Macro

Η ευταξία της απομόνωσης των “περιττών” ανθρώπων ή των περιστασιακά απασχολούμενων σε καθεστώς στυγνής εκμετάλλευσης, γενικά των σύγχρονων κολασμένων της γης, είναι προσωρινή. Διακόπτεται από εξεγέρσεις, εκρήξεις της συσσωρευμένης οργής και απελπισίας των καθημαγμένων σωμάτων που καταπονούν ο αγώνας επιβίωσης, η καταστολή, η φυλακή, ναρκωτικές ουσίες, ο στιγματισμός, η περιφρόνηση της ανθρωπινότητάς τους, η μοναξιά και η αποξένωση από τον εαυτό τους και τους άλλους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν διαθέτουν θεσμικές διόδους έκφρασης των προβλημάτων και δεν έχουν, ακόμα και οι ντόπιοι, πρόσβαση σε κοινοβουλευτικές διαδικασίες, όπου υπάρχουν. Η παγκόσμια εξουσία του κεφαλαίου έχει καταστήσει την πολιτική, όπως εκφράζεται μέσω της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, σε μεγάλο βαθμό ανυπόστατη, ενώ δικτατορίες, μοναρχίες και άλλες μορφές ολοκληρωτικών καθεστώτων αποτελούν την πλειοψηφία της πολιτικής εξουσίας στον σύγχρονο κόσμο. Τούτων δεδομένων, οι εξεγέρσεις σε χώρες που δεν επιτρέπουν πιο ήπιες μορφές συγκρουσιακής πολιτικής έχουν πάρει τη θέση των οργανωμένων αστικών κοινωνικών κινημάτων της μεταπολεμικής περιόδου. Αυτή είναι η περίπτωση της εξέγερσης του Λος Άντζελες του 1992, όπου αντί κοινωνικών λύσεων επικράτησε η σκληρή καταστολή. Αντίθετα, στην εξέγερση των Watts το 1965 στην ίδια πόλη, η οικονομική ανάκαμψη έδωσε -τρόπος του λέγειν- τη λύση, περιορίζοντας μεν τις στρατιές των απόκληρων, χωρίς όμως να υπάρξουν κοινωνικοί θεσμοί στήριξης που να προνοούν για το μέλλον. Έτσι, σε μια Πολιτεία με υψηλότατα ποσοστά του ρεπουμπλικανικού κόμματος, η απάντηση της εξουσίας το 1992 ήταν η επίταση της καταστολής, της φυλάκισης και των διαχωρισμών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποκτά το βιβλίο στον βαθμό που παρουσιάζει και αναλύει πολύ σύγχρονα φαινόμενα διακυβέρνησης και οικονομικής οργάνωσης με παραδείγματα άλλοτε υψηλά και άλλοτε χαμηλά, άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά. Περιπλανώμενες ελίτ, Κινέζοι επιχειρηματίες στη Σανγκάη, εκπατρισμένοι και γηγενείς γνωσιακοί εργάτες στη Σιγκαπούρη, εργαζόμενοι στον χώρο του outsourcing, οικιακές βοηθοί στη Σιγκαπούρη και στο Χονγκ Κονγκ, όλοι αυτοί διαπραγματεύονται τον «νεοφιλελεύθερο» χώρο τής επιχειρηματικότητας του εαυτού, του ατομικισμού της αγοράς. Εδώ η ανάλυση της Ονγκ συναντά την ανάλυση των Χαρντ και Νέγκρι στην «Αυτοκρατορία». Αν όμως οι Χαρντ και Νέγκρι υποστηρίζουν πως η πολιτειότητα στην εποχή του αυτοκρατορικού κεφαλαίου απελευθερώνεται όλο και περισσότερο από την εθνική ιδιότητα του πολίτη και ότι η ανερχόμενη μορφή της άυλης εργασίας ενώνει τους εργαζόμενους σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ονγκ υποστηρίζει ότι αυτά τα υπερεθνικά γεωγραφικά πλάτη πολιτειότητας που ενεργοποιούνται σήμερα συνδέονται όλο και περισσότερο με εθνικοποιημένα δίκτυα που αποκλείουν κάθε αλληλεγγύη. Και προσθέτει ότι ο καπιταλισμός δεν είναι μια απλή μετάβαση από την πειθαρχική στη ρυθμιστική εξουσία, αλλά ότι ακόμη και σήμερα επιβιώνουν μορφές ζωής και εργασίας υπό τους όρους μιας νεο-δουλείας.

Με φόντο το διάσημο ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης έγινε η συνέντευξη Τύπου του ηφαιστειακού μας πρωθυπουργού. Καθώς ο ήλιος έπεφτε ο Κυρ. Μητσοτάκης καλούσε τουρίστες να έρθουν στην Ελλάδα για διακοπές. Συμβολική η επιλογή της δύσης του ηλίου, καθώς, αν σκεφτούμε ότι, με βάση το καταπληκτικό σχέδιο που προβλέπει να έρχονται τουρίστες χωρίς ελέγχους, τον ελληνικό τουρισμό τον περιμένει το μαύρο σκοτάδι.

Ο κ. Πέτσας μας εξήγησε με λίγα λόγια και αρκετά έργα πως η κυβέρνηση της ΝΔ έχει το δικαίωμα να μοιράζει όπου θέλει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε μέσα ενημέρωσης, χωρίς να νιώθει την υποχρέωση να δώσει λογαριασμό τι έδωσε στον καθένα. Είναι λεφτά που δίνονται για το καλό της πατρίδας, που τυχαίνει να ταυτίζεται με το καλό της παράταξης που κυβερνά. Αυτή η ταύτιση βρίσκεται στον πυρήνα της λογικής των μυστικών κονδυλίων. Και της πολιτικής στρατηγικής στην οποία κάθε φορά εξελίσσεται αυτή η λογική. Δεν είναι η «απλή» διαπλοκή που συνηθίσαμε να λέμε και να βιώνουμε στις δεκαετίες προ και μετά το 2000. Δεν τα βρίσκουν «απλώς» κάποιοι που διαθέτουν το δημόσιο χρήμα – δηλαδή το δικό σας – με κάποιους μεγιστάνες των μίντια, που θέλουν να επωφεληθούν από αυτό με ικανό αντάλλαγμα. Πρόκειται και για την κατασκευή ενός πλέγματος υποτελών κυρίως στην εξουσία, που μπορεί χωρίς αυτή τη σχέση να μην είχαν καν στον ήλιο μοίρα, οι οποίοι εξυπηρετούνται και εξυπηρετούν, όχι μόνο στο πεδίο της προπαγάνδας, αλλά σ’ ένα ευρύτερο πεδίο δημιουργίας σχέσεων εξάρτησης και συνενοχής πολύ βαθύτερο από αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε πελατειακή σχέση. Μόνο έτσι εξηγείται αυτή η ενδόμυχη διάθεση αποφυγής της δημοσιότητας, της διαφάνειας, που απαιτείται εξ ορισμού στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος. Εδώ επιχειρείται, με τη μορφή της ιλαροτραγωδίας, η επανάληψη της εμπειρίας μιας τραγικής περιόδου, με στόχο την ενίσχυση ενός πλέγματος σχέσεων χρήσιμων στην εποχή της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, του διαδικτύου και των σόσιαλ μίντια, με μετόχους που δεν συναλλάσσονται ισότιμα, ώστε να μιλάμε για δια-πλοκή, αλλά συνδέονται με σχέση υπαγωγής στην εξουσία. Κι αν διανοηθούν κάποιοι να σηκώσουν κεφάλι, μπορεί να πεταχτούν στο ρείθρο της εθνικής οδού.

Μην δείτε ανάπτυξη με κάπως αρνητικό πρόσημο, αμέσως να την πείτε ύφεση. Ύφεση τη λέμε όταν αναφερόμαστε σε κυβέρνηση μαδούρων. Όταν αναφερόμαστε σε κυβέρνηση αρίστων, είναι πρόσκαιρη επιβράδυνση πριν από τον καλπασμό προς την ανάπτυξη. Αλλά δεν κάθεστε να διαβάσετε λίγη οικονομία. Γι’ αυτό δεν καταλαβαίνετε τα διαγράμματα του ΣΚΑΪ. Άμα θέλετε ένα καλό βιβλίο για οικονομία, να διαβάσετε αυτό του Πλεύρη για τους Εβραίους. Και ο Άδωνις ό,τι ξέρει για την οικονομία από ’κεί το έμαθε. Για να καταλάβετε τα βασικά, όταν οι μαδούροι φέρνουν 2,8% ανάπτυξη, φωνάζουμε ότι η χώρα καταστρέφεται και, όταν οι άριστοι φέρνουν 0,6% ύφεση, πανηγυρίζουμε που δεν πάθαμε χειρότερα. Δεν είναι πολύ εύκολο στην κατανόησή του, αλλά με 20 εκατομμύρια κρατικό χρήμα καταλαβαίνεις πώς ακριβώς λειτουργεί.

ΣΗΜΕΡΑ όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, από τον ΟΟΣΑ μέχρι το ΔΝΤ, συμφωνούν ότι θα δοκιμαστεί ο ευρωπαϊκός Νότος από την πανδημία (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα), διότι δεν έχει ισχυρό κοινωνικό κράτος (Παιδεία, Υγεία, Πρόνοια). Προβλέπουν ότι η πανδημία λειτουργεί ως καταλύτης για την ασύμμετρη διεύρυνση των ανισοτήτων. Δηλαδή δεν θα γίνουν απλά οι φτωχοί φτωχότεροι, αλλά και τα μεσαία και ανώτερα στρώματα κινδυνεύουν, γι’ αυτό τα γνωστά δίχτυα ασφάλειας δεν επαρκούν. Το εισόδημα έκτακτης ανάγκης, που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ στο «Μένουμε Ορθιοι», ενισχύει το εισόδημα 1,9 εκατ. νοικοκυριών που συρρικνώθηκε λόγω πανδημίας. Ορίζει ότι εφόσον ένα μέλος τους ανήκει στις κατηγορίες που περιγράψαμε στην αρχή [άνεργοι, εργαζόμενοι στον πολιτισμό, ή εποχικά και επισφαλώς εργαζόμενοι (με μπλοκάκι ή εργόσημο), ΑμεΑ, αυτοαπασχολούμενοι, ελεύθεροι επαγγελματίες κ.λπ.], να λαμβάνει κάθε μήνα 400 ευρώ ο δικαιούχος, κάθε ενήλικο μέλος 200 ευρώ και κάθε παιδί 100 ευρώ. Εξαιρούνται τα μέλη που δεν είδαν καμία αλλαγή στα εισοδήματά τους, ενώ ωφελούνται 4 εκατ. πολίτες με κόστος 3,5 δισ. ευρώ για τέσσερις μήνες. ΤΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ έκτακτης ανάγκης είναι ένα νέο δίχτυ ασφάλειας. Στηρίζει την κοινωνία, αλλά και την αγορά, ενισχύοντας την ενεργό ζήτηση. Το συνολικό του κόστος θα μειώνεται όσο τα εισοδήματα των νοικοκυριών θα αποκαθίστανται. Στη νέα πραγματικότητα των επαναλαμβανόμενων ενδογενών και εξωγενών παγκόσμιων κρίσεων αποκτά ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα.

Είναι μία επιλογή που, με προσεκτικά βήματα, ανοίγει δρόμους για την επίλυση των διαφορών, μέσω συμβιβασμών, με βάση το διεθνές δίκαιο και μέσω των διεθνών οργάνων. Στο τέλος της προϋποθέτει την προοπτική της από κοινού προσφυγής των δύο χωρών στην Χάγη. Η πολιτική αυτή, παρά τις αντιφάσεις, συμφέρει και την τουρκική πλευρά.

Η δημιουργία (ή η επαναδημιουργία) σε ευρωπαϊκό επίπεδο ενός καθεστώτος «ήπιου πληθωρισμού», μέσα από τον συντονισμό των μισθολογικών πολιτικών μας, ώστε να δοθεί νέα ώθηση στις αυξήσεις των μισθών (τις ονομαστικές αυξήσεις, χωρίς δηλαδή να λαμβάνεται υπόψη ο πληθωρισμός). Με τον συντονισμό της δράσης μας (κυβερνήσεις, συνδικάτα, ΕΚΤ), τουλάχιστον σε επίπεδο ευρωζώνης, ένα τέτοιο καθεστώς πληθωρισμού, οφειλόμενο στη μισθολογική πολιτική, θα μπορούσε να παραμείνει υπό έλεγχο. Αυτό θα μπορούσε να δώσει την ευκαιρία οι ονομαστικές μισθολογικές αυξήσεις να οριστούν με διαφορετικό ρυθμό για κάθε κράτος-μέλος (ώστε να εξισορροπηθούν οι διαφορές στις πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες που συσσωρεύτηκαν αφότου κατέστη αδύνατον να υπάρξει υποτίμηση του νομίσματος). Ο επιδιωκόμενος στόχος θα συνίσταται στην αποκατάσταση της σχετικής ανταγωνιστικότητας του κόστους εργασίας ανάμεσα στα κράτη και στην εξάλειψη των εμπορικών ανισορροπιών που αυτές πυροδοτούν. Το καθεστώς ήπιου πληθωρισμού θα ελάφραινε το δυσβάστακτο φορτίο των κρατικών χρεών, εις βάρος των ευπορότερων δανειστών. Αυτό γίνεται πάντα μετά το τέλος ενός πολέμου –και μήπως δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο; Σε πρώτη φάση, οι κυβερνήσεις χρηματοδοτούν τις αμυντικές δαπάνες ζητώντας από τους ραντιέρηδες-εισοδηματίες να καταβάλλουν χρήματα, τα οποία τους επιστρέφουν μερικά χρόνια ή δεκαετίες αργότερα –ξεπληρώνοντάς τους με ένα νόμισμα του οποίου η αγοραστική δύναμη έχει μειωθεί. Και δεν υπάρχει ανησυχία ότι θα θιγούν οι φτωχότεροι: δεν έχουν χρήματα. Η δημιουργία ενός ήπιου πληθωρισμού μέσα από μισθολογικές αυξήσεις, συντονισμένου και διαφοροποιημένου ανά χώρα εντός της ζώνης του ευρώ, θα μπορούσε να είναι μια λύση για την ελάφρυνση του συσσωρευμένου βάρους των κρατικών χρεών, βαρύνοντας τους ραντιέρηδες με τρόπο ελάχιστα βίαιο, αλλά παρατεταμένο (με διάβρωση της αξίας του νομίσματος της τάξης του 2-3% ετησίως). Η νομισματοποίηση ενός τμήματος των χρεών ώστε να εξαλειφθούν ή η δημιουργία ενός καθεστώτος ήπιου μισθολογικού πληθωρισμού αποτελούν σίγουρα ιδέες που μοιάζουν εικονοκλαστικές. Όμως, όπως έλεγε στην εποχή του ο Βρετανός οικονομολόγος Τζον Μέυναρντ Κέυνς όσον αφορά την χώρα του, εάν η κρίση με την οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι μέλλει να διαρκέσει ή να επιδεινωθεί, θα μπορούσε να οδηγήσει «τους πολιτικούς ηγέτες και τους διευθυντές των επιχειρήσεων να περιορίσουν τις συνέπειες που προκλήθηκαν από τα λάθη της διδασκαλίας στην οποία στηρίχθηκε η θεωρητική τους κατάρτιση, κάνοντας πράγματα που είναι σχεδόν ασυνεπή σε σχέση με τις ίδιες τους τις αρχές, στην πράξη ούτε ορθόδοξα ούτε αιρετικά –και ήδη υπάρχουν σημάδια που το μαρτυρούν». Ήδη, ανάμεσα σε αυτά τα σημάδια παρατηρούμε κάποιες απρόσμενες στροφές 180 μοιρών, όπως εκείνη του Αλαίν Μενκ, που υποστηρίζει πλέον την ιδέα ενός «αέναου χρέους», το οποίο τελικά το κράτος δεν θα εξοφλούσε ποτέ. Ή, φυσικά, την μετατόπιση του Τιρόλ ο οποίος ζητάει, χωρίς να το λέει ρητά, και πολλά άλλα από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, τους πολιτικούς ηγέτες… και από «τη διδασκαλία στην οποία στηρίχθηκε η θεωρητική τους κατάρτιση».