Macro

Εξορισμού κάθε αφεντικό συνθλίβει τους από κάτω: το φάσμα της διόγκωσης της ανεργίας χρησιμοποιείται για να νομιμοποιήσει τις πλέον αντιδραστικές πολιτικές ενώ από πουθενά δεν μπαίνει στο τραπέζι ένα αντιπαράδειγμα στον καπιταλισμό. Η –διεθνής– Αριστερά λουφάζει: αντί να επεξεργάζεται πολιτικές που θα περιορίζουν τα εκμεταλλευτικά κέρδη, –μείωση των ωρών εργασίας, 6ωρο ή 4ήμερο, με αύξηση και όχι μείωση των μισθών, νέες μορφές αποανάπτυξης, φιλικές στο περιβάλλον– γίνεται παρακολούθημα των καπιταλιστικών λογικών διαχείρισης. Μια οραματική πολιτική στο κατεξοχήν πεδίο της ταξικής σύγκρουσης εκλείπει, την ώρα ακριβώς που ο κόσμος της εργασίας βρίσκεται στη χειρότερη, μεταπολεμικά, κατάσταση.   Όποιος, από τη θέση του εργάτη, διεκδικεί να εισάγει την πολυπλοκότητα του όντως ανθρώπου στον καθημέριο βίο, διεκδικώντας παραπάνω από τα προσφερόμενα ή προστατεύοντας τα κεκτημένα, τιμωρείται. Από τους από πάνω αλλά και από τους ομόταξους: ο κοινωνικός αυτοματισμός κάνει τον παρία να παρακαλά να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα ή να κοιτά με μισό μάτι τον τολμητία που ανθίσταται στην επελαύνουσα εκμετάλλευση. Κι επειδή, ακολουθώντας τον Κανέτι, σημασία δεν έχει πόσο καινοφανής είναι μια ιδέα αλλά πόσο καινούργια γίνεται κάθε φορά εντός της ιστορικής συγκυρίας, ας (ξανα)μιλήσουμε για τα βασικά: για την ανελέητη εκμετάλλευση πρεκάριων και για προλετάριων και το χρόνο εργασίας σε συνδυασμό με την αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου, ως μόνου όντος που έχει επίγνωση του πεπερασμένου του επί της γης, την επίγνωση δηλαδή του θανάτου του.

Δεν πρέπει, λοιπόν, να προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι οι διαφορετικές απόψεις στα θέματα αυτά μπορούν να αποκτήσουν κυρίαρχη σημασία ούτε το γεγονός ότι συχνά διχάζουν οριζόντια το πολιτικό σύστημα και τα κόμματα. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια νέα καμπή των ελληνοτουρκικών και αυτό είναι λογικό να εξάπτει τα πνεύματα, αλλά είναι εκτός λογικής να συσκοτίζει την πραγματικότητα σε τέτοιον βαθμό ώστε να μην μπορούμε να δούμε ότι πρόκειται για μια τελείως διαφορετική συνθήκη, καθώς ούτε η Ελλάδα ούτε -κυρίως- η Τουρκία ούτε το διεθνές περιβάλλον και οι "υπερδυνάμεις" είναι αυτό που ήταν μέχρι πριν από δέκα - είκοσι χρόνια. Συνεπώς τα τελευταία που θα έπρεπε να επικαλούμαστε είναι η παγωμένη εικόνα και τα αναλυτικά εργαλεία του παρελθόντος (π.χ. ρόλος ΗΠΑ και ΝΑΤΟ) και το "ένδοξο παρελθόν" της εξασφαλισμένης ισορροπίας 7 προς 10. Αν μείνουμε σε αυτά, θα βρεθούμε προ εκπλήξεων και νέου διχασμού.

Η Αριστερά επέδειξε στάση ευθύνης. Πράγματι. Η άρρητη συμφωνία όμως ότι κάθε φορά που η κυβέρνηση της ΝΔ τα κάνει μπάχαλο μπορεί να πηγαίνει σε lockdown, αντί να αλλάζει πολιτική, δεν είναι πράξη υπευθυνότητας. Και επειδή αυτός ο φαύλος κύκλος πρέπει να σπάσει, η Αριστερά θα έπρεπε να υποστηρίξει ότι η προστασία της υγείας ενός μέρους του πληθυσμού δεν μπορεί να ισοδυναμεί με την εξουθένωση της υπόλοιπης κοινωνίας ή με την εξαφάνιση του δημοσίου χώρου, ότι η προστασία της υγείας δεν επιτρέπει την καταστροφή κανενός άλλου αγαθού, ότι η υγεία δεν προστατεύεται καν αν δεν προστατεύονται οι προϋποθέσεις της (εισοδήματα και δημόσιοι χώροι συναναστροφής και δραστηριότητας), ότι η γυμνή ζωή είναι απεχθής, ότι αν υποβαθμιστεί η εργασία, η δημοκρατία, η ψυχική υγεία, κ.λπ, αυτό δεν γυρίζει πίσω (όπως συμβαίνει ακριβώς και με τη γυμνή ζωή), ότι το lockdown είναι κόκκινη γραμμή. Ότι πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της η Πολιτεία, κάνοντας ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό και όχι δημιουργώντας μεγαλύτερα προβλήματα στο κοινωνικό σώμα από αυτά που προσπαθεί να λύσει. Ότι το «ασθενήν έχομεν, στο γύψο τον εβάλαμεν» δεν θα ξαναεφαρμοστεί ποτέ. Κι αν, όμως, δεν μένει τίποτε άλλο από το lockdown; Τότε να παραιτηθούν αυτοί που δεν μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο από το να κατεβάζουν ρολά στην κοινωνία και να της επιφέρουν ανεπανόρθωτα πλήγματα. Αυτό πρέπει να ζητάει η Αριστερά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο: παραίτηση. Δεν είναι πολιτικοποίηση ενός υγειονομικού προβλήματος, ούτε ασέβεια προς τους πιο ευάλωτους. Είναι αναγνώριση ότι το lockdown (και η κοινωνικο-οικονομική δυστυχία που επιφέρει) δεν είναι μοιραίο, είναι απόδειξη οικτρής αποτυχίας της κάθε κυβέρνησης που το χρησιμοποιεί (ειδικά όταν το κάνει επανειλημμένα). Και η κοινωνία δεν αντέχει ένα φάρμακο χειρότερο από την ασθένεια για δεύτερη φορά μέσα σε δέκα χρόνια.

Το εμβληματικό σύνθημα, “κανείς μόνος του στην κρίση” επανέρχεται και είναι επίκαιρο όσο ποτέ. Με πολιτικό κυνισμό και κοινωνική αναλγησία, οι σημερινοί κυβερνώντες, και μετά τη ψήφιση του νέου Πτωχευτικού, φέρνουν ήδη νομοθεσία που ουσιαστικά αλλάζει την έννοια της εργασίας. Οδηγεί σε μονιμότερη μείωση μισθών και σαφώς στην επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών. Παράλληλα, είναι σαφής και εγκληματική, η ευθύνη της κυβέρνησης, για το ότι ήδη η χώρα, έχει φτάσει σε μια οριακή κατάσταση και από άποψη υγειονομικής προστασίας μέσω του ΕΣΥ. Παρ’ όλα αυτά ούτε τώρα, (κι αυτό φάνηκε εξάλλου και από το τελευταίο διάγγελμα του κ. Μητσοτάκη), δεν προτίθεται να προχωρήσει σε ριζική ενίσχυση του μόνιμου προσωπικού και σε αξιοποίηση του ιδιωτικού τομέα, μέσω πολιτικής επίταξης. (...) Περαιτέρω όμως η υποστήριξη προφανών ανακριβειών δεν μπορεί παρά να “ανατίθεται” και να επαφίεται στη λειτουργία μιας δημοκρατίας με δικαιώματα σε περιστολή, όπως άλλωστε διεθνώς σε πολλές χώρες εμφανίζεται ως «φυσικό φαινόμενο» της παρατεταμένης πολύπλευρης κρίσης, που δημιουργεί η πανδημία. Οι συνεχείς αναφορές σε ατομικές, συλλογικές και κοινωνικές ευθύνες, σε αντιδιαστολή με τις σαφείς κρατικές υποχρεώσεις και τις κυβερνητικές ευθύνες και η συνεχής επίσης άσκηση πολιτικής που οξύνει ανισότητες και παραπέμπει στη δημιουργία φαινομένων κοινωνικού αυτοματισμού, κατατείνουν στο νεοφιλελεύθερο δόγμα “όλοι μόνοι τους στην κρίση”. Είναι προφανές λοιπόν ότι, πέρα της πολιτικής αντιπαράθεσης και των σκληρών κοινωνικών συγκρούσεων, έχει ανοίξει ένα σοβαρό πεδίο ουσιαστικής ιδεολογικής αντιπαράθεσης ακριβώς γιατί ζούμε μια πρωτόγνωρη ιστορική φάση σε διεθνή ορίζοντα και είναι προφανές ότι οριοθετούνται οι διαφορές στις συνθέσεις αλλά και οι συσχετισμοί και οι αξίες για τη νέα εποχή. Ας περιοριστούμε όμως μαχητικά και τεκμηριωμένα στα καθ’ ημάς για να στηρίξουμε την κοινωνία, όπως έχουμε ευθύνη και υποχρέωση.

Την πρόσφατη αθλιότητα των αυτοαποκαλούμενων αναρχικών με τη διαπόμπευση του πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου αξιοποιεί η κυβέρνηση για να φωνάξει πιο δυνατά «νόμος και τάξη» στα πανεπιστήμια! Ψευδώς, βέβαια! Είχε καταργήσει πριν 15 μήνες το άσυλο ακριβώς με την ίδια επιχειρηματολογία, ισχυριζόμενη μάλιστα ότι σε λίγες βδομάδες «θα έβγαζε τις κουκούλες» των παραβατών. Ακόμα χειρότερα, ο πρωθυπουργός ισχυρίστηκε ότι «μετά την τιμωρία της Χρυσής Αυγής έχει έρθει και η ώρα να αντιμετωπίσουμε την άλλη όψη του παρακράτους και του ιδιότυπου φασισμού, που αυτή τη φορά φοράει αριστερό προσωπείο». Πρόκειται για αθλιότητα! Μιλάει για «προσωπείο», για να επιτεθεί στην Αριστερά. Μέσα από την ύπουλη προπαγάνδα, ακροδεξιάς κοπής, για τους «δύο φασισμούς», ουσιαστικά επιχειρεί να αθωώσει πολιτικά τη Χρυσή Αυγή, συμψηφίζοντας τη δράση της με τις ενέργειες αυτόκλητων «τιμωρών». Τώρα αντιλαμβανόμαστε όλοι γιατί η κυβέρνηση, με προσωπική εντολή του πρωθυπουργού από ό,τι φαίνεται, διέλυσε την αντιφασιστική συγκέντρωση έξω από το Εφετείο. Αν κάποιοι θέλουν να μας οδηγήσουν πίσω στην εποχή του εμφυλίου πολέμου, επιτιθέμενοι με βαναυσότητα στην ιστορική μνήμη και τη δημοκρατική συνείδηση του λαού μας, θα πάρουν την απάντησή τους όχι μόνο από την Αριστερά, αλλά από το σύνολο της κοινωνίας, από κάθε ορθολογικά σκεπτόμενο δημοκράτη πολίτη. Ο πρωθυπουργός γυρνάει το ρολόι της ιστορίας στο διχασμό για να παραπλανήσει την κοινωνία, να κρύψει τις κυβερνητικές ευθύνες για την οικονομική και υγειονομική διαχείριση της πανδημίας. Η «νέα Νέα Δημοκρατία» φαίνεται ότι δεν μπορεί να υπάρξει παρά ως παράταξη του παρελθόντος και του εμφύλιου διχασμού.

Όμως, ακόμα και με τη Χρυσή Αυγή στη φυλακή, πολλοί άνθρωποι ακόμα φοβούνται να σταθούν στη στάση χαράματα, να πάρουν το λεωφορείο ή να περπατήσουν νύχτα. Φοβούνται τη συμπεριφορά του αστυνομικού, τον λεκτικό εξευτελισμό, την αυθαιρεσία. Φοβούνται ακόμα μην τους ζητήσει κάποιος άγνωστος τα χαρτιά τους, μην τους χτυπήσει χωρίς λέξη, μην τους στριμώξει στον ηλεκτρικό. Άλλοι φοβούνται το βράδυ που βγαίνουν από το σπίτι τους ντυμένοι όπως νιώθουν ή βαδίζοντας με τον σύντροφό τους στο πλάι. Η Χρυσή Αυγή, το βαρύ και βίαιο μόρφωμα στο χώρο της Ακροδεξιάς, τέθηκε εκτός μάχης. Το ακροδεξιό φαινόμενο όμως είναι εδώ. Πολλοί πιστεύουν ότι η Χρυσή Αυγή «το παράκανε» με τη βία και τα εγκλήματα αλλά χωρίς αυτά θα ήταν σοβαρή και χρήσιμη. Ότι έφταιγαν οι πράξεις της ενώ οι ιδέες της ήταν καλές. Ποιος τροφοδοτεί αυτή την άποψη; Μέρος του πολιτικού κόσμου, δημοσιογράφοι και διαμορφωτές της κοινής γνώμης, επέδειξαν όψιμο «αποτροπιασμό» για την εγκληματική συμμορία, εξακολουθούν ωστόσο να κανονικοποιούν τον ρατσισμό, την μισαλλοδοξία, τον εθνικισμό.

Χούντα ήταν όταν έμαθα κι εγώ κι ο αδελφός μου το ρήμα «ξεσπιτώνομαι». Όταν αναγκαστήκαμε -ύστερα από λογής κυνηγητά χρόνων και χρόνων- να πουλήσουμε το σπίτι που είχε αγοράσει ο παππούς, το σπίτι που μεγάλωσε η μητέρα μου. Το φορτηγό έτοιμο, εμείς στην καρότσα, η μητέρα μάς είπε να περιμένουμε λίγο κι επέστρεψε στο άδειο σπίτι. Εκεί -χρόνια πολλά αργότερα μας το είπε- γύρισε στα άδεια δωμάτια. Άδεια; «Το παρελθόν» λέει ο Φόκνερ «δεν είναι νεκρό. Δεν είναι καν παρελθόν». Εκεί ήταν όλοι και όλα. Γονάτισε, μας είπε, και ούρλιαξε. Ούρλιαξε όπως δεν είχε ουρλιάξει ποτέ. Ούτε όταν την βασάνιζαν. Εκείνη τη μεγάλη στιγμή η μητέρα ήταν μόνο ουρλιαχτό. Ύστερα φύγαμε. Ο υπέροχος πατέρας μου, στην ίδια μήτρα βαπτισμένος, δεν μίλησε. Ούτε κι εμείς μιλήσαμε. «Δέσαμε την καρδιά μας και μεγαλώσαμε». Όμως, μέχρι σήμερα που ο κόσμος γύρισε χίλιες φορές, εκείνη τη μετακόμιση κι εγώ κι ο αδερφός μου τη θεωρούμε προσφυγιά. Κάτι τέτοιο είναι η «απώλεια πρώτης κατοικίας»: Προσφυγιά.

Με το βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας αντιπαρατίθεται για άλλη μια φορά με βολικούς μύθους και «σχολικά» ηρωικά παραμύθια, ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του με έναν φόρο τιμής στην ελεύθερη σκέψη: «να ξαναδιαβάσουμε τον Ρήγα. Και να ακούσουμε όσα μας λέει, ακόμα κι αν δεν ταιριάζουν με όσα θα θέλαμε». Το βιβλίο του Ψαρρά είναι μια κρίσιμη συμβολή στη μελέτη του έργου του Ρήγα. Συνάμα όμως, σε εποχές που ακόμα και φωνές από την Αριστερά ολισθαίνουν σε εθνοκεντρικές οπτικές και υπερπατριωτικές πλειοδοσίες, βιβλία σαν αυτό είναι χωρίς υπερβολή βάλσαμο στον δημόσιο διάλογο.

Ο Ζέρβας… Ο Ζέρβας, η αντίσταση που επικαλείται ο πρωθυπουργός, προς το τέλος του πολέμου συνθηκολόγησε με τους ναζί –κατά άλλους ιστορικούς και πολιτικούς της Δεξιάς δε συνθηκολόγησε ποτέ, αλλά όλα δείχνουν ότι ουδετεροποιήθηκε, προδίδοντας, μάλιστα, τον ΕΛ.ΑΣ. Ήταν ο στρατηγός Ζέρβας τυχοδιώκτης; Όχι, δεν ήταν. Ήταν βενιζελικός και βαθύτατα αντικομμουνιστής. Ήταν αυτός που το ’47 έγινε υπουργός Δημόσιας Τάξης και καθαιρέθηκε επειδή τριπλασίασε τις θανατικές ποινές και έστειλε στο απόσπασα 550 ανθρώπους. Θέλουν να είναι αυτός ο πολιτικός τους πρόγονος; Ας είναι. Κάποιος που συνθηκολόγησε και μετά εξόντωσε τους ανθρώπους που νίκησαν το ναζισμό. Όλο τα ίδια λάθη κάνει η Αριστερά, όμως. Παλεύουμε για τη ζωή κι αφήνουμε τις μεγάλες νίκες να τις καπηλεύεται η Δεξιά για να ορθώσει εθνικό μπόι κι αφήγημα. Και τολμούν ακόμα να μιλούν, ακόμα, μετά από τόσους νεκρούς, εξορίες, φυλακές, μια χούντα, διαδηλωτές σκοτωμένους από το ξύλο, τολμούν ακόμα να μιλούν. Ο Χρυσοχοΐδης παρομοίασε την απαίτηση για τη σύλληψη του αρχιναζί Χρήστου Παππά με το λιντσάρισμα που δέχθηκε η Αριστερά, «με τόσες εξορίες και φυλακές». Μα κάπου μπερδεύτηκε. Γιατί οι αριστεροί πολιτικοί κρατούμενοι δεν λιντσαρίστηκαν, δεν τους τραμπούκισαν, ας πούμε. Τους δολοφονούσαν. Τους εξόντωναν. Τους βίαζαν κι απειλούσαν τις οικογένειές τους. Κι εγώ θα πω πως αυτό που συμβαίνει απέναντι στην Αριστερά σήμερα, τώρα, από αυτήν την κυβέρνηση, με αυτούς τους εκπροσώπους, με αυτήν την αυθάδεια, είναι λεηλασία. Όχι επειδή κερδίζουν, δεν κερδίζουν. Αλλά επειδή δε σέβονται την ιστορία αυτού του τόπου. Πάντα η Αριστερά «καθάριζε», μαζί της κι ο προοδευτικός κόσμος. Δεν ήταν απαραίτητα αριστεροί, αλλά ήταν φίλοι της δημοκρατίας. Τους χουντικούς δεν τους έβαλε στη φυλακή ο Καραμανλής, αλλά μια ομάδα δικηγόρων. Για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι βασανιστές στα ξερονήσια δεν τιμωρήθηκε κανένας. Αλλά εμείς προχωρούσαμε την κοινωνία, εμείς προχωρούσαμε την Ιστορία. Το είχε πει ο Βορίδης, θα θυμάστε βέβαια, πως πρέπει «να τελειώσουμε με την Αριστερά». Ήταν μία ειλικρινής κι ορθάνοιχτη δήλωση. Αλλά μήπως δεν το γνωρίζαμε; Από τότε που ερχόντουσαν οι νεολαίοι της Νέας Δημοκρατίας σε σχολεία και σχολές; Από τότε που δολοφόνησαν το Νίκο Τεμπονέρα; Από την τρομοκρατία που άσκησαν κάποτε σε όλους μας;