Αναδημοσιεύσεις

Το Μητρώο των Εργαζομένων στον Χώρο του Πολιτισμού θα μπορούσε να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία για εκσυγχρονισμό και νοικοκύρεμα ενός πολύπαθου χώρου. Αντ’αυτού για μια ακόμη φορά εξελίσσεται σε φιάσκο, μια ακόμα ευκαιρία για αρπαχτή.

Σε αυτή την παγκόσμια σύγκρουση, που θα υπάρξει, η αριστερά πρέπει να πάρει πρωταγωνιστική θέση. Να είναι το αντίπαλο δέος, η ριζικά διαφορετική εναλλακτική πρόταση. Αλλά πως θα γίνει αυτό αν δεν μιλήσουμε ανοιχτά; Αν δεν πούμε με ποιους είμαστε και ποιοι είναι οι αντίπαλοί μας; Αν δεν μιλήσουμε για την Ευρώπη, τις τράπεζες, τις μεγάλες επιχειρήσεις, την ανάγκη των εθνικοποιήσεων; Πως θα γίνει αν δεν πούμε ανοιχτά, χωρίς φόβο, αλλά με πολύ πάθος, ότι είμαστε αντικαπιταλιστές, ότι ο ορίζοντας μας είναι ο σοσιαλισμός με ελευθερία, δημοκρατία και αυτοδιαχείριση; Ότι σε αυτό το δρόμο θα περπατήσουμε; Να το πω για άλλη μια φορά. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο συναίνεσης με την κυρίαρχη πολιτική. Η κανονικότητά τους είναι αντίπαλο πολιτικό σχέδιο, απολύτως εχθρικό για τους ανθρώπους, για τα κοινωνικά στρώματα που μας ενδιαφέρουν. Η στάση μας την πρώτη περίοδο της πανδημίας ήταν απολύτως σωστή. Γιατί φάνηκε ότι αυτό που μας ενδιαφέρει πρωτίστως είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, η υγεία και η ζωή. Χαίρομαι γι αυτό. Χαίρομαι γιατί δεν έχουμε σχέση με τους άλλους, με το απέναντι στρατόπεδο, που σε κάθε περίπτωση αν ήμασταν εμείς στη θέση τους θα βυσσοδομούσε. Αλλά η επόμενη ημέρα έχει ήδη φτάσει. Η κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική σύγκρουση είναι μπροστά μας. Ο κόσμος ακούει. και πρέπει να μιλήσουμε καθαρά. Για την εργασία και την οικονομία, την ανεργία και τις τράπεζες και τις μεγάλες επιχειρήσεις, για το μοντέλο της νεοφιλελεύθερης γερμανοκρατούμενης Ευρώπης, για τη φύση και την οικολογία, για τη διατροφική αλυσίδα, για τα δάση, για τις ανισότητες, για το νέο παραγωγικό μοντέλο, για το προσφυγικό, το ρατσισμό, το σεξισμό, την ομοφοβία και τρανσφοβία, την ανδροκρατία, τις ανθρώπινες σχέσεις, το μίσος στο διαφορετικό... Να μιλήσουμε για μια νέα κοινωνία. Με όραμα, με ρεαλισμό, με αποφασιστικότητα.... Να μιλήσουμε για σοσιαλισμό... Ελεύθερο, ανθρώπινο, οικολογικό. Καιρός για την δική μας επιστροφή.

Σε ό,τι αφορά τη διαχρονική αξία του ’68, η γενική «νεανικοποίηση» της κοινωνίας, δεν περιορίζεται στους βιολογικά νέους, είναι ένα δυνητικά γενικευμένο κοινωνικό φαινόμενο, δεδομένου ότι η γραφειοκρατική κοινωνία αφαίρεσε από όλους σχεδόν τους ανθρώπους τις ευθύνες των αποφάσεων, άρα τους κατέστησε «διαθέσιμους» και «ανεύθυνους». Επομένως, οι φοιτητές εκδήλωσαν μια επανάσταση προδρομική, υπό δύο έννοιες. Πρώτον, επειδή αγωνιζόμενοι εναντίον της τότε κατάστασής τους, αγωνίστηκαν επίσης εναντίον της μελλοντικής τους κατάστασης. Όπως σημειώνει ο Καστοριάδης, υπήρξε όχι, όπως ανόητα υποστήριξαν κυβερνητικά στελέχη της εποχής, ο φόβος να μη βρούνε απασχόληση στο μέλλον, αλλά η βεβαιότητα σχετικά με τη θλιβερή φύση της απασχόλησης που τους έμελλε θα βρουν. Δεύτερον, επειδή, «νεανικοποιώντας» την κοινωνία, η επανάσταση του Μάη εξέφρασε και προεικόνισε αυτό που στο μέλλον θα μπορούσε και θα πρέπει να είναι η επανάσταση ενάντια στη σύγχρονη εξουσία!

Η επιδημία φανέρωσε μεμιάς τον ακραίο ταξικό διαχωρισμό στην φροντίδα υγείας: όσοι έχουν την κάλυψη καλών προγραμμάτων ασφάλισης και μπορούν επίσης να εργάζονται  από το σπίτι, θα μπορούν να είναι ασφαλώς απομονωμένοι, υπό την προϋπόθεση ότι θα ακολουθούν συνετά τα προστατευτικά μέτρα. Οι δημόσιοι υπάλληλοι και άλλες ομάδες συνδικαλισμένων εργατών με αξιοπρεπή ασφάλιση, θα χρειαστεί να πάρουν δύσκολες αποφάσεις μεταξύ εισοδήματος και προστασίας. Ταυτόχρονα, εκατομμύρια χαμηλόμισθων εργατών, άνεργοι και ανασφάλιστοι θα πεταχθούν στον Καιάδα… Οι συνολικοί οικογενειακοί λογαριασμοί για  τις δαπάνες υγείας θα εκτοξευθούν την ώρα που εκατομμύρια εργάτες θα χάνουν την δουλειά και λόγω αυτής, και την ασφάλισή τους. Θα μπορούσε να υπάρξει μια ισχυρότερη, πιο επείγουσα έκκληση υπέρ ενός δημόσιου συστήματος υγείας για όλους;

Ο φασισμός συνετρίβη στρατιωτικά το 1945, αλλά βρίσκει πάντοτε τρόπους να ξεφυτρώνει και να κινείται ανάμεσά μας. Είτε με αρβύλες είτε με κοστούμια, βρίσκεται πάντοτε κρυμμένος πίσω από την απέχθεια προς την πολιτική και τη δημοκρατία, τη συμπλεγματική λατρεία για τον εξουσιαστικό αυταρχισμό, το μίσος προς τους διαφορετικούς, τους ξένους και τους αδύναμους, την εθνικιστική παράκρουση και τις ψεκασμένες φυλετικές θεωρίες, το επιχείρημα των δύο άκρων και τον ιστορικό αναθεωρητισμό. Σ’ αυτόν καταφεύγουν οι συστημικές δυνάμεις κάθε φορά που θέλουν να πολεμήσουν την Αριστερά - πάντα κάνοντας ότι δεν το βλέπουν. Και ξεπλένοντάς τον με κουτοπόνηρες επικλήσεις στην «αθωότητα» και την «κοινή λογική». Αυτό ακριβώς συνέβη στην προηγούμενη κρίση. Αυτό συνέβη με τις εκστρατείες μίσους στο μακεδονικό και στο προσφυγικό. Και κάτι τέτοιο πιθανόν θα συμβεί με την κρίση που έρχεται. Απέναντι στον φασισμό βρίσκονται και θα βρίσκονται πάντα οι δυνάμεις που υπερασπίζονται τη δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όπως έκανε τότε η ηρωϊκή γενιά τής μεγάλης αντιφασιστικής νίκης.

Τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η πανδημία του Covid-19 και η συνακόλουθη πίεση που υφίστανται τα συστήματα υγείας καθιστούν σαφές, ακόμη και στους πλέον δύσπιστους, ότι το σημερινό μοντέλο έρευνας, ανάπτυξης, τιμολόγησης και διάθεσης φαρμάκων αδυνατεί να αντεπεξέλθει. Ο νεοφιλελεύθερος δογματισμός σταδιακά αποψίλωσε τον δημόσιο τομέα, αφήνοντάς τον εκτεθειμένο στο ενδεχόμενο μιας σοβαρής υγειονομικής κρίσης. Το επιχειρησιακό μοντέλο που εφαρμόζεται στην παροχή υπηρεσιών δημόσιας υγείας έχει υπονομεύσει τη δυνατότητα αντιμετώπισης συνθηκών έκτακτης ανάγκης, όπως η σημερινή. Με αυτά τα δεδομένα και με όρους κατεπείγοντος, σημειώνεται σήμερα έντονη δραστηριότητα σε παγκόσμιο επίπεδο γύρω από πρακτικές των Κοινών, όπως η ανοιχτή έρευνα και επιστήμη, η αξιοποίηση software και hardware υπό ανοιχτή άδεια, ο διαμοιρασμός δεδομένων, κ.ά. Επιπλέον, η οργάνωση και δικτύωση των κοινοτήτων γύρω από τα Κοινά με όρους που ανταποκρίνονται σε συνθήκες κρίσης (όπως ομοτιμία, οριζοντιότητα, αυτονομία, ευελιξία) επιτρέπουν ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στο συντονισμό. Για παράδειγμα, η ανοιχτή έρευνα στην παραγωγή φαρμάκου εξασφαλίζει βιωσιμότητα, με το διαμοιρασμό δεδομένων, χρόνου και πόρων, αλλά και την ουσιαστική συνεισφορά των ίδιων των ασθενών.

«Ο θάνατος ποτέ δεν είναι στον πληθυντικό. Δεν είναι εκατομμύρια οι θάνατοι. Συμβαίνει να είναι εκατομμύρια οι φορές που κάποιος πεθαίνει». Οι λέξεις αυτές ίσως συμπυκνώνουν με τον τρόπο τους τη ματιά με την οποία η Ετέλ Αντνάν κοιτάζει τον εμφύλιο που ρήμαζε επί χρόνια (1975-1990) τη χώρα της, τον Λίβανο, αφήνοντας πίσω του περίπου 120.000 νεκρούς και πολλές χιλιάδες, ίσως πάνω από ένα εκατομμύριο, εκτοπισμένους, πρόσφυγες, εξόριστους. «Κρυφή» πρωταγωνίστρια του βιβλίου είναι η πόλη, η Βηρυτός, «μια πόλη ταπεινωμένη. Υπέστη μια ήττα. Αυτή είναι εκείνη που έχασε»: «υποφέρει, θεότρελη και επιπόλαιη όσο δεν παίρνει, και τώρα υποταγμένη, ξεκοιλιασμένη, βιασμένη, σαν τις κοπέλες εκείνες που τις βίασαν οι διάφοροι πολιτοφύλακες». Μια πόλη που «έγινε σιγά σιγά μια πελώρια ανοιχτή πληγή». Στο ολιγοσέλιδο αυτό βιβλίο, η Αντνάν, αποτυπώνοντας την ιστορία ενός ανθρώπου που επιμένει να ακολουθήσει τις δικές του επιλογές, έστω κι αν αυτό τον φέρει σε σύγκρουση με τους επιβεβλημένους και αναμενόμενους κανόνες της κοινωνίας που τον περιβάλλει, μέχρι να συντριβεί από το βάρος ενός ανηλεούς εμφύλιου, ανατέμνει ταυτόχρονα και τις πολλαπλές και πολύπλευρες αιτίες του πολέμου στον Λίβανο παρακάμπτοντας τους εύκολους μανιχαϊσμούς χωρίς να υποδύεται την ουδέτερη, μιλάει για τον ταξικό χαρακτήρα του πολέμου, για την αδυναμία επικοινωνίας μεταξύ των αντιμαχόμενων, αλλά και για τη θέση της γυναίκας στη λιβανέζικη κοινωνία ή για τα σημάδια της αποικιοκρατίας. Ένα σκληρό κείμενο που ιχνηλατεί τη βαναυσότητα, καθώς το στοιχειώνει πάντα το ανελέητο ερώτημα: «πώς να γιατρέψεις τη μνήμη;».

«Η σύγχρονη οπτική», που υποτίθεται ότι είναι η κυβερνητική, «δεν αντιμετωπίζει το περιβάλλον σαν έκθεμα που λειτουργεί ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, μετατρέπει το περιβάλλον σε γόνιμο παράγοντα της οικονομίας». Το βασικό χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος, λοιπόν, είναι ότι υποχρεώνεται να μετατραπεί από τον άνθρωπο και να μεταβάλλεται σε παράγοντα της οικονομίας. Αντί για έκθεμα, να γίνεται ένθετο στην οικονομία. Έχει οποιαδήποτε σχέση αυτός ο παρωχημένος και αγοραίος ανθρωποκεντρισμός με την πραγματικά σύγχρονη αντίληψη για τη σχέση ανθρώπου και περιβάλλοντος που οφείλουμε να οικοδομήσουμε; Ή με τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουμε, την τεράστια καταστροφή που προξενούν αλόγιστες ανθρώπινες δραστηριότητες στο περιβάλλον, υποβαθμίζοντας ταυτόχρονα και τη θέση του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό; Ο πρωθυπουργός μας δεν έχει ακόμα αντιληφθεί ότι αποτελούμε ένα μέρος μόνο του πλανήτη, δεν είμαστε ο περιούσιος αφέντης του, και οφείλουμε να διατηρούμε, για την ακρίβεια – μετά τα σοβαρά πλήγματα που έχει επιφέρει η κεφαλαιοκρατική εποχή – να επαναφέρουμε πια την ισορροπία στη ζωή του, αν θέλουμε να έχουμε κι εμείς αξιοβίωτη ζωή. Μετά από αυτές τις τόσο σύγχρονες δηλώσεις του, ο πρωθυπουργός δεν είχε πρόβλημα να μας προσδιορίσει χωρίς περιστροφές τον πρώτο και κύριο στόχο του νομοσχέδιου: «Μεταρρύθμιση του πλαισίου αδειοδότησης, ώστε να υπάρξει διευκόλυνση των επενδύσεων». Αυτά, για όποιον δεν είχε καταλάβει και νόμιζε ότι στόχος ήταν η διευκόλυνση της προστασίας του περιβάλλοντος.

Δεν χωράει αμφιβολία. Είμαστε εθισμένοι να στενεύουμε την επικαιρότητα σε υπαρκτές ή υποτιθέμενες προσωποποιημένες αντιπαραθέσεις, που έχουν και το πιπεράκι τους. Λογικό ήταν λοιπόν να δώσουμε μεγαλύτερη σημασία στη γνωμάτευση του Σταύρου Ξαρχάκου ότι η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη «διακατέχεται από το σύνδρομο της βλαπτικής έπαρσης» παρά στην πολύ σημαντικότερη υπενθύμισή του ότι «στους περίφημους δεκαέξι προεκλογικούς πυλώνες της Νέας Δημοκρατίας δεν υπήρχε ούτε μία λέξη για τον πολιτισμό. Δηλαδή καμία πρόνοια για τους ανθρώπους της τέχνης, παντελής έλλειψη πολιτιστικής πολιτικής και πρωτοφανής απαξία».

Ξεκάθαρος, αν και όχι δημόσια παραδεκτός, στόχος της κυβέρνησης είναι να κλείσουν όλες οι μικρές επιχειρήσεις στον τουρισμό, να πουληθούν φτηνά, να αυξηθεί η ανεργία για να πέσουν οι μισθοί και να μηδενιστούν οι απαιτήσεις των εργαζομένων, ώστε να συνεχίσουν να αυξάνονται τα κέρδη και να μεγαλώσει το κομμάτι της πίττας που αναλογεί στις μεγάλες πολυεθνικές και την παρέα των Ελλήνων μεγαλο-ξενοδόχων του ΞΕΕ και της Marketing Greece. Να υπάρχουν μόνο τα πεντάστερα, οι αλυσίδες, τα all inclusive, οι εργασιακές σχέσεις γαλέρας που ισχύουν εδώ και χρόνια στον τουρισμό, η μαζική κατανάλωση και τα προϊόντα διατροφής χωρίς γεύση, που παράγονται επίσης από πολυεθνικές. Η συγκυρία διευκολύνει σε αυτή την κατεύθυνση. Όλοι θα πληγούν από τη διακοπή της τουριστικής δραστηριότητας. Μικροί και μεγάλοι. Προφανώς όχι όλοι το ίδιο και αυτό δεν εξαρτάται καθόλου από την ικανότητα του καθενός. Εξαρτάται καθαρά από τα μέτρα που λαμβάνονται. Όταν δεν δίνεις επιδότηση σε κανέναν, ενισχύεις τις ισχυρές και μεγάλες εταιρείες και τους επιχειρηματίες που έχουν λεφτά σε αναμονή και κεφάλαιο να κάθεται και μπορούν να βγάλουν τη χρονιά έστω και με απώλειες. Αντίθετα, κατατροπώνεις αυτούς που δεν έχουν λεφτά στην άκρη και δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς δουλειά ή επιδότηση. Όταν δίνεις επιδότηση με τόσα κριτήρια και προϋποθέσεις που ελάχιστοι την δικαιούνται, είναι γιατί θέλεις οι υπόλοιποι να καταφύγουν σε δάνεια. Για να τους έχεις εγκλωβισμένους για πάντα.