Αναδημοσιεύσεις

Σκέφτομαι ότι παγκόσμια ο νεοφιλελευθερισμός παραμένει μεν κυρίαρχος αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι ηγεμονικός. Και αυτό συμβαίνει γιατί αδυνατεί να παρουσιάσει ένα όραμα εντός του οποίου οι λαϊκές και οι μεσαίες τάξεις μπορούν να δουν τον εαυτό τους. Πεδίο δόξης λαμπρό για την Αριστερά, υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι ξεκάθαρη. Ξεκάθαρη στο «Για ποιους». Αν απαντήσουμε σε αυτό θα απαντηθούν πιο εύκολα και τα υπόλοιπα ερωτήματα. (...) Το ακραίο κέντρο είναι κατά βάση ακραίο, και δευτερευόντως κέντρο. Σε περιόδους κρίσης δε, το ακραίο κέντρο είναι σκέτο ακραίο. Ακραίο, αντιδημοκρατικό, αυταρχικό, αντιεκπαιδευτικό. Και είμαι ακόμα στο Α... Η Άννα Διαμαντοπούλου βράβευσε τον Άδωνη Γεωργιάδη. Και έτσι απλά (;) επικαιροποιεί την μεγάλη διαχωριστική γραμμή που πρωτοεμφανίστηκε, στη χώρα μας τουλάχιστον, με την οκταετία Σημίτη. Και για να θυμηθούμε τον T.S. Eliot, έτσι τελειώνουν οι εκσυγχρονιστές, όχι με ένα κρότο αλλά με ένα λυγμό. (...) Το ινστιτούτο για την Ελεύθερη Αγορά της φανατικής αντικρατίστριας [Ayn Rand], που απεχθάνεται τους φτωχούς και την κοινωνία,  αλλά και την κρατική παρέμβαση, ενισχύθηκε οικονομικά από το κράτος, μέσω και των φόρων που πληρώνουν οι φτωχοί, με ένα κρατικό δάνειο ύψους έως ενός εκατομμυρίου για να συνεχίσει να μας λέει πόσο κακές είναι οι κρατικές παρεμβάσεις. Είναι μια υπέροχη ειρωνεία. Φαντάζομαι ο εκδότης του «Φιλελευθέρου» που πρόσφατα ενισχύθηκε από την λίστα Πέτσα θα  κάνει  τον οργανισμό τιμώμενο μέλος του νέου του club «Κρατικοδίαιτοι Αντικρατιστές». (...) O Βουλευτής του συντηρητικού κόμματος της Αγγλίας  Mark Francois απειλεί ανώτατο στρατηγό ότι αν δεν συμμορφωθεί θα του στείλει τον Cummings (τον ενορχηστρωτή των πολιτικών του Boris Johnson στο Downing Street ) «και αυτό δεν σας αρέσει». Όταν ο κ. Μητσοτάκης μιλάει για ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος μάλλον κάτι τέτοιο έχει στο μυαλό του. (...) Είμαι στη Βουλή όπου συζητάμε για το αντιδημοκρατικό νομοσχέδιο που κατεβάζει η κυβέρνηση για τις πορείες. Το τηλέφωνο μου χτυπάει και μαθαίνω για πολύ κόσμο, κόσμο που ξέρω, που έχει χτυπηθεί από την αστυνομία. Ο Μ. Χρυσοχοΐδης παίρνει τον λόγο και περιγράφει μια άλλη πραγματικότητα. Του φωνάζω, του ζητάω να απαντήσει σε όσα ακούγονται, στα βίντεο στις μαρτυρίες. Σιωπή. Ο Υπουργός ΠροΠο αρνείται να απαντήσει. Ο Υπουργός ΠροΠο φαίνεται να έχει πλέον διακηρυγμένο στόχο να τρομοκρατήσει τον κόσμο και την νεολαία. Ακόμη να καταλάβει πως το δίκαιο δεν περιορίζεται. Ακόμα να καταλάβει πως η καταστολή δεν σταματά την κοινωνία, αλλά την εξοργίζει. (...) Διαβάζω την δημοσκόπηση της Pulse, και βλέπω το ερώτημα «Πόσο επηρεάζουν την άποψη σας για την αξιωματική αντιπολίτευση οι πρόσφατες καταγγελίες Καλογρίτσα;». Ψάχνω εναγωνίως να βρω το ερώτημα «Πόσο επηρέασε τη γνώμη σας για την κυβέρνηση η λίστα Πέτσα;» Δεν το βρίσκω. Η παλιά ιστορία όπου οι δημοσκοπήσεις δεν καταγράφουν απλά την κοινή γνώμη αλλά με το είδος και την σειρά των ερωτήσεων την κατευθύνουν. Βέβαια ο κόσμος της αριστεράς μας κρίνει με πιο αυστηρά κριτήρια από ότι κρίνει την ΝΔ ο κόσμος της δεξιάς. Και δεν θα ήθελα ποτέ να ήταν αλλιώς. Γιατί δεν είμαστε ίδιοι, και αυτό οφείλουμε να το αποδεικνύουμε κάθε μέρα.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, περισσότερο από το 50% των θυγατρικών ξένων πολυεθνικών εταιρειών δεν αναφέρουν επί του παρόντος φορολογητέα κέρδη, σύμφωνα με μελέτη του 2019, από την ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Καταρζίνα Μπιλίκα. Στις ΗΠΑ, 91 εταιρείες του δείκτη Fortune 500, συμπεριλαμβανομένων των Amazon, Chevron και IBM, πλήρωσαν πραγματικό ομοσπονδιακό φόρο μηδενικού επιπέδου το 2018. Για τις πολυεθνικές, είναι φτηνός λαϊκισμός να τις μετατρέψουμε σε αποδιοπομπαίο τράγο για τα αυξανόμενα ελλείμματα των προϋπολογισμών εξαιτίας της Covid-19. Ωστόσο, σε ορισμένους από τους υπουργούς Οικονομικών που επιβλέπουν έναν δανεισμό-ρεκόρ, ο λογαριασμός πλησιάζει. «Είναι απλώς ζήτημα δικαιοσύνης», δηλώνει στους “FT” ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λε Μερ. «Το οφείλουμε στους πολίτες και τις εταιρείες μας, ειδικά της εσωτερικής αγοράς, που πληρώνουν το δίκαιο μερίδιο φόρων τους» λέει ο Λε Μερ. «Η ψηφιοποίηση και η διεθνής φορολογική βελτιστοποίηση έχουν δημιουργήσει, για πολύ καιρό, κενά που επιτρέπουν σε ορισμένες εταιρείες να διαφεύγουν των φόρων. Πρέπει να επανιδρύσουμε ένα σύστημα βασισμένο στη δίκαιη φορολογία». Η αλλαγή του συστήματος, ωστόσο, θα χρειαζόταν πραγματικά μια επανάσταση. Οι επιθετικές φορολογικές πρακτικές βρέθηκαν στο επίκεντρο της προσοχής μετά την οικονομική κρίση του 2008, δίνοντας ζωή σε αμέτρητες πολιτικές υποσχέσεις για ενίσχυση του ελέγχου. Ενώ μερικές σημείωσαν πρόοδο, ήταν ατομικά οι φορολογούμενοι και όχι οι εταιρείες που σήκωσαν το επιπλέον βάρος. (...) Ο Άλεξ Κόμπαμ, διευθύνων σύμβουλος του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης, μιας ανεξάρτητης ομάδας που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο, λέει ότι ο κόσμος δεν μπορεί να επιστρέψει στη «βρόμικη» υφιστάμενη κατάσταση. «Έχουμε ανεχθεί επί δεκαετίες την ιδέα ότι πληρώνοντας λιγότερους φόρους ήταν απλώς μια καλή δουλειά. Αυτή η αντίληψη δεν υπάρχει πια» λέει. «Τα να καταγράψεις τους πιο επιθετικούς φοροφυγάδες ήταν μέχρι πρότινος η μεγάλη πρόκληση της επόμενης δεκαετίας. Τώρα υπάρχει η αίσθηση ότι αυτό μπορεί να γίνει τα επόμενα δύο χρόνια».

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εκτινάχτηκε εκλογικά το 2012 επειδή ο κόσμος απογοητεύτηκε ξαφνικά από το συγκεκριμένο ΠΑΣΟΚ και άρχισε να ψηφίζει ένα νέο ΠΑΣΟΚ με άλλο όνομα και άλλα πρόσωπα. Αλλά επειδή ο κόσμος με την κρίση και τα μνημόνια άρχισε να βιώνει στο πετσί του τα αδιέξοδα του σύγχρονου καπιταλισμού και να αγανακτεί με τις πολιτικές δυνάμεις που εξυπηρετούν το μεγάλο κεφάλαιο εις βάρος των κατώτερων και μεσαίων τάξεων. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχασε στις εκλογές το 2019 επειδή ο κόσμος δεν ήθελε πια να τον κυβερνάει η Αριστερά. Αλλά, αντιθέτως, επειδή στη συνείδηση του πολλού κόσμου αυτή η Αριστερά είχε απωλέσει τον αριστερό της χαρακτήρα εφαρμόζοντας μνημόνιο επί τρία χρόνια. Αναφέρω πασιφανή γεγονότα, που πολλοί όμως φαίνεται ότι λησμονούν. Ας ξυπνήσουμε επιτέλους από τον λήθαργο του δήθεν «ρεαλισμού». Η μόνη ρεαλιστική πιθανότητα να ξαναβγεί ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνηση είναι να πείσει για τον αριστερό του χαρακτήρα. Το αντίθετο, όχι απλώς δεν είναι ρεαλιστικό, είναι αυτοκτονικό.

Εκτιμώ απεριόριστα ότι ο Γιαννόπουλος στο βιβλίο του δεν ανακατασκευάζει το παρελθόν, δεν εξωραΐζει. Δεν χρησιμοποιεί στην τοιχογραφία του την παστέλ παλέτα της νοσταλγίας, αντίθετα ζωγραφίζει εκείνη την εποχή με τα χρώματα της, με το κόκκινο και το μαύρο, το βαθύ κόκκινο. Με τα συναισθήματα και τις απόψεις του συγγραφέα εκείνη την περίοδο, γι’ αυτό εξ άλλου το «Ω λε φιλαλάκο» αποτυπώνει, πάνω απ’ όλα, το κλίμα της εποχής - μιλάμε για 50 χρόνια διαδρομής - πολύ καλύτερα από κάθε ιστορικό βιβλίο, από κάθε μυθιστόρημα με ιστορικό φόντο. Υποκλίνομαι στον «τρόπο» του Γιαννόπουλου. Η εντιμότητα, ο σεβασμός στην αντίθετη άποψη, η ευγένεια και το χιούμορ του Νίκου ήταν ανέκαθεν το έδαφος στο οποίο καλλιεργήθηκαν σχέσεις, φιλίες, μακροχρόνιες και ανθεκτικές φιλίες, όπως και πολιτικές συνεργασίες. Από τη δική μου σκοπιά και νομίζω από τη σκοπιά της ριζοσπαστικής Αριστεράς και ειδικότερα από τη σκοπιά της κομμουνιστικής ανανέωσης, του ρεύματος του αριστερού ευρωκομμουνισμού, υπάρχουν συγκλίσεις και αποκλίσεις με εκείνο του Γιαννόπουλου.  Θα αναφέρω μερικές, με παραδείγματα: Δεν συμφωνώ με την οπτική του Δικτύου και του Γιαννόπουλου για τις οργανώσεις ένοπλης πάλης, πολλοί και πολλές δεν υιοθετούν, δεν υιοθετούμε τη θέση για τους «συντρόφους που κάνουν λάθος». Για μας είναι πολιτικοί αντίπαλοι –το πολιτικοί υπογραμμισμένο. Αυτή η στάση δεν μας απότρεψε να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα των κρατουμένων, την «τίμια δίκη» σε δικαστήρια και στο δημόσιο λόγο. Ούτε ανέστειλε λόγω διαφωνιών την κοινή δράση απέναντι στην κρατική καταστολή και την περιστολή των πολιτικών ελευθεριών με τρομονόμους. Ο Γιαννόπουλος μας αποκαλεί περιπαικτικά «κινηματικό ρεφορμισμό» και εμείς ανταποδίδοντας ευγενικά, τους χαρακτηρίζουμε «Αριστερά της Αριστεράς», εφ’ όσον δεν τους θεωρούμε «ακραίους». Δεν νομίζω ότι τους ενθουσιάζει ο χαρακτηρισμός μας. Στις 648 σελίδες του βιβλίου κατά συρροή υπάρχουν οι συγκρούσεις με την αστυνομία, το «ξυλίκι» με τους μπάτσους. Διασκεδάζω με την «ειδωλολατρία» της σύγκρουσής, δεν υποτιμώ την «παιδαγωγική» της αξία, δεν μου αρέσει να τη «σκηνοθετώ». Το «αξίωμα» του Δικτύου και προσωπικά του Γιαννόπουλου για την κινηματική δράση, και το πολιτικό συντακτικό είναι επιγραμματικό: «οι μειοψηφίες με πλειοψηφική απεύθυνση», με άλλα λόγια η ύπαρξη μιας ακροαριστερής οργάνωσης η οποία σχεδιάζει παρεμβάσεις που αφορούν τους πολλούς και συμμαχεί με άλλους, που δεν ταυτίζεται ιδεολογικά και πολιτικά, προκειμένου να επιτευχθεί το μέγιστο αποτέλεσμα.

Στον περιορισμό των διαδηλώσεων συμφωνούν τόσο οι κεντροδεξιοί όσο και οι ακροδεξιοί, που συγκροτούν την πολιτική συμμαχία γύρω από την κυβέρνηση. Από τον κρατικό αυταρχισμό έλκονται επίσης οι μερίδες εκείνες του Κέντρου που τείνουν ευήκοον ους στον Μητσοτάκη. Ο αυταρχισμός αποτελεί έτσι κι αλλιώς ταυτοτικό στοιχείο του λεγόμενου «ακραίου Κέντρου» -είναι χαρακτηριστική η βαναυσότητα με την οποία ο Μακρόν αντιμετώπισε τα «κίτρινα γιλέκα». Εν προκειμένω, η μακροχρόνια ιδεολογική προπαρασκευή που έχει προηγηθεί, παρέχει σε μέτρα όπως η κατάργηση του ασύλου και ο περιορισμός των διαδηλώσεων, ευρεία συναίνεση στις τάξεις του συντηρητικού μπλοκ. Παρά τις αφέλειες περί επανάληψης της περιόδου 2010-12, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πολιτική υπεροχή της Νέας Δημοκρατίας στηρίζεται σε μια πραγματική συντηρητική ιδεολογική μετατόπιση μεγάλου μέρους της κοινωνίας. Γι’ αυτό και η νεοδημοκρατική υπεροχή δεν πρόκειται να ανατραπεί χωρίς αντίκρουση των ιδεολογημάτων που τη θεμελιώνουν. (...) Εν αντιθέσει με διάφορα εξ αριστερών κι εκ δεξιών ιδεολογήματα, οι πολιτικές ελευθερίες δεν είναι σύμφυτες με την αστική δημοκρατία και τον καπιταλισμό. Συνιστούν κατακτήσεις των αγώνων «των από κάτω» και ο συσχετισμός δύναμης που απορρέει από την εκάστοτε συγκυρία, καθορίζει κάθε φορά το ιδιαίτερο περιεχόμενό τους. Στην Ελλάδα στην πολύ ξεχωριστή συνθήκη της Μεταπολίτευσης όπου η άρχουσα τάξη είχε χρεωθεί τη σφαγή του Πολυτεχνείου και την εθνική ήττα στην Κύπρο, αναγνωρίστηκε τυπικά και πρακτικά ένας διευρυμένος χώρος ελευθερίας για τους πολίτες. Αποτελεί διαχρονικό στόχο για τους «από πάνω» ο περιορισμός αυτού του χώρου. Από το άσυλο έως τις διαδηλώσεις, η ελίτ βλέπει στα αναγνωρισμένα δικαιώματα των «από κάτω» ένα πεδίο ασυδοσίας των «μειοψηφιών» και μια εστία ανισορροπίας για τους θεσμούς. Τις απαρχές των κινήσεων για τη συρρίκνωση του «χώρου ελευθερίας της Μεταπολίτευσης» μπορούμε να τις ανιχνεύσουμε ήδη από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’80. Τώρα, στη συγκυρία της «ηγεμονίας Μητσοτάκη», δόθηκε η ευκαιρία να το πετύχουν. Για μία ακόμα φορά πρέπει να πούμε ότι τα δικαιώματα όχι μόνο δεν χαρίζονται, αλλά αντιμετωπίζονται ως απειλές από «τους από πάνω».

Με τη στάση του στην απλή αναλογική και στις Πρέσπες το ΚΙΝ.ΑΛΛ. πλέον της Φώφης Γεννηματά έδειξε τη σταθερή προσήλωσή του προς τη Ν.Δ. και τη «στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ». Παρ' όλα αυτά, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ επέμεινε να τείνει χείρα συνεργασίας, να διαχωρίζει το ΚΙΝ.ΑΛΛ. από τη Ν.Δ., εσχάτως δε, όταν κάποια στιγμή η Φ. Γεννηματά άρχισε να διαφοροποιείται από τον ωμό νεοφιλελευθερισμό, ο ΣΥΡΙΖΑ ακολούθησε πολιτική ανοιχτής αγκαλιάς, θεωρώντας ότι η «διαφοροποίηση από τον νεοφιλελευθερισμό» αποτελούσε και απομάκρυνση από τη Ν.Δ. Κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώθηκε. Αντιθέτως, πριν αλέκτορα φωνήσαι, το ΚΙΝ.ΑΛΛ. έσπευσε να συνταχθεί με τη Ν.Δ. στην επίθεση λάσπης κατά του ΣΥΡΙΖΑ. Μετά και τη στάση του ΚΙΝ.ΑΛΛ. στον νόμο-σχέδιο για τις διαδηλώσεις, που έχει μεγάλη πολιτικοϊδεολογική σημασία, όπως η απλή αναλογική και οι Πρέσπες, το κόμμα της Φώφης Γεννηματά εγκαθίσταται σταθερά στο πλευρό της Ν.Δ. ως τσόντα και ανανεώνει τη συμμετοχή του στο υπό διαμόρφωση νέο αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο.

Όμως, κατά τη γνώμη μου, το πιο σοβαρό εδώ είναι ο τρόπος που σχεδιάστηκε και δρομολογήθηκε ο Μεγάλος Περίπατος, χωρίς να ερωτηθεί ουσιαστικά κανείς απ’ όσους εμπλέκονται στην πόλη. Εκ των υστέρων μάθαμε πως ο Εμπορικός Σύλλογος και ο ΣΕΤΕ ήταν σύμφωνοι με τη συνολική παρέμβαση (που συμπεριλαμβάνει το, κατά την άποψή μου, πολύ πιο σημαντικό κομμάτι του εμπορικού τριγώνου), αλλά δεν μάθαμε τίποτα για τη διαδικασία και το πλαίσιο αυτής της συμφωνίας. Η λεγόμενη διαβούλευση, δηλαδή η ανταλλαγή απόψεων με εμπλεκόμενους φορείς, είναι ένα σημαντικό, αλλά όχι το μοναδικό κομμάτι, των συμμετοχικών διαδικασιών. Η συμμετοχή των πολιτών από την άλλη δεν είναι κάτι που γίνεται μια κι έξω, αλλά θέλει συνέχεια, θέλει δομές και θεσμικό πλαίσιο. Η συμμετοχή, μάλιστα, δεν ξεκινάει καν στον σχεδιασμό, μπαίνει σε υψηλότερο επίπεδο, σε ζητήματα προτεραιοτήτων για την πόλη: πώς οραματιζόμαστε την πόλη μας, τι χρειάζεται αυτή η πόλη, τι χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι, οι πολύ διαφορετικοί χρήστες αυτού του χώρου. Η συμμετοχή δεν είναι παραχώρηση της πολιτείας, αλλά δικαίωμα. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιδιότητας του πολίτη. Προϋπόθεση για μια σοβαρή διαδικασία συμμετοχής είναι η συστηματική πληροφόρηση από τη μεριά της πολιτείας (εδώ του δήμου) ως προς τις προθέσεις της, το στάδιο των σχεδίων και τη δυνατότητα παρέμβασης από τη μεριά των πολιτών. Η πληροφορία οφείλει να είναι προσβάσιμη σε όλους, σε γλώσσα κατανοητή και σφαιρική, να παρουσιάζει, δηλαδή, τα διάφορα πιθανά σενάρια των επιπτώσεων. Αν και ο δήμος Αθηναίων δίνει απαντήσεις για το Μεγάλο Περίπατο (υπάρχει ένα Q&A στην ιστοσελίδα του), αυτές έχουν την ποιότητα διαφημιστικού φυλλαδίου. Η συμμετοχή δεν μπορεί να είναι ούτε τυχαία, ούτε ασυνεχής. Ιδανικά θα χρειαζόταν μια δομή που θα δημιουργούσε ένα μόνιμα ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας. Πέρα από το διαδικτυακό χώρο, με όλες του τις αρετές, χρειάζεται και ένας πολύ υλικός χώρος συνάντησης. Αυτός δεν χρειάζεται να αφορά μόνο το Μεγάλο Περίπατο, αλλά θα μπορούσε να είναι ένας μόνιμος χώρος στον οποίο θα παρουσιάζονται στο μέλλον όλες οι παρεμβάσεις στην πόλη σε πρώιμο ακόμη στάδιο. Ένας τέτοιος χώρος θα έχει σχέδια, μακέτες και φυλλάδια με πληροφορίες, ίσως κάποιες ώρες της ημέρας μπορεί να υπάρχει και κάποιος εκπαιδευμένος να απαντά σε ερωτήματα των πολιτών. Θα μπορούσε να είναι χώρος συζητήσεων για την πόλη, χώρος εργαστηρίων και δράσεων.