Micro

«Η πέραν των συνόρων μετανάστευση», σχολιάζει στο NYRB ο Τζ. Μ. Κουτσί, «είναι μια πραγματικότητα στον σημερινό κόσμο και οι ροές θα αυξάνονται όσο η Γη θα υπερθερμαίνεται, όσο τα παλιά βοσκοτόπια θα μεταμορφώνονται σε ερήμους και η θάλασσα θα καταπίνει ολόκληρα νησιά. Απέναντι σ’ αυτό το παγκόσμιο ιστορικό φαινόμενο υπάρχουν τρόποι αντίδρασης μπερδεμένοι, μπελαλίδικοι, αλλά ανθρωπιστικοί – ή τουλάχιστον ανθρώπινοι – ακριβώς όπως υπάρχουν και τρόποι αντιμετώπισης νοικοκυρεμένοι, καθαροί, αλλά απάνθρωποι». Ο Μποοχανί το καταλαβαίνει και το καταγράφει ότι τόσο ο ίδιος όσο και οι «δίχως χαρτιά» («sans papiers») σύντροφοί του στο Μανούς, από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Κουρδιστάν, το Ιράκ, τη Σομαλία, τον Λίβανο, το Μιανμάρ κ.α., είναι όμηροι που χρησιμοποιούνται «για να ξυπνούν τον φόβο, για να τρομάζουν τους συμπατριώτες τους και να τους αποτρέπουν από το να κατευθύνονται στην Αυστραλία». Στο Φίλος κανένας, μόνο τα βουνά… περιγράφει τα τέσσερα πρώτα χρόνια της κράτησής του στο νησί Μανούς, ώσπου το στρατόπεδο-φυλακή έκλεισε στα τέλη του 2017 και οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν σε άλλα καταλύματα στην ενδοχώρα. Παράλληλα, αναλύει το σύστημα της ιδιότυπης αυτονομίας των στρατοπέδων που έχει επιβληθεί από τις αρχές της Αυστραλίας, ένα σύστημα δεσμευτικό για τους δεσμοφύλακες όσο και για τους δεσμώτες, που έχει στόχο να σπάσει το ηθικό των προσφύγων, να διαλύσει την αλληλεγγύη μεταξύ τους, να τσακίσει τις αντοχές τους με καψόνια, περιορισμούς κ.ο.κ., μέχρι να δεχτούν την επαναπροώθηση στις χώρες τους.

Με τον Κάσδαγλη έχουμε κοινές πολιτικές καταβολές, την Ανανεωτική Αριστερά. Θα το προσδιόριζα, χωρίς να τον ρωτήσω, ως αριστερό ευρωκομμουνισμό. Τα δύο αμιγώς πολιτικά βιβλία του, Η αριστερά και ο κακός ο λύκος (Οξύ 2009) και Ανώνυμοι χρεωκοπημένοι (Καστανιώτης 2012) επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό. Υπάρχει βέβαια, κατά τη γνώμη μου, μια μετατόπιση. Στο πρώτο βιβλίο είναι εμφανές αυτό που οι Ιταλοί σύντροφοι ονόμασαν «ισχυρός ρεφορμισμός» (όρος που φοβάμαι ότι του ίδιου δεν θα του αρέσει), ενώ στο δεύτερο, επεξεργαζόμενος τα βιώματα της κρίσης, στρέφεται σαφέστερα προς τη Ριζοσπαστική Αριστερά (όρος που θα αντιμετώπιζε σήμερα μάλλον με ελαφρά ειρωνεία). Στο 1983, παρά το μυθιστορηματικό χαρακτήρα του βιβλίου, με όπλο το χιούμορ και την κατεδαφιστική του γλώσσα, περνάει σε φάση σαρωτικής κριτικής του τριτοδιεθνιστικού μοντέλου, αγγίζοντας με υπαινικτικό τρόπο την πορεία της Αριστεράς μέχρι σήμερα.

μετάφραση: Χρύσα Προκοπάκη σκηνοθεσία: Μαρία Μαγκανάρη φωτισμοί, τρέιλερ, φωτογραφίες: Μαρία Γοζαδίνου μουσική: Παναγιώτης Καλαντζόπουλος σκηνικά: Διδώ Γκόγκου κοστούμια: Παύλος Θανόπουλος βοηθοί σκηνοθέτη: Ανδριάνα Χαλκίδη, Βασιλική Σκευοφύλαξ παίζουν: Ανθή Ευστρατιάδου, Παναγιώτης Καλαντζόπουλος, Σύρμω Κεκέ, Κώστας Κουτσολέλος, Μαρία Μαγκανάρη, Υβόννη Μαλτέζου, Δημήτρης Ντάσκας, Γιωργής Τσαμπουράκης παραγωγή: προτσές

• Άμεση αναστολή για τουλάχιστον 14 ημέρες της λειτουργίας δημοτικών υπηρεσιών υποδοχής κοινού. Στην περίπτωση προστίμων και οικονομικών οφειλών να μην υπάρξει επιπλέον επιβάρυνση των δημοτών. • Διάθεση των δημοτικών ιατρείων στις ανάγκες του Εθνικού Συστήματος Υγείας και ένταξή τους στο σχεδιασμό αντιμετώπισης του κορονοϊού. Διασφάλιση της κάλυψης των έκτακτων αναγκών που προκύπτουν. • Πλήρης απολύμανση των σχολικών χώρων. Προσωπικό όπως σχολικοί φύλακες και καθαρίστριες δεν πρέπει να εισέρχονται σε χώρους που δεν έχουν απολυμανθεί. • Αξιοποίηση της επικοινωνιακής υποδομής του Δήμου (9,84, ιστοσελίδα) για συνεχή ενημέρωση γύρω από τις εξελίξεις στο μέτωπο του ιού και για παροχή οδηγιών προς τους δημότες.

Ἐλέχθη ὅτι οἱ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων, τῶν παρασταθέντων τότε ὡς θυμάτων τῆς χολέρας, ἀπέθανον πραγματικῶς ἐκ πείνης. Ἴσως νὰ μὴν ὑπῆρξεν ὅλως χολέρα. Ἀλλ᾽ ὑπῆρξε τύφλωσις καὶ ἀθλιότης καὶ συμφορὰ ἀνήκουστος. Οἱ ἄνθρωποι, ὅλοι πάσχοντες, ἐσκληρύνοντο κατ᾽ ἀλλήλων, εἰς ἐπίμετρον, καὶ καθίστων τὴν δεινοπάθειαν ἀπείρως μεγαλυτέραν. Οἱ εὔποροι ἐκ τῶν καθαριζομένων ἐσκληρύνοντο κατὰ τῶν πτωχῶν, καὶ ἐμέμφοντο αὐτοὺς ὡς παραιτίους τῆς δυστυχίας δι᾽ αὐτῆς τῆς παρουσίας των. Οἱ πτωχοὶ ἐσκληρύνοντο κατὰ τῶν εὐπόρων, καὶ τοὺς ᾐτιῶντο ὡς προκαλοῦντας τὴν ἀκρίβειαν τῶν τροφίμων διὰ τῆς εὐπορίας των. Ὅλοι ὁμοῦ οἱ ὑπὸ κάθαρσιν ταξιδιῶται ἐσκληρύνοντο κατὰ τῶν κατοίκων τῆς πολίχνης, καὶ τοὺς κατηγόρουν ἐπὶ ἀσυνειδήτῳ αἰσχροκερδείᾳ καὶ σκληρότητι, ἐνῷ τὸ ἀληθὲς ἦτο ὅτι δέκα μόνον ἄνθρωποι ἐκ τῆς ἐμπορικῆς καὶ τυχοδιωκτικῆς τάξεως, ἥτις πουθενὰ δὲν λείπει, ἦσαν οἱ αἰσχροκερδεῖς καὶ οἱ σκληροὶ ἐκμεταλλευταὶ τῆς δυστυχίας. Οἱ κάτοικοι τῆς πολίχνης ἐσκληρύνοντο κατὰ τῶν ταξιδιωτῶν, καὶ ἐμίσουν αὐτούς, διότι εἶχον ἔλθει νὰ τοὺς φέρωσι τὴν χολέραν. Κακὴ ὑποψία, δυσπιστία καὶ ἰδιοτέλεια χωροῦσα μέχρις ἀπανθρωπίας, ἐβασίλευε πανταχοῦ. Ὅλα ταῦτα ἦσαν εἰς τὸ βάθος καὶ ὁ φόβος τῆς χολέρας ἦτο εἰς τὴν ἐπιφάνειαν. Θὰ ἔλεγέ τις ὅτι ἡ χολέρα ἦτο μόνον πρόφασις, καὶ ὅτι ἡ ἐκμετάλλευσις τῶν ἀνθρώπων ἦτο ἡ ἀλήθεια. Τὸ δαιμόνιον τοῦ φόβου εἶχεν εὕρει ἑπτὰ ἄλλα δαιμόνια πονηρότερα ἑαυτοῦ, καὶ εἶχε λάβει κατοχὴν ἐπὶ τοῦ πνεύματος τῶν ἀνθρώπων.

Σε όλα του τα βιβλία, ο Τζόνσον έγραψε «για τους αποτυχημένους και τους απελπισμένους», «για τους πεπτωκότες», όπως γράφτηκε όταν πέθανε. Έτσι και σε αυτή τη συλλογή των διηγημάτων, ο Τζόνσον μάς μιλάει για δύσκολες ζωές που διανύουν τη σκοτεινή τροχιά τους προς το αναπόφευκτο τέλος. Έτσι κι αλλιώς, «δεν έχει σημασία. Ο κόσμος συνεχίζει να γυρνάει. Καταλαβαίνετε προφανώς ότι, την ώρα που τα γράφω αυτά, δεν έχω πεθάνει. Μπορεί όμως να έχω μέχρι να τα διαβάσετε».

Η υποδοχή στα ελληνικά ενός έργου του Τέοντορ Αντόρνο έχει πάντα κάτι το αναζωογονητικό: σπανίζει στη φιλοσοφική γραμματεία που διαθέτουμε στα καθ’ ημάς (τη μεταφρασμένη και πολύ περισσότερο την πρωτότυπη) αυτός ο συνδυασμός αυστηρότητας και ανεμελιάς, όπου η περίφημη «εργασία της έννοιας» έρχεται και σμίγει, σαν να ήταν αιώνιο και μόνο προσωρινά χωρισμένο ζευγάρι, με τη φρεσκάδα μιας αστραπιαίας κοινωνιολογικής ματιάς που δεν διστάζει να αναγάγει, για παράδειγμα, τις πιο αφηρημένες εκφράσεις της νόησης στις «αγροτικές συνθήκες» ή στην «απλή εμπορευματική οικονομία» – όπως κάνει η Αργκό της αυθεντικότητας για τα πιο φτηνά από τα σύγχρονα «αποβράσματα του ρομαντισμού» τα οποία συνθέτουν ό,τι ο Αντόρνο ονομάζει εν έτει 1964 «γερμανική ιδεολογία». Ο κακόηχος χαρακτηρισμός «μπάσταρδος» θα ήταν ίσως ο πιο ταιριαστός και τιμητικός για τον τύπο σκέψης και γραφής που διακονεί με συνέπεια η αντορνική κριτική θεωρία, αναμφίβολα η πιο καθαρόαιμη μορφή φιλοσοφικού μοντερνισμού που έχει εμφανιστεί μέχρι σήμερα: μορφή που αδιάκοπα υπονομεύει την ταυτότητά της, μπολιάζοντας τις αναπόφευκτα νεκρωτικές έννοιές της με τη ζωή του πνεύματος, ενώ την ίδια στιγμή χαλιναγωγεί αμείλικτα αυτή την τελευταία για να μην εκπέσει στην ψευδή αμεσότητα.

«Τα δέντρα του Νότου βγάζουν παράξενους καρπούς / αίμα στα φύλλα και αίμα στη ρίζα», τραγουδούσε το 1939 η Μπίλι Χόλιντεϊ για τους λιντσαρισμένους Μαύρους που αιωρούνταν απαγχονισμένοι στα δέντρα. «Strange fruit», ένα παλιότερο ποίημα του Έιμπελ Μέροπολ, που το υπέγραψε με ψευδώνυμο, αφού από τη μια οι στίχοι ήταν «επικίνδυνοι», από την άλλη ο ίδιος ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ. Το 1955, ωστόσο, η ρατσιστική βία και το συστηματικό λιντσάρισμα Μαύρων στον Νότο των ΗΠΑ απέκτησε πρόσωπο, ένα εφιαλτικό πρόσωπο που το είδαν οι πάντες, όταν δολοφονήθηκε με τον πιο βάρβαρο τρόπο ο Έμετ Τιλ και η φωτογραφία του κυκλοφόρησε σε ολόκληρη τη χώρα.