Συνεντεύξεις

«Κατά κανόνα, τα προβλήματα λύνονται. Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση. Δεν έχει, όμως. Είναι εντελώς μάταιο να αντιμετωπίζουμε ως πρόβλημα ένα φαινόμενο. Τέτοιο είναι και το προσφυγικό: ένα κοινωνικό φαινόμενο που γεννά προβλήματα - λιγότερα ή περισσότερα, ανάλογα με το πώς το διαχειριζόμαστε. Επιχειρώντας να εντάξουμε ιστορικά το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα στη μακρά και μέση διάρκειά του στην Ελλάδα, επιχειρούμε ουσιαστικά να εμβαθύνουμε τις αξιολογήσεις μας, να διασώσουμε την ευθυκρισία και την προνοητικότητά μας από τον πανικό που προκαλούν οι φρενήρεις ρυθμοί των γεγονότων. Να απομαγεύσουμε τη στιγμή από τα πάθη της. Σε αυτές τις δύσκολες και αγωνιώδεις στιγμές, το παρόν βιβλίο γράφτηκε με σκοπό να προσφέρει επιχειρήματα σε όσους πιστεύουν ότι το προσφυγικό και το μεταναστευτικό είναι ζητήματα με τα οποία η ελληνική κοινωνία -είτε της αρέσει είτε όχι- θα πρέπει να μάθει να ζει, χωρίς εξωραϊσμούς και δαιμονοποιήσεις. Από αυτή την άποψη, θέλει πρωτίστως να υπηρετήσει την αρετή της επίγνωσης: της επίγνωσης ως μοναδικής προϋπόθεσης για να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο».

Η προσπάθεια διαμόρφωσης ενός πλειοψηφικού μπλοκ πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων με σκοπό μια προοδευτική διακυβέρνηση αποτελεί μια βασική στρατηγική επιλογή, που δεν απευθύνεται μόνο προς το χώρο της κεντροαριστεράς αλλά και σε αυτούς που, σχηματικά μιλώντας, βρίσκονται προς τα αριστερά μας. Θα σας έλεγα πως μεγαλύτερη βαρύτητα για την αλλαγή των συσχετισμών έχει η προσπάθεια να ξαναβρεθεί στον πολιτικό στίβο και στο πεδίο των κοινωνικών αγώνων όλος αυτός ο κόσμος που δεν συμμετέχει και δεν εμπνέεται. Ο κόσμος της διάσπαρτης ανένταχτης αριστεράς και της αποχής. Αναγνωρίζω ως ένα σοβαρό εμπόδιο τη στάση του ΚΙΝΑΛ, αυτό είναι όμως κάτι που θα πρέπει να απασχολεί πρώτα από όλα το ίδιο. Σε άλλη περίπτωση θα βρεθεί μπροστά σε ανυπέρβλητα εμπόδια. 

Οι σημερινές κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές εξάρσεις δεν μπορούν να γίνουν πλήρως κατανοητές με τους συνήθεις όρους φτώχειας και αδικίας. Κατανοούνται με μεγαλύτερη ακρίβεια ως ένας τύπος αποβολής από την επαγγελματική ζωή, από το χώρο διαβίωσης, ακόμα και από την ίδια τη βιόσφαιρα που καθιστά δυνατή τη ζωή. Μια από τις διαστάσεις αυτών των σύνθετων συστημάτων είναι οι ποικίλων μορφών περιφράξεις, που μετατρέπουν τους εκτοπισμένους σε αόρατους, οι εξοβελισμοί από τα διάφορα λειτουργικά συστήματα: οικονομικά, κοινωνικά, της βιόσφαιρας. Αυτό που υποστηρίζω, είναι ότι η στιγμή της αποβολής είναι μια κατάσταση όπου μια υπάρχουσα δυναμική διασχίζει αυτό το συστημικό άκρο και εισέρχεται σε ένα είδος terra nullius (σημ: έννοια που περιγράφει μια περιοχή, η οποία δεν είναι υπό την κυριαρχία κανενός). Αυτή γίνεται η στιγμή που οι εννοιολογικές κατηγορίες μας σταματούν να λειτουργούν: όταν δεν μπορούν να κατανοήσουν, να συλλάβουν τι συμβαίνει αφότου διασχίσουν αυτό το συστημικό άκρο. Αυτό που βρίσκεται στην άλλη πλευρά του συστημικού άκρου, γίνεται αόρατο στις υπάρχουσες αντιληπτές κατηγορίες μας. Φυσικά, υπάρχει μια φυσική και υλική πραγματικότητα που μπορούμε να δούμε: τα μάτια μας μπορούν να δουν ότι το σώμα των μακροχρόνια ανέργων δεν καταγράφεται πλέον στις στατιστικές, ή τη νεκρή γη που δηλητηριάζεται από την εξόρυξη, αλλά είναι μια εικόνα που στερείται νοήματος με τη μεθοδολογική και θεωρητική έννοια. Έτσι, αυστηρά μιλώντας, η αποβολή είναι η στιγμή, ο ιστότοπος, όπου οι εννοιολογικές κατηγορίες μας αποτυγχάνουν ή σταματούν να λειτουργούν.

«Το γεγονός ότι χρειάστηκε μια ολόκληρη πόλη να βγει στα κάγκελα για να καταλάβεις ότι δεν μπορείς να αλλάζεις την πόλη χωρίς να ακούς τους ανθρώπους της πόλης, χωρίς να ακούς τους μαγαζάτορες, χωρίς να ακούς τους ανθρώπους που εργάζονται που μετακινούνται μέσα στην πόλη, δείχνει ότι έχουμε να κάνουμε με μια δημοτική αρχή που έχει την οπτική του επισκέπτη στην πόλη. Είναι, χαρακτηριστικά, παράδειγμα συλλογικής τιμωρίας της πόλης να λες ότι θα περιορίσω το ΙΧ χωρίς να ενισχύσω τα μαζικά μέσα μεταφοράς. Είμαι σίγουρος ότι δεν υπάρχει ούτε ένας άνθρωπος στη στενή ομάδα του δημάρχου που ξέρει ποια είναι η κατάσταση στα μέσα μεταφοράς. Δεν υπάρχει ένας άνθρωπος στη στενή ομάδα του δημάρχου που να έχει μπει σε ένα λεωφορείο, σ’ ένα τρόλεϊ ή σε ένα τρένο για να δει ποια είναι η κατάσταση και πάνω σε ποια κατάσταση ζητάνε από την πόλη να προσπαθήσει να συμβαδίσει με τις αλλαγές που γίνονται».

Στις 18 Οκτωβρίου του 2019 ξεκίνησε στη Χιλή μια κοινωνική εξέγερση που ποτέ δεν είχα φανταστεί ότι θα ζούσα. Οι πολίτες, κουρασμένοι από δεκαετίες αποχαλινωμένου και καταχρηστικού νεοφιλελευθερισμού, αποφάσισαν να διαδηλώσουν διεκδικώντας αξιοπρέπεια στη ζωή τους. «Η Χιλή ξύπνησε» ήταν το σύνθημα, διότι όλη αυτή η βίαιη και επισφαλής πραγματικότητα της κάθε μέρας είχε γίνει ένας εφιάλτης ανυπόφορος. Η εξέγερσή μας είναι μια φωτεινή εκδήλωση αυθόρμητης δημιουργικότητας, ενέργειας και συλλογικής δουλειάς που όμοιά της δεν έχει συμβεί στη Χιλή εδώ και πολλά πολλά χρόνια. Η απάντηση της κυβέρνησης Πινιέρα ακολούθησε μια δικτατορική λογική, καθώς επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, απαγόρευση κυκλοφορίας, ενώ οι άνθρωποί της έχουν διαπράξει δολοφονίες και μία από τις πιο αδιανόητες βαρβαρότητες – τις σκόπιμες βλάβες στα μάτια. Χιλιάδες θύματα τραυματίστηκαν στα μάτια ή έχασαν την όρασή τους, κάτι που μας παραπέμπει σε σκηνές από ελληνική τραγωδία. Τώρα, η υγειονομική κρίση έχει αποκαλύψει ακόμη περισσότερο την κοινωνική κρίση. Το κουτί της Πανδώρας έχει ανοίξει, το όνειρο τελείωσε. Η καρτ ποστάλ της “χώρας-σε-τροχιά-ανάπτυξης” βάφτηκε κόκκινη στις ζώνες υψηλής μετάδοσης του ιού, εκεί όπου η επισφάλεια και η εξαθλίωση, κρυμμένες επί δεκαετίες, συσσωρεύονται και παίρνουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Εκεί όπου η ανισότητα μας πνίγει σαν κύμα. Και όποιος μέχρι τις 18 Οκτωβρίου προσπερνούσε αυτήν την κατάσταση, σήμερα δεν μπορεί να συνεχίσει να την αγνοεί. Η «χιλιάνικη άνοιξη», όπως την αποκαλείτε, είναι η απαίτηση για μια βαθιά αλλαγή προς μια διαφορετική κοινωνία, λιγότερο καταχρηστική, λιγότερο άδικη, με ένα κράτος πιο ισχυρό που δεν θα αφήνει τους πολίτες σε αυτή την απόλυτη ορφάνια. Είναι η απαίτηση για μια κοινωνία με μεγαλύτερη ισότητα, περισσότερη δημοκρατία, μια κοινωνία πιο τρυφερή, στην οποία η αξιοπρέπεια θα είναι ο κανόνας και όχι ένα προνόμιο.

Ο κ. Λάμπρου μίλησε για το απίστευτο θράσος του κ. Χρυσοχοΐδη, την παραποίηση της αλήθειας, το άσπρο – μαύρο, όσα είπε, τόνισε, πρέπει να τα κρατήσουμε και να τα συζητάμε καθώς τόλμησε να πει ότι η Αστυνομία προστάτευσε τους διαδηλωτές την ώρα που οι αστυνομικές δυνάμεις έριχναν κατά ριπάς σε βάρος όσων είμασταν εκεί χημικά και κρότου – λάμψης. Όλα αυτά δεν συνέβησαν μόνο στο μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ, είδαμε μηχανές με αστυνομικούς να πέφτουν πάνω σε διαδηλωτές, επισήμανε ο κ. Λάμπρου, και με τα γκλοπ να χτυπάνε στο κεφάλι. Ο κ. Χρυσοχοΐδης ασφαλώς θα έπρεπε να απολογηθεί και να παραιτηθεί, επισήμανε το στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν είναι μόνο θέμα του υπουργού Προστασίας του Πολίτη είναι συνολικά της Νέας Δημοκρατίας η οποία έχει ιδεολογική εμμονή με αυτά τα ζητήματα. Μάλιστα τόνισε ότι η κυβέρνηση με αυτά τα νομοθετήματα συντάσσεται με το μαύρο μέτωπο που συγκροτείται βήμα - βήμα σε όλον τον κόσμο (ΗΠΑ, Βραζιλία, Ουγγαριά κ.ά.). Ο κ. Λάμπρου εξήγησε ότι πέρα όμως από τις πολιτικές εμμονές έχουμε την σκληρή πραγματικότητα και τα σοβαρά προβλήματα της κοινωνίας και την τακτική που ακολουθούν οι κυβερνώντες για να αντιμετωπίσουν την αντίδραση που έρχεται με προληπτικά μέτρα. Με τις ανισότητες να κορυφώνονται εξαιτίας των συνεπειών της υγειονομικής κρίσης και των πολιτικών που ακολουθεί η κυβέρνηση ο κόσμος θα αντιδράσει και η Νέα Δημοκρατία αντιλαμβάνεται ότι αυτά δεν αντιμετωπίζονται πια με πειθώ και με τα ΜΜΕ που έχει στα χέρια της, εξήγησε ο κ. Λάμπρου. «Ο συμπολιτεύομενος Τύπος κάνει το παπί» για όσα έγιναν, «σαν να μη συνέβη τίποτα» χθες, σχολίασε χαρακτηριστικά. Ο κόσμος θα αντιδράσει γιατί ζει την πραγματικότητα, όπως το μεροκάματο που δεν θα υπάρχει, τη μείωση των μισθών, την ανεργία κ.ά. επισήμανε το στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο αυταρχισμός επιστρατεύεται από τη Νέα Δημοκρατία κάθε φορά που τα πράγματα έρχονται σ’ ένα οριακό σημείο όταν ξεδιπλώνει τις προτάσεις της, που έχουν μια καταφανώς αντικοινωνική διάσταση (...) αυτό είναι θεμέλιο της πολιτικής παρουσία της κυβέρνησης. Πρόκειται για ένα προληπτικό νομοσχέδιο απαγόρευσης του συνταγματικού δικαιώματος μπροστά σε αυτά τα οποία έρχονται (...) Δεν είναι η πρώτη φορά που το βλέπουμε αυτό από τον νεοφιλελεύθερο χώρο και αυτό θα είναι πιο έντονο απέναντι στη νεολαία, στους εργαζόμενους που τους θεωρεί συνήθεις ύποπτους. Η κυβέρνηση προφανώς και αντιλαμβάνεται ότι θα προκαλέσει συγκρούσεις το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, αλλά προτιμάει αυτού τους είδους τις συγκρούσεις από αυτές που θα έχουν ως αντικείμενο και πεδίο αντιπαράθεσης τα πραγματικά προβλήματα. Θα μας ξαναμιλήσουν για ανομία και μπαχαλάκηδες μόνο που τώρα δεν θα μιλάνε για μερικές δεκάδες ατόμων οι οποίοι μπορεί να πράττουν γενικώς με βάση το κέφι τους αλλά θα πρόκειται για την κοινωνία που θα αντιδρά μπροστά σ’ αυτό που ζει και έρχεται. Σε μια κρίσιμη στιγμή για τον λαϊκό κόσμο υπάρχει η ανάγκη της συμπαράταξης των προοδευτικών δυνάμεων και η κα Γεννηματά επιλέγει τελικά το να βάλει πλάτη στη ΝΔ και αυτό «θα το βρει μπροστά της».

Αυτή τη στιγμή, και παγκοσμίως και στην Ελλάδα, υπάρχει ένα έντονο κύμα αριστερού ριζοσπαστισμού που αναζητεί εκπροσώπηση. Είναι η νέα γενιά, που έχει αντιληφθεί ότι οι προοπτικές της είναι χειρότερες από αυτές των γονιών τους, είναι οι άνθρωποι των κινημάτων, που ανησυχούν -και δικαίως- για την περιβαλλοντική κρίση, είναι όσοι και όσες θέλουν ενίσχυση των ατομικών, πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Στη χώρα μας, οι άνθρωποι αυτοί έχουν ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ στο παρελθόν, αλλά στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις σε έναν βαθμό επέλεξαν την αποχή. Είναι ένας κόσμος συνειδητοποιημένος, με ανησυχίες, που ο ΣΥΡΙΖΑ έχει την υποχρέωση να εκφράσει. Και για να το κάνουμε αυτό, έχουμε ανάγκη να παρουσιάσουμε ένα συνεκτικό σχέδιο, το οποίο δεν θα είναι μια από τα ίδια. Οι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που είναι κουρασμένοι ή απογοητευμένοι από τον κυρίαρχο τρόπο έκφρασης της πολιτικής, από τη συνεχή σκανδαλολογία, τα μεγάλα λόγια που ακολουθούνται από μικρές αλλαγές, το μοντέλο διαχείρισης της υπάρχουσας κατάστασης, ζητάνε διαχρονικά έναν λόγο και ρεαλιστικό και αντισυστημικό. Και αυτό δεν είναι παράδοξο ούτε οξύμωρο. Δείγματά του υπήρχαν στη διακυβέρνησή μας, παρά τους γνωστούς περιορισμούς. Τώρα όμως είναι η ώρα να σκεφτούμε και να πράξουμε out of the box, να έρθουμε σε διάλογο με αυτόν τον κόσμο, όχι για να μας ψηφίσουν, ούτε γιατί αποτελούν αυτό που οι εκλογολόγοι λένε «κρίσιμη μάζα». Αλλά επειδή η Αριστερά θα είναι κοινωνικά χρήσιμη μόνο αν απαντήσει στις αγωνίες αυτού του κόσμου. Μερικά παραδείγματα: Πώς θα εκφράσουμε τον κόσμο που θέλει πράσινη ενέργεια αλλά ταυτόχρονα δεν θέλει τα βουνά να γεμίσουν ανεμογεννήτριες; Πώς θα εκφράσουμε τον κόσμο που ανησυχεί βλέποντας τα νοίκια να εκτοξεύονται; Όσες και όσους σπούδαζαν για χρόνια και τώρα δουλεύουν για το τίποτα; Όσες και όσους δουλεύουν από τα 18 και σήμερα, στα 30 τους, δεν μπορούν να κάνουν οικογένεια; Τους νέους και τις νέες που νιώθουν να μην χωράνε στην κοινωνία που η γενιά μου τους παραδίδει; Όσες και όσους θεωρούν ότι η πολιτική είναι κάτι άχαρο, μακριά από αυτούς, που δεν μπορεί να αλλάξει τις ζωές τους ουσιαστικά; Πώς θα μετατρέψουμε τη διάχυτη απογοήτευση σε πάθος για αλλαγή;

«Οι τράπεζες, που έχουν δανειστεί με αρνητικά επιτόκια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, κατευθύνουν σε πολύ συγκεκριμένα πορτοφόλια και επιχειρήσεις τα όποια δάνειά τους»… «Οι τράπεζες που εξακολουθούν  να μας χρεώνουν με 17,5% τις πιστωτικές κάρτες και πας να πάρεις μια ενημέρωση από το ATM ή να κάνεις μεταφορά από μια τράπεζα στην άλλη και σου χρεώνουν 3 και 4 ευρώ. Αυτό είναι αισχροκέρδεια»… «Να βγάλουμε ένα συμπέρασμα από την κρίση; Μπορεί αυτό το τραπεζικό σύστημα, με αυτά τα χαρακτηριστικά που λέγαμε πριν, να ασκήσει τον ρόλο του; Απ’ ότι φαίνεται όχι, διότι έχουν άλλες προτεραιότητες. Εγώ λέω το εξής: στο υπάρχον τραπεζικό σύστημα θα έπρεπε να υπάρχει και ένας ισχυρός δημόσιος πυλώνας. Μία κρατική τράπεζα η οποία θα μπορούσε να διαμορφώνει το “τέμπο” στην αγορά»… «Εάν από εδώ και πέρα, βρεθούμε ξανά σε εκείνο το σημείο ώστε να χρηματοδοτηθεί με δημόσιο χρήμα η οποιαδήποτε τράπεζα, αυτό, αυτομάτως, πρέπει να σημαίνει και μεταβολή στη μετοχική της σύνθεση. Εφόσον βάζει λεφτά το δημόσιο, πρέπει να παίρνει και τις αντίστοιχες μετοχές»… «Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να γίνει και για άλλες επιχειρήσεις στρατηγικής σημασίας».