Αναδημοσιεύσεις

«Οι μάζες δεν κινητοποιήθηκαν για τη βελτίωση των βιοτικών τους συνθηκών, ούτε για το ψωμί, αλλά για να υπακούνε –τέτοιο είναι το έργο του φασιστικού μηχανισμού». Εδώ έγκειται το καύχημα του νεοφιλελευθερισμού: η ολοκληρωτική κοινωνία που δημιουργεί, με τη φυσικοποίηση των ανισοτήτων και την ιδεολογική ηγεμονία της «αξιοσύνης» και του ανταγωνισμού, έστρεψε τον εργάτη εναντίον του εαυτού του. Η καπιταλιστική αλλοτρίωση, τουτέστιν η γενικευμένη απανθρωπιά, καθιστά τον μέσο Ευρωπαίο ανίκανο να νιώσει. Αναισθητοποιημένος, εγκλωβισμένος στη μίζερη χαμοζωή της –επισφαλούς- μισθωτής εργασίας, κοιτά τις φλόγες στη Μόρια ωσάν να βρίσκεται σε κινηματογραφική προβολή. Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για τα αυτονόητα: για τον καπιταλισμό, την πολεμική μηχανή, την κρεατομηχανή που στοιβάζει κατατρεγμένους σε κοντέινερ, που αδυνατεί να μοιράσει τον πλούτο και στερεοποιεί τις ακραίες ταξικές διακρίσεις, ας μιλήσουμε, πάλι και πάλι, για το μόνο υπαρκτό, δολοφονικό  πολιτικό σύστημα. Όσο οι απανταχού εργάτες αδυνατούν να ζήσουν απ’ τη δύναμη των χεριών τους στον τόπο που διάλεξε γι’ αυτούς η τυχαιότητα της καταγωγής κι όσο η Δύση παραμένει κυρίαρχη εκμεταλλευτική δύναμη, ο μέσος άνθρωπος, δυστυχισμένος, θα εκφασίζεται.  Ας μιλήσουν, λοιπόν, για τον καπιταλισμό και όσοι δεν τολμούν ακόμα. Επείγει.

Μία από τις σημαντικότερες θεωρητικές παρακαταθήκες που άφησε ο Νίκος Πουλαντζάς ευρίσκεται στο τελευταίο κεφάλαιο του τελευταίου βιβλίου του, που έχει τίτλο «Προς έναν δημοκρατικό σοσιαλισμό». Το κεντρικό επιχείρημα εκείνου του κειμένου είναι η θεμελίωση του δημοκρατικού δρόμου στον σοσιαλισμό επί τη βάσει της διττής εξουσίας. Μέσω μιας κριτικής τόσο της σοσιαλδημοκρατίας όσο και του σταλινισμού, ο Πουλαντζάς υποστηρίζει ότι τα κόμματα που εργάζονται για τη δημοκρατική πορεία προς τον δημοκρατικό σοσιαλισμό οφείλουν να εξασφαλίζουν τη δημοκρατία τόσο στο κοινοβούλιο και στους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς όσο και στη βάση της κοινωνίας και στην αυτοδιαχείριση. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο αποκτά το συγκεκριμένο πολιτικό της νόημα η διάκριση μεταξύ της εξουσίας του προέδρου και της Κ.Ο. αφενός και εκείνης της Κ.Ε. και του γραμματέα της αφετέρου. Τα ζητήματα θεσμών, κανόνων και δημοκρατίας στην Αριστερά δεν τίθενται μόνον αξιακά. Η Αριστερά δικαίως καυχιέται για τον εαυτό της ότι στηρίζει τον συγκεκριμένο τρόπο με τον οποίο προωθεί τις αξίες της σε επιστημονική, δηλαδή ιστορικο-υλιστική ανάλυση των πραγματικών συνθηκών της ύπαρξής της και της στρατηγικής της προοπτικής. Η επιμονή λοιπόν στην πραγματική διάκριση των εξουσιών μεταξύ προέδρου και Κεντρικής Επιτροπής δεν είναι τυπολατρία. Είναι ο μοναδικός τρόπος να μπορέσει το κόμμα της Αριστεράς να επιτελέσει επαρκώς το κεφαλαιώδους σημασίας εγχείρημα της σύνδεσης με τη βάση της κοινωνίας. Να το θέσω ωμά: η εκλογή του γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ (και όχι του προέδρου) αποτελεί μία από τις απαραίτητες εγγυήσεις ότι το συγκεκριμένο όργανο εκφράζει τις οργανώσεις βάσης που εκπροσωπεί – και ότι δεν εγκρίνει απλώς τις αποφάσεις του προέδρου.

Κάποτε θα μιλάνε κάποιοι παπούδες σε κάποια εγγόνια για τη νύχτα που κάηκε η Μόρια. Μπορεί να ήταν εκεί, μπορεί όχι. Αλλά πάντα παπούδες μιλούσαν σε εγγόνια για καταυλισμούς που κάηκαν τα παλιά τα χρόνια. Κι εμείς; Εμείς μπορούμε εύκολα να λέμε ότι στη Μόρια κάηκε η πολιτική της κυβέρνησης. Ισχύει. Μπορούμε να λέμε ότι κάηκε η πολιτική που δημιούργησε τη Μόρια και η ΕΕ δεν είναι καθόλου αθώα. Ισχύει. Ευκολάκια όμως αυτά. Από εκεί και πέρα τι λέμε είναι το θέμα. H ολοσχερής καταστροφή της Μόριας είναι κομμάτι αλυσίδας αδιεξόδων. Αδιέξοδα στη μη διαχείριση υγειονομικών θεμάτων στις κλειστές δομές, αδιέξοδα στον εγκλωβισμό με τον γεωγραφικό περιορισμό, αδιέξοδα σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Κάποτε θα γινόταν, έγινε με τον χειρότερο τρόπο. Με συγκρούσεις για την καραντίνα που έγιναν φυλετικές συγκρούσεις και έπειτα έγιναν φωτιά που έκαψε τα πάντα. Κι αυτούς κι εμάς. Η καταστροφή αυτοτελώς είναι μεγάλο γεγονός. Με τεράστιες συνέπειες στην ήδη καταστροφική διαχείριση, με τεράστιες συνέπειες για τους ανθρώπους αυτούς και την κοινωνία της Λέσβου. Από πού να το πιάσεις… Καμιά αισιοδοξία ότι η καταστροφή θα μας κάνει να τα δούμε καλύτερα. Η ελληνική πολιτεία θα συνεχίσει να κάνει στη Λέσβο αυτό που της κάνει η Ευρώπη. Με ακόμα χειρότερους όρους. Γίνεται χειρότερα από τη Μόρια; Κι όμως, μπορεί να γίνεται. Στο μεταξύ μετανάστες και αιτούντες άσυλο θα συνεχίσουν να βουλιάζουν και να καίγονται. Στο μεταξύ οι εντάσεις θα αυξάνονται. Στο μεταξύ το αδιέξοδο θα μεγαλώνει, το αίσθημα ότι δεν έχουν να χάσουν τίποτα θα γίνεται απόλυτο. Και τριγύρω οι μαύρες συμμορίες των λύκων… Η καταστροφή σε μικροεπίπεδο θα προκαλέσει έναν μικρό σεισμό. Δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμη μια τέτοια παταγώδης αποτυχία. Σε πρώτο στάδιο, άρχισε ήδη ένας μηχανισμός με 3-4 υπουργούς, αναπληρωτές, υφυπουργούς και κάμποσους γενικούς, με και χωρίς αρμοδιότητες, να παίζει βόλεϋ με μια πολύ καυτή πατάτα. Κι ενώ το σύστημα της εισόδου καταρρέει, στο εσωτερικό τα ίδια και χειρότερα: διακηρυγμένη πλέον επισήμως θέση της κυβέρνησης είναι πως δεν έχει ευθύνη για την ένταξη των προσφύγων (τάδε έφη Μηταράκης). Μαντάρα παντού. Σε αυτό το πλαίσιο, η μεγάλη τραγωδία είναι ότι κι εδώ και στας Ευρώπας θα συζητάμε μόνο πού και πώς θα φτιάξουμε την καινούρια Μόρια. Και πώς ως τότε θα κρατάμε κάμποσες χιλιάδες ανθρώπους μακριά με τα ΜΑΤ. Μακριά να ‘ναι κι όπου να ‘ναι. Αέναη συνταγή του αργού εκφασισμού μας.

Δεν παράγουν ιδεολογία μόνο οι πολιτικές εκπομπές, παράγουν και τα μεσημεριανάδικα, οι κουτσομπολίστικες ή trash εκπομπές, και φυσικά οι εκπομπές «πώς να πατήσεις επί πτωμάτων για να νικήσεις». Όχι πως πλέον δεν υπάρχουν αντιδράσεις (βλ. για παράδειγμα σχόλια Λιάγκα), αλλά τόσο πριν την ύπαρξη των social media όσο και μέσα στην κρίση όπου η τηλεόραση έγινε χειρότερη υπήρξε πλήρης υποτίμηση της ανάγκης για παρέμβαση στο τι εξέπεμπε η τηλεόραση. Θα πει πάλι κάποιος/α ότι αυτό είναι ζήτημα του ΕΣΡ. Και δικό μας ζήτημα, όμως, είναι να καταγγέλλουμε στο ΕΣΡ ό,τι χρειάζεται και να το κινητοποιούμε. Αυτός ο κάποιος/α μπορεί να πει πάλι ότι μια συστηματική κριτική στις κουτσομπολίστικες, trash ή μαθημάτων ανταγωνισμού εκπομπές θα προσέκρουε στο σεβασμό της ελεύθερης έκφρασης, και άρα θα γυρνούσε μπούμερανγκ. Σε μια τέτοια περίπτωση, τίποτα δεν θα γινόταν ως προς τη συγκαλυμμένη ιδεολογία που εκπέμπουν τα τηλεοπτικά κανάλια. Άντε να γινόντουσαν λίγο πιο προσεκτικά. Κατά πρώτον, και αυτό είναι θετικό, γιατί δεν επιτρέπει το ράλι εκφασισμού από ανθρώπους που πιστεύουν ότι το όριο φασιστικής αυτοέκφρασης είναι η φασιστική φαντασία. Και ότι μέχρι και η αποκτήνωση επιτρέπεται στο πλαίσιο του φιλελευθερισμού. Κατά δεύτερον, όμως, θα δημιουργούνταν μια μόνιμη συζήτηση για τα χάλια της τηλεόρασης και για το ότι δεν στερούνται ιδεολογίας τα μηνύματά της, που θέλουν να τα παρουσιάζουν ως φυσικά και αυτονόητα. Δεν έχει καμία σημασία αν τέτοιου είδους μάχες θα στερούνταν νομικών επιχειρημάτων ή αν τα κανάλια θα ανέκρουαν πρύμναν. Σημασία έχει πως δεν θα κανονικοποιούνταν ο τηλεοπτικός λόγος στις συνειδήσεις των τηλεθεατών που στα 30 τελευταία χρόνια αποτέλεσαν το αντικείμενο του πλέον κρίσιμου και το μέλλον της Δεξιάς πειράματος. Αν όλα αυτά έχουν κάποια βάση, η τελευταία καμπάνια κατά της κανονικοποίησης της κουλτούρας βιασμού από την τηλεόραση, ας αποτελέσει παράδειγμα και οδηγό. Να απονομιμοποιήσουμε τη μισανθρωπική ιδεολογία τους, όπως αυτοί προσπαθούν να απονομιμοποιήσουν το σεβασμό στις γυναίκες, τους αλλοφύλους και τους διαφορετικούς.

Το ποσοστό της ανεργίας είναι ο πιο εύκολος και, παράλληλα, ο πιο δύσκολος τρόπος να ερμηνεύσεις και να εξηγήσεις την κατάσταση στα εργασιακά. Γιατί είναι μία πραγματικότητα ότι η ανεργία έχει ανέβει (ειδικά στους νέους και τις νέες) από την στιγμή που ανέλαβε την κυβέρνηση η ΝΔ, αλλά το στοίχημα είναι να μεταφράσεις και τα δεδομένα που βρίσκονται πίσω από τους αριθμούς. Και αυτά λένε ότι υπάρχει ένα «εμφανές» και ένα «αόρατο» ποσοστό ανεργίας, πολύ μεγαλύτερο και πολύ πιο τρομακτικό για τις επιπτώσεις που θα φέρει στο μέλλον της νέας γενιάς. Νέοι και νέες, που είναι «στα χαρτιά» εργαζόμενοι μεν, στην πραγματικότητα, όμως, δεν πληρώνονται και δεν απασχολούνται δε, παραμένουν εγκλωβισμένοι. Μπορούμε, όμως, απλά να περιμένουμε να πέσει η τωρινή κυβέρνηση για να δούμε ξανά τα ποσοστά της ανεργίας να πέφτουν; Επειδή δεν μπορούμε να ζούμε με διαλείμματα, ανά τετραετία, μπαίνουμε στη διαδικασία διεκδίκησης. Σίγουρα, αν αναλογιστεί κανείς την παρούσα συγκυρία θα σκεφτεί απαισιόδοξα. Θα σκεφτεί ότι η νέα γενιά πρέπει να ανέβει έναν Γολγοθά. Ίσως ακόμα και ότι φταίει το «κακό μας βιογραφικό» που δεν τα καταφέραμε. Αυτό όμως που πρέπει να σκεφτεί, πραγματικά, είναι ότι το σκοτάδι και ο εργασιακός μεσαίωνας δεν χωράει τα όνειρά μας. Τα όνειρά μας για ζωή και αξιοπρέπεια. Χρέος μας, λοιπόν, είναι να θέσουμε τα δικά μας αναχώματα τα οποία θα στοχεύουν στην χειραφέτηση των εργαζομένων προκειμένου να ενισχύσουμε τον αγώνα για καλύτερα εργασιακά δικαιώματα, μεγαλύτερους μισθούς και περισσότερες θέσεις εργασίας. Η επίθεση που δεχόμαστε είναι ολομέτωπη και μας αγγίζει όλους και όλες συλλογικά. Συλλογική πρέπει να είναι και η απάντησή μας. Η ενίσχυση του αγώνα για το δικαίωμα στην εργασία είναι μονόδρομος, αλλά είναι γεμάτος με το δίκιο της γενιάς μας για ζωή.

Η Αριστερά κυβέρνησε. Πλέον έχει γνώση των θεμάτων και εμπειρία από τη διαχείριση κρίσεων. Ευθύνη της είναι να υπερβεί το τοξικό κλίμα που καλλιεργεί η κυβέρνηση. Αν θέλει όχι μόνο να λέγεται αλλά και να είναι στην πράξη ριζοσπαστική, στο θράσος, την έπαρση και την αλαζονεία οφείλει να απαντήσει με ήθος και ουσία. Και να έχει το θάρρος να παραδεχτεί ότι κατά την κυβερνητική της θητεία έκανε πολλά καλά αλλά δεν έλυσε όλα τα προβλήματα ούτε τα έκανε όλα τέλεια. Στην επικοινωνιακή διαχείριση οφείλει να αντιτάξει τη συζήτηση για τις αδυναμίες, τα προβλήματα και τις αιτίες τους. Και κυρίως τις επεξεργασμένες θέσεις για το τι πρέπει να γίνει από εδώ και μπροστά. Με αφορμή την πυρκαγιά στις Μυκήνες η Αριστερά έχει την ευθύνη να μπει μπροστά και να ξεκινήσει τη συζήτηση που πρέπει να γίνει για τη θωράκιση των μνημείων μας από τις φυσικές καταστροφές στην εποχή της κλιματικής κρίσης. Και μάλιστα όχι μόνο σε επίπεδο αρχών και γενικών κατευθύνσεων αλλά περνώντας και σε συγκεκριμένες προτάσεις. Για τις υποδομές και τα μέσα που είναι αναγκαία. Για την εξειδικευμένη γνώση, τη γενναία στελεχιακή ενίσχυση και την ηλικιακή ανανέωση του προσωπικού που χρειάζονται. Για τη σταθερή και έγκαιρη χρηματοδότηση που πρέπει να εξασφαλιστεί. Για τις διαρθρωτικές τομές που πρέπει να γίνουν στον κρατικό μηχανισμό. Για τα σχέδια διαχείρισης των μνημείων και αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων που πρέπει να υπάρχουν. Για το πώς τα σχέδια αυτά θα εφαρμόζονται στην πράξη και δεν θα είναι ευχολόγια και τυπικά χαρτιά στα συρτάρια. Σε μια χώρα όπως η δική μας η προστασία των μνημείων έχει πολλαπλή σημασία. Είναι ηθική υποχρέωσή μας απέναντι στις περασμένες και τις μελλοντικές γενιές. Ταυτόχρονα έχει να κάνει με την προστασία της ανθρώπινης ζωής, είτε πρόκειται για επισκέπτες είτε για εργαζόμενους και σχετίζεται με το αίσθημα ασφάλειας της κοινωνίας. Και, καθώς τα μνημεία μας αποτελούν πόλο έλξης για εκατομμύρια επισκέπτες από ολόκληρο τον κόσμο, αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την ανθεκτικότητα του τουρισμού και της οικονομίας μας στις συνθήκες πολλαπλών κρίσεων που βιώνουμε. Όλα αυτά πρέπει να βρουν τη θέση τους στις προγραμματικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία αλλά και στις προτάσεις του για την αξιοποίηση του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης. Είναι ευθύνη μας να το κάνουμε.

Τι νόημα έχει, λοιπόν, η αντικατάσταση του γραμματέα της ΚΕ, με απόφαση ουσιαστικά ενός ολιγομελούς οργάνου και χωρίς αποτίμηση της προηγούμενης περιόδου; Ακόμη κι αν γίνεται με πνεύμα συναινετικό. Τι δεν έγινε καλά ως τώρα και τι και πώς θα γίνει στο μέλλον καλύτερα; Τι νόημα έχει να ανατεθούν νέες υπευθυνότητες σε κρίσιμους τομείς, σε άξιους συντρόφους και συντρόφισσες, χωρίς να έχει προχωρήσει σ’ αυτούς (εξωτερική πολιτική, ενεργειακή πολιτική, τρόπος αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανασυγκρότησης κλπ. ) η επεξεργασία πολιτικής; Ποια πολιτική θα κληθούν να προωθήσουν, να επεξεργαστούν, να εκλαϊκεύσουν; Πώς θα βοηθηθούν από ένα κόμμα και πώς θα το βοηθήσουν, εάν αυτό δεν έχει συμμετάσχει παρά ελάχιστα στην επεξεργασία της, στη συζήτηση γι’ αυτή και την εξειδίκευσή της; Τέτοιες κινήσεις στην επιφάνεια των πραγμάτων δεν προοιωνίζονται αλλαγές σε βάθος, δεν διαμορφώνουν προϋποθέσεις για γόνιμη συζήτηση χωρίς αφορισμούς και προκαταλήψεις στο εσωτερικό ενός κόμματος που έχει πρώτιστο καθήκον να συνθέσει, και να συνθέσει απόψεις και ανθρώπους που έχουν εκκινήσει από διαφορετικές αφετηρίες. Βιασύνη και βραχυπρόθεσμη αντίληψη μάλλον υποδηλώνουν.

Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση μπορεί να βρίσκεται εν μέσω τρομακτικής ύφεσης, υγειονομικής κρίσης και σοβαρής πίεσης όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όμως η μηχανή παραγωγής νεοφιλελεύθερων νομοθετημάτων και άλλων παρεμβάσεων δεν σταματά. Αυτό τόνισε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός στο υπουργικό συμβούλιο στην αρχή της προηγούμενης εβδομάδας. “Προφανώς, η επικαιρότητα είναι κρίσιμη, αλλά σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται αυτή να αναστείλει το συνολικό μεταρρυθμιστικό μας σχέδιο”, σημείωσε με έμφαση διότι θεωρούν στη ΝΔ ότι μακροπρόθεσμα από αυτό θα κριθούν. Και έτσι έπιασε ξανά δουλειά ο κ. Βρούτσης με το απίθανο σχέδιό του για τις υπερωρίες, ο κ. Πατέλης με όσα είπε για τους “νέους και τους γέρους”, και το Κεφαλαιοποιητικό σύστημά του ασφάλισης, ο κ. Κυρανάκης τα δικά του φιλονεανικά, ο αρμόδιος υπουργός που ετοιμάζει το πιο ακραίο πτωχευτικό που μπορούσε να υπάρξει που προωθεί τις ρευστοποιήσεις έναντι της προστασίας των πτωχευόμενων, οι εκκρεμότητες του Νόμου Κατσέλη κλείνουν συνοπτικά, υπέρ των τραπεζών, με την παραχώρηση κινήτρων για να γίνονται εξαγορές και συγχωνεύσεις (“κίνητρα μεγέθυνσης”, το είπαν, εναντίον των μικρομεσαίων, προφανώς). Το πόσο αυτός ο άκαμπτος, ακόμη και για μια δεξιά εν μέσω τριών κρίσεων, σχεδιασμός θα προχωρήσει ομαλά θα το δούμε. Πάντως, για το κατά πόσο έχει το διαθέσιμο “πολιτικό κεφάλαιο” για να το διεκπεραιώσει είναι ερώτημα και μέσα στην κυβέρνηση που προκαλεί διαφωνίες. Προς το παρόν, ο Κ. Μητσοτάκης όλο και περισσότερο συγκεντρώνει, για ασφάλεια, τις αποφάσεις στο Μαξίμου. Αλλά έως πότε αυτό μπορεί να γίνεται; Ψήγματα κριτικής στον φιλοκυβερνητικό Τύπο υπάρχουν, πια, άφθονα, ως και δείγματα ρωγμών της επικοινωνιακής πανοπλίας της κυβέρνησης. Έχουμε, όμως, και δημοσκοπικά ευρήματα ανησυχητικά για την κυβέρνηση (έρευνα της about people για το 2020 του news 247). Για παράδειγμα, όσον αφορά την πανδημία, 70% διαφωνούν για τον τουρισμό, το 65% για την Παιδεία, το 57,5% όσον αφορά τα οικονομικά μέτρα στήριξης, το 68,5% στα μέσα μεταφοράς.

Όταν ένα κανάλι διαρκώς παράγει όχι μόνο ψευδής ειδήσεις και παραπλανητικά ρεπορτάζ αλλά δίνει και βήμα σε βίαιες μυσογύνικες και σεξιστικές τοποθετήσεις, τότε τα χρηματικά πρόστιμα δεν αποτελούν παρά μια (ακριβή;;;) λευκή επιταγή που υποδηλώνει ένας οργανισμός με ικανή ποσότητα χρημάτων και σχέσεις με την διαπλοκή πολιτικών και ολιγαρχών μπορεί να εκχυδαΐζει τη δημόσια ζωή όσο θέλει. Εντέλει λοιπόν, καλή η κατακραυγή, καλά (και απαραίτητα) τα πρόστιμα, αλλά ούτε αρκούν ούτε αρκεί η “ατομική ευθύνη της τηλεθέασης” για να καλύψει τα κενά που αφήνουν. Θα πρέπει ως κοινωνία να επιλέξουμε επιτέλους αν είναι πιο σημαντικές οι ζωές των χιλιάδων γυναικών, ΛΟΑΤΚΙ και επιζήσαντων σεξιστικής βίας από το προνόμιο μιας σάπιας μιντιακής ολιγαρχίας να δηλητηριάζει την καθημερινότητά μας.