Macro

Εντάξει, τόσα κατάφεραν με τα μέτζη του νέουκτη, τον πολιτισμό και τις κάμερες στα σχολεία, να μην βγάλουν και τον συντονιστή του κυβερνητικού έργου να κάνει μια απύθμενη ηλιθιότητα; Όλη τη δόξα, δηλαδή, να την πιστώνονται ο Βρούτσης και η Κεραμέως και η Μεδώνη; Ο άνθρωπος που εργάζεται αθόρυβα πίσω τους να μην πάρει μια αναγνώριση; Άλλωστε, προσωπική άποψη εξέφρασε ο άνθρωπος, δεν θα του πάρουμε το κεφάλι. Είπαν αυτοί που ζητούσαν το κεφάλι του Τζανακόπουλου για προσωπικές απόψεις που εξέφρασε ο αδερφός του. Θα πεις, βέβαια, εκεί ήταν και για παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου από την Ελλάδα. Αν ήταν απλή παρέμβαση σε δίκη για βιασμό μετά φόνου, θα το είχανε περάσει στο ντούκου. Να αναγνωρίσουμε πάντως ότι σε θέματα δικαιοσύνης οι δεξιοί είναι βουτηγμένοι στον Διαφωτισμό. Ο άλλος σε παιδεραστία πήγε κι έμπλεξε κι ούτε που ασχοληθήκανε. Όχι, σου λέει. Το σωστό είναι να παραγραφεί η υπόθεση ώστε να λάμψει η αθωότητά του. Γι’ αυτό ήταν άλλωστε και τόσο χαλαροί με τον Νόμο Παρασκευόπουλου. Και έβρισκαν και τον Ποινικό Κώδικα απαράδεκτα σκληρό, αναχρονιστικό και οπισθοδρομικό για σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Ευτυχώς, ήρθαν μετά στα πράματα και έκαναν μερικές καίριες παρεμβάσεις. Τουλάχιστον για τους τραπεζίτες. Όχι, για να μην αναρωτιέστε τι έγινε μετά και βρέθηκαν όλοι οι νεοδημοκράτες με 1,5 εκατομμύριο δάνεια ο καθένας τους στα πόθεν έσχες. Έχει ένα δίκιο ο Σκέρτσος πάντως. Δεν γίνεται για ένα ειδεχθές έγκλημα να κατηγορούμε όλο το σύστημα της Ν.Δ. στη Ρόδο που προσπάθησε να το κουκουλώσει. Να ήταν όλοι αυτοί συριζαίοι, μάλιστα.

Δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση την διατήρηση των χαρακτηριστικών της κοινωνίας νομοτελειακή. Ο παλαιοκομματισμός [του επιτελικού κράτους Μητσοτάκη] με μανδύα τεχνοκρατισμού ίσως είναι χειρότερος από τον παλαιοκομματισμό σκέτο. Γιατί δημιουργεί μια ψευδαίσθηση αυθεντίας και μονόδρομου. Για χρόνια τώρα καλά κρατάει η συζήτηση για τις νέες τεχνολογίες και τον κόσμο της εργασίας, για το αν τα ρομπότ θα πετάξουν έξω τους εργαζόμενους και εργαζόμενες από τις δουλειές τους. Πάντα παρακολουθώ τη συζήτηση με μια μικρή δόση σκεπτικισμού. Τόσες και τόσες τεχνολογικές επαναστάσεις είχαμε στο παρελθόν: πολλές θέσεις εργασίας χάθηκαν, αλλά δημιουργήθηκαν άλλες, συνήθως καλύτερα αμοιβόμενες. Βέβαια η μετάβαση δεν είναι αυτόματη, ούτε επωφελής για όλους, και εδώ ο ρόλος ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους είναι να ενισχύει τους ανθρώπους που πλήττονται.  Ωστόσο, παρακολουθώντας την εξέλιξη της πανδημίας, μου φαίνεται ότι η ελαστικοποίηση των όρων εργασίας περνάει στα ψιλά γράμματα ως αναγκαιότητα. Ότι πολλά άτομα συνεχίζουν να δουλεύουν από το σπίτι, με χειρότερες συνθήκες και χειρότερους όρους. Τι ωράριο υπάρχει όταν δουλεύει κανείς από το σπίτι; Μέχρι ποια ώρα μπορεί να σε πάρει ο προϊστάμενος τηλέφωνο για ένα άλλο «μικρό θεματάκι» που πρέπει να λυθεί μέχρι αύριο το πρωί; Αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος: όχι ότι δεν θα υπάρχουν θέσεις εργασίας, αλλά θα μετατραπούν ποιοτικά ως προς το χειρότερο. Οι νεοφιλελεύθερες καταβολές της Νέας Δημοκρατίας δεν της επιτρέπουν να αντιληφθεί ότι η λογική της αγοράς και της ελεύθερης οικονομίας δεν οδηγεί σε καλύτερα ή σε κοινωνικά επιθυμητά αποτελέσματα. Με την καταστροφή της πανδημίας καταλάβαμε για παράδειγμα ότι η ενσωμάτωση της υγείας στην ανταγωνιστική οικονομία δημιούργησε της αδυναμίες στο ΕΣΥ που βλέπουμε τώρα. Ελπίζω να μην χρειαστεί να αυξηθεί η μέση θερμοκρασία ή να καταστραφούν μεγάλης σημασίας βιότοποι για να κατανοήσουμε ότι το ίδιο ισχύει και για το περιβάλλον. Πολύ περίεργη αίσθηση να κάθεσαι με λίγους βουλευτές στην τεράστια αίθουσα της Ολομέλειας συζητώντας σημαντικά νομοσχέδια. Δεν νομίζω ότι παρουσιάζω μια ιδιαίτερα οξεία κρίση κυνισμού αν γράψω ότι είναι εμφανές ότι βολεύει την κυβέρνηση να περνάνε τόσα πράγματα, όχι όλα σε σχέση με την πανδημία, χωρίς ουσιαστική συζήτηση. Οι εκπτώσεις στη δημοκρατία κινδυνεύουν να γίνουν συνήθεια. Το μάθημα στο σχολείο δεν είναι μια μονόδρομη διάλεξη του εκπαιδευτικού προς του μαθητές. Είναι μια αμφίδρομη σχέση. Και είναι μια αμφίδρομη σχέση που δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να κερδίσει την εμπιστοσύνη των μαθητών εντοπίζοντας τις αδυναμίες τους και βοηθώντας τους να τις ξεπεράσουν. Σημαντικό συστατικό είναι η ελευθερία που πρέπει να νιώθει ο μαθητής να εκφραστεί ελεύθερα μέσα στην τάξη. Η αναμετάδοση, πιθανή καταγραφή και διάδοση των μαθημάτων υπονομεύει ακριβώς αυτή τη διαδραστικότητα. Δυσκολεύομαι, για παράδειγμα, να δω πώς ένας μαθητής στο μάθημα της ιστορίας θα μπορέσει να εκφράσει μία ένσταση απέναντι στις θεωρήσεις των νέων λαμπρών κυβερνητικών στελεχών ότι ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος αποτέλεσε μάχη εναντίον του λαϊκισμού βασισμένη στις αξίες της κοινωνικής προσφοράς και του εθελοντισμού. Εδώ δεν έχουμε όλα αλλάζουν για να μείνουν όλα το ίδιο, αλλά όλα αλλάζουν για να πάμε πίσω.

Για το καλό μας, άλλωστε, οι δυνάμεις Προστασίας Παγκακίων ξεχύθηκαν σε πλατείες και κυνήγησαν ακόμα και με χημικά νεαρούς που έχουν το θράσος να μαζεύονται σε δημόσιους χώρους. Σε όσες και όσους γόνους πληβείων δεν έγινε κατανοητό ότι ο κορωνοϊός δεν κολλάει στις αίθουσες των σχολείων όπου καλούνται να παρακολουθήσουν μαθήματα, κολλάει μόνο όταν πίνεις περιπτερόμπυρες, χαβαλεδιάζεις και φλερτάρεις κάτω από δέντρα. Δυστυχώς τα ΜΜΕ, αν και καλοπληρωμένα, δεν βρήκαν να παρουσιάσουν ούτε μία επιστημονική έρευνα επ’ αυτού. Επίσης -όλοι το ξέρουν αυτό- δεν είναι δυνατόν η πανδημία να καταστήσει νωθρούς και μαλθακούς τους άνδρες των ΜΑΤ και της ΔΕΛΤΑ. Πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση και διαρκή εκγύμναση. Άσε που η νεολαία πρέπει να αισθάνεται την ανάσα τους κάθε στιγμή. Αυτά τα σκατόπαιδα είναι ικανά, αφού πιουν μπύρες και φασωθούν καλά καλά, να διεκδικήσουν κανονικούς μισθούς, προσλήψεις και δικαιώματα και να θέσουν σε κίνδυνο την οικονομία. Άντε μετά να τα πείσεις ότι έχουμε καπιταλισμό, που λέω κι ο αγαπητός Θεοδωρικάκος. Πρέπει επιτέλους να καταλάβουν όλοι και όλες σε αυτόν το τόπο, ότι δικαίωμα στις πλατείες έχουν μόνο τα «τζάκια», οι γόνοι μεγάλων πολιτικών οικογενειών και το πλήθος που οφείλει να τους επευφημεί. Το αίμα των υψηλών προσωπικοτήτων έχει αντισώματα. Σκοτώνει ιούς, μικρόβια, αποστάσεις και μέτρα. Οι γόνοι δεν φορούν μάσκες, έχουν ενσωματωμένη μάσκα λαοφιλούς χαμόγελου, είναι στο DNA τους. Αυτά που λέει η κ. Λέχου για το μάζεμα στο σποτάκι της Πολιτικής Προστασίας είναι για κάτι κοινούς θνητούς, ντελιβεράδες και ψυκτικούς από το Περιστέρι. Για παράδειγμα ο Κώστας Μπακογιάννης πήγε στην Ομόνοια, τα πλήθη συνέρρευσαν να βγάλουν την πατροπαράδοτη σέλφι τους, αλλά εκεί τα αντισώματα έδιναν κι έπαιρναν. Κανένας κίνδυνος για τους συμπολίτες μας όταν βρίσκονται στη σκιά ενός γόνου της οικογένειας Μητσοτάκη. Πληροφορίες ότι από το συντριβάνι αναβλύζει χλωρίνη στα πρότυπα Τραμπ δεν έχουν επιβεβαιωθεί. Το σίγουρο είναι ότι οι επιστήμονες έχουν ριχτεί στη μάχη να ανακαλύψουν αν ισχύει ότι τα μεταξωτά βρακιά θέλουν και επιδέξιους οργανισμούς και το πώς η αύρα του μητσοτακαίιου μπορεί να αναπαραχθεί εργαστηριακά και να κυκλοφορήσει σε σκεύασμα ή εμβόλιο. Αντιθέτως κάτι ακραίοι συριζομαδούροι μεταδίδουν τον ιό μέχρι να πεις «παπαγαλάκι». Δείτε πώς μεταδόθηκε η είδηση της προ ημερών βόλτας Μητσοτάκη στο κέντρο της Αθήνας και πώς αυτή για τη χθεσινή βόλτα του Τσίπρα και θα καταλάβετε…

Το Μητρώο των Εργαζομένων στον Χώρο του Πολιτισμού θα μπορούσε να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία για εκσυγχρονισμό και νοικοκύρεμα ενός πολύπαθου χώρου. Αντ’αυτού για μια ακόμη φορά εξελίσσεται σε φιάσκο, μια ακόμα ευκαιρία για αρπαχτή.

Σε αυτή την παγκόσμια σύγκρουση, που θα υπάρξει, η αριστερά πρέπει να πάρει πρωταγωνιστική θέση. Να είναι το αντίπαλο δέος, η ριζικά διαφορετική εναλλακτική πρόταση. Αλλά πως θα γίνει αυτό αν δεν μιλήσουμε ανοιχτά; Αν δεν πούμε με ποιους είμαστε και ποιοι είναι οι αντίπαλοί μας; Αν δεν μιλήσουμε για την Ευρώπη, τις τράπεζες, τις μεγάλες επιχειρήσεις, την ανάγκη των εθνικοποιήσεων; Πως θα γίνει αν δεν πούμε ανοιχτά, χωρίς φόβο, αλλά με πολύ πάθος, ότι είμαστε αντικαπιταλιστές, ότι ο ορίζοντας μας είναι ο σοσιαλισμός με ελευθερία, δημοκρατία και αυτοδιαχείριση; Ότι σε αυτό το δρόμο θα περπατήσουμε; Να το πω για άλλη μια φορά. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο συναίνεσης με την κυρίαρχη πολιτική. Η κανονικότητά τους είναι αντίπαλο πολιτικό σχέδιο, απολύτως εχθρικό για τους ανθρώπους, για τα κοινωνικά στρώματα που μας ενδιαφέρουν. Η στάση μας την πρώτη περίοδο της πανδημίας ήταν απολύτως σωστή. Γιατί φάνηκε ότι αυτό που μας ενδιαφέρει πρωτίστως είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, η υγεία και η ζωή. Χαίρομαι γι αυτό. Χαίρομαι γιατί δεν έχουμε σχέση με τους άλλους, με το απέναντι στρατόπεδο, που σε κάθε περίπτωση αν ήμασταν εμείς στη θέση τους θα βυσσοδομούσε. Αλλά η επόμενη ημέρα έχει ήδη φτάσει. Η κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική σύγκρουση είναι μπροστά μας. Ο κόσμος ακούει. και πρέπει να μιλήσουμε καθαρά. Για την εργασία και την οικονομία, την ανεργία και τις τράπεζες και τις μεγάλες επιχειρήσεις, για το μοντέλο της νεοφιλελεύθερης γερμανοκρατούμενης Ευρώπης, για τη φύση και την οικολογία, για τη διατροφική αλυσίδα, για τα δάση, για τις ανισότητες, για το νέο παραγωγικό μοντέλο, για το προσφυγικό, το ρατσισμό, το σεξισμό, την ομοφοβία και τρανσφοβία, την ανδροκρατία, τις ανθρώπινες σχέσεις, το μίσος στο διαφορετικό... Να μιλήσουμε για μια νέα κοινωνία. Με όραμα, με ρεαλισμό, με αποφασιστικότητα.... Να μιλήσουμε για σοσιαλισμό... Ελεύθερο, ανθρώπινο, οικολογικό. Καιρός για την δική μας επιστροφή.

Σε ό,τι αφορά τη διαχρονική αξία του ’68, η γενική «νεανικοποίηση» της κοινωνίας, δεν περιορίζεται στους βιολογικά νέους, είναι ένα δυνητικά γενικευμένο κοινωνικό φαινόμενο, δεδομένου ότι η γραφειοκρατική κοινωνία αφαίρεσε από όλους σχεδόν τους ανθρώπους τις ευθύνες των αποφάσεων, άρα τους κατέστησε «διαθέσιμους» και «ανεύθυνους». Επομένως, οι φοιτητές εκδήλωσαν μια επανάσταση προδρομική, υπό δύο έννοιες. Πρώτον, επειδή αγωνιζόμενοι εναντίον της τότε κατάστασής τους, αγωνίστηκαν επίσης εναντίον της μελλοντικής τους κατάστασης. Όπως σημειώνει ο Καστοριάδης, υπήρξε όχι, όπως ανόητα υποστήριξαν κυβερνητικά στελέχη της εποχής, ο φόβος να μη βρούνε απασχόληση στο μέλλον, αλλά η βεβαιότητα σχετικά με τη θλιβερή φύση της απασχόλησης που τους έμελλε θα βρουν. Δεύτερον, επειδή, «νεανικοποιώντας» την κοινωνία, η επανάσταση του Μάη εξέφρασε και προεικόνισε αυτό που στο μέλλον θα μπορούσε και θα πρέπει να είναι η επανάσταση ενάντια στη σύγχρονη εξουσία!

Η επιδημία φανέρωσε μεμιάς τον ακραίο ταξικό διαχωρισμό στην φροντίδα υγείας: όσοι έχουν την κάλυψη καλών προγραμμάτων ασφάλισης και μπορούν επίσης να εργάζονται  από το σπίτι, θα μπορούν να είναι ασφαλώς απομονωμένοι, υπό την προϋπόθεση ότι θα ακολουθούν συνετά τα προστατευτικά μέτρα. Οι δημόσιοι υπάλληλοι και άλλες ομάδες συνδικαλισμένων εργατών με αξιοπρεπή ασφάλιση, θα χρειαστεί να πάρουν δύσκολες αποφάσεις μεταξύ εισοδήματος και προστασίας. Ταυτόχρονα, εκατομμύρια χαμηλόμισθων εργατών, άνεργοι και ανασφάλιστοι θα πεταχθούν στον Καιάδα… Οι συνολικοί οικογενειακοί λογαριασμοί για  τις δαπάνες υγείας θα εκτοξευθούν την ώρα που εκατομμύρια εργάτες θα χάνουν την δουλειά και λόγω αυτής, και την ασφάλισή τους. Θα μπορούσε να υπάρξει μια ισχυρότερη, πιο επείγουσα έκκληση υπέρ ενός δημόσιου συστήματος υγείας για όλους;

Ο φασισμός συνετρίβη στρατιωτικά το 1945, αλλά βρίσκει πάντοτε τρόπους να ξεφυτρώνει και να κινείται ανάμεσά μας. Είτε με αρβύλες είτε με κοστούμια, βρίσκεται πάντοτε κρυμμένος πίσω από την απέχθεια προς την πολιτική και τη δημοκρατία, τη συμπλεγματική λατρεία για τον εξουσιαστικό αυταρχισμό, το μίσος προς τους διαφορετικούς, τους ξένους και τους αδύναμους, την εθνικιστική παράκρουση και τις ψεκασμένες φυλετικές θεωρίες, το επιχείρημα των δύο άκρων και τον ιστορικό αναθεωρητισμό. Σ’ αυτόν καταφεύγουν οι συστημικές δυνάμεις κάθε φορά που θέλουν να πολεμήσουν την Αριστερά - πάντα κάνοντας ότι δεν το βλέπουν. Και ξεπλένοντάς τον με κουτοπόνηρες επικλήσεις στην «αθωότητα» και την «κοινή λογική». Αυτό ακριβώς συνέβη στην προηγούμενη κρίση. Αυτό συνέβη με τις εκστρατείες μίσους στο μακεδονικό και στο προσφυγικό. Και κάτι τέτοιο πιθανόν θα συμβεί με την κρίση που έρχεται. Απέναντι στον φασισμό βρίσκονται και θα βρίσκονται πάντα οι δυνάμεις που υπερασπίζονται τη δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όπως έκανε τότε η ηρωϊκή γενιά τής μεγάλης αντιφασιστικής νίκης.

Τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η πανδημία του Covid-19 και η συνακόλουθη πίεση που υφίστανται τα συστήματα υγείας καθιστούν σαφές, ακόμη και στους πλέον δύσπιστους, ότι το σημερινό μοντέλο έρευνας, ανάπτυξης, τιμολόγησης και διάθεσης φαρμάκων αδυνατεί να αντεπεξέλθει. Ο νεοφιλελεύθερος δογματισμός σταδιακά αποψίλωσε τον δημόσιο τομέα, αφήνοντάς τον εκτεθειμένο στο ενδεχόμενο μιας σοβαρής υγειονομικής κρίσης. Το επιχειρησιακό μοντέλο που εφαρμόζεται στην παροχή υπηρεσιών δημόσιας υγείας έχει υπονομεύσει τη δυνατότητα αντιμετώπισης συνθηκών έκτακτης ανάγκης, όπως η σημερινή. Με αυτά τα δεδομένα και με όρους κατεπείγοντος, σημειώνεται σήμερα έντονη δραστηριότητα σε παγκόσμιο επίπεδο γύρω από πρακτικές των Κοινών, όπως η ανοιχτή έρευνα και επιστήμη, η αξιοποίηση software και hardware υπό ανοιχτή άδεια, ο διαμοιρασμός δεδομένων, κ.ά. Επιπλέον, η οργάνωση και δικτύωση των κοινοτήτων γύρω από τα Κοινά με όρους που ανταποκρίνονται σε συνθήκες κρίσης (όπως ομοτιμία, οριζοντιότητα, αυτονομία, ευελιξία) επιτρέπουν ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στο συντονισμό. Για παράδειγμα, η ανοιχτή έρευνα στην παραγωγή φαρμάκου εξασφαλίζει βιωσιμότητα, με το διαμοιρασμό δεδομένων, χρόνου και πόρων, αλλά και την ουσιαστική συνεισφορά των ίδιων των ασθενών.

«Ο θάνατος ποτέ δεν είναι στον πληθυντικό. Δεν είναι εκατομμύρια οι θάνατοι. Συμβαίνει να είναι εκατομμύρια οι φορές που κάποιος πεθαίνει». Οι λέξεις αυτές ίσως συμπυκνώνουν με τον τρόπο τους τη ματιά με την οποία η Ετέλ Αντνάν κοιτάζει τον εμφύλιο που ρήμαζε επί χρόνια (1975-1990) τη χώρα της, τον Λίβανο, αφήνοντας πίσω του περίπου 120.000 νεκρούς και πολλές χιλιάδες, ίσως πάνω από ένα εκατομμύριο, εκτοπισμένους, πρόσφυγες, εξόριστους. «Κρυφή» πρωταγωνίστρια του βιβλίου είναι η πόλη, η Βηρυτός, «μια πόλη ταπεινωμένη. Υπέστη μια ήττα. Αυτή είναι εκείνη που έχασε»: «υποφέρει, θεότρελη και επιπόλαιη όσο δεν παίρνει, και τώρα υποταγμένη, ξεκοιλιασμένη, βιασμένη, σαν τις κοπέλες εκείνες που τις βίασαν οι διάφοροι πολιτοφύλακες». Μια πόλη που «έγινε σιγά σιγά μια πελώρια ανοιχτή πληγή». Στο ολιγοσέλιδο αυτό βιβλίο, η Αντνάν, αποτυπώνοντας την ιστορία ενός ανθρώπου που επιμένει να ακολουθήσει τις δικές του επιλογές, έστω κι αν αυτό τον φέρει σε σύγκρουση με τους επιβεβλημένους και αναμενόμενους κανόνες της κοινωνίας που τον περιβάλλει, μέχρι να συντριβεί από το βάρος ενός ανηλεούς εμφύλιου, ανατέμνει ταυτόχρονα και τις πολλαπλές και πολύπλευρες αιτίες του πολέμου στον Λίβανο παρακάμπτοντας τους εύκολους μανιχαϊσμούς χωρίς να υποδύεται την ουδέτερη, μιλάει για τον ταξικό χαρακτήρα του πολέμου, για την αδυναμία επικοινωνίας μεταξύ των αντιμαχόμενων, αλλά και για τη θέση της γυναίκας στη λιβανέζικη κοινωνία ή για τα σημάδια της αποικιοκρατίας. Ένα σκληρό κείμενο που ιχνηλατεί τη βαναυσότητα, καθώς το στοιχειώνει πάντα το ανελέητο ερώτημα: «πώς να γιατρέψεις τη μνήμη;».