Με την εθνική συνείδηση ως οδηγό, θα μάθουνε τα παιδιά μας για το μεγάλο πολιτισμό του Ισλάμ; Θα μάθουνε ότι πολλά από τα αρχαία κείμενά μας, από τον Αριστοτέλη μέχρι τις αρχαίες τραγωδίες, διασώθηκαν χάρη στις μεταφράσεις των επιστημόνων και λογίων του Ισλάμ; Ότι το πρώτο πανεπιστήμιο, με τη σύγχρονη έννοια, δεν ήταν ούτε της Μπολόνια ούτε της Οξφόρδης, αλλά του Αλ Αζαρ; Θα μάθουνε για την αρχιτεκτονική ή την ποίηση αυτού του πολιτισμού;
Η άγνοια προσφέρει το πιο γόνιμο έδαφος για το μίσος που δημιουργεί ο ρατσισμός και η ξενοφοβία. (...)
Νομίζω ότι είναι πιο πιθανό η Ορθόδοξη εκκλησία, ή έστω η Καθολική που είναι πιο large σε αυτά τα θέματα, να ανακηρύξει τον Βασιλιά Ηρώδη άγιο και προστάτη των πρωτότοκων, παρά ο Κυριάκος Μητσοτάκης να καταγραφεί στην ιστορία ως ο πολιτικός αυτός, που αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει την εξωτερική πολιτική για εσωτερική κατανάλωση. (...)
Από όλους τους ψηφοφόρους των Εργατικών, η πλειοψηφία ήταν, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, υπέρ του Remain. Αλλά στις περιφέρειες που ήταν έδρες του Εργατικού Κόμματος, η πλειοψηφία των ψηφοφόρων των εργατικών ήταν υπέρ του Brexit – και οι πιο πολλές από τις περίπου 50 έδρες που έχασε στις χθεσινές εκλογές, ήταν τέτοιες περιπτώσεις. Αυτό συνέβη κυρίως σε μικρότερες πόλεις (στις μεγάλες πόλεις πήγαν καλά οι Εργατικοί) όπου η κρίση, η μετέπειτα λιτότητα των συντηρητικών κυβερνήσεων, και η αποβιομηχανοποίηση έχουν ρημάξει τον κοινωνικό ιστό.
Τώρα βέβαια αυτές οι περιοχές θα δουν ακόμα χειρότερες μέρες, γιατί οι οικονομικές πολιτικές των συντηρητικών δύσκολα θα τερματίσουν τη λιτότητα, ειδικά αν σκεφθεί κανείς το κόστος του Brexit, και είναι απίθανο να αντιστρέψουν την αποβιομηχανοποίηση. (...)
Αντικειμενικά ο ατομικισμός, και η υλική βάση που τον στηρίζει, είναι πρόβλημα για την Αριστερά.
Μπορεί αυτό το αφήγημα να έχει βρει μεγάλες δυσκολίες παντού στον κόσμο μετά την κρίση, με συνέπεια σοβαρές πολιτικές ανακατατάξεις, αλλά η αποδόμησή του χρειάζεται όχι μόνο προγραμματική εμβάθυνση, αλλά και ένα πολιτικό λόγο που δίνει ελπίδα για μια άλλη πιο συλλογική προοπτική. Με λίγα λόγια, το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι σπουδαία υπόθεση και μια καλή ευκαιρία για να γίνει πειστικός ο δικός μας πολιτικός λόγος. (...)
Από τότε που ήρθα στην Ελλάδα, τη δεκαετία του ενενήντα, μάλλον υπάρχει τάση επιδείνωσης στις δημόσιες εκφάνσεις σεξισμού. Τα ΜΜΕ έχουν μεγάλη ευθύνη για αυτή την τάση. Ρόλοι «γλάστρες» σε διάφορες εκπομπές, «αστειάκια» ακόμα και για φαινόμενα σεξουαλικής παρενόχλησης, και άλλα πολλά. Δεν είναι μόνο θέμα τηλεόρασης, αλλά και του έντυπου τύπου. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν και δημοσιογράφοι, όπως ο Θέμος Αναστασιάδης, που απενοχοποίησαν το σεξισμό σε ευρύτερους επαγγελματικούς και τεχνοκρατικούς κύκλους.
Συγχρόνως παρατηρώ, και ελπίζω να μην αδικώ, σε νεότερες αριστερές συντρόφισσες το εξής φαινόμενο: ενώ είναι εντελώς φεμινίστριες στην προσωπική τους ζωή και στις παρέες τους –ακόμα και στις πολιτικές παρέες τους- αποφεύγουν τις περισσότερες φορές τουλάχιστον, να σηκώσουν το γυναικείο ζήτημα στις δημόσιες τους παρεμβάσεις. Και πιστεύω ότι όλη η Αριστερά είναι φτωχότερη από αυτή τη δυστοκία, γιατί η κρίση, και η στασιμότητα που ακολούθησε, έχει ριζοσπαστικοποιήσει τις γυναίκες παγκοσμίως. Δουλειές με χαμηλούς μισθούς και χωρίς προοπτική, συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, υποβαθμισμένες περιοχές και γειτονιές, και πολλά άλλα φαινόμενα έχουν επιβαρύνει δυσανάλογα την καθημερινότητα της πλειοψηφίας των γυναικών σχεδόν παντού. Και ο λόγος της Αριστεράς σπανίως αναφέρεται ρητά στα παραπάνω τα τελευταία χρόνια, πόσο μάλλον τα εντάσσει σε ένα συνολικό πολιτικό σχέδιο.
Η καλύτερη ευχή, λοιπόν, για το 2020 είναι να συνεχίσει η αναζωπύρωση του φεμινιστικού κινήματος και στην Ελλάδα, και αυτό να επηρεάζει τις πρακτικές, τις παρεμβάσεις και τον προγραμματικό λόγο όλης της Αριστεράς.