Αναδημοσιεύσεις

Στις μέρες μας μόλις τα τελευταία χρόνια καθιερώνεται σιγά - σιγά να γίνονται εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της Αθήνας, οι οποίες βέβαια δεν υποκαθιστούν τον επίσημο εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Εύλογα η 28η Οκτωβρίου κατέχει κεντρική θέση στην εθνική αφήγηση και μνήμη, ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τούτο: η μνήμη των χρόνων 1940-1944 (του ελληνοιταλικού πολέμου, της Κατοχής και της Αντίστασης) καθορίστηκε από τις μετέπειτα εξελίξεις. Με άλλα λόγια, ο Εμφύλιος πόλεμος αποτέλεσε το «φίλτρο» μέσα από το οποίο διαμορφώθηκε η μνήμη τόσο του πολέμου όσο και της Κατοχής. Εάν δεν είχε μεσολαβήσει ο Εμφύλιος, ίσως να είχαν εγγραφεί στην εθνική αφήγηση και μνήμη και άλλες ημερομηνίες - γεγονότα των χρόνων 1940-1944 ως εξίσου σημαντικά με την 28η Οκτωβρίου.

“Όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό δεν πρέπει να μιλάει και για τον φασισμό”, η Κεραμέως, ακολουθώντας, προφανώς εν αγνοία της, τη ρήση του Μαξ Χορκχχάιμερ παρακάμπτει το αντιφασιστικό μήνυμα της 28ης Οκτωβρίου. Αν παραδεχτούμε πως “ολοκληρωτικό καθεστώς δεν είναι παρά το προηγούμενο αστικό χωρίς τις αναστολές του” και αν συνυπολογίσουμε πως στη σύγχρονή μας δεξιά ενσωματώνεται κομμάτι της “σοβαρής” Χρυσής Αυγής, το μήνυμα της υπ. Παιδείας γίνεται περισσότερο κατανοητό. Το κοινό της μεγαλωμένης παράταξης τέτοια θέλει να ακούει. Λόγια στρογγυλεμένα και πετσοκομμένα, με συγκεκριμένο ιδεολογικό φορτίο, εκείνο του ιστορικού αναθεωρητισμού. Από κοντά οι οργανικοί -ο θεός να τους κάνει- διανοούμενοι του συστήματος: Θεοδωρόπουλος, Μουμτζής και άλλοι διάφοροι, διαφορετικών ποιοτικών διαβαθμίσεων, καλλιεργούν τον σπερματικό λόγο μιας νέας ορθοδοξίας που επιτρέπει, αν δεν προτρέπει, σε όλα τα λουλούδια της ακροδεξιάς να ανθίσουν, έστω παρασιτικά.  Εδώ, στη διάχυση του ιδεολογικού δηλητηρίου, βρίσκεται στο μείζον πρόβλημα της εποχής: πάνω, ίσως, και από τα αντιδραστικά νομοσχέδια που περνούν από τη Βουλή, πάνω και από τις αντεργατικές ρυθμίσεις, πάνω και από τις ενισχύσεις στις “ιδιωτικές πρωτοβουλίες”, βρίσκεται η προσπάθεια να διασυρθεί η κοινωνία προς τη χειρότερη, μεταπολιτευτικά, συντηρητικοποίηση. Διότι οι νόμοι και οι ρυθμίσεις αλλάζουν. Η μαυρίλα όμως της λησμονιάς, η απανθρωποποίηση που επιφέρει η, τάχατε τεχνική, παράλειψη της ναζιστικής θηριωδίας είναι η νέα πολιτική ορθότητα, μια νέα κανονικότητα, στην οποία ο λαός οφείλει να εθιστεί. Ο δυτικός κόσμος αλλάζει επί τα χείρω. Οι ‘Ελληνες της “αριστείας” είναι ένα τυπικό δείγμα ενός νέου πολιτικού προτύπου που απέναντι του οφείλει να σταθεί, με κάθε τρόπο, η αριστερά. Για χάρη της ελπίδας εκείνων που δεν ελπίζουν πια, για χάρη της ελπίδας των ηττημένων.

[Αναφορικά με το "αναπτυξιακό" νομοσχέδιο] είναι μοναδική η βοήθεια των ΜΜΕ για να «περάσουν» όλα σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Αυτή η εικόνα του Τύπου δεν έχει προηγούμενο. Παρά τις προκλητικές του διατάξεις δεν γράφεται σχεδόν τίποτε. Ακόμη και για μία μόνο τέτοια διάταξη, επί ΣΥΡΙΖΑ θα ξεσηκώνονταν οι πάντες. Ωστόσο, η υπερ-δόση στα ζητήματα προπαγάνδας τις πιο πολλές φορές δρα αντίστροφα. Ανεξάρτητα, όμως, απ’ αυτό οι πολιτικές συνέπειες αυτού του νομοσχεδίου ίσως αποδειχθούν καθοριστικές για την κυβέρνηση, τις σχέσεις της με την αντιπολίτευση και τις κοινωνικές οργανώσεις. Το επισήμανε αυτό ο Αλέξης Τσίπρας στην παρέμβασή του αξιολογώντας ταυτόχρονα ότι, ιδιαίτερα στα εργασιακά, η αντιπολίτευση από το ΚΙΝΑΛ και προς τ’ αριστερά συνέπεσαν στην κριτική τους στους νοσταλγούς του ΔΝΤ, όπως είπε. Το, άμεσο, μέλλον θα δείξει αν η κυβέρνηση της δεξιάς υπερέβη το όριο αντοχής της κοινωνίας μ’ αυτό το νομοσχέδιο. Αν αποδειχθεί σημείο πολιτικής καμπής. «Το νομοσχέδιο αυτό θα μείνει στην ιστορία και για έναν ακόμη λόγο διότι είναι το σημείο τομής, το σημείο όπου κλείνει ο κύκλος της περιόδου χάριτος για την κυβέρνησή σας. Τόσο στον λαό όσο, πιστεύω, και στις πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Από μας τουλάχιστον τέλειωσαν οι ευγένειες» σημείωσε. Συγχρόνως, δεσμεύθηκε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι κοντά στους πολίτες για να στηρίζει την προσπάθεια «ώστε σύντομα ο τόπος να βγει απ’ αυτό τον εφιάλτη».

Παράδειγμα, η άρση της ισχύος της συλλογικής σύμβασης σε επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες. Τόσο γενικά και αόριστα και τόσο στην κρίση του υπουργού Εργοδοσίας, που η κατάργηση ουσιαστικά των συλλογικών συμβάσεων είναι το επόμενο βήμα. Αυτό, βέβαια, θα εξαρτάται από τη γνώμη των… εργαζομένων. Αλλά τι άλλο θα έχει να επιλέξει ένας εργαζόμενος που έχει να διαλέξει ανάμεσα στην ανεργία και τη μείωση της αμοιβής του; Τίποτε περισσότερο από το να βοηθήσει την επιχείρηση και να άρει το εμπόδιο της «πλεονεξίας» του, που μπορεί να τον κάνει να ζητάει για αμοιβή όσα του χρειάζονται για να επιβιώσει. Κι αφού το κάνουν κι αυτό για χάρη του εργαζόμενου, γιατί δεν σκέφτηκαν το πολύ απλό και δίκαιο: να μετέχουν στη διεύθυνση οι εργαζόμενοι και, όταν με το καλό ξεπεραστούν οι «οικονομικές δυσχέρειες» και επιστρέψουν τα κέρδη, να έχουν ισότιμο μερίδιο σ’ αυτά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιου είδους μέτρα υπήρχαν στον πυρήνα των μνημονίων με στόχο την εσωτερική υποτίμηση. Αλλά και χωρίς τα μνημόνια η ΝΔ επιμένει. Δεν τους είχε ξεφύγει, όταν έλεγαν ότι τα μνημόνια θα έπρεπε να τα είχαμε επινοήσει εμείς, αν δεν μας είχαν επιβληθεί. Τα επανεφευρίσκουν.

Η συντήρηση των εθνικών μύθων και ταμπού, η άρνηση να αντιμετωπίσει κανείς με ειλικρίνεια τη σκοτεινή πλευρά της δικής του ιστορίας στο όνομα της «εθνικής συνοχής» και της «επούλωσης των πληγών» επιτείνουν τον ιστορικό αναλφαβητισμό ιδιαίτερα της νέας γενιάς. Η Ξένια Ελευθερίου γράφει χαρακτηριστικά: «Η κοινωνία μας χαρακτηρίζεται από ποικίλες αντιφάσεις συγκρούσεις και προβλήματα, γι’ αυτό το λόγο διεθνείς οργανισμοί και ερευνητές επισημαίνουν την ανάγκη να αλλάξει η διδασκαλία της Ιστορίας, έτσι ώστε να μπορούν οι μαθητές-τριες να διαχειρίζονται θέματα συγκρουσιακά, τραυματικά και επίμαχα. Τα συγκρουσιακά θέματα πρέπει να συμπεριληφθούν στη διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας, λόγω της χρησιμότητάς τους στη διαμόρφωση των μελλοντικών πολιτών που καλούνται να ζήσουν σε έναν πολύπλοκο κόσμο. Η διδασκαλία της Ιστορίας στην Ελλάδα πρέπει, λοιπόν, να σταματήσει να χαρακτηρίζεται από εθνοκεντρικά και μονολιθικά στοιχεία που υπηρετούν την κυρίαρχη ιδεολογία και αποσκοπούν στη λεγόμενη εθνοπολιτισμική ομοιογένεια και να συνδεθεί με τη δημοκρατική εκπαίδευση και την πολιτική αγωγή.»

Τι απομένει; Η προσπάθεια να «εκσυγχρονιστεί» το νόημα των επετείων, να συσχετιστεί με το παρόν έστω και με «συλλογισμούς» εξόφθαλμης αυθαιρεσίας ή και ελαφρότητας. Το παρελθόν, το ένα ή το άλλο μέγα Συμβάν, σύρεται βίαια στην κλίνη ενός Προκρούστη που παραδίδει μαθήματα Ιστορίας και μηρυκάζει πατερναλιστικές διδαχές, ενώ ο ίδιος είναι δραματικά και πεισματικά ανιστόρητος και τίποτε δεν έχει διδαχθεί από τον περασμένο χρόνο, ίσως και επειδή ουδέποτε τον επισκέφθηκε ως φιλόπονος και ανοιχτόμυαλος μελετητής. Οι κομματικοί συγγραφείς και οι λογογράφοι των αρχηγών τα ξέρουν όλα εξ επιφοιτήσεως. Είναι οι ιδιοκτήτες του Λόγου της Αληθείας. Ευτυχισμένοι άνθρωποι, δεν αμφιβάλλουν για τίποτε. Ο «εκσυγχρονισμός» του 1940 φαίνεται πανεύκολος – δανείζεσαι το ΟΧΙ και το συνάπτεις με οτιδήποτε. Και του 1821 η «επικαιροποίηση» δεν προκαλεί προβλήματα, δεν γεννάει ουσιαστικό προβληματισμό δηλαδή. Αλλά και χιλιετίες αν απέχουμε από κάποιο μέγα Συμβάν, θα ζορίσουμε τα πράγματα ώσπου να έρθουν στα μέτρα μας. Νά, όπως έγινε με τη μάχη των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, που γιορτάζουμε τα 2.500 χρόνια τους με «σηματωρό και κήρυκα» την κ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη, περίπου όπως θα γιορτάσουμε τα διακόσια χρόνια από την Επανάσταση με «σηματωρό και κήρυκα» την κ. Γιάννα Αγγελοπούλου. Τότε οι Ελληνες πολέμησαν τους Πέρσες, όχι πάντως όλοι οι Ελληνες, αφού ούτε σ’ εκείνη τη δεινή περίσταση ίσχυσε το στερεοτυπικά επαναλαμβανόμενο «όταν οι Ελληνες είναι ενωμένοι...»· ενωμένοι δεν ήταν ούτε το 1821 ούτε αμέσως μετά το ’40. Τώρα; Τώρα, είπε στο Ζάππειο ο πρωθυπουργός, στην έναρξη των εκδηλώσεων για τα 2.500 χρόνια, «οι προκλήσεις είναι διαφορετικές. Κύματα προσφύγων και οικονομικών μεταναστών πολιορκούν τις ευρωπαϊκές χώρες». Ατυχέστατος ο συσχετισμός, η εξομοίωση των εισβολέων Περσών με τους «πολιορκητές» πρόσφυγες. Δεν παραμοιάζουν με πολεμικά σκάφη οι σαπιόβαρκές τους.

Ο αγών του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ είναι κτήμα του Ελληνικού Λαού, αποτελεί εθνικό κεφάλαιο. Όλες οι χώρες, και αυτές που δεν είχαν εθνική αντίστασιν, προσπαθούν να παρουσιάσουν ότι είχαν, μνημονεύοντας μικροσαμποτάζ, κατασκοπεία κ.λπ., για την εξυπηρέτησιν των εθνικών συμφερόντων τους. Η Ελλάς είχε την ωραιότερη εθνική αντίστασιν, με κυριώτερη οργάνωσιν το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Και αντί να την αξιοποιήσουν, έγινε προσπάθεια να εκμηδενισθεί, να κατασπιλωθεί, χωρίς να ληφθεί υπ’ όψιν ότι αυτή είναι σε βάρος των εθνικών συμφερόντων. Όλη αυτή η εκστρατεία έγινε για λόγους πολιτικούς και στενότερα κομματικούς. Ο ΕΛΑΣ, από αυτή την φύσιν του αγώνος που έκανε, είχε σαν σκοπό την προσβολή των συγκοινωνιών του εχθρού, καταστροφή πολεμικού υλικού, αιφνιδιαστικήν επίθεσιν κατά φαλάγγων εχθρικών κα ενδεχομένως επιθέσεις κατά φυλακίων και μεμονωμένων φρουρών. Δεν ήταν δυνατόν να κάνη αγώνα εκ παρατάξεως, προσβάλλοντας τις κύριες δυνάμεις του εχθρού, γιατί δεν είχε τον ανάλογο οπλισμό, ούτε ην προς τούτο δύναμιν και εφοδιασμό. Με τον αγώνα του όμως απασχολούσε αρκετές εχθρικές δυνάμεις, 5-6 μεραρχίες, και επέφερε πολλές απώλειες στον εχθρό σε προσωπικό και υλικό. Οι δυνάμεις αυτές έλειψαν από άλλα μέτωπα και έτσι ενισχύθηκε ο αγώνας των συμμάχων. Στους τελευταίους μήνας της κατοχής με την εκτέλεσιν του σχεδίου «κιβωτός», ύστερα από εντολή του συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής επέφερε εξαιρετικές απώλειες στον εχθρό, εξάρθρωσε τις συγκοινωνίες του, τον ανάγκασε να εγκαταλείψει αφθονία υλικού και να φθάσει στην Γιουγκοσλαβία σε κατάστασιν που δεν του επέτρεπε την άμεση ανάληψιν επιχειρήσεων χωρίς ανεφοδιασμό και ανασυγκρότησιν. (...) Ο ΕΛΑΣ έκανε, καθ’ όλο το διάστημα της κατοχής, αγώνα εθνικοπαελευθερωτικό σύμφωνα με τις ελληνικές παραδόσεις. Κτύπησε μέρα - νύχτα τον κατακτητή ανάλογα με τα μέσα που διέθετε και πρόσθεσε νέες σελίδες δόξας στην λαμπρή Ιστορία της πατρίδας μας. Το έργο του είναι κτήμα του Ελληνικού Λαού, που τον βοήθησε με κάθε τρόπο σε άνδρες και υλικά. Χωρίς τη βοήθεια και την υποστήριξιν του Ελληνικού Λαού ήταν αδύνατο να εκπληρώσει την αποστολή του. Το έργο αυτό αποτελεί εθνικό κεφάλαιο. Κάθε προσπάθεια να αμαυρωθεί όχι μόνο δεν ωφελεί, αλλά τουναντίον βλάπτει τα εθνικά συμφέροντα. Κατά την διάρκεια του αγώνος αυτού έγιναν και σφάλματα, όπως είναι αναπόφευκτο σε κάθε δράσιν.