Συνεντεύξεις

Συμφωνώ απόλυτα με αυτό που είπατε. Αυτή η στρατηγική επιλογή ήταν από την αρχή λανθασμένη, γιατί ο πιο αναξιόπιστος εταίρος, που δεν χαίρει διεθνώς και κανενός κύρους και κινείται σχεδόν στα όρια κράτους-παρία, είναι το Ισραήλ του Νετανιάχου – όχι το Ισραήλ γενικά – αλλά το Ισραήλ υπό τον Νετανιάχου που είναι και βουτηγμένος στα σκάνδαλα, όπως εξάλλου και ο Ερντογάν. Το Ισραήλ την αμέσως επόμενη μέρα που – είτε ο Ερντογάν, είτε στη μετά Ερντογάν εποχή – η Τουρκία θα κάνει κίνηση καλής θέλησης, θα την αγκαλιάσει και εμάς θα μας ξεχάσει τελείως. Ένας ακόμα λόγος που θεωρώ απαράδεκτη αυτή τη συμμαχία με το Ισραήλ, που έχει την αφετηρία της στην κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου (το 2011), είναι ότι, στην περίπτωσή της, ισχύει μια φράση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ότι η Ελλάδα είναι πολύ μικρή χώρα για να είναι άτιμη, με το να συμμαχεί εν προκειμένω με το Ισραήλ του Νετανάχιου που με την αδιαλλαξία του, τους συνεχιζόμενους εποικισμούς και τη χρήση βίας δεν επιτρέπει την ειρηνική επίλυση του Παλαιστινιακού. Η Ελλάδα, όπως η Νορβηγία, η Δανία, η Ολλανδία, είναι χώρα που έχει ένα βασικό χαρτί να παίξει, τη λεγόμενη «ήπια δύναμη» (soft power), όπως την έχε ονομάσει ο αμερικάνος διεθνολόγος Τζόσεφ Νίιε. Δεν μπορεί να παίζει με τη φωτιά και να ασκεί αδιέξοδη πολιτική της ισχύος. Θα πρέπει να στηρίζεται στις φιλειρηνικές και πανανθρώπινες ιδέες και να προσπαθεί, όσο μπορεί, να κινηθεί σε αυτό το πλαίσιο. Να είναι σεβαστή για τις απόψεις της διεθνώς, για τις θέσεις της που συμβάλουν στην ειρήνη, τη σταθερότητα και τη συνεργασία, όχι στην αντιπαράθεση. Οπότε, ναι όντως πρέπει να γίνει επαναπροσανατολισμός της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, στην ουσία, δεν μας αιφνιδίασε. Ακολουθεί με πιστό τρόπο το προεκλογικό της πρόγραμμα, που στη βάση του είναι ο αυταρχισμός, αυτό που έχει ονομαστεί «νόμος και τάξη». Και αυτό γιατί χωρίς τον αυταρχισμό και την καταστολή δεν μπορεί εύκολα να περάσει αντιλαϊκά μέτρα. Χρειάζεται, λοιπόν, βούρδουλας, ο οποίος είναι μέρος ενός πολύπλευρου συντηρητικού πολιτικού σχεδίου. Η Νέα Δημοκρατία ακολουθεί τα βήματα του Όρμπαν, του Σαλβίνι και του Τραμπ. Είναι τμήμα της νέας μαύρης διεθνούς, που αναπτύσσεται στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, τη Χιλή, τη Βραζιλία και αλλού. Συνεπώς, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι υποχρεωμένος να βγει γρήγορα από την εσωτερικότητά του και να ασκήσει δομική, μαχητική και ριζοσπαστική αντιπολίτευση σε όλα τα επίπεδα, στη Βουλή και τους δρόμους, στους θεσμούς και τα κινήματα. (...) Ο ΣΥΡΙΖΑ, και από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δεν μπορεί παρά να εργάζεται συστηματικά για την ειρήνη και τη καλή γειτονία, μακριά από κούρσες στρατιωτικών εξοπλισμών, από εθνικιστικές και πατριδοκάπηλες προσεγγίσεις, που οδηγούν μόνο σε καταστροφές. Και βεβαίως πάντα πρέπει να έχει στο κέντρο της προσοχής του την οικολογική διάσταση του ζητήματος, τώρα μάλιστα, που βλέπουμε την τραγωδία που εξελίσσεται στην Αυστραλία. Το ζήτημα είναι σύνθετο, δύσκολο, αλλά χρειάζεται να συζητήσουμε ανοιχτά χωρίς το φόβο της στοχοποίησης από εθνικιστικούς κύκλους. Οι πανηγυρισμοί που υπήρξαν μετά τη συμφωνία ήταν μάλλον απερίσκεπτοι και πρόχειροι θα έλεγα. Δεν είναι μόνο το οικονομικό κόστος, που είναι τεράστιο, άρα ασύμφορο, αλλά και συγκεκριμένες διακρατικές συμμαχίες, όπως αυτή με το Ισραήλ, που εγκυμονούν κινδύνους και δεν έχουμε κανένα λόγο να τις ενισχύουμε.

Ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα στη γείτονα χώρα και την απόσπαση πλέον της Τουρκίας από την προοπτική συμμετοχής στην Ε.Ε., η κατάσταση έχει επιδεινωθεί και η επικινδυνότητα έχει αυξηθεί στην περιοχή μας. Η τουρκική ηγεσία εμπεδώνει τη ρητορική της για αναθεώρηση των διεθνών συνθηκών και των συνοριακών διευθετήσεων αρχής γενομένης από τη στρατιωτική επέμβαση και «τακτοποίηση» στα νοτιοανατολικά της σύνορα και επίσης εν συνεχεία, υλοποιώντας υπό το μανδύα της «γαλάζιας πατρίδας», ενέργειες όπως η επιχείρηση εντός της ΑΟΖ της Κύπρου και η πρόσφατη συμφωνία με τη Λιβύη, που αποτελεί ανοικτή πρόκληση στην περιοχή μας και ιδιαίτερα για τη χώρα. Με βάση τα παραπάνω, και καθώς μια πιθανή ανάφλεξη στην ευρύτερη περιοχή είναι πλέον ορατή με αφετηριακό γεγονός τη δολοφονία από τις ΗΠΑ του αξιωματούχου του Ιράν Σουλειμανί, θέσαμε εγκαίρως και αναλυτικά, προ της επίσκεψης του Πρωθυπουργού στις ΗΠΑ, τις προϋποθέσεις για μια επιτυχή έκβαση αυτής της κρίσιμης συνάντησης. Επίκεντρο η απαίτηση για δημόσια δέσμευση των ΗΠΑ για την υποστήριξη προς τη νομιμότητα και τις ελληνικές θέσεις τόσο για τη συμφωνία Τουρκίας Λιβύης όσο και για τη διέλευση του αγωγού EastMed. Θέσαμε μάλιστα το ζήτημα της περαιτέρω προώθησης της διευρυμένης ελληνοαμερικανικής συμφωνίας με βάση και προϋπόθεση ρητές δεσμεύσεις εκ μέρους των ΗΠΑ. Είναι προφανές ότι, παρά τη σχετική ενθάρρυνση σε αυτήν την κατεύθυνση που είχε υπάρξει από δηλώσεις του State Department, όχι μόνο δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση στο παραπάνω αυτονόητο αίτημα, αλλά ούτε ο Έλληνας Πρωθυπουργός αξιοποίησε την επίσκεψη, ώστε με δικές του δημόσιες δηλώσεις να στείλει διεθνώς το μήνυμα για τις «κόκκινες γραμμές» των ελληνικών θέσεων. Μόνο ανησυχία εκπέμφθηκε λοιπόν από αυτό το «διπλωματικό φιάσκο», η οποία αξιοποιήθηκε και από τα τουρκικά Μέσα Ενημέρωσης, καθώς μάλιστα καρκινοβατούν και οι αποφάσεις, οι οποίες έχουν υπάρξει τόσο από τη Γερουσία των ΗΠΑ όσο και από την Ε.Ε. για λήψη συγκεκριμένων μέτρων απέναντι στην Τουρκική προκλητικότητα. Όμως η κυβέρνηση υποστηρίζει πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε στον πρόεδρο Τραμπ το θέμα της τουρκικής προκλητικότητας… Η ανησυχία εντείνεται από την επανάληψη της ορολογίας περί «προβλέψιμου συμμάχου» στην οποία αναλώθηκε ο Πρωθυπουργός, ενώ ταυτόχρονα εκφράστηκαν από μέρους του οι πιο ακραίες και εντέλει αντικοινωνικές νεοφιλελεύθερες απόψεις για την οικονομία ως προϋπόθεση για την προσέλκυση επενδυτών... Μόνο αρνητικά σχόλια προσέτι δημιουργεί τόσο η έμμεση αλλά σαφής υποστήριξη της πολιτικής των ΗΠΑ για το Ιράν, όσο και η συνηγορία για τις επιφυλάξεις για τα δίκτυα G5 και τη σχέση με την Κίνα.

Στη Βολιβία προσπαθούν να καταστρέψουν με ταχείς ρυθμούς ό,τι οικοδομήθηκε με πολύ κόπο και θυσίες. Προσπαθούν να κάνουν το ίδιο πράγμα που προσπαθεί να κάνει ο Μορένο στο Εκουαδόρ, να καταστρέψει ό,τι υπάρχει και να προχωρήσει σε ξεπούλημα του εθνικού πλούτου της χώρας στις πολυεθνικές. Θέλουν να μας παρουσιάσουν το κράτος σαν επιχείρηση και τους αιρετούς πολιτικούς σαν τους καλούς μάνατζερ. Μόνο που το λίθιο, ο χρυσός, το φυσικό αέριο, οι υδρογονάνθρακες δεν ανήκουν σε καμιά επιχείρηση -κράτος και κυβερνήτες- μάνατζερ, αλλά στους λαούς μας. Η Λατινική Αμερική χρειάζεται μια νέα γενιά μεγάλων πολιτικών, όπως είχαμε στη Βραζιλία, την Αργεντινή, το Εκουαδόρ, τη Βενεζουέλα, τη Βολιβία. Δεν χρειαζόμαστε επικεφαλής κυβερνήσεων που να είναι οι διαχειριστές των μεγάλων πολυεθνικών. Στο Εκουαδόρ ο κόσμος ψήφισε τον Μορένο με εντολή να συνεχίσει την κοινωνική πολιτική που είχε ξεκινήσει ο Κορέα για να βρεθούμε μέσα σε ένα βράδυ με την ατζέντα του ΔΝΤ, την αποβιομηχάνιση και τις πολιτικές διώξεις, με τη σύμφωνη γνώμη του συστήματος των μέσων ενημέρωσης που ανήκουν στους έχοντες και κατέχοντες. Στη Βολιβία δεν τους άρεσε το εκλογικό αποτέλεσμα και ανέτρεψαν τον Μοράλες. Η Λατινική Αμερική δεν έχει ανάγκη από στρατηγούς ή αυταρχικές «δημοκρατίες» που κυνηγούν τους πολιτικούς αντιπάλους τους και δολοφονούν τους κοινωνικούς ηγέτες και τους ακτιβιστές. Η Λατινική Αμερική έχει ανάγκη από περισσότερη δημοκρατία και ισότητα, συμμετοχή και δικαιώματα. Στη Βολιβία κυνηγούν τα στελέχη της κυβέρνησης του Μοράλες με τον ίδιο τρόπο που κυνηγούν στο Εκουαδόρ όσους στήριξαν τον Κορέα. Στο Εκουαδόρ φυλάκισαν ακόμη και τον αντιπρόεδρο Χόρχε Γκλας, που είχε εκλεγεί με τον Μορένο. Δεν είναι δυνατόν στις χώρες μας οι πρεσβείες του Μεξικού να μετατρέπονται, στη Λατινική Αμερική, σε καταφύγια πρώην υπουργών και προέδρων της Βουλής που διώκονται παράνομα.

Πρέπει να αναρωτηθούμε, πρώτα, σε ποιες περιοχές του Αιγαίου η Τουρκία, ενδεχομένως, υποβάλλει και αξιώσεις εδαφικής κυριαρχίας σε βραχονησίδες ή νησίδες. Το ζήτημα ρυθμίζεται από τη Συνθήκη της Λωζάνης, αλλά η Τουρκία το αμφισβητεί. Η Λωζάνη προσδιόρισε με σαφήνεια και οριστικό τρόπο τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας και αυτά μεταξύ Ιταλίας – Τουρκίας στα Δωδεκάνησα, το οποίο καθεστώς κληρονόμησε αυτούσιο η Ελλάδα το 1947 με τη Συνθήκη Ειρήνης με την Ιταλία. Υπάρχει συμφωνία οριοθέτησης των συνόρων μεταξύ Ιταλίας – Τουρκίας το 1932, η οποία όμως δεν πρωτοκολλήθηκε ποτέ στην Κοινωνία των Εθνών. Τότε ίσχυε ότι όσες συμφωνίες δεν πρωτοκολλούνται, ήταν άκυρες κάτι το οποίο δεν ισχύει σήμερα. Επιπλέον, η Τουρκία υποστηρίζει ότι το καθεστώς νησιών τα οποία δεν αναφέρονται ονομαστικά, παραμένει αμφισβητούμενο. Επί πολλά χρόνια αυτή η έστω άκυρη συνθήκη όριζε ένα σύνορο και στην πράξη αυτό γινόταν σεβαστό. Το Διεθνές Δίκαιο προβλέπει τη σταθερότητα και μονιμότητα των συνόρων και γι’ αυτό ακόμη κι όταν λυθεί μια συνθήκη, τα σύνορα που όριζε εξακολουθούν να ισχύουν, δεν παρασύρονται σε εξαφάνιση. Εδώ εδράζονται οι αξιώσεις, διεκδικήσεις της Τουρκίας –ήδη έχει διατυπωθεί η άποψη περί γκρίζων ζωνών, στην περιοχή της Δωδεκανήσου, μέχρι στιγμής. Τέτοια, όμως, συγκέντρωση βραχονησίδων και νησίδων δεν υπάρχει στο Βόρειο Αιγαίο ή στην περιοχή Νοτιοανατολικά της Καρπάθου – Κάσου – Καστελόριζου – Κρήτης – Ρόδου. Πάντως, μπορούν να απομονωθούν συγκεκριμένες πτυχές μιας διαφοράς ή συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές και να επιλυθούν από τα δυο ενδιαφερόμενα μέρη, εφόσον δεν θέτουν δυσχερή, περίπλοκα ή ευαίσθητα ζητήματα για τα συμφέροντα του ενός ή του άλλου μέρους.

Δεν θα απέκλεια την πιθανότητα ότι αυτό που θα δούμε και στην Ελλάδα είναι μια εξέλιξη προς μια βοναπαρτική δημοκρατία: η νέα συντηρητική κυβέρνηση θα αντιμετωπιστεί φυσικά καλύτερα από αυτή του ΣΥΡΙΖΑ από τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., ωστόσο δεν θα είναι σε θέση να αναιρέσει τις αρνητικές συνέπειες της λιτότητας την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ αναγκάστηκε να εφαρμόσει. Αυτό που χρειάζεται η Ε.Ε. στο σύνολό της είναι αυτό που ονομάζουμε «οικολογική και κοινωνική επανάσταση βιωσιμότητας». Και δεν νομίζω πως οι συντηρητικοί είναι σε θέση να επιδιώξουν ένα τέτοιο εγχείρημα. Εάν οι πολιτικές τους διαψεύσουν τις ελπίδες και τις προσδοκίες των ψηφοφόρων τους, πιθανότατα θα καταλήξουν σε μια κρίση πολιτικής νομιμότητας μάλλον γρηγορότερα απ’ ό,τι περιμένουμε. Και τότε ως αντίδραση (πράγμα που βλέπουμε ήδη να συμβαίνει) θα μπουν στον πειρασμό να χρησιμοποιήσουν έντονες κατασταλτικές δυνάμεις και προς πολίτες και προς την αντίθετη (αριστερή δηλαδή) ιδεολογία! Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντική αυτή τη στιγμή η υπεράσπιση των βασικών πολιτικών ελευθεριών και, όπως συμβαίνει σήμερα στα Πανεπιστήμια, η υπεράσπιση προστατευόμενων χώρων για αντιμαχόμενες δυνάμεις και κοινωνικά κινήματα.

Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι δεν πρέπει να μας εγκλωβίζουν οι λέξεις, αλλά να μας απασχολεί η από κοινού εύστοχη επανανοηματοδότησή τους, στις σύγχρονες συνθήκες. Η Αριστερά, η Ριζοσπαστική Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι πλέον ιστορική κατάκτηση, αξία υπερασπίσιμη παρά τις αδυναμίες, τις ελλείψεις ή τα λάθη. Αυτό πρέπει να γίνει σεβαστό στην πορεία προς το Συνέδριο. Είναι η βάση εκκίνησης, είναι η… «αμπάριζα». Αυτό το ρεύμα πολιτικής σκέψης, με τις χιλιάδες αντιφάσεις του, αναδείχθηκε εντούτοις και αποδείχθηκε ότι διέθετε την ωριμότερη επάρκεια ώστε να πρωταγωνιστήσει στην ιστορική συγκυρία της κρίσης. Τυχαίο; Όχι βέβαια. Είναι γι’ αυτό, που χωρίς καμιά μα καμιά ιδιοκτησιακή έπαρση, οφείλουμε να το υπερασπιστούμε. Και εμείς οι παλαιοί Συριζαίοι και οι νέοι Σύμμαχοι. Και να το προστατέψουμε. Αλλιώς είναι σαν να βιώσαμε κάποια… ασήμαντα και τυχαία γεγονότα, δηλαδή, σαν να μην μάθαμε ούτε την αλφαβήτα της ανάγνωσης της Ιστορίας. Αλλά η σύγχρονη ριζοσπαστική Αριστερά, προφανώς και μπορεί (πρέπει κιόλας), να διαθέτει και ρεαλισμό και διορατικότητα. Προφανώς και μπορεί (πρέπει κιόλας), να είναι ανοιχτόμυαλη και ανοιχτόκαρδη. Προφανώς και μπορεί (πρέπει κιόλας), να επανακαθορίζει στόχους. Αρκεί όλα αυτά να γίνονται συλλογικά και με ανοιχτές από κοινού συμφωνημένες, δημοκρατικές διαδικασίες. Χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς προνόμια. Εδώ είμαστε τώρα, ενόψει του Συνεδρίου. Και πράγματι, στην αδιαμφισβήτητη «πρωτοτυπία» του εγχειρήματος της Προοδευτικής Συμμαχίας, όταν χρειάζεται σε ειδικές περιπτώσεις να παρακαμφθεί το Καταστατικό για να αξιοποιηθεί όλο το δυναμικό, αυτό επιβάλλεται να γίνεται σε συμφωνημένη βάση και χωρίς πρωθύστερα τετελεσμένα. Διαφορές υπάρχουν, παρότι η Διακήρυξη μας ενώνει. Πρέπει να υπάρχουν και δεν μας φοβίζουν. Για την ιστορική επαναστατική και μεταρρυθμιστική δημοκρατική Αριστερά, όπως και για τη ριζοσπαστική, την εναλλακτική, την πλουραλιστική, είναι το οξυγόνο της. Η πάλη, η αντιπαράθεση ιδεών, επίσης δεν μας φοβίζει. Αρκεί να είναι ανοιχτή, αυθεντική και να μη μοιάζει με αντιπαράθεση μηχανισμών. Μόνο έτσι κατακτιέται η συντροφική συνεννόηση, η εμπιστοσύνη και πολύ περισσότερο η σύνθεση. Το Συνέδριό μας είναι μια μεγάλη ευκαιρία, για να ξανασυναντηθούμε με τις καλές παραδόσεις όλων σχεδόν των ιστορικών ρευμάτων της Αριστεράς. Γιατί μόνο οι ιδέες γεννούν… νέες ιδέες. Αυτές δηλαδή που επειγόντως χρειαζόμαστε.

[Αναφορικά με τις πολιτικές που εφάρμοσε ο ΣΥΡΙΖΑ] όπου έγιναν δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, με πρώτη τις Πρέσπες, αλλά και την ιθαγένεια, την ταυτότητα φύλου κτλ, δεν μπορεί να υπάρξει παλινόρθωση. Όπου ο πήχης μπήκε ψηλά, δεν πέφτει. Αυτό είναι το μάθημα. Αντιθέτως, όπου μπήκε χαμηλά για λόγους πολιτικών στρατηγικών κατευνασμού του αντιπάλου ή νοσηρών συμμαχιών με την αντίδραση, ο αντίπαλος αλωνίζει. Παράδειγμα, οι σχέσεις κράτους κι εκκλησίας. Όποτε με τόλμη, τεκμηρίωση και αποφασιστικότητα γίνονται τομές, δεν αναιρούνται. Καμία κυβέρνηση στον κόσμο δεν σκέφτηκε να επαναφέρει τη θανατική ποινή, όπου καταργήθηκε. Καμία συντηρητική κυβέρνηση δεν μπόρεσε –δεν ξέρω αν καν διανοήθηκε- να καταργήσει φιλελεύθερες αλλαγές στην ισότητα των φύλων, ενώ ούτε κυβέρνηση δεν διανοήθηκε ποτέ να επαναφέρει καθεστώς προνομίων της εκάστοτε εκκλησίας που έχει καταργηθεί από προηγούμενη. Καμιά ελληνική κυβέρνηση στο μέλλον δεν θα αμφισβητήσει το δικαίωμα στην αποτέφρωση, όσο εκνευρισμό και απώλεια εσόδων προκαλεί στην εκκλησία της Ελλάδας. Το γεγονός ότι τέτοιου είδους αντι-μεταρρυθμίσεις μπορεί να είναι στη συντηρητική ατζέντα, αλλά ούτε καν εκφέρονται, εφόσον έχουν θεσμοποιηθεί, έχει κρίσιμη σημασία. Όπου αντιθέτως πρυτανεύουν λογικές πως τάχα «η κοινωνία δεν είναι ώριμη» κι άλλα τέτοια, τροφοδοτούνται και δικαιώνονται τα πιο αντιδραστικά αντανακλαστικά κι ο συσχετισμός γίνεται δυσμενέστερος.