Macro

«Η σύγχρονη οπτική», που υποτίθεται ότι είναι η κυβερνητική, «δεν αντιμετωπίζει το περιβάλλον σαν έκθεμα που λειτουργεί ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, μετατρέπει το περιβάλλον σε γόνιμο παράγοντα της οικονομίας». Το βασικό χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος, λοιπόν, είναι ότι υποχρεώνεται να μετατραπεί από τον άνθρωπο και να μεταβάλλεται σε παράγοντα της οικονομίας. Αντί για έκθεμα, να γίνεται ένθετο στην οικονομία. Έχει οποιαδήποτε σχέση αυτός ο παρωχημένος και αγοραίος ανθρωποκεντρισμός με την πραγματικά σύγχρονη αντίληψη για τη σχέση ανθρώπου και περιβάλλοντος που οφείλουμε να οικοδομήσουμε; Ή με τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουμε, την τεράστια καταστροφή που προξενούν αλόγιστες ανθρώπινες δραστηριότητες στο περιβάλλον, υποβαθμίζοντας ταυτόχρονα και τη θέση του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό; Ο πρωθυπουργός μας δεν έχει ακόμα αντιληφθεί ότι αποτελούμε ένα μέρος μόνο του πλανήτη, δεν είμαστε ο περιούσιος αφέντης του, και οφείλουμε να διατηρούμε, για την ακρίβεια – μετά τα σοβαρά πλήγματα που έχει επιφέρει η κεφαλαιοκρατική εποχή – να επαναφέρουμε πια την ισορροπία στη ζωή του, αν θέλουμε να έχουμε κι εμείς αξιοβίωτη ζωή. Μετά από αυτές τις τόσο σύγχρονες δηλώσεις του, ο πρωθυπουργός δεν είχε πρόβλημα να μας προσδιορίσει χωρίς περιστροφές τον πρώτο και κύριο στόχο του νομοσχέδιου: «Μεταρρύθμιση του πλαισίου αδειοδότησης, ώστε να υπάρξει διευκόλυνση των επενδύσεων». Αυτά, για όποιον δεν είχε καταλάβει και νόμιζε ότι στόχος ήταν η διευκόλυνση της προστασίας του περιβάλλοντος.

Δεν χωράει αμφιβολία. Είμαστε εθισμένοι να στενεύουμε την επικαιρότητα σε υπαρκτές ή υποτιθέμενες προσωποποιημένες αντιπαραθέσεις, που έχουν και το πιπεράκι τους. Λογικό ήταν λοιπόν να δώσουμε μεγαλύτερη σημασία στη γνωμάτευση του Σταύρου Ξαρχάκου ότι η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη «διακατέχεται από το σύνδρομο της βλαπτικής έπαρσης» παρά στην πολύ σημαντικότερη υπενθύμισή του ότι «στους περίφημους δεκαέξι προεκλογικούς πυλώνες της Νέας Δημοκρατίας δεν υπήρχε ούτε μία λέξη για τον πολιτισμό. Δηλαδή καμία πρόνοια για τους ανθρώπους της τέχνης, παντελής έλλειψη πολιτιστικής πολιτικής και πρωτοφανής απαξία».

Ξεκάθαρος, αν και όχι δημόσια παραδεκτός, στόχος της κυβέρνησης είναι να κλείσουν όλες οι μικρές επιχειρήσεις στον τουρισμό, να πουληθούν φτηνά, να αυξηθεί η ανεργία για να πέσουν οι μισθοί και να μηδενιστούν οι απαιτήσεις των εργαζομένων, ώστε να συνεχίσουν να αυξάνονται τα κέρδη και να μεγαλώσει το κομμάτι της πίττας που αναλογεί στις μεγάλες πολυεθνικές και την παρέα των Ελλήνων μεγαλο-ξενοδόχων του ΞΕΕ και της Marketing Greece. Να υπάρχουν μόνο τα πεντάστερα, οι αλυσίδες, τα all inclusive, οι εργασιακές σχέσεις γαλέρας που ισχύουν εδώ και χρόνια στον τουρισμό, η μαζική κατανάλωση και τα προϊόντα διατροφής χωρίς γεύση, που παράγονται επίσης από πολυεθνικές. Η συγκυρία διευκολύνει σε αυτή την κατεύθυνση. Όλοι θα πληγούν από τη διακοπή της τουριστικής δραστηριότητας. Μικροί και μεγάλοι. Προφανώς όχι όλοι το ίδιο και αυτό δεν εξαρτάται καθόλου από την ικανότητα του καθενός. Εξαρτάται καθαρά από τα μέτρα που λαμβάνονται. Όταν δεν δίνεις επιδότηση σε κανέναν, ενισχύεις τις ισχυρές και μεγάλες εταιρείες και τους επιχειρηματίες που έχουν λεφτά σε αναμονή και κεφάλαιο να κάθεται και μπορούν να βγάλουν τη χρονιά έστω και με απώλειες. Αντίθετα, κατατροπώνεις αυτούς που δεν έχουν λεφτά στην άκρη και δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς δουλειά ή επιδότηση. Όταν δίνεις επιδότηση με τόσα κριτήρια και προϋποθέσεις που ελάχιστοι την δικαιούνται, είναι γιατί θέλεις οι υπόλοιποι να καταφύγουν σε δάνεια. Για να τους έχεις εγκλωβισμένους για πάντα.

Ερωτηθείς για τις εργασιακές σχέσεις, αφού τόνισε ότι «το μήνυμα που θέλω να μεταφέρω είναι ότι όπως τα καταφέραμε με την ενότητα και αλληλεγγύη και τις αποφάσεις που πήρε ο πρωθυπουργός αυτό το τρίμηνο, έτσι θα τα καταφέρουμε και από εδώ και πέρα», ξεκαθάρισε ότι: «Καπιταλισμός υπάρχει στην Ελλάδα, δεν μπορώ να εγγυηθώ κάτι…». Με άλλα λόγια, μη ζορίσουμε και πολύ τους εργοδότες, δεν κάνει. Oι εργαζόμενοι είναι πιο εύκολος στόχος, καθότι και συνηθισμένοι στο ζόρι… Αν τώρα αναρωτιέται κάποιος γιατί τραβάει όλα τα ζόρια, η απάντηση είναι απλή: «Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε».

Η δουλειά των εργατικών συνδικάτων είναι να οργανώνει τους εργαζόμενους και να παλεύει για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Το πρώτο αίτημα που κινητοποίησε τους εργαζόμενους ήταν η διεκδίκηση της οκτάωρης εργασίας. Αλλά αυτό συνέβη το 19ο αιώνα. Παρενθετικά να πω ότι τον 20ο αιώνα θα έπρεπε να είχαν μειωθεί περισσότερο οι ώρες εργασίας, να έχει τεθεί ως ορόσημο η εξάωρη ημερήσια εργασία και μετά να παλεύαμε για την τετράωρη εργασία, χωρίς περικοπές στους μισθούς. Αντίθετα, αυτό που συνέβη ήταν η συρρίκνωση του συνδικαλισμού. (...) Ο Μάικ Ντέιβις γράφει πως ο κορωνοϊός είναι ένα τέρας που εξέθρεψε ο παγκόσμιος καπιταλισμός, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την αύξηση του αριθμού των κρατούμενων και του κόστους της υγείας, της παιδείας, της στέγασης. Πιστεύω πως τώρα ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι δεν ήταν αναπόφευκτη αυτή η κατάσταση. Ότι η υγεία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα, ότι εφόσον υπάρχει παγκόσμιος καπιταλισμός πρέπει να υπάρχει και παγκόσμια δωρεάν υγεία, και ότι δεν πρέπει ο κόσμος να φυλακίζεται απλά και μόνο επειδή δεν υπάρχει χώρος για κάποιους ανθρώπους στη σημερινή καπιταλιστική οικονομία. Η παρούσα κρίση αποκαλύπτει, ακόμα, τη φύση του φυλετικού καπιταλισμού: από το ρατσισμό ενάντια στους Αμερικανούς ασιατικής καταγωγής -που προκάλεσε ο καταληψίας σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ- έως την αποτυχία να εξοπλιστούν με τεστ τα νοσοκομεία και οι κλινικές στις γειτονιές των μαύρων. Θεωρώ πως, εξαιτίας της κρίσης, πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν, τουλάχιστον σιωπηρά, τους κινδύνους του καθημερινού δομικού ρατσισμού που διατρέχει τους θεσμούς. Και συνειδητοποιούν επίσης ότι αυτός ο ρατσισμός πρέπει να εξαλειφθεί.

'Hρθε η πανδημία κι έφερε περισσότερο κοινωνικό θάνατο παρά βιολογικό. Ο covid 19 αποδείχτηκε ως τώρα εξαιρετικά θανατηφόρος για όλες τις κοινωνικές κατακτήσεις. Με το φόβο του μαζικού θανάτου, οι διαχειριστές της εξουσίας συντρίβουν κάθε έννοια αξιοπρέπειας. Στο δημόσιο σχολείο, το κακοποιημένο αυτό λάφυρο που κατακρεουργείται κάθε φορά με διεστραμμένες εμπνεύσεις πάνω στον πάγκο του χασάπη- τυχάρπαστου υπουργού παιδείας, θα στηθούν κάμερες. Έστι ρουφιάνου οφθαλμός, ος τα πανθ’ ορά.

Τα ΜΚΔ, αν και συνήθως είναι σχολιαστικά Μέσα, η σιγή ιχθύος για γεγονότα που κάποιοι νόμιζαν ότι αμφισβητούν το κυρίαρχο αφήγημα συνέβαλε να γίνουν περισσότερο ειδησεογραφικά. Τα ΜΚΔ έγιναν το «ιππικό της ενημέρωσης» που διέδωσε τον θάνατο της 40χρονης στην Καστοριά, την παραβίαση της καραντίνας από συγκεντρωμένους πιστούς στον περίβολο των εκκλησιών ή και εντός αυτών, το πρόγραμμα κατάρτισης επιστημόνων (που χαρακτηρίστηκε ως «Σκόϊλ Ελικίκου»), τη βία εναντίον διερχόμενου μοτοσικλετιστή από άνδρες συνοδείας κυβερνητικού προσώπου, τα γεγονότα σε πλατεία της Αγίας Παρασκευής κ.ά. Τα ΜΚΔ εκτός από την ενημέρωση πέτυχαν και την ανάκληση αποφάσεων ήτην επέμβαση των αρμόδιων αρχών στα γεγονότα που κατέγραφαν. Με άλλα λόγια, αν και η αναμέτρηση μεταξύ κυρίαρχων ΜΜΕ και εναλλακτικών ΜΚΔ ήταν άνιση, κατάφερε να δείξει ότι η ειδησεοθηρία είναι ισχυρή δύναμη, πολύ πιο ισχυρή από το ειδησεογραφικό λιβάνισμα. Γι’ αυτό και έγινε προσπάθεια να δυσφημηστούν αρκετοί Δαυίδ των νέων μέσων από Γολιάθ των «υπάκουων». Ως εκ τούτου, όπως μετ’ επιτάσεως αναφέρουν οι διεθνείς οργανισμοί, η προστασία της ελευθερίας του Τύπου είναι το πρώτο καθήκον όσων εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με την ενημέρωση, καθώς υφίσταται ισχυρή εκτίμηση ότι η επίθεση στην ελευθεροτυπία και την ελευθεροστομία θα ενταθεί κατά το προσεχές διάστημα.

Μόνο το κράτος μπορεί να ενεργοποιήσει διαθέσιμους πόρους για επενδύσεις, που μετά ο ιδιωτικός αλλά και ο κοινωνικός τομέας θα ακολουθήσει. Γιατί μόνο το κράτος μπορεί να λειτουργήσει ως συντονιστής μιας νέας πολιτικής οικονομίας. Να λύσει προβλήματα συντονισμού όπου κάποιος θα επένδυε αν κάποιος άλλος ήταν επίσης διαθέσιμος να επενδύσει αλλά κανείς δεν τους φέρνει μαζί, γιατί μόνο το κράτος μπορεί να εξασφαλίσει επενδύσεις στις υποδομές (και όχι μόνο στους δρόμους και το τσιμέντο γενικότερα) ή στο ανθρώπινο κεφάλαιο ή στο κοινωνικό κεφάλαιο, η απουσία των οποίων καθιστά μη ελκυστικές πολλές άλλες επενδύσεις. Τέλος, το κράτος θα κληθεί ενδεχομένως πάλι να παρέμβει στο τραπεζικό σύστημα, όχι μόνο για να μην τεθεί σε αμφισβήτηση η βιωσιμότητά του, αλλά και να εξασφαλίσει το πλαίσιο παρέμβασής του για να ενισχύσει τις ανάγκες της κοινωνίας και της πραγματικής οικονομίας Και κάπου εδώ ερχόμαστε στο θέμα της διαδικασίας, Γιατί αυτό που λείπει και έλειπε τις τελευταίες δεκαετίες, είναι η σοφή διαχείριση της γνώσης, ο προγραμματισμός και το σχέδιο. Και όταν λέμε το σχέδιο, εννοούμε και τη δίκαιη κατανομή των αναγκαίων για την κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση βαρών. Μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις (και όχι μόνο οι τράπεζες) θα έχουν πρόβλημα επιβίωσης και άρα μπαίνει με οξύτατο τρόπο το θέμα με ποιους όρους θα παρασχεθεί η βοήθεια γιατί δεν μπορεί να είναι εσαεί αποδεκτό ιδιωτικά κέρδη σε καλούς καιρούς και κοινωνικοποίηση των ζημιών σε εποχές κρίσης. Το επιτελικό κράτος της Ν.Δ. είναι εμφανώς ανίκανο να αντιμετωπίσει τέτοιες προκλήσεις, πρωτίστως γιατί δεν το αφορά η σοφή διαχείριση της γνώσης. Γνώση δηλαδή και για τη φύση του προβλήματος αλλά και για τον σχεδιασμό και υλοποίηση των λύσεων, που είναι διάσπαρτη στην κοινωνία, σε επιμελητήρια, σε συνδικάτα και κινήματα, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και αλλού. Είναι ανίκανο να εμπλακεί με την κοινωνία για το κοινωνικό κόστος που θα υπάρχει ενώπιον μιας άλλης μεγάλης οικονομικής κρίσης και να διαβουλευτεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Χρειάζεται ένας άλλος οικονομικός κοινωνικός και πολιτικός συσχετισμός που να βασίζεται στην αξία του δημοσίου, της κοινωνικής αλληλεγγύης και την ικανότητα να σκέφτεται κανείς out of the box. 

Κατά την περίοδο του κορωνοϊού παρατηρήθηκε μια αυξημένη χρήση ποδηλάτων από τους πολίτες στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως το Βερολίνο, το Παρίσι, η Μαδρίτη, ακόμη και η Αθήνα. Τώρα που φαίνεται να ανοίγουν και πάλι σιγά-σιγά οι οικονομίες, σε συνδυασμό με τα μέτρα προστασίας που θα ληφθούν στα μέσα μαζικής μεταφοράς και με το φόβο των πολιτών να τα χρησιμοποιήσουν, υπάρχει κίνδυνος να υπάρξει επέλαση των αυτοκινήτων στα αστικά κέντρα, με ό,τι συνεπάγεται αυτό περιβαλλοντικά και για την καθημερινότητα των πολιτών. Ο δήμος Μιλάνου, για να αποφευχθεί αυτό το πρόβλημα, σχεδιάζει να υλοποιήσει ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο πρόγραμμα προσβασιμότητας και ευκολότερης μετακίνησης που θα βασίζεται σε ποδηλατοδρόμους και μεγάλα πεζοδρόμια. Ο δήμος του Μιλάνου είναι πυκνοκατοικημένος, αλλά και σχετικά μικρός σε γεωγραφική έκταση, με πολύ εκτεταμένα τα περίχωρα. Αυτό, σε συνδυασμό με την έντονη βιομηχανική δραστηριότητα και με το κακό υγρό κλίμα με απουσία ρευμάτων αέρα, είχε ως αποτέλεσμα ως τη δεκαετία του ’90, να είναι από τις πόλεις με τη μεγαλύτερη ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη. Η μεγάλη εξάπλωση της επιδημίας σε όλη την περιφέρεια της Λομβαρδίας είναι πιθανό να οφείλεται και στους παραπάνω παράγοντες, όπως αναφέρουν πολλοί επιδημιολόγοι.

Η επόμενη ώρα έχει έρθει. Χρέος μας είναι να οργανώσουμε την πολιτική σύγκρουση ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση, ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά. Η έκβαση αυτής της μάχης θα κριθεί από το πώς θα διαμορφώσουμε μια αντίπαλη ηγεμονική πρόταση που θα στηρίζεται στην εμπιστοσύνη και την ορμή της κοινωνίας. Οι δύο πρώτοι μήνες της πανδημίας σφραγίστηκαν από τον φόβο των πολιτών για την υγεία που έχει εξωπολιτικά χαρακτηριστικά. Τώρα παρατηρούνται σκιρτήματα κοινωνικής παρέμβασης. Η κινητοποίηση των περιβαλλοντικών οργανώσεων για το αντιπεριβαλλοντικό νομοσχέδιο. Η κινητοποίηση των καλλιτεχνών κατά της πολιτικής που τους μετατρέπει σε επαίτες και η διάχυτη ανησυχία των πολιτών για το βεβιασμένο άνοιγμα των σχολείων, συνιστούν σήματα ότι στη νέα φάση συνειδητοποιείται η ευρύτητα της κρίσης. Τώρα έρχεται η ώρα να αναπτύξουμε τη δική μας προγραμματική πρόταση, τεκμηριωμένη επιστημονικά και εδραζόμενη σε επείγουσες κοινωνικές ανάγκες. Αυτή η συνάντηση προγράμματος-κοινωνίας υπονομεύεται από τον λαϊκιστικό λόγο, που διαστρέφει τη λαϊκότητα, παραμορφώνει την  Αριστερά, συχνά μεταστρέφει την πρωτογενή λαϊκή διαθεσιμότητα σε απολίτικες συμπεριφορές και τελικά διευκολύνει τον συντηρητισμό. Από την κρίση δεν θα βγούμε με δημαγωγίες χωρίς κοινωνικό αντίκρυσμα.