Macro

μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την τρέχουσα κατάσταση έκτακτης ανάγκης για να αρχίσουμε να οικοδομούμε μια οικονομία χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη. Το θέμα δεν είναι να καθυστερήσουμε ή να εμποδίσουμε τα έκτακτα κυβερνητικά μέτρα παρέμβασης, αλλά να επιβάλουμε να διατεθούν σωστά. Πρέπει να αποφύγουμε τα λάθη της εποχής μετά το 2008, όταν τα προγράμματα διάσωσης επέτρεψαν στις εταιρείες να αποκομίσουν ακόμη μεγαλύτερα κέρδη από τη στιγμή που τελείωσε η κρίση, αλλά απέτυχαν να θέσουν τα θεμέλια για μια ισχυρή και χωρίς αποκλεισμούς ανάκαμψη. Αυτή τη φορά, τα μέτρα διάσωσης πρέπει οπωσδήποτε να συνοδεύονται από σαφής όρους και προϋποθέσεις. Τώρα που το κράτος επιστρέφει για να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο, πρέπει να παρέμβει με στρατηγική στόχευση και όχι σαν αφελής και συγκεχυμένος παίκτης. Αυτό σημαίνει βέβαια την ικανότητα λήψης άμεσων μέτρων, αλλά και το σχεδιασμό τους κατά τρόπο που να εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον μακροπρόθεσμα. Για παράδειγμα, μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή πλαίσιο προϋποθέσεων για κρατική στήριξη προς τις επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις που λαμβάνουν οικονομική στήριξη πρέπει να δεσμευτούν να διατηρήσουν τους εργαζόμενους στην θέση τους και να διασφαλίσουν ότι μετά την ολοκλήρωση της κρίσης θα επενδύσουν στην κατάρτιση τους και στις βελτιωμένες συνθήκες εργασίας. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως στην Δανία, πρέπει να στηρίζει τις επιχειρήσεις, όταν αυτές συνεχίζουν να πληρώνουν μισθούς, ακόμη και όταν οι εργαζόμενοι δεν εργάζονται, βοηθώντας ταυτόχρονα τα νοικοκυριά να διατηρήσουν τα εισοδήματά τους, αποτρέποντας τη διάδοση του ιού και διευκολύνοντας τις επιχειρήσεις να επανεκκινήσουν όταν η κρίση τελειώσει. Επιπλέον, τα σχέδια διάσωσης θα πρέπει να καταρτίζονται έτσι ώστε σε ευνοϊκές συνθήκες οι μεγαλύτερες εταιρείες να επιδιώκουν τη δημιουργία παραγωγής αξίας, αντί την ανομοίωση της και να ενθαρρύνουν επενδύσεις σε βιώσιμη ανάπτυξη και μειωμένο αποτύπωμα του άνθρακα. Tο business roundtable δήλωσε πέρυσι ότι θα επεξεργαστεί ένα πρότυπο παραγωγής αξίας για τα ενδιαφερόμενα μέρη, αυτή είναι η ευκαιρία του να υποστηρίξει τα λόγια του με δράση. Εάν η εταιρική Αμερική εξακολουθεί να σέρνει τα πόδια της τώρα, θα πρέπει να αναδείξουμε την αντιφατικότητα της. Όσον αφορά τα νοικοκυριά, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να στοχεύσουν πέραν ​​από την παροχή δάνειων για την ελάφρυνση του χρέους, με δεδομένο το ήδη σημερινό υψηλό επίπεδο του ιδιωτικού χρέους. Οι πληρωμές των πιστωτών, τουλάχιστον, θα πρέπει να παγώσουν, έως ότου επιλυθεί η οικονομική κρίση, ενώ θα πρέπει να υλοποιηθούν μέτρα κατ’ ευθείαν χρηματικών παροχών στα νοικοκυριά που έχουν άμεση ανάγκη. Και οι ΗΠΑ πρέπει να προσφέρουν κυβερνητικές εγγυήσεις σε πληγείσες από την κρίση εταιρείες, προκειμένου να μπορέσουν να διασφαλίσουν την καταβολή του 80-100% των μισθών, όπως έπραξαν το Ηνωμένο Βασίλειο και πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ασίας.

Ακριβώς επειδή αυτή τη νέα κρίση διαχειρίζονται οι ίδιοι θεσμοί και άνθρωποι όπως και τις προηγούμενες, δηλαδή μεγάλες επιχειρήσεις, τράπεζες, χρηματιστές και πολιτικό προσωπικό και ΜΜΕ στην υπηρεσία τους, συνεχίζουν να εστιάζουν στις διαφορές στους δείκτες θνησιμότητας λόγω ηλικίας, αποφεύγοντας κάθε αναφορά στις ταξικές διαφορές που επηρεάζει τη θνησιμότητα λόγω διαφορών στο εισόδημα και την κοινωνική θέση: όλοι βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι η πρόσβαση σε κρίσιμες παροχές υγείας για τα άτομα ηλικίας άνω των 70 ετών διαφέρει πολύ μεταξύ φτωχών και πλουσίων. Επειδή η ταξική ανισότητα αποτυπώνεται με τον πιο ωμό τρόπο την ώρα της ανάγκης, είναι πολύ σημαντικό που αξίες-στόχοι όπως η καθολική κάλυψη υγείας, η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, η εμπιστοσύνη στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, η φροντίδα χωρίς διάκριση και εν τέλει η προστασία των πιο ευάλωτων είναι αυτή τη στιγμή τα κεντρικά επίδικα στη δημόσια ατζέντα. Και αυτή είναι η ατζέντα της Αριστεράς, είναι μία ατζέντα ηγεμονίας που αυτές τις κρίσιμες στιγμές αναγκάζονται να «αγοράσουν» και οι ίδιοι νεοφιλελεύθεροι, με σκοτεινές εξαιρέσεις τα βιοπολοτικά αντι-παραδείγματα της Αγγλίας του Τζόνσον και δευτερευόντως των ΗΠΑ του Τραμπ. Όταν με το καλό υποχωρήσει η πανδημία, αυτό που χρειάζεται ώστε να παραμείνει η ατζέντα μας σε πρώτο πλάνο είναι η τεκμηρίωση, κοινωνικές συμμαχίες ικανές να συγκροτήσουν μέτωπο και βέβαια πολιτικά σχέδια για την επόμενη μέρα. Επειδή μάλιστα οι συνέπειες της πανδημίας θα προστεθούν στις εύφλεκτες ύλες της επερχόμενης βαθειάς και πολύπλευρης κρίσης, θα χρειαστεί να μιλήσουμε όχι μόνο για την αναπτυξιακή χρησιμότητα των κοινωνικών δαπανών, των κοινωνικών παροχών, του ίδιου του κοινωνικού κράτους, αλλά και για το πολιτικό σχέδιο ώστε να μην ξαναφορτωθεί η κοινωνική πλειοψηφία τις συνέπειες της κρίσης που προκαλούν οι ίδιοι και οι ίδιοι, όπως το 2008 - για να μην αναφέρουμε άλλες κρίσεις τους τελευταίους δυο αιώνες. Και αυτή είναι η δική μας ατζέντα.

Σε τι πολιτικό κλίμα έχουμε εισέλθει, λοιπόν, που δικαιολογεί τους υμνολόγους της «ηγετικότητας» του πρωθυπουργού, μερικοί εκ των οποίων μάλιστα, οι πιο ανεγκέφαλοι ή φανατικοί αντί-ΣΥΡΙΖΑ, τον παροτρύνουν να πάει για εκλογές; Ο Αλέξης Τρίπρας στη συνέντευξή του στο ΚΟΝΤΡΑ στον συνάδελφο Γιώργο Μελιγκώνη δεν απέφυγε τη σχετική ερώτηση. Καταρχάς, χαρακτήρισε όχι απλώς άτοπο αλλά έξω από τις ηθικές αρχές της πολιτικής, αυτή την ώρα που μετράμε ζωές, να συζητούμε για εκλογές. Όμως, συμπλήρωσέ, ότι ο πρωθυπουργός ή δεν έχει επίγνωση των σοβαρών προβλημάτων που έχει η χώρα φανερά στην κοινωνία τον Σεπτέμβρη ή έχει αλλά θέλει να δραπετεύσει. Προχώρησε μάλιστα περισσότερο, τον συλλογισμό του. Το αμέσως επόμενο διάστημα, πρόσθεσε, η αντιπαράθεση, ανοιχτή στην κοινωνία, θα φέρνει την Αριστερά με πολύ περισσότερα επιχειρήματα από όσα η Δεξιά. Διότι κι αυτή η κρίση είναι απότοκος της πολιτικής και των αντιλήψεων του νεοφιλελευθερισμού που πρεσβεύει και η ΝΔ. Αυτό είναι, καταρχάς, σωστό. Η Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ όμως, αναπλάθοντας το πρόγραμμά του στη μετά την κρίση περίοδο, της επανεκκίνησης, οφείλει να λάβει σοβαρά υπόψη του δυο ακόμη σημεία. Το ένα, είναι ότι φύγαμε μεν από την κρίση του 2008, αλλά πολλές από τις συνέπειές της δεν θεραπεύτηκαν, παραμένουν, διότι δεν θεραπεύτηκαν οι αιτίες. Δεύτερον, η κρίση αυτή είναι του καπιταλισμού και τριπλή: οικολογική, οικονομική, υγειονομική. Οι προτάσεις πρέπει να συνθέτουν λύσεις και για τις τρεις.

Ο ΣΥΡΙΖΑ άφησε στην παρούσα κυβέρνηση τα δύο βασικά όπλα για την αντιμετώπιση της κρίσης, της υγειονομικής και την παρεπόμενης οικονομικής. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ άφησε το ΕΣΥ όρθιο και σε πολύ καλύτερη κατάσταση απ' ό,τι το παρέλαβε, με προσλήψεις προσωπικού και επιπλέον 100 κλίνες ΜΕΘ. Η Ν.Δ., που, αφού ακύρωσε τις 4.000 προσλήψεις γιατρών και νοσηλευτών τις οποίες προχωρούσε ο ΣΥΡΙΖΑ και αφού υπέσκαψε θεσμικά όσο μπορούσε το δημόσιο σύστημα Υγείας προ κορωνοϊού, αναγκάστηκε να ανακρούσει προσωρινά πρύμναν. Όχι όμως και να παραλείψει να ενισχύσει αχρείαστα τους κλινικάρχες, ούτε να εξασφαλίσει τα απαραίτητα μέσα προστασίας για τους υγειονομικούς. Δεν δίστασε μάλιστα να τους στείλει τα ΜΑΤ όταν διαμαρτυρήθηκαν. Σε κάθε περίπτωση, γεγονός παραμένει ότι εάν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε αναλάβει το 2015 να περισώσει το ΕΣΥ, τώρα η χώρα δεν θα είχε μέσα άμυνας απέναντι στον κορωνοϊό. Όλοι θυμόμαστε ότι η Ν.Δ. έκλεισε νοσοκομεία και απέλυσε γιατρούς. Το δεύτερο όπλο που άφησε ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, αυτό για το οποίο είχε κατηγορηθεί και λοιδορηθεί πιο πολύ, είναι το «μαξιλάρι» των 37 δισ. Το «αχρείαστο», το «άστοχο», για να θυμηθούμε τους πιο επιεικείς προεκλογικούς χαρακτηρισμούς της Ν.Δ., αποτελεί σήμερα το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας και το μέσο με το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί, εάν χρησιμοποιηθεί σωστά, η επερχόμενη ύφεση. Μέχρι προ πενθημέρου η κυβέρνηση εξακολουθούσε να χαρακτηρίζει άκαιρη και λανθασμένη την αξιοποίηση του «μαξιλαριού» όπως πρότεινε κοστολογημένα ο ΣΥΡΙΖΑ. Και ξαφνικά τη Μεγάλη Τετάρτη η κυβέρνηση διέρρευσε αρμοδίως ότι έχει ήδη δαπανήσει τα 12-14 από τα 37 δισ. Εάν το έκανε, το έκανε με τρόπο αδιαφανή και είναι άγνωστο που κατευθύνθηκε αυτό το κολοσσιαίο ποσό. Δεν περιμένει κανείς η κυβέρνηση και τα κανάλια της να τα αναγνωρίσουν όλα αυτά. Τουναντίον, προσπαθούν να εξαφανίσουν τον ΣΥΡΙΖΑ και την αντιπολίτευση γενικά. Ο κόσμος όμως ξέρει.

Το αποκορύφωμα, όμως, ήταν όταν μίλησε για τους «αόρατους»: «υπάλληλοι καταστημάτων τροφίμων, παιδιά που μεταφέρουν έτοιμο φαγητό, εργαζόμενοι που κρατούν νύχτα-μέρα τις πόλεις μας καθαρές». «Θα βλέπουμε αλλιώς τους ανθρώπους αυτούς», διαβεβαίωσε. «Δεν θα είναι αόρατοι, όπως ήταν ίσως για κάποιους». Για όσους ζουν στον πραγματικό κόσμο, πάντως, ήταν και είναι ορατοί. Όπως ορατά είναι και τα προβλήματά τους. Γι’ αυτά ο πρωθυπουργός δεν βρήκε πάλι μια κουβέντα να πει, να τα αναγνωρίσει ως υπαρκτά και δίκαια. Και να υποσχεθεί κατάργηση της μερικής, εκ περιτροπής και απλήρωτης εργασίας για τους μεν, να εγκαταλείψει την εχθρική στάση του για τους δε, αυτούς που κρατούν, ως μόνιμοι δημοτικοί υπάλληλοι πια, τις πόλεις μας καθαρές, για τους οποίους είχε σφοδρές αντιρρήσεις να μονιμοποιηθούν και τους προόριζε για όμηρους με σύμβαση, ή για ενοικιαζόμενους σε ιδιωτικές εταιρίες αποκομιδής απορριμμάτων. Όποιος θέλει να κάνει μια πειστική κριτική σ’ αυτή την επιχείρηση του κ. Μητσοτάκη, που εντάσσεται στη στρατηγική «όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν», χρειάζεται να τη συνοδέψει με μια δική του πρόταση εξόδου από την παρούσα (υγειονομική) και την επερχόμενη (οικονομική) κρίση, ορατά διακριτή από το σχέδιο της ΝΔ και ενταγμένη σε μια διαφορετική από τη δική της προοπτική. Η επαλήθευση της αποφασιστικής σημασίας των δημόσιων δομών, που προστατεύουν και υπηρετούν βασικές ανάγκες στις σημερινές συνθήκες κρίσης, μπορεί να γίνει το έδαφος πάνω στο οποίο θα δοθεί ένας νικηφόρος αγώνας, κρίσιμος για την τρέχουσα συγκυρία, αλλά και σημαντικός για τη διαρκή και μόνιμη διεκδίκηση της ηγεμονίας στο πεδίο των ιδεών.

Πιστεύω ότι η κυβέρνηση δεν έχει εγκαταλείψει τα σχέδια για Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), αφού ο ιός της ιδιωτικοποίησης έχει προσβάλει μόνιμα τη νεοφιλελεύθερη Ν.Δ. Όμως θα είναι διπλά εκτεθειμένοι η Ν.Δ. και ο Κ. Μητσοτάκης αν δεν προχωρήσουν σε μόνιμες προσλήψεις και μακροχρόνιο σχεδιασμό, καθώς μετά την απόφαση του Eurogroup εξαιρούνται από τη δημοσιονομική επιβάρυνση οι υγειονομικές δαπάνες. Έστω και αν η συνολική παρέμβαση (του Eurogroup) σχεδόν δεν αφήνει καμιά ελπίδα ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα έχει σοβαρό μέλλον. Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μια κρίσιμη επιλογή. Η ελληνική κοινωνία και η Ευρώπη ή θα αντιληφθούν τα πραγματικά μηνύματα των καιρών μέσα και από την τραγωδία της πανδημίας, επιλέγοντας πολιτικές γενναίας στήριξης των εθνικών συστημάτων Υγείας με ανθρώπινο δυναμικό και καθολικότητας στην πρόσβαση, ή θα οδηγηθούμε σε ένα καθοδικό και καταστροφικό σπιράλ. Η επόμενη ημέρα μπορεί να μας βρει με ένα σχέδιο που θα ενεργοποιήσει και θα επεκτείνει τις κλίνες ΜΕΘ. Που θα εγκαθιδρύσει ένα καθολικό σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (με την επέκταση των ΤΟΜΥ, με τις κινητές μονάδες Υγείας κ.λπ.). Με τις πρώτες 4.000 μόνιμες θέσεις γιατρών, νοσηλευτών και άλλου υγειονομικού προσωπικού σε προκήρυξη. Όσες προσφορές -καθ’ όλα χρήσιμες- και να γίνουν στο ΕΣΥ, δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς ανθρώπους. Χωρίς προσωπικό που να αισθάνεται ασφάλεια και προοπτική. Χωρίς δηλαδή μόνιμο προσωπικό.

Έτσι όπως είναι η κατάσταση, αλλού η γιορτή κι αλλού η χαρά της μοιάζει το φετινό Πάσχα. Κάπως σαν το μεγαλοβδομαδιάτικο διάγγελμα του πρωθυπουργού: αλλού ο άνθρωπος κι αλλού τα λόγια του. Τόσο ξένες οι λέξεις από τον ίδιο! Όσο ξένος είναι ο φόβος από το «θανάτω θάνατον πατήσας». Όσο ξένη είναι η κατασταλτική «ατομική ευθύνη» από την ταραξικάρδια συμμετοχή στην κοινή χαρά και την κοινή λύπη. Όσο ξένη, τελικά, είναι η ζωή από τον μεθοδευμένο εγκλεισμό της. Βλέπεις, εξαίρεση είναι το θαύμα της θνητότητας που εκρήγνυται, όχι ο μόνιμος αποκλεισμός από το θαύμα. Δεν είναι λοιπόν αυτό που μας αξίζει.

Σε άλλα νέα, ο Σταϊκούρας μας ανακοίνωσε περιχαρής ότι έχει ξοδέψει 10 έως 12 δισ. από το «μαξιλάρι» χωρίς να το έχει καταλάβει ούτε ο ίδιος. Δεν διευκρίνισε αν πρέπει να βγούμε στα μπαλκόνια να τον χειροκροτήσουμε κατευθείαν ή σκοπεύει να μας πει και πού τα έδωσε. Από την άλλη, εδώ δεν είναι σίγουρος αν είναι 10 ή 12 τα δισεκατομμύρια, θα ξέρει πού τα έχει δώσει; Δεν πειράζει, σίγουρα για καλό σκοπό έχουν πάει. Αν τα είχανε φάει σε αλόγιστες προσλήψεις στην Υγεία, θα το ξέραμε. Παιδιά, αυτό που προτείνει ο ΣΕΒ, να δανείζει η μία επιχείρηση τους εργαζόμενους στην άλλη για να μην τους πληρώνει και κάθονται, είναι πολύ σοβαρό μέτρο, μην το υποτιμήσετε. Τις ώρες που δεν έχει δουλειά η μπουτίκ, γιατί να κάθονται δύο υπάλληλοι μέσα και να μην πάει ο ένας δίπλα στον φούρνο να βοηθήσει λίγο; Και, αντιστοίχως, αν έχει πολύ κόσμο, θα φέρνουμε έναν από τον φούρνο να εξυπηρετεί τους πελάτες. Ή από το γιαπί απέναντι. Έχουν όραμα ρε οι Έλληνες βιομήχανοι, τι τους περάσατε, τίποτα ξεφτιλισμένους καρμίρηδες; Δεν διευκρίνισαν αν μπορούν να το καταφέρουν μόνοι τους ή θέλουν να τους επιδοτήσουμε και με ΕΣΠΑ.

Όπως αναφέρει πρόσφατη ανάλυση της ΜΚΟ Fair Health ένας ανασφάλιστος στις ΗΠΑ μπορεί να κληθεί να πληρώσει σε νοσήλια, ως ασθενής με κορονοϊό, από 42.000 έως και 74.000 για τη νοσηλεία του. Σημειώνεται πως σήμερα στις ΗΠΑ αντιστοιχεί το μεγαλυτερο μερος των καταγεγραμμένων κρουσμάτων παγκοσμίως και περισσότεροι από 33.000 (όπως προαναφέραμε)  μέχρι σήμερα έχουν χάσει την ζωή τους. Πάρα πολλοί πολίτες των ΗΠΑ αναγκάζονται να  κάνουν εκστρατεία στο ίντερνετ για να συγκεντρώσουν χρήματα από αγνώστους, για να πληρώσουν φάρμακα, η νοσηλεία. Η Αμερική εχει καταντήσει μία χώρα γεμάτη ανθρώπους που δεν θα δουν γιατρό, εκτός αν είναι πάρα πολύ άρρωστοι, καταδικασμένοι από ένα σύστημα περίθαλψης που ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος και που μόνο οι πλούσιοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν. Αυτό θα μπορούσε να μετριαστεί αν οι ΗΠΑ είχαν ένα δημόσιο σύστημα υγείας, όπως αυτό που ο Μπέρνι Σάντερς έχει οραματιστεί και σχεδιάσει . Ένα τέτοιο σύστημα, σύμφωνα με έρευνα του Lancet, θα έσωζε 68.000 ζωές και θα μείωνε τα έξοδα κατά 450 δισ. δολάρια τον χρόνο. Η Αμερικανική κοινωνία, τα συνδικάτα, τα κινήματα πολιτών, η αριστερά που συσπειρώθηκε κοντά στον Μπέρνι Σάντερς, καλείται σήμερα να αγωνιστεί για ένα σύστημα υγείας για όλους, κόντρα στους κερδοσκόπους, που καταντούν έμποροι θανάτου σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες.

Από την Λομβαρδία δεν έχουμε μόνο να διδαχτούμε τη σημασία των έγκαιρων περιοριστικών μέτρων πρόληψης, όπως ευρέως λέγεται, αλλά και κάτι ακόμη που δεν λέγεται: Ότι η ισχύς και η αποτελεσματικότητα ενός συστήματος δημόσιας υγείας είναι ένα ζήτημα βαθιά ιδεολογικό, πολιτικό, αξιακό και, τελικά, ηθικό. Η νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία των συμπράξεων ιδιωτικού-δημόσιου, χωρίς πλαίσιο, αρχές και κανόνες, μπορεί να αποβεί καταστροφική για τη δημόσια υγεία. Συνέβη στην πλούσια Λομβαρδία.