Macro

Στο επίπεδο των ταξικών συμμαχιών, η Ν.Δ. κέρδισε τις εκλογές επειδή σημαντικά τμήματα των «μεσαίων τάξεων» πείστηκαν ότι το κόμμα αυτό θα τις γλίτωνε από την «ιδεοληψία» του ΣΥΡΙΖΑ που τις υπερφορολογούσε. Ηδη όμως διαφαίνεται μια υπαναχώρηση της Ν.Δ. ως προς το πότε θα εφαρμοστούν οι φοροελαφρύνσεις και το βέβαιο είναι πως αν κάποτε αυτές όντως εφαρμοστούν, οι ίδιες αυτές τάξεις θα νιώσουν στο πετσί τους τις «παράπλευρες απώλειες» που θα επέλθουν με τη μορφή δραστικών περικοπών στη δημόσια υγεία και παιδεία. Στο κομματικό επίπεδο, παρατηρείται μετεκλογικά μια «κρίση» στη μέχρι την εκλογική αναμέτρηση αγαστή σύμπλευση μεταξύ Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝ.ΑΛΛ. Ο λόγος είναι απλός. Ενώ πριν από τις εκλογές η εν λόγω σύμπλευση συνίστατο στο αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, στο οποίο συμμετείχε σύσσωμο το αστικό στρατόπεδο, το μικρότερο κόμμα τώρα κατάλαβε ότι τούτο το μέτωπο ωφέλησε σχεδόν αποκλειστικά τη Ν.Δ., οπότε άρχισε να το ξανασκέφτεται το ζήτημα. Το πόσο ουσιαστική θα είναι η διαφοροποίηση μένει να φανεί.

Το SPD περνάει τη βαθύτερη κρίση στην ιστορία του, στις δημοσκοπήσεις ποτέ δεν καταφέρνει να ξεπεράσει το 15%, ενίοτε διολισθαίνει και προς το 10% - και ό,τι καλό, ενίοτε και εμβληματικό πετυχαίνει εντός της κυβέρνησης του μεγάλου συνασπισμού τελικά το πιστώνεται η καγκελάριος Μέρκελ. Γι’ αυτό, όλο και περισσότεροι Σοσιαλδημοκράτες επιθυμούν την έξοδο από την κυβέρνηση και παράλληλα φοβούνται το τι θα συμβεί μετά. Η δημοσκόπηση που πραγματικά τους έχει παραλύσει είναι αυτή που λέει ότι μόλις το 2% των πολιτών στη Γερμανία πιστεύει ότι το SPD έχει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα του μέλλοντος, ενώ και οι “δεξαμενές σκέψης” του κόμματος δεν φαίνεται να έχουν καμία νέα ιδέα.

Στις 14 Αυγούστου 1954 εκτελέστηκε στο Χαϊδάρι ο Νίκος Πλουμπίδης, από τα τελευταία θύματα του ματωμένου επιλόγου του Εμφυλίου πολέμου. Ως υπεύθυνος των παράνομων μηχανισμών του ΚΚΕ κατάφερε το 1950 , ένα χρόνο μετά τη λήξη του Εμφυλίου, να φέρει στην ηττημένη Αριστερά και το παράνομο ΚΚΕ «μια ανάσα νομιμότητας» με την κοινοβουλευτική επάνοδο της. Στην «Δημοκρατική Παράταξη» και στη συνέχεια συμβάλοντας στην παγίωση της παρουσίας της Αριστεράς στην πολιτική ζωή του τόπου με την ίδρυση της ΕΔΑ και την επιτυχία στις εκλογές του 1951. Από τα μέσα του 1952 άρχισε το προσωπικό δράμα της απομόνωσης του, της καταγγελίας σε βάρος του από το κόμμα του, η μοναχική μάχη της δίκης του, όπου έκανε πολιτική με ό,τι του απέμενε, δηλαδή, με την ίδια του τη ζωή.

Για τρεις λόγους είναι σχεδόν βέβαιο ότι πάμε για μεγάλα λόγια με μεγάλα πυροτεχνήματα. Ο πρώτος είναι η ταχύτητα της κυβέρνησης που δείχνει πόσο επενδύει στην επικοινωνιακή εξαργύρωση του συμβολισμού. Θέλει επικοινωνιακά με το «είκοσι-εικοσιένα 2021» να κάνει ένα συλλογικό flash back στα ένδοξα βράδια του 2004 και να προσθέσει μια άκοπη αίσθηση ιστορικού βάθους σε αυτό που διαφημίζεται ως γαλάζια επιστροφή στην κανονικότητα. Δεύτερον, η γνωστή διατύπωση για την «ανάπτυξη του εθνικού αφηγήματος της Ελλάδας με σκοπό την δημιουργία ενιαίας εικόνας και ταυτότητας της χώρας και των φορέων του ελληνικού κράτους» δεν επιτρέπει και πολλή αισιοδοξία για το περιεχόμενο της προσπάθειας. Δεν είναι μόνο ακραία συντηρητική η προσέγγιση. Είναι σχεδόν ωμή και η διατύπωση. Και τρίτον, η επιλογή της κ. Αγγελοπούλου δείχνει με τρόπο εμβληματικό το εύρος, το στίγμα αλλά –φευ- και τα μέσα και τους πόρους που ίσως χρησιμοποιηθούν για τη νέα επιχείρηση «Δερβενάκια ΑΕ». Με την έννοια αυτή, δύσκολα μπορώ να φανταστώ πιο εύστοχη επιλογή.

Δεν βασανίζουν όλα τα εστιατόρια τους μαθητευόμενους, φυσικά, αλλά η κακομεταχείριση, ο εκφοβισμός εργαζομένων, οι απειλές, είναι καθεστώς και στηρίζονται σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα η οποία έχει καλλιεργηθεί μεθοδικά. Προηγήθηκε η ενοχοποίηση ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας, μέσω του στερεότυπου ότι στην Ελλάδα δεν δουλεύουμε γιατί είμαστε τεμπέληδες, προκειμένου να δικαιολογηθεί η τιμωρητική αντίληψη των Μνημονίων. Η αθλιότητα ότι οι φτωχοί είναι φτωχοί διότι είναι τεμπέληδες, εκπεμπόταν συστηματικά από τη Ν.Δ. προεκλογικά. Την ενοχοποίηση των φτωχών και των ανέργων ακολούθησε η ενοχοποίηση των ίδιων των εργαζόμενων, ειδικά των πιο απροστάτευτων και των πιο νέων απ’ αυτούς, ότι είναι μαλθακοί, δεν έχουν ζήλο, δεν έχουν τσαγανό. Που όλα αυτά σημαίνουν ότι δεν τα δίνουν όλα προκειμένου το αφεντικό, η χειμαζόμενη «μεσαία τάξη», να ανοικοδομήσει τη χώρα.

Έτσι κι αλλιώς, όλοι οι φτωχοί είναι αποβράσματα. Αλλιώς δεν θα ήταν φτωχοί. Αν δούλευαν σκληρά, όπως ο Κώστας Καραμανλής, ή ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, ή ο Κυριάκος Μητσοτάκης προπαντός, ή ο πρωθυπουργικός Κώστας Καραμανλής, ο Κώστας Μπακογιάννης, ο Μιχάλης Λιάπης και τόσοι άλλοι, δεν θα χρειάζονταν εισιτήριο, γιατί δεν θα χρειαζόταν τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Θα κυκλοφορούσαν -σαν αποβράσματα- με τα δικά τους τζιποειδή πλοία, με τις δικές τους κλεμμένες πινακίδες, τη δική τους κλεμμένη έπαρση της ισχύος, τη δική τους κλεμμένη ζωή, και δεν θα είχαν ανάγκη κανέναν. Όμως είναι αποβράσματα. Είναι φτωχοί. Ενοχλούν. Θέλουν να ζήσουν, κάτι που στα αποβράσματα δεν είναι δικαίωμα, τα αποβράσματα δεν ζουν. Επιβιώνουν. Όσο μπορέσουν. Όπως μπορέσουν. Και ενοχλούν. Γιατί υπάρχουν. Για να σου δυσκολεύουν τη ζωή.

Απέναντι σ’ έναν πολιτικο-κοινωνικό και ιδεολογικό συνασπισμό εξουσίας που έχει ενσωματώσει και τις δυνάμεις της Ακροδεξιάς, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να ενεργοποιήσει και να αντιπαραθέσει έναν αντίστοιχο συνασπισμό -δεν κατάφερε να μετασχηματίσει την πολιτική συναίνεση που τον έφερε στην κυβερνητική εξουσία σε μια σταθερή και βαθύτερη ηγεμονία. Θα άξιζε μια σοβαρή συζήτηση για τους λόγους αυτής της αποτυχίας: όπως, για παράδειγμα, γιατί επιλέξαμε την αντιπαράθεση σε δευτερεύοντα πεδία, όπως αυτό της διαφθοράς, των οικονομικών «παθογενειών», της αποτελεσματικότερης προσαρμογής και διαχείρισης για την επιστροφή στην «κανονικότητα». Και πρωτίστως γιατί υποτιμήσαμε και αποφύγαμε τη μάχη στο πεδίο της ιδεολογίας· όχι μέσα από την αντιπαράθεση αφηρημένων ρητορικών, αλλά με τη συγκεκριμένη κριτική του κυρίαρχου οικονομικού, πολιτικού και πολιτισμικού υποδείγματος. Κυρίως όμως θα άξιζε μια συζήτηση για το μέλλον. Για το αν αυτό που απαιτείται είναι ο μετασχηματισμός μας ή η ανασυγκρότηση μιας ισχυρής ταυτότητας που θα αμφισβητήσει την κυριαρχία της Δεξιάς στον πυρήνα της: την προσπάθεια εμπέδωσης στη χώρα του καθεστώτος του επιθετικού νεοφιλελευθερισμού. Και η συστηματική επεξεργασία ενός πολιτικού προγράμματος μιας μετακαπιταλιστικής μετάβασης.

Ο ενθουσιασμός που προκάλεσε στις εργοδοτικές ενώσεις είναι αψευδής μάρτυρας του ποιος ωφελείται από τις τροπολογίες Βρούτση, παρά την προσπάθεια της κυβέρνησης να παρουσιάσει τις ρυθμίσεις ως φιλεργατικές και κατά της ανεργίας. Ακόμα πιο αψευδής μαρτυρία για το κατά παραγγελία τίνος νομοθετεί η κυβέρνηση της Ν.Δ. είναι το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα αιτήματα - απαιτήσεις των εργοδοτών εμφανίστηκαν ως ρεπορτάζ σε δεξιά ειδησεογραφικά σάιτ στις 4.30 το απόγευμα και μία ώρα μετά, στις 5.30, οι τροπολογίες είχαν κατατεθεί στη Βουλή, όχι μόνον εκπρόθεσμα αλλά και μετά το τέλος της συζήτησης του νομοσχεδίου. Να σημειωθεί ότι ειδικά η τροπολογία για τους εργολαβικούς εργαζόμενους ξεκαθαρίζει το πεδίο για την επιστροφή των εργολάβων καθαρισμού στα νοσοκομεία και αλλού, αφού δεδηλωμένη πρόθεση της κυβέρνησης είναι η γενίκευση του outsourcing σε ολόκληρο τον δημόσιο τομέα με την παράδοση ολόκληρων κλάδων.

Η οικονομική ανάπτυξη, που από την ίδια τη φύση της συνδέεται με την αυξανόμενη ανάλωση υλικών πόρων, σημαίνει ότι κλέβουμε τον φυσικό πλούτο τόσο από τα έμβια συστήματα όσο και από τις μελλοντικές γενεές. Οταν επισημαίνουμε αυτά τα προβλήματα, δεχόμαστε έναν καταιγισμό κατηγοριών, πολλές από τις οποίες βασίζονται στον ακόλουθο συλλογισμό: ο καπιταλισμός έσωσε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια κι εσείς τώρα θέλετε να ξαναγίνουν φτωχοί. Είναι αλήθεια ότι ο καπιταλισμός και η συνακόλουθη οικονομική ανάπτυξη βελτίωσαν ριζικά τη ζωή μεγάλου αριθμού προσώπων, καταστρέφοντας ταυτόχρονα την ευημερία πολλών άλλων· εκείνων των οποίων η γη, η εργασία και οι πόροι κλάπηκαν για να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξη αλλού. Μεγάλο μέρος του πλούτου των πλούσιων εθνών θεμελιωνόταν και θεμελιώνεται πάνω στη δουλεία και στην αποικιακή εκμετάλλευση. Οπως ο άνθρακας έτσι και ο καπιταλισμός έφερε πολλά οφέλη. Αλλά όπως και ο άνθρακας, τώρα προκαλεί περισσότερες ζημιές παρά οφέλη. Ακριβώς όπως βρήκαμε τα μέσα για να δημιουργήσουμε ωφέλιμη ενέργεια, που είναι καλύτερη και λιγότερο βλαβερή από τον άνθρακα, οφείλουμε να βρούμε τα μέσα για να δημιουργήσουμε ανθρώπινη ευημερία που θα είναι καλύτερη και λιγότερο βλαβερή από εκείνη που δημιουργεί ο καπιταλισμός.

Καθώς παρακολουθούσα τα ντιμπέιτ μεταξύ των διεκδικητών του χρίσματος των Δημοκρατικών για την Προεδρία, σκέφτηκα ότι είμαστε μάρτυρες της νέας μεγάλης αλλαγής παραδείγματος, από την εποχή της συσσώρευσης πλούτου σε μια εποχή αναδιανομής πλούτου. Μετριοπαθείς υποψήφιοι όπως ο Τζο Μπάιντεν και ο Τζον Ντιλέινι επιχειρηματολόγησαν για μια κεντρώα στάση σε ζητήματα όπως η υγεία και το εμπόριο. Όμως τις εντυπώσεις έκλεψαν ο Μπέρνι Σάντερς και η Ελίζαμπεθ Γουόρεν, οι οποίοι έχουν παρόμοιες θέσεις σε μια σειρά από θέματα, από τη στροφή της Αμερικής προς ένα δημόσιο σύστημα υγείας μέχρι την ανακούφιση των υπερχρεωμένων φοιτητών. Επίσης, και οι δύο επιζητούν υψηλότερους φόρους για τους πλούσιους και πιο σκληρούς κανόνες για τις εταιρείες. (...) Χρειάστηκε να ληφθούν μέτρα νομισματικής τόνωσης ύψους τρισεκατομμυρίων δολαρίων για να επιτευχθεί μια σχετικά μικρή αύξηση μισθών. Και για πολλούς Αμερικανούς τα κέρδη εξανεμίζονται άμεσα από τις αυξήσεις στην υγειονομική ασφάλιση ή στις τιμές συνταγογραφούμενων φαρμάκων, που αποτελούν ακόμα δύο καυτά προεκλογικά θέματα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που υπάρχει τώρα ευρεία στήριξη για υψηλότερους φόρους στους πλουσιότερους.