Συνεντεύξεις

Ανατρέχοντας πολλές φορές στα γεγονότα, πιστεύω πλέον ότι εκτιμούσαμε λάθος την «κανονικότητα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι δηλαδή θα λειτουργούσαν οι ιδρυτικές υποσχέσεις της Ένωσης για δημοκρατία και αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών που συγκροτούν την Ε.Ε. Δεν εκτιμούσαμε ότι η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση αποδομεί κάθε αρχή δημοκρατίας και ισονομίας. Αποδόμηση που βίωσαν η Ελλάδα και η Ιρλανδία, όπως και συνολικά η Νότια Ευρώπη. Δεν προβλέψαμε ότι κάποιες Βόρειες χώρες, με προεξάρχουσα τη Γερμανία (και τον Σόιμπλε), επιθυμούσαν την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, μια έξοδο καταστροφική για την Ε.Ε. και δυσβάσταχτη για τη χώρα μας, ιδιαίτερα για τα λαϊκά στρώματα και τη μισθωτή εργασία. Αλλά, παραφράζοντας τον Πιραντέλλο, «έτσι είναι, αν έτσι νομίζουνε», με την έννοια ότι ο Σόιμπλε υποεκτιμούσε τις συνέπειες που θα είχε η έξοδος της Ελλάδας στη συνοχή και την επιβίωση της ζώνης του ευρώ. Με ρωτάτε για την προετοιμασία μας εν όψει της ανάληψης της κυβέρνησης. Σας απαντώ ότι κάναμε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα προγραμματική εμβάθυνση, της οποίας ο πυρήνας της είναι η ταξική μεροληψία. Πιστεύω ότι τον πυρήνα του προγράμματός μας τον υπερασπιστήκαμε, παρά τις αντίξοες και εκβιαστικές συνθήκες του μνημονιακού προγράμματος. Μάλιστα, μετά την έξοδο, τον Αύγουστο 2018, είχαμε τις ευκαιρίες να το αναπτύξουμε περισσότερο, παρά την επιτήρηση και τα δυσβάσταχτα πλεονάσματα. Βέβαια, θα ήμουν άδικος με εμάς, αν δεν σημείωνα ότι αυτό έγινε δυνατό χάρη στην μείωση των στόχων των πλεονασμάτων και της ελάφρυνσης του χρέους, τα οποία πετύχαμε χάρη και στο δημοψήφισμα του Ιουλίου. Θα ήταν αδύνατο να αναπτύξουμε οποιαδήποτε πολιτική υπέρ των λαϊκών στρωμάτων με πλεονάσματα του 4,5% (όπως ήταν η δέσμευση της χώρας όταν αναλάβαμε). Και χωρίς τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους οποιαδήποτε προσπάθεια εξόδου από την κρίση θα ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη. Για να γυρίσω στο ερώτημά σας, πριν την ανάληψη της κυβέρνησης, δεν είχαμε συνειδητοποιήσει και τις δυσκολίες του ελληνικού αστικού κράτους, δηλαδή την έκταση της διαφθοράς, της παραοικονομίας, της φοροαποφυγής, της εξάρτησης του κράτους από ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα. Αργήσαμε να καταλάβουμε ότι οι άλλοι είχαν «μέγεθος» και περισσότερα όπλα: μεγάλους δικηγόρους και λογιστές, μεγάλη τεχνογνωσία, την ισχύ και τα μέσα να επιβάλουν τα συμφέροντα τους. Αυτή είναι μια μάχη που η έκβασή της δεν έχει κριθεί, χρειαζόμαστε, όμως, πολιτικό χρόνο, δηλαδή μια δεύτερη κυβερνητική θητεία.

Δεν ξέρω εάν [η ακροδεξιά] συνεχώς αυξάνεται, φοβάμαι ότι μπορεί να έχετε δίκιο αλλά ελπίζω ότι έχετε άδικο. Νομίζω ότι πρέπει να δοθεί μια απάντηση. Η απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι ακριβώς αντίθετη με αυτή που δίνει ο κ. Μητσοτάκης και η ΝΔ που η απάντησή της είναι να πάμε λίγο με τα νερά τους, να πάρουμε λίγο από την ατζέντα τους ελπίζοντας ότι αυτό θα τους περιθωριοποιήσει. Η ιστορία έχει δείξει ακριβώς το αντίθετο, ότι όταν πας με την ατζέντα της ακροδεξιάς, σε σέρνει κι εσένα προς αυτή την κατεύθυνση. Άρα ένα από τα βασικά ζητήματα σε αυτές τις εκλογές είναι ποιό άλλο σχέδιο υπάρχει στην Ε.Ε. το οποίο μπορεί να συνδεθεί με πολιτικές στο εθνικό επίπεδο και αντιμετωπίζει τις κοινωνικές ρίζες του φαινομένου, γιατί ο κόσμος ψηφίζει ακροδεξιά. Δεν μπορούμε να μείνουμε μόνο σε κατηγορίες και καταγγελίες. Και η απάντηση είναι ότι τα κόμματα της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς δεν έχουν σοβαρές απαντήσεις στο κοινωνικό ζήτημα, στην ανισότητα, στην έλλειψη καλών θέσεων εργασίας, στο ότι οι μισθοί δεν αυξάνονται. Όλη αυτή η ατζέντα πώς θα δημιουργήσουμε μια Ευρώπη όπου θα έχεις μιας ευρωπαϊκή ταυτότητα και που συνδέεται με την τοπική σου ταυτότητα και δίνει την εντύπωση ότι η Ευρώπη δεν είναι ένας εχθρός που σε εμποδίζει να ζήσεις σε ένα περιβάλλον με ασφάλεια, καλά σχολεία και νοσοκομεία, είναι το ζητούμενο.

Αν [η οδηγία] εφαρμοστεί όπως έχει, πρώτον θα δημιουργήσει μία κατάσταση που θα ευνοήσει την αύξηση της συγκέντρωσης της εξουσίας στο διαδίκτυο στα χέρια λίγων και ισχυρών παικτών. Θα ενδυναμώσει τη θέση αυτών των μεγάλων παικτών (google, facebook κτλ) καθώς αυτοί θα είναι οι μόνοι που θα μπορέσουν να ανταποκριθούν τεχνικά στα πρότυπα της νέας συμφωνίας όπως τα απαιτεί. Είναι κοινό μυστικό ότι χρειάζονται τεράστιες επενδύσεις για να επιτευχθεί η τεχνική συμμόρφωση που οι μικρές εταιρίες προφανώς δεν μπορούν να κάνουν. Θα ενδυναμωθεί επίσης η εξουσία των καταλόγων της πνευματικής ιδιοκτησίας, θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο για το υλικό που κυκλοφορεί.

Τα ουσιοεξαρτημένα άτομα δεν είναι εγκληματίες σε αναμονή που πρέπει να τους εξαφανίσουμε. Ο δήμος με το λόγο και την πρακτική του πρέπει να δίνει ένα δημοκρατικό παράδειγμα. Οι εποπτευόμενοι χώροι χρήσης είναι μία θέση που ως Ανοιχτή Πόλη υπερασπιζόμαστε από το 2006. Στα ζητήματα της ουσιοεξάρτησης έχουμε την ίδια κατασταλτική πολιτική εδώ και 30 χρόνια πως αυτοί οι άνθρωποι είναι αντικείμενο της αστυνομίας. Αυτή η πολιτική έχει αποτύχει. Το ζητούμενο δεν είναι να παρέμβει η αστυνομία και να μεταφερθεί η διακίνηση δύο δρόμους πιο κάτω. Παίζουμε κρυμμένο θησαυρό μέσα στην πόλη. Υπάρχουν πολύ καλά παραδείγματα από την Ελβετία, από την Πορτογαλία που έχει υιοθετηθεί η λύση των εποπτευόμενων χώρων χρήσης. Η δική αφετηρία στο πρόβλημα είναι προστασία της ανθρώπινης ζωής και της αξιοπρέπειας αυτών των ανθρώπων. Δεν μπορείς να τους συλλαμβάνεις και να τους πηγαίνεις στη φυλακή. Είναι άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια και περίθαλψη. Οι εποπτευόμενοι χώροι είναι μία λύση στο κομμάτι της μείωσης της βλάβης.

Χρησιμοποίησα τελευταία ένα νεολογισμό σε άρθρα μου: «νεοφιλοφασισμός», δηλαδή μαζί νεοφιλελευθερισμός και ακροδεξιά. Το βλέπουμε ως τάση και στην Ευρώπη, για διαφόρους λόγους. Αυτό το πάντρεμα ακροδεξιάς και νεοφιλελευθερισμού, ούτε θεωρητικά ούτε πολιτικά είναι αδιανόητο. Να πούμε και το εξής: ο νεοφιλελευθερισμός τι είναι; Είναι σκληρός καπιταλισμός. Αυτό δεν είναι εύκολο να κερδηθεί με συναίνεση ως πολιτική, δεν έγινε ποτέ. Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες στην Ευρώπη ο καπιταλισμός δεν ήταν τόσο σκληρός, υπήρχε κοινωνικό κράτος, «καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο» κτλ. Στη σύγχρονη εποχή και μέχρι τώρα στην Ευρώπη τα νεοφιλελεύθερα μέτρα επιβάλλονταν από τους θεσμούς, όπως είπαμε πριν, μιλώντας για το δημοκρατικό έλλειμμα. Αν αυτό δεν κριθεί επαρκές, και υπάρξουν ανταρσίες κατά τόπους, μπορεί η προσφυγή στις συνεργασίες με την ακροδεξιά να κριθεί ως έσχατη λύση. Προκύπτει δε, και αντίστροφα: ακροδεξιές δυνάμεις υιοθετούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές, δεν είναι τυχαίο. Στην Ελλάδα η τάση εντοπίζεται στη ΝΔ με τη στροφή στην ακροδεξιά.

Η Συμφωνία των Πρεσπών θα παίξει ρόλο στη ζωή των Θεσσαλονικέων. Μην ξεχνάτε πως ακόμα και σήμερα, η εθνικιστική Δεξιά στη Βόρεια Μακεδονία υποστηρίζει πως η Θεσσαλονίκη βρίσκεται «υπό ελληνική κατοχή». Η Συμφωνία των Πρεσπών βάζει τέλος σε αυτούς τους παρανοϊκούς αλυτρωτισμούς και ανοίγει δρόμους φιλίας και συνεργασίας και αυτό φαίνεται ήδη. Αυτό που δεν έχει φανεί, κι ούτε πρόκειται να φανεί, είναι όλα αυτά τα φοβερά και τρομερά που υποτίθεται ότι θα συμβούν εξαιτίας της Συμφωνίας των Πρεσπών σε βάρος των εθνικών μας συμφερόντων. Σε ό,τι αφορά αν θα επηρεάσει την εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων στις δημοτικές κάλπες αυτό που μπορώ να πω είναι πως οι δυνάμεις του χθες, της συντήρησης, της κακοδιοίκησης, της διασπάθισης του δημόσιου χρήματος, οι δυνάμεις της στασιμότητας και του εμπορίου του πατριωτισμού, θέλουν να μετατρέψουν τις δημοτικές εκλογές σε δημοψήφισμα για τη Συμφωνία. Το πραγματικό δημοψήφισμα όμως στο Δήμο Θεσσαλονίκης είναι ανάμεσα στο αν θα προχωρήσουμε για μία πόλη σύγχρονη, ανθρώπινη, προοδευτική και ανοιχτή ή θα επιστρέψουμε στο καθεστώς της 25ετίας, από το 1985 μέχρι το 2010, που κυριολεκτικά χαντάκωσε όνειρα, ελπίδες και προοπτικές, ενώ παράλληλα κατέκλεψε το ταμείο του Δήμου Θεσσαλονίκης. (...) Θα τα καταφέρουμε. Μαζί με τους πολίτες που δεν θέλουν όταν γίνεται μία συζήτηση για τη Θεσσαλονίκη κάποιος να λέει... «α! η πόλη του Παπαγεωργόπουλου και του Ψωμιάδη». Μαζί με τους ανθρώπους που κάνουν όνειρα για να είναι η πόλη μας όλο το χρόνο όπως είναι τις μέρες του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου, μία πόλη ανοιχτή και ανοιχτό πολιτιστικό σύνορο της Ευρώπης. Μαζί με αυτούς και αυτές που ενδιαφέρονται για την υπεράσπιση και επέκταση του δημόσιου χώρου. Μαζί με αυτούς και αυτές που βλέπουν μία μεγάλη τσιμεντένια αυλή σχολείου και λένε πως θα μπορούσε ο Δήμος να την μετατρέψει σε χώρο πρασίνου. Μαζί με τους πολλούς. Σε ό,τι αφορά το, πρώτη γυναίκα, δυστυχώς ζούμε ακόμα σε έναν κόσμο ανδρών και τονίζουμε πράγματα που είναι αυτονόητα. Προφανώς και η Θεσσαλονίκη μπορεί να έχει δήμαρχο γυναίκα. Ευτυχώς τα πράγματα αλλάζουν, δείτε πριν μερικά χρόνια η Άντα Κολάου εκλέχτηκε δήμαρχος στη Βαρκελώνη και σήμερα στις ΗΠΑ η Αλεξάνδρεια Οκάσιο Κορτέζ είναι η δημοφιλέστερη μεταξύ όλων των μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Η Αριστερά ήταν πάντα διεθνιστική και η περιπέτεια της Ευρώπης ήταν μέσα στις πολιτικές μας επιλογές. Ωστόσο, αυτό το εγχείρημα που ξεκίνησε με στόχο την ευημερία και την ειρήνη εδώ και πολλά χρόνια βρίσκεται σε τροχιά που οδηγεί σε πολύ δύσκολες, αντιδημοκρατικές, αντικοινωνικές ατραπούς. Πρέπει να ανοίξουμε την συζήτηση από την αρχή και η συζήτηση να περιλαμβάνει και όσους έχουν απογοητευτεί, όσους βρίσκονται απέναντι από αυτό το εγχείρημα, όσους επιλέγουν ανορθολογικές, αντιδημοκρατικές και άλλες λύσεις. Πρέπει να γίνει όμως μία συζήτηση με βάση το κοινωνικό υποκείμενο, το κοινωνικό ζήτημα της Ευρώπης, την εμπειρία των τελευταίων 10 ετών της κρίσης, να τα ξαναδούμε όλα από την αρχή. Και να γίνει εφ’ όλης της ύλης, όχι με μικροδιορθωτικές κινήσεις…

Νομίζω μερικές φορές υπερτιμούμε τη σημασία των “συμμαχιών”. Το κύριο δεν είναι η συμμαχία ως τέτοια, αλλά η κοινωνική δυναμική που συνδέεται με αυτήν. Να το πω πιο συγκεκριμένα. Στην Ελλάδα βλέπουμε την κινητικότητα γύρω από τις “Γέφυρες”. Είναι αναμφίβολα μια θετική εξέλιξη. Την ίδια στιγμή, είναι μια εξέλιξη που αφορά μια πολύ καθορισμένη γενιά ανθρώπων, με παρόμοιες διαδρομές, και κοινωνικές εμπειρίες. Αυτό από μόνο του καθορίζει και την εμβέλεια, και ίσως και τη σημασία, του όλου εγχειρήματος. Ας δούμε κάτι διαφορετικό. Στην Αγγλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες βλέπουμε ότι το Κόμμα -το Εργατικό και το Δημοκρατικό αντίστοιχα- υποδέχεται και λειτουργεί ως σημείο συνάντησης κοινωνικών και πολιτικών δυναμικών που δεν έχουν καμία σχέση με την παραδοσιακή αντίληψη γύρω από την πολιτική. Το Κόμμα -και το λέω σχηματικά με κάπα κεφαλαίο- επιστρέφει διαψεύδοντας όσους πίστευαν ότι είναι οριστικά νεκρό. Και αυτό είναι κάτι που εκπλήσσει. Το ανακάτωμα της τράπουλας, που εμπνέει, και δημιουργεί μία νέα Αριστερά δεν στηρίζεται σε έναν γαλαξία παλιών πολιτικών προσωπικοτήτων, αλλά στην ανάδειξη νέων μέσα από συγκεκριμένα αιτήματα ριζικής μεταβολής. Στο πλαίσιο αυτό, το Κόμμα δεν είναι ένα κέλυφος, αλλά μία απάντηση στο μεγάλο ερώτημα για το πώς μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα. Και αυτή η αλλαγή περιλαμβάνει και προϋποθέτει και μια δομική αλλαγή της ίδιας της δομής του κόμματος. Στη Βρετανία ο Κόρμπιν θα ήταν ένας συμπαθής εσωκομματικός υποψήφιος που θα τον στήριζαν κάποιοι αντίστοιχα συμπαθείς άνθρωποι της γενιάς του. Αυτό που άλλαξε τα πράγματα ήταν η εμφάνιση ενός ρεύματος που λειτουργεί “εντός”, “εκτός” και “εναντίον” του κόμματος.

Οι δικές μου δεσμεύσεις είναι να είμαι μέρος ενός αγώνα ενάντια στη βία στις στρατιωτικές, νομικές και κατασταλτικές της μεθόδους, να υπερασπίζομαι τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των απάτριδων, να αντιμετωπίζω ριζοσπαστικά τις οικονομικές ανισότητες, να υπερασπίζομαι το φύλο και την σεξουαλική ελευθερία στο βαθμό που δεν βλάπτουν κανέναν, και να επιμένω σε μορφές δικαιοσύνης που αρνούνται τη λογική του σωφρονισμού και τη δομή της εκδίκησης. Ίσως μπορέσεις να προσαρμόσεις αυτούς τους στόχους στην «χειραφέτηση», αλλά για μένα ο φεμινισμός είναι ένα κρίσιμο μέρος μιας αναδυόμενης και ριζοσπαστικής δημοκρατίας που επιδιώκει να δημιουργήσει ένα ανοιχτό μέλλον, όπου οι άνθρωποι όλων των ηλικιών θα μπορούν κάποτε να αισθανθούν πάλι την ελπίδα.

Η βασική επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ να προσδώσει ειδικό βάρος στις ευρωεκλογές στηρίζεται στην προφανή κρισιμότητά τους αναφορικά με τις εξελίξεις στην Ευρώπη, οι οποίες απειλούν να επηρεάσουν έμμεσα ή άμεσα όλες τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Η συνδυασμένη μάχη ενάντια στη νεοφιλελεύθερη λιτότητα και την Ακροδεξιά είναι το πρόταγμα. Εδώ «κουμπώνει» η προοδευτική συνεργασία αλλάζοντας τα δεδομένα. Στις εκλογές του 2015 το δίλημμα ήταν Μνημόνιο - αντιμνημόνιο. Στις εκλογές του 2019 τα διλήμματα θα είναι πιο διαυγή. Θα έχουν να κάνουν με την κεντρικοποίηση του αγώνα, ενάντια στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και στον κίνδυνο πολιτικής συνέκφρασής τους με την Ακροδεξιά. Οι παραλήπτες αυτής της πολιτικής πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ είναι οι πολίτες, είναι τα ευρωπαϊκά αριστερά κόμματα, είναι οι Πράσινοι, είναι κι εκείνα τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, που έχουν συνειδητοποιήσει το αδιέξοδο των νεοφιλελεύθερων προσαρμογών τους και αναζητούν απεμπλοκή από αυτές.