Συνεντεύξεις

Είναι σαφές ότι υπήρξε μία λειψή προετοιμασία, ένα μείγμα εφησυχασμού και λάθος πολιτικών για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Έπρεπε να έχουν προσέξει πάρα πολύ εδώ και μήνες την πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας έτσι ώστε να μπορέσει να απορροφήσει το πρώτο και δεύτερο κύμα της ασθένειας και να μην υπάρχει επιβάρυνση του ΕΣΥ. Δεν θα φτάναμε με αυτόν τον τρόπο στο σημερινό σημείο που όλοι λένε ότι το ΕΣΥ είναι στα όρια του. Επίσης έπρεπε να έχουν γίνει προσλήψεις μόνιμου ειδικευμένου προσωπικού και να πολλαπλασιαστούν οι θέσεις ΜΕΘ. Πέραν της κριτικής που γίνεται για τις εστίες μετάδοσης, για την απαράδεκτη κατάσταση στα ΜΜΜ και για άλλες πλευρές που ασκείται έντονη κριτική από την αντιπολίτευση από το Σεπτέμβρη κιόλας, πλέον όλοι οι ειδικοί επιστήμονες θεωρούν ότι επί του υγειονομικού συστήματος κάποια πράγματα έχουν πάει λάθος. Με αυτήν την έννοια προφανώς τα μέτρα, τα οποία λαμβάνονται τώρα ή που ενδεχομένως θα ληφθούν είναι η προετοιμασία του εδάφους για ένα ενδεχόμενο, το οποίο έρχεται όλο και πιο κοντά. Αυτό δείχνει, αν το συγκρίνετε και με τη ρητορική του ίδιου του Πρωθυπουργού όχι μόνο στο τελευταίο του διάγγελμα αλλά και στις δύο συζητήσεις που προηγήθηκαν μέσα στη Βουλή, ότι βρίσκεται σε διαφορετικό μήκος κύματος από την πραγματική κατάσταση. Η μη αντιμετώπισή του δεύτερου κύματος της πανδημίας, εγκαίρως προληπτικά μέσα στις εστίες που δημιουργούν αυτήν την έξαρση επιφέρει σήμερα μία κατάσταση όπου πρέπει να ληφθούν ενδεχομένως πολύ πιο ριζικά και οριζόντια μέτρα. Λυπάμαι για το ότι ενώ η Κυβέρνηση είχε τα χρήματα αφού υπάρχει πράσινο φως από την Ε.Ε. όχι μόνο από το ΕΣΠΑ αλλά και από όλους τους πόρους να δίδονται για την ενίσχυση και στήριξη του συστήματος Υγείας, δεν το έπραξε. Δεν εννοούμε μόνο τις ΜΕΘ που είναι το τελευταίο στάδιο αλλά την πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας, τα μαζικά τεστ και την οριζόντια υποστήριξη όλων των προληπτικών μέσων στην κοινωνία. Είναι προφανές επίσης πως έπρεπε να γίνουν έγκαιρα οι παρεμβάσεις στον τομέα της οικονομίας έτσι ώστε να υπάρχουν κεφάλαια κίνησης ή επιβίωσης για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, κάτι το οποίο δεν έγινε. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος από την Κυβέρνηση είναι ένα μείγμα εφησυχασμού αλλά και μίας διαφορετικής πολιτικής αντίληψης που τώρα μας οδηγεί σε αυτά τα αδιέξοδα.

Αν ο Τραμπ κέρδισε, αυτό σημαίνει ότι υποτιμούσαμε το επίπεδο φυλετικής οργής στο λευκό εκλογικό σώμα. Μαζί με τη μεταβίβαση της οικονομικής εξουσίας προς τα πάνω, η μετάβαση από μια κοινωνία με σαφή λευκή κυριαρχία σε μια μεικτή κοινωνία υπήρξε ένας παράγοντας που διατάραξε βαθιά εκείνους τους λευκούς που δεν έχουν άλλο πλεονέκτημα από τη φυλή, που έχουν σπουδάσει λιγότερο και ζουν σε λιγότερο δυναμικές περιοχές. Εμείς, ωστόσο, πιστεύουμε ότι είναι περιοριστικό αυτό που τείνουν να κάνουν τα μέσα ενημέρωσης λέγοντας ότι «ευθύνονται οι ανισότητες και το οικονομικό άγχος» ή ότι «ευθύνεται o φυλετικός φθόνος». Η αλήθεια είναι ότι έχει προκύψει μια δεξιά ταυτοτική πολιτική, που δημιουργεί μια μακεδονική σαλάτα με διαφορετικά συστατικά, τα οποία αθροίζονται και έτσι γίνονται πολύ πιο ισχυρά από ό,τι το καθένα ξεχωριστά. Η εμφάνιση του θυμού, είτε πρόκειται γι’ αυτόν που σχετίζεται με την υπεράσπιση της κατοχής όπλων είτε για εκείνον που τροφοδοτείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είτε για τον οφειλόμενο σε θρησκευτικούς λόγους, έχει συχνά ως φόντο το φυλετικό ζήτημα, αλλά δεν αρκεί. Για παράδειγμα οι ευαγγελιστές είναι πεπεισμένοι ότι η πίστη και ο τρόπος ζωής τους απειλούνται. Οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν ασχολούνται και τόσο με την πολιτική και έτσι τείνουν να αποδέχονται ό,τι ακούνε. Και πολλά από αυτά που οι άνθρωποι ακούνε έχει δημιουργηθεί από ψηλά, από τους οργανισμούς που προανέφερα, το δε οικοσύστημα των ΜΜΕ λειτουργεί ως αντηχείο. Αυτές οι οργανώσεις γνωρίζουν πώς να αξιοποιούν κατά τον καλύτερο τρόπο τις ανησυχίες και τους φόβους ορισμένων τμημάτων του πληθυσμού σχετικά με τον δημογραφικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και τις μειωμένες ευκαιρίες. Αλλά η οπισθοδρομική μορφή που λαμβάνουν αυτές οι ανησυχίες είναι το προϊόν μιας δουλειάς που έγινε από ψηλά και όχι μόνο των συναισθημάτων στην κοιλιά της λευκής εργατικής τάξης.

Αυτή είναι η ουσία της πολιτικής κριτικής που κάνουμε στην κυβέρνηση. Ότι δεν εκμεταλλεύεται την πανδημία ως ευκαιρία μιας μεγάλης και μακροπρόθεσμης επένδυσης στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας, που όλοι πλέον κατάλαβαν την αξία του. Η αιτία φυσικά δεν είναι η ανικανότητα αλλά η ιδεοληψία. Στην πραγματικότητα η ΝΔ ποτέ δεν πίστεψε στο ΕΣΥ και στη δημόσια περίθαλψη, γι’ αυτό άλλωστε μέχρι να ξεσπάσει η πανδημία δεν είχε κάνει τίποτα για να ενισχύσει τις δημόσιες δομές ή τις ΜΕΘ. «Παρακαταθήκη» από την πανδημία σημαίνει σχέδιο 15.000 μόνιμων προσλήψεων σε βάθος 4ετίας με αυξημένη μοριοδότηση των συμβασιούχων, αυτόματη προκήρυξη όλων των κενούμενων θέσεων στο ΕΣΥ, εθνικό πρόγραμμα υποδομών υγείας, ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ, αναδιοργάνωση των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, αναβάθμιση μισθολογίου γιατρών-υγειονομικών, ειδικά κίνητρα για την αντιστροφή του brain drain, για τις άγονες – νησιωτικές περιοχές και για τις «άγονες» ειδικότητες (αναισθησιολογία, εντατικολογία, επειγοντολογία, οικογενειακή ιατρική, Δημόσια Υγεία, κλπ). Και πάνω απ’ όλα ενίσχυση του «δημοσιονομικού χώρου» για το ΕΣΥ και σταδιακή σύγκλιση με το μέσο όρο της ΕΕ στις δημόσιες δαπάνες υγείας (7% του ΑΕΠ από 5% που έχει η Ελλάδα σήμερα). Τέτοιο σχέδιο μόνιμης «θωράκισης» του ΕΣΥ και της Δημόσιας Υγείας δεν υπάρχει.

Στο πρώτο κύμα της πανδημίας δημιουργήθηκε μια πολύ κρίσιμη και ουσιαστική συναίνεση και από την κοινωνία και από το πολιτικό σύστημα. Αυτό που βλέπω ότι αλλάζει τώρα, καθώς κρίνω ότι η κοινωνική και η πολιτική συναίνεση δεν θα διατηρηθούν, είναι ότι αντιστρέφεται το κοινωνικό κλίμα. Όπως δείχνουν και οι κοινωνικές έρευνες, έχουμε μια μετατόπιση σε μια κατεύθυνση ματαίωσης, απογοήτευσης, άγχους και οικονομικής ανασφάλειας. Σε πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, τα πέντε πρώτα αισθήματα που αναφέρονται από τους ερωτώμενους έχουν αρνητική χροιά (αβεβαιότητα, ανασφάλεια, άγχος, απογοήτευση, φόβος), ενώ τον Μάρτιο, πριν από το πρώτο κύμα της πανδημίας, η αισιοδοξία –από τη θετική πορεία της οικονομίας, και από ψηφοφόρους που έβλεπαν θετικά την κυβερνητική αλλαγή, κ.λπ.- συμπορευόταν με το αίσθημα της ανασφάλειας. Το στοιχείο της αισιοδοξίας ενυπήρχε στο κοινωνικό σώμα. Τώρα το αίσθημα αυτό έχει καταβαραθρωθεί (η αισιοδοξία από την πρώτη θέση μεταξύ των αισθημάτων τον Απρίλιο 2020 με 39,8%, έχει υποχωρήσει τον Σεπτέμβριο του 2020 στην έκτη θέση με 15,8%). Πρόκειται για αρνητικά συναισθήματα που αν και προκαλούν ένα κινητοποιητικό μούδιασμα, θα εκδηλωθούν με άλλους τρόπους και μπορούμε εδώ να σκεφτούμε την πτώση της κυβερνητικής αξιοπιστίας, τη φθορά και την εκλογική μετατόπιση ψηφοφόρων. Ένα ακόμα στοιχείο που θα πρέπει να συνεκτιμήσουμε είναι ότι ακριβώς επειδή η πανδημία δεν είναι το πρώτο θέμα στα θέματα που απασχολούν τους πολίτες –αν δούμε και πάλι τις έρευνες (π.χ. διαΝΕΟσις) η πανδημία δεν θεωρείται από τους πολίτες η σημαντικότερη απειλή που αντιμετωπίζει η χώρα, πρώτη είναι η οικονομία, δεύτερο το μεταναστευτικό-προσφυγικό και τρίτο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις- έχουμε ένα μείγμα, που θα εκφραστεί κοινωνικά. Και εδώ γεννάται ένα καίριο ερώτημα: Μπροστά στην οργή κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, είχαμε την ελπίδα, που δημιούργησε μια ανάταση των προσδοκιών. Ποιος είναι αυτός ο δείκτης σήμερα που μπορεί να αντιστρέψει το κοινωνικό κλίμα; Θα έλεγα ότι μια πολύ σημαντική παράμετρος είναι η εμπιστοσύνη. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό δείκτη δημοκρατικής εμβάθυνσης. Η οικοδόμηση της εμπιστοσύνης μπορεί να είναι μια συνθήκη, η οποία θα μπορέσει να αναδιατάξει το πολιτικό σκηνικό. Εμπιστοσύνη σημαίνει σκέφτομαι με μεγαλύτερη βεβαιότητα, σχεδιάζω, ονειρεύομαι, πλαισιώνω τις ανάγκες μου με μια πιο σταθερή πυξίδα. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως η εμπιστοσύνη ήταν από τους πρώτους δείκτες που κατέρρευσαν στη διάρκεια της κρίσης, απέναντι στα κόμματα, την πολιτική, τα ΜΜΕ.

Μιλώντας για τη Γαλλία υπάρχουν σημεία ομοιότητας και σημεία που διαφέρουν. Δεν μπορούμε να ταυτίσουμε πλήρως τις καταστάσεις. Τα σημεία σύγκρισης μου έρχονται βέβαια πολύ συχνά στο μυαλό. Μετά βέβαια προσπαθώ να σκεφθώ ξανά τα πράγματα και λέω ότι “όχι, δεν μπορούμε να συγκρίνουμε όλα”. Για παράδειγμα, σήμερα το πρωί, άκουσα τον Ζεράρ Νταρμανέν (σ.σ.: υπουργό Εσωτερικών) να λέει, ότι θα γίνουν έρευνες σε οργανώσεις, σε ιδιώτες, μετά τη δολοφονία του καθηγητή, προσθέτοντας το “ακόμη κι αν δεν έχουν καμία σχέση με τον αποκεφαλισμό”! Θα τιμωρηθούν δηλαδή κατά κάποιον τρόπο άνθρωποι που δεν έχουν καμία σχέση με το γεγονός. Όλο αυτό μου φέρνει έντονα στον νου τη Νύχτα των Κρυστάλλων, το 1938, όταν ένας νεαρός Εβραίος σκότωσε έναν Γερμανό διπλωμάτη στο Παρίσι και σε αντίποινα οι ναζί πυρπόλησαν συναγωγές, κακοποίησαν Εβραίους, απέσπασαν χρήματα από την εβραϊκή κοινότητα, από ανθρώπους δηλαδή που δεν είχαν καμία ευθύνη για τη δολοφονία του διπλωμάτη. Οι άνθρωποι που θα γίνουν σήμερα αντικείμενα των ερευνών στη Γαλλία θα βρεθούν αντιμέτωποι και με άλλα προβλήματα, που δεν θα σταματήσουν στις έρευνες. Πρόκειται για μια αντίδραση τιμωρητική ανθρώπων που δεν ευθύνονται για ό,τι τους καταλογίζεται. Αυτού του είδους οι συγκρίσεις μου έρχονται συχνά στο μυαλό. Βέβαια πάντα πρέπει να βάζουμε τα πράγματα στη σειρά. Και φυσικά η Γαλλία σήμερα δεν είναι στην κατάσταση της Γερμανίας το 1933. Ο γαλλικός Τύπος είναι σε πολύ διαφορετική κατάσταση από ό,τι ήταν ο ξένος Τύπος στη Γερμανία το 1933... Οι καταστάσεις δεν είναι ίδιες. Εκείνο που πιστεύω όμως είναι ότι μπορεί να υπάρξει σύγκριση μεταξύ των μηχανισμών. (...) Ακριβώς. Και αυτός είναι ο λόγος που οι δημοσιογράφοι πρέπει να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Είναι ένα σημαντικό επάγγελμα που πρέπει να ασκείται σωστά. Σήμερα ανησυχώ για την κατάσταση της δημοσιογραφίας διότι ζούμε σε μια περίοδο μεγάλης αστάθειας. Τα καταξιωμένα ΜΜΕ είναι πάρα πολύ αποσταθεροποιημένα από το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που σήμερα έχουν γίνει τα μέσα ενημέρωσης των νέων ανθρώπων. Μπορεί κανείς να πει ότι διαδραματίζουν μονοπωλιακό ρόλο στην ενημέρωση των νέων. Ελάχιστοι είναι οι νέοι που επισκέπτονται τις ιστοσελίδες των μεγάλων ΜΜΕ. Ακόμη λιγότεροι εκείνοι που αγοράζουν εφημερίδες, έντυπα ή βλέπουν τηλεόραση σε πραγματικό χρόνο. Προς το παρόν καμία αξιόπιστη πηγή δεν έχει πάρει τη θέση των μεγάλων ΜΜΕ. Βρισκόμαστε ακόμη σε μια κατάσταση που δεν ξέρουμε ποιον να πιστέψουμε, ποιον να εμπιστευθούμε. Δεν υπάρχει κάποια δομή πιστοποίησης. Και αυτή η κατάσταση είναι πηγή αστάθειας. Την ίδια στιγμή διαπιστώνουμε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μια απίστευτη ισχύ. Μια ισχύ που προκαλεί φόβο. Και το διαπιστώνουμε αυτό και τώρα, σήμερα, με τη δολοφονία του καθηγητή. Πράγματι λοιπόν όλα αυτά είναι πάρα πολύ ανησυχητικά.

Για πρώτη φορά στο ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο, προκύπτει η πτώχευση ενός φυσικού προσώπου. Δηλαδή ένας ιδιώτης, ένας εργαζόμενος, ένας έμπορος θα πτωχεύει κανονικά, όπως πτωχεύει μία επιχείρηση. Τι σημαίνει αυτό; Θα ρευστοποιείται το σύνολο της περιουσίας του, μαζί και η πρώτη κατοικία. Και όχι μόνο θα ρευστοποιείται το σύνολο της περιουσίας, αλλά και για τα επόμενα τρία χρόνια θα είσαι σε μία διαδικασία στην οποία θα συνεχίζεις να χρωστάς ακόμα κι αν έχεις χάσει τα πάντα. Επί ΣΥΡΙΖΑ, σε κάθε περίπτωση υπήρχε νομοθετικό πλαίσιο προστασίας πρώτης κατοικίας. Όταν έληξε ο νόμος Σταθάκη – Κατσέλη, αντικαταστάθηκε από έναν συγκεκριμένο νόμο. Χαρακτηριστικά μπορώ να σας πω ότι, αν κάποιος έμπαινε και πήγαινε στην ιστοσελίδα της ειδικής γραμματείας διαχείρισης ιδιωτικού χρέους, που είναι δημόσιος κρατικός φορέας, διαβάζω ότι μέχρι τις 31 Ιουλίου του 2020 οι πολίτες μπορούσαν να προστατεύσουν την πρώτη κατοικία, υποβάλλοντας ηλεκτρονικά αίτηση και κάνει αναφορά στο συγκεκριμένο νόμο του 2019. Γ Ολομέλεια των δικηγορικών συλλόγων, που νομίζω ότι δεν μπορεί κάποιος να τους κατηγορήσει ότι δε γνωρίζουνε καλά το νομοθετικό πλαίσιο ή διότι έχουνε κάποιο άγχος να υπερασπιστούνε την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αυτό το οποίο είπε, είναι ότι καταργείται κάθε πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας.

Εάν δεν υπήρχε όλο αυτό το μιντιακό “πέπλο” προστασίας, ενδεχομένως η κυβέρνηση να είχε καταρρεύσει. Δεν υπάρχει τέτοιο προηγούμενο προστατευτικών, ειδικών συνθηκών, μέσα στις οποίες κυβερνάει. Ας το λάβουμε κι εμείς υπόψη μας αυτό, έτσι ώστε να είναι πιο στοχευμένες, πιο δυναμικές και συγκεκριμένες, οι παρεμβάσεις μας. Όλοι ξέρουμε ότι η “φούσκα” του χρηματιστηρίου, των ακινήτων, της υπερχρέωσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, ήταν η άλλη πλευρά της λεγόμενης ισχυρής Ελλάδας εκείνων των δεκαετιών, όπου εμφάνιζε τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης η Ελλάδα, αλλά ουσιαστικά υποθήκευε τα εισοδήματα των μελλοντικών γενεών, χωρίς ταυτόχρονα να χτίζεται ένα ανταγωνιστικό παραγωγικό σύστημα στη χώρα μας. Το πιο κωμικοτραγικό είναι η δήλωση που έκανε χτες ο πρωθυπουργός, με αφορμή την ημέρα κατά του καρκίνου του μαστού. Για φανταστείτε να το είχε πει αυτό κάποιο στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ. Να είχε καταθέσει μία πρόταση η οποία ήδη εφαρμόζεται βάσει άλλου νομικού πλαισίου που ψηφίστηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ, σε σχέση με τις δωρεάν μαστογραφίες. Θα τον είχαν πάρει με τις “λεμονόκουπες” και εδώ δεν ασχολήθηκε κανείς. Μας έδειξαν και το βράδυ, ενώ είχε διαψευστεί, πάλι το βίντεο της συνάντησης του πρωθυπουργού με κάποιες γυναίκες, στο Μαξίμου. Ακριβώς λόγω αυτών των 37 δισ. ευρώ η χώρα δεν έχει χρεοκοπήσει. Ακριβώς λόγω αυτών των 37 δισ. η χώρα μπορεί και δανείζεται τώρα χαμηλότοκα. Αυτό για το οποίο υπερηφανεύτηκε ο κ. Σταϊκούρας στη Βουλή, είναι το αποτέλεσμα της ύπαρξης αυτών των 37 δισ. Όταν ξέρουν οι δανειστές ότι, ούτως ή άλλως, τα έχεις αυτά τα λεφτά για να αποπληρώσεις τα δάνεια, τις υποχρεώσεις σου, τα επόμενα δυο – τρία χρόνια και είναι ρυθμισμένο το χρέος, προφανώς σε δανείζουν άφοβα. Αλλά υπάρχει, βεβαίως και ένα γενικότερο περιβάλλον μείωσης των επιτοκίων, που βοηθάει αυτή τη στιγμή και που δεν υπήρχε επί των ημερών μας.

Για πρώτη φορά στον ελληνικό πτωχευτικό κώδικα προβλέπεται η πτώχευση φυσικών προσώπων, ένας ιδιώτης θα αντιμετωπίζεται σαν επιχείρηση και θα ρευστοποιείται το σύνολο της περιουσίας του. Ακόμη και η πρώτη κατοικία! Και δεν τελειώνει εκεί, αφού για τα επόμενα τρία χρόνια ο κάθε πολίτης που χάνει το σπίτι του μπαίνει σε ένα καθεστώς οικονομικής φυλακής, καθώς το… εύλογο καθεστώς οικονομικής διαβίωσής του ορίζεται στα 610 ευρώ. Σε οποιοδήποτε εισόδημα πάνω από αυτά θα μπορεί να βάλει χέρι η τράπεζα. Ακόμα και όσοι χαρακτηρίζονται ευάλωτοι θα χάνουν το σπίτι τους και θα έχουν μόνο τη δυνατότητα να το  νοικιάζουν  και να το επαναγοράσουν μετά από 12 χρόνια, χωρίς όμως να μετράει ούτε ένα ευρώ από όσα έδωσαν αρχικά, ούτε από τα ενοίκια τα οποία κατέβαλαν για να συνεχίσουν να μένουν σε αυτό μετά την απώλεια της ιδιοκτησίας του. Εν μέσω πανδημίας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είτε γίνεται ένα μορατόριουμ ώστε καμία οικογένεια να μη βρεθεί στο δρόμο, είτε το κράτος αναλαμβάνει να πληρώσει δανειακές υποχρεώσεις, η Ελλάδα για άλλη μια φορά πρωτοπορεί στην αντίθετη κατεύθυνση. Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία θα συνεχίσει τη συζήτηση για το τί προβλέπει αυτός ο νόμος με την κοινωνία, καθώς έχουμε και σοβαρές ενστάσεις για τη συνταγματικότητά του. Εξετάζουμε, εν ολίγοις, το ενδεχόμενο προσφυγής στο ΣτΕ.

Ζούμε σε μια περίοδο, κατά την οποία οι δημαγωγοί έχουν γίνει ξανά δημοφιλείς. Σε ορισμένες χώρες, κυβερνήσεις και κοινοβούλια διαβρώνουν το κράτος δικαίου και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, δύο θεμέλια της δημοκρατίας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αδιαφορία, ακόμη και η εχθρότητα με την οποία πολλοί άνθρωποι βλέπουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, συνδέεται με αυτήν την τάση. Πιστεύω ότι μια από τις αιτίες αυτής της αδιαφορίας είναι ότι πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη μοιράζονται ένα βαθύ συναίσθημα απογοήτευσης, αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Αυτό το συναίσθημα συχνά δημιουργείται και ενισχύεται από αυξανόμενες ανισότητες, αντιληπτές απειλές σε ταυτότητες και από την επικράτηση μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων επί των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων μεγάλων μερών του πληθυσμού. Μερικοί άνθρωποι έχουν την εντύπωση ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν σχετίζονται με αυτούς και την καθημερινή τους ζωή, ότι αφορούν μόνο συγκεκριμένες μειονοτικές ομάδες. Εδώ είναι που πρέπει να ξεκινήσει μια μακροπρόθεσμη δουλειά για την επανασύνδεση των ανθρώπων με τα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους. Οι κυβερνήσεις πρέπει να ακούσουν τις εύλογες ανησυχίες που έχουν οι άνθρωποι, αλλά δεν θα ήταν συνετό να εκλάβουν αυτήν την ευρεία απογοήτευση ως ένα λαϊκό αίτημα για λιγότερα ανθρώπινα δικαιώματα και για διακυβέρνηση τύπου «ισχυρών-ανδρών». Πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις το αντιλαμβάνονται. Θα πρέπει να ξεκινήσουν αυτή τη δουλειά υποστηρίζοντας τη ζωντανή κοινωνία των πολιτών, που εξακολουθεί να υπάρχει και να αντιστέκεται, και ενισχύοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών οργανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που ορισμένες ασυνείδητες κυβερνήσεις και κοινοβούλια συνεχίζουν να απαξιώνουν ή να αγνοούν.

Στον κορμό ενός ριζοσπαστικού προγράμματος είναι να ανατρέψουμε το κυρίαρχο αφήγημα. Ξέρετε δεν είναι κάτι εύκολο αυτό. Σαράντα χρόνια νεοφιλελευθερισμού έχουν κάμψει τις αντιστάσεις του κόσμου, ενώ η διαρκής προσπάθεια δαιμονοποίησης κάθε ριζοσπαστικής προσπάθειας ως φορέα της καταστροφής έχει προφανώς πιάσει τόπο. Και η προσπάθεια είναι σε εξέλιξη καθώς συνεχώς η Νέα Δημοκρατία προσπαθεί να μας πείσει ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν καταστροφική, λες και εμείς είμασταν στο τιμόνι της χώρας όταν χρεωκοπήσαμε και μπήκαμε στα μνημόνια. Πρέπει λοιπόν να πείσουμε τον κόσμο ότι αξίζει να παλέψει. Ότι μπορεί να φέρει αποτελέσματα στον οικονομικό, δικαιωματικό και κοινωνικό τομέα. Ότι οι αγώνες μπορούν να μεταβάλλουν το τι είναι ηγεμονική άποψη στη συγκυρία. Και η Αριστερά το έχει κάνει αυτό πολλές φορές. Κάποτε το 8ωρο, η ψήφος των γυναικών, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος πρόνοιας, ήταν ριζοσπαστικές απόψεις κάποιων λίγων. Πρέπει λοιπόν να οργανωθούν οι κοινωνικές πλειοψηφίες που θα μπορέσουν να διεκδικήσουν και να κάνουν ηγεμονικά συγκεκριμένα αιτήματα για την ζωή και την καθημερινότητα των ανθρώπων και θα έχουν συγκεκριμένα κοινωνικά αποτελέσματα. Ενδεικτικά, θα μπορούσα να σας πω ότι χρειαζόμαστε στεγαστική πολιτική για τα νέα ζευγάρια, ένα κοινωνικό κράτος που θα ενισχύσει το δημόσιο σύστημα υγείας, τη δημόσια παιδεία, τις δομές στήριξης των νέων εργαζομένων. Γενικότερα ένα πλαίσιο που θα διασφαλίζει ότι κανένας δεν θα βρίσκεται ξεκρέμαστος όταν το συμβεί το παραμικρό απρόβλεπτο γεγονός. Χρειάζεται όμως και ένα καινούργιο πλαίσιο από την πλευρά της παραγωγής, όπου θα εμπλακούν νέοι παίκτες, το κομμάτι της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, θα ξαναδούμε την λειτουργία των συνεταιρισμών, θα ξεφύγουμε από το κυρίαρχο μοντέλο.