρίς συζήτηση, χωρίς διαβούλευση με κανέναν φορέα. Δεν μπορεί να συνεχίζετε να απαξιώνετε το Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Εμείς πιστεύουμε σε ένα σχολείο και ένα πανεπιστήμιο που είναι ένα δημοκρατικό κοινωνικό συλλογικό εγχείρημα.

Από την κυβέρνηση και την αξιωματική αντιπολίτευση, σχεδόν σε καθημερινή βάση, εξαπολύεται εκατέρωθεν η κατηγορία πως ο αντίπαλος «διχάζει» τον ελληνικό λαό ως προς την εφαρμογή του εμβολιασμού. Υπάρχει όντως ένας διχασμός, μεταξύ υπέρμαχων του εμβολιασμού και αντιεμβολιαστών, τον οποίο όμως δεν τον έχει επιδιώξει καμία από τις μείζονες πολιτικές παρατάξεις, διότι απλούστατα δεν τις συμφέρει. Ούτε τη μεν ούτε τη δε. Τη μεν Δεξιά δεν την συμφέρει εκλογικά να έχει απέναντί της έναν κόσμο που θα τον υποχρεώσει να εμβολιαστεί χωρίς να το θέλει. Για τη δε Αριστερά θα ήταν ολέθριο σφάλμα να συμβάλει στη μετατόπιση του πολιτικού διακυβεύματος από τις κρίσιμες κοινωνικο-ταξικές διαμάχες στο δίπολο εμβολιασμός/αντιεμβολιασμός. Είναι ίσως η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία που δημιουργείται ένα κυρίαρχο ιδεολόγημα που δεν εξυπηρετεί καμία σοβαρή κοινωνική ή πολιτική δύναμη. Η ελληνική κοινωνία -όπως και άλλες, υποθέτω- έχει αυτοπαγιδευτεί σε μια αδιέξοδη διαμάχη για το ποιος είναι «ψεκασμένος» και ποιος είναι ο υπηρέτης του συστήματος. Επιμένω ότι είναι από τις περιπτώσεις όπου η Αριστερά, ως η πιο ώριμη εκδοχή του Διαφωτισμού, πρέπει να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Να εξηγήσει στον κόσμο ότι η εγκληματική ανευθυνότητα των εμπορευματικών χρήσεων της επιστήμης από τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό δεν πρέπει επ’ ουδενί να μας οδηγήσει στην απώλεια της εμπιστοσύνης στον επιστημονικό λόγο εν γένει. Ισως είναι μια ευκαιρία για την Αριστερά να ανακτήσει την εμπιστοσύνη του κόσμου και προς την ίδια.

Το "προεδρικό πραξικόπημα" στην Τυνησία, όπου την Κυριακή ο αρχηγός του κράτους Κάις Σαγιέντ απέπεμψε τον πρωθυπουργό Χισάμ αλ Μασίσι, ανέστειλε για 30 ημέρες τις εργασίες του κοινοβουλίου, ανέλαβε αυτοπροσώπως καθήκοντα γενικού εισαγγελέα και στέρησε τους βουλευτές από την ασυλία τους, μπορεί να ιδωθεί από πολλές οπτικές γωνίες. Μπορεί έτσι να θεωρηθεί ως άλλη μία περίπτωση όπου η δημοκρατική ομαλότητα πέφτει θύμα της πανδημίας, όπως συνέβη και σε άλλες χώρες όπου η αδυναμία αντιμετώπισης του κορονοϊού εκτόξευσε την λαϊκή δυσαρέσκεια, με αποτέλεσμα την πολιτειακή ανατροπή, όπως λ.χ. στην Αϊτή. Και πράγματι, η Τυνησία δοκιμάζεται από την πανδημία όσο καμία άλλη χώρα της Αφρικής, ενώ το γεγονός ότι η οικονομία της εξαρτάται από τον τουρισμό παρόξυνε προϋπάρχοντα προβλήματα, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιαστούν το τελευταίο διάστημα οι διαδηλώσεις εναντίον του κυβερνώντος ισλαμιστικού κόμματος Ενάχντα. Μπορεί επίσης να διαβαστεί ως κλασικό παράδειγμα της πολιτικής οπισθοδρόμησης που βιώνουν χώρες οι οποίες μετεωρίζονται στα όρια της χρεωκοπίας, καθώς η Τυνησία διαπραγματεύεται το τελευταίο διάστημα την προσφυγή της στο ΔΝΤ, ωστόσο οι όροι που την συνοδεύουν, με πρώτες τις περικοπές κοινωνικών δαπανών συναντούσαν αντιστάσεις στο (εν αναστολή πλέον) κοινοβούλιο.

Τη στιγμή που ο ΣΥΡΙΖΑ εργάζεται για τη δημιουργία του πολιτικού κλίματος που θα μπορούσε να οδηγήσει στη συγκρότηση μιας «προοδευτικής κυβέρνησης», είναι δυνατόν να μην κάνει καμία αναφορά στην αντι–λιτότητα; Ποια ακριβώς θα είναι η προγραμματική βάση αυτής της «προοδευτικής κυβέρνησης», τη στιγμή που η χώρα βουλιάζει οικονομικά και πάλι; Πώς είναι δυνατόν ο ΣΥΡΙΖΑ να επιδιώξει να ανασυστήσει την κοινωνικοπολιτική συμμαχία που τον έφερε στην εξουσία, χωρίς την παραμικρή αναφορά στην πρόσφατη ιστορία της; Θα πει «πάμε όλοι/ες μαζί», λες και δεν πήγαμε όλοι/ες μαζί πριν λίγα χρόνια; Γιατί να ξαναπάμε; Τι άλλαξε και δεν θα ξανακάνει κωλοτούμπα ο ΣΥΡΙΖΑ; Πρέπει ο Τσίπρας να το εξηγήσει αυτό: «Παλέψαμε ενάντια στην τρόικα εξωτερικού και εσωτερικού για την προοπτική του ελληνικού λαού. Ο συσχετισμός εκείνης της περιόδου μας υποχρέωσε σε τακτική υποχώρηση. Συνεχίσαμε τον αγώνα και τώρα, εκτός μνημονίων πλέον, παλεύουμε από καλύτερες θέσεις. Δεν θα επιτρέψουμε στον κ. Μητσοτάκη να μας γυρίσει πίσω στη νεοφιλελεύθερη λιτότητα και την εργασιακή ζούγκλα. Όλοι μαζί θα αποτρέψουμε τη δημιουργία μιας κοινωνίας φτωχών που υπηρετούν πλούσιους. Η σαπουνόπερα του Μητσοτάκη δεν κάνει για την Ελλάδα, κάνει για τον τρίτο κόσμο». Κι έπειτα, δεν υπάρχει πιο ισχυρό μέσο οικοδόμησης μιας συμμαχίας με κόμματα, σωματεία και κινηματικές οργανώσεις από τις κοινές μνήμες κοινών αγώνων. Ούτε είναι δυνατόν να γίνεται επίκληση στην ενότητα εναντίον του κοινού εχθρού, αλλά αυτός να μην φιλοτεχνείται με εικόνες από τη δεκαετία του 2010, αλλά με εικόνες περασμένων δεκαετιών.

Το πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας στις γυναίκες (21,3% έναντι 13,7% στους άνδρες) που φθάνει στις νεαρές γυναίκες 15-24 ετών στο δυσθεώρητο 49%, δείχνουν ότι το πρόβλημα της ανεργίας στη χώρα έχει κατεξοχήν γυναικείο πρόσημο και αναμένεται να μετεξελιχθεί σε εκρηκτικό, ακόμα περισσότερο που το τέταρτο κύμα της πανδημίας έχει μόλις ξεκινήσει και η οικονομία ξαναμπαίνει σε φάση αβεβαιότητας. Η μείωση της γυναικείας ανεργίας αποτελεί συνεπώς πολιτική προτεραιότητα για την «επόμενη μέρα» που αργεί. Τέλος, πέραν της συμβολής της απλήρωτης οικιακής εργασίας φροντίδας, η πανδημία έχει αναδείξει τον αναντικατάστατο ρόλο του κοινωνικού κράτους στην κοινωνική αναπαραγωγή, όπως και στην ισότιμη ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας. Οι γυναίκες κρατούν στα χέρια τους την κοινωνική αναπαραγωγή, εφόσον αποτελούν την πλειονότητα των εργαζομένων στο δημόσιο σύστημα υγείας, το σύστημα κοινωνικής φροντίδας, το δημόσιο σχολείο και τις «βασικές υπηρεσίες» που παρέμειναν ανοιχτές κατά τη διάρκεια των λοκντάουν. Η μεγάλη πρόκληση είναι η διατήρηση και ενίσχυση του κοινωνικού κράτους για την εξασφάλιση ενός καθολικού δικαιώματος στη φροντίδα. Προϋπόθεση είναι η αποφυγή της επανάληψης ενός νέου κύκλου λιτότητας μετά το τέλος της πανδημικής κρίσης, όπως συνέβη μετά την αρχική ύφεση της κρίσης του 2008.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η συγκεκριμένη κάστα ανθρώπων που μας κυβερνά, απεχθάνεται το δημόσιο πανεπιστήμιο. Και τα αίτια αυτής της απέχθειας, πέραν της αλλεργίας για τα λαϊκά στρώματα, θα πρέπει να αναζητηθούν –όσο και αν ακουστεί κλισέ– στην ιδεολογία της Δεξιάς σε σχέση με τον περιορισμό της κοινωνικής κινητικότητας και τα κοινωνικά στεγανά. Η πρόθεση και η αντίληψή τους για σχολεία πολλών ταχυτήτων, καθώς και η «σφαγή» εισακτέων που γίνεται αυτές τις μέρες, δεν είναι τίποτα άλλο από την ακραία απόληξη της δεξιάς ιδεοληψίας περί ψευδώνυμης αριστείας. Μεγαλωμένοι, οι περισσότεροι, σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, με το μέλλον τους προδιαγεγραμμένο, που ούτε είχαν, ούτε ήθελαν ποτέ να έχουν σχέση με τα παιδιά των δημόσιων σχολείων, που δεν σέβονται τη φοβερή αυτή δοκιμασία των πανελλαδικών εξετάσεων, η οποία περιλαμβάνει όλη την οικογένεια, δεν αισθάνονται την παραμικρή τύψη για τον αποκλεισμό του σχεδόν 1/3 όσων έδωσαν εξετάσεις, καθώς με βάση τη θεώρησή τους, «δεν μπορούν και δεν πρέπει να πάνε όλοι στο πανεπιστήμιο». Εμμονικά ιδεοληπτικοί, μεθοδεύουν ένα οπισθοδρομικό και αναχρονιστικό δημόσιο σχολείο, με εξοβελισμένα μαθήματα όπως αυτά της Κοινωνιολογίας και της Καλλιτεχνικής Παιδείας, αποδεικνύοντας το πώς αντιλαμβάνονται τον αταξικό (όπως θα έπρεπε να είναι) χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Η σύγχρονη Αριστερά έχει την ευθύνη να περιγράψει ένα σχολείο κι ένα πανεπιστήμιο που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας. Όχι στο οικονομίστικο επίπεδο ή στο επίπεδο μιας επίπλαστης «ανάπτυξης», αλλά στο πλαίσιο μιας απελευθερωτικής διαδικασίας. Τα θολά ιδεολογήματα και τα αμφίσημα της «οικονομίας της γνώσης» δεν εξυπηρετούν αυτή την προοπτική. Και σίγουρα δεν αφήνουν το περιθώριο να προτεραιοποιηθούν τα κεφαλαιώδη της εκπαίδευσης, της έρευνας, της δίκαιης ανάπτυξης, της προσωπικής και συλλογικής ευτυχίας.

Εντάξει, ρε παιδιά, τόσους άσχετους έκοψε η Κεραμέως από τα πανεπιστήμια, κόπηκαν και μερικοί με 20.000 μόρια. Θα το κάνουμε ζήτημα τώρα; Συμβαίνουν αυτά στις γενοκτονίες. Όπως είπε και η υπουργός, δεν μπορεί όποιος γράφει 20.000 μόρια να μπαίνει στο πανεπιστήμιο, ας πάνε σε κανένα ΙΕΚ. Λύσεις υπάρχουν. Ή ας πάνε στην Αρχιτεκτονική Φλώρινας. Κάποιο σαλέ θα βρούνε στο AirBNB για να μείνουν. Αλλά, αντί για θετικές προτάσεις, γκρινιάζουν που εξετάστηκαν στο σχέδιο, ενώ δεν το διδάσκονται στο σχολείο. Λες και διδάσκονται τίποτα στο σχολείο τα τελευταία δύο χρόνια. Όλα στο πιάτο τα θέλουν οι νέοι σήμερα. Καλά, φροντιστήρια δεν έχετε στη γειτονιά σας; Αφρικανοί είστε;