Συνεντεύξεις

Θέλω να είμαι σαφής και ειλικρινής, υπήρχαν και υπάρχουν και εξωγενείς παράγοντες, αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε και στην Ευρώπη που φέρανε αυτή την επιδείνωση στο δεύτερο κύμα. Ακούγοντας, όμως, τους επιστήμονες τον Ιούνιο, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, σας θυμίζω τις προβλέψεις του ΑΠΘ από τις 19 Οκτωβρίου και ύστερα που είχαν δώσει κάτι νούμερα που τότε μας φαινόντουσαν ανατριχιαστικά, ακούγοντας αυτά που λένε οι επιστήμονες και τώρα για την τεράστια αβεβαιότητα που υπάρχει γύρω από τον ιό, είναι σαφές ότι την σφραγίδα της αποτυχίας και ότι εσπευσμένα φτάνουμε σήμερα σε αυτό το lockdown δεν μπορεί παρά να τη φέρνει η ίδια η κυβέρνηση. Άλλωστε, ο ίδιος ο πρωθυπουργός χθες, ανέλαβε πλήρως την πολιτική ευθύνη για το πως στο διάγγελμά του πριν από πέντε μέρες είπε άλλα πράγματα και μέσα σε πέντε μέρες προχωράει στο ριζικό lockdown. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι δεν ελήφθησαν έγκαιρα μέτρα για τις εστίες πιθανής, και βέβαιης όπως φάνηκε, μετάδοσης και αναμετάδοσης του ιού, δεν ελήφθησαν μέτρα για την στήριξη του δημόσιου συστήματος υγείας, υπήρχε εφησυχασμός, υπήρχαν αυταπάτες ή υπήρχαν και διαφορετικές πολιτικές οπτικές για το τι έπρεπε να γίνει για την υγεία του κόσμου, για τα σχολεία, για τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, για τον τουρισμό, για την ενίσχυση των επιχειρήσεων που είναι πολύ κρίσιμο ζήτημα. Θεωρώ, λοιπόν, ότι πρόκειται για μια μεγάλη πολιτική αποτυχία πάνω σε ένα ζήτημα που είναι εξαιρετικά κρίσιμο για την υγεία του λαού, για την οικονομία. Κύματα νέας φτωχοποίησης μπορεί να έρθουν και από το δεύτερο lockdown. Γενικά, πιστεύω ότι η υπογραφή σε αυτό το δεύτερο lockdown είναι σε τελευταία ανάλυση της κυβέρνησης και του κ. Μητσοτάκη προσωπικά.

Η απόφαση του πρωθυπουργού να προχωρήσει σε lockdown, μέσα σε λίγες μόνο μέρες από τα προηγούμενα μέτρα, δείχνει, προφανώς, ότι ξέφυγε ο έλεγχος. Το lockdown αποφασίστηκε πριν καν περάσουν οι προβλεπόμενες μέρες για να αξιολογηθούν τα μέτρα. Κηρύχθηκε εσπευσμένα, κάτω από την πίεση της πραγματικότητας. Έχει ευθύνες, λοιπόν, η κυβέρνηση για την καλλιέργεια ενός κλίματος εφησυχασμού. Ο ίδιος ο Κ. Μητσοτάκης όλο το προηγούμενο διάστημα δήλωνε δεξιά κι αριστερά ότι αντιμετώπισε με επιτυχία την πανδημία, ενώ απέναντι στη συγκεκριμένη κριτική που ασκούνταν κάθε φορά στην κυβέρνηση, δεν απαντούσε ποτέ συγκεκριμένα. Για παράδειγμα, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στο άνοιγμα των σχολείων, με κορυφαίο βέβαια το θέμα της ενίσχυσης του ΕΣΥ, ενώ ήταν βέβαιο ότι πάμε σε ένα δεύτερο κύμα. Απαντούσαν στις ερωτήσεις μας, παρεμβάσεις μας κ.ά., ότι είναι επαρκώς θωρακισμένο και ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι σε ορισμένες περιοχές έχει ξεπεράσει τα όριά του. Δεν πρόκειται για αμέλεια, αλλά για την προσδοκία της κυβέρνησης, που αποδείχθηκε λανθασμένη, ότι η υγειονομική κρίση θα ήταν μια παρένθεση αλλά και για την ιδεοληπτική δυσανεξία της απέναντι στο δημόσιο σύστημα υγείας. Υπήρχε, όντως, μια διαρκής προσπάθεια εξωραϊσμού των προβλημάτων και της πραγματικότητας, ενώ ταυτόχρονα επέλεγαν να συγκρίνουν τις επιδόσεις της Ελλάδας μ’ αυτές άλλων χωρών. Αυτό βέβαια έχει μια σχετική αξία, διότι η σύγκριση οφείλει να γίνεται με την εικόνα που υπήρχε την προηγούμενη άνοιξη στη χώρα μας. Εμείς πολύ έγκαιρα και ορθώς είχαμε τα αντανακλαστικά έτσι ώστε να πάρουμε τα μέτρα που οδήγησαν στο πρώτο lockdown. Εκεί, ωστόσο, που ήταν η μεγάλη ευθύνη, ήταν ότι κατασπαταλήθηκε όλο το ενδιάμεσο διάστημα χωρίς μια καλύτερη οργάνωση για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Η Ν.Δ. δεν ενίσχυσε το δημόσιο σύστημα υγείας γιατί στόχος της είναι η ιδιωτικοποίησή του. Για αυτό σήμερα οδηγείται στο lockdown. Πάγωσε τον διαγωνισμό του ΣΥΡΙΖΑ για 750 νέα λεωφορεία και την προμήθεια 92 από την Περιφέρεια Αττικής διότι θέλει να βάλει τους ιδιώτες στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Κλείνει σήμερα το γυμνάσιο και το λύκειο αντί να μειώσει, τόσο καιρό, τον αριθμό των παιδιών ανά τάξη. Παίρνει σήμερα τα μέτρα για τον τουρισμό που δεν πήρε τον Ιούλιο. Άφησε τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά στην πρώτη φάση της πανδημίας χωρίς ουσιαστική ενίσχυση, ενώ διέθετε, όχι μόνον τα 37 δις που άφησε απόθεμα ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τα 72 δις των ευρωπαϊκών πόρων και ενώ δεν είχε δημοσιονομικούς περιορισμούς. Έτσι, δημιούργησε την ύφεση  που τώρα, στο δεύτερο κύμα, θα βαθύνει, και θα μετατραπεί σε ανατροφοδοτούμενη από την οποία θα κάνουμε πολλά χρόνια να βγούμε. Ιδιαίτερα άφησε σχεδόν 2 εκ. νοικοκυριά χωρίς το Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης που πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ (400 € στον πρώτο μέλος της οικογένειας, 200 στο δεύτερο και 100 σε κάθε παιδί),  ενώ γνώριζε ότι η πανδημία πολλαπλασιάζει τη φτώχεια, ιδιαίτερα στα μεσαία στρώματα. Όλα αυτά, η κυβέρνηση μπορούσε να τα είχε αποτρέψει. Δεν το έκανε, όχι μόνο διότι είναι ανεπαρκής και κατώτερη των περιστάσεων, ούτε διότι , επιχειρώντας να ελέγξει όλο το κράτος κομματικά, βάζει ανίκανους επικεφαλής, αλλά διότι έχει σχέδιο αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας και ανακατανομής του πλούτου, υπέρ τραπεζών και ολιγαρχών που την έφεραν στην εξουσία, όπως αποτυπώνει το σχέδιο Πισσαρίδη.

Η κυβέρνηση είχε δύο βασικές δουλειές να κάνει: Να ενισχύσει το Εθνικό Σύστημα Υγείας και να πάρει όλα τα αναγκαία οικονομικά μέτρα για να στηρίξει την κοινωνία που χτυπήθηκε βίαια από το πρώτο lockdown. Δεν έκανε τίποτα από τα δύο. Αυτή τη στιγμή έχει ήδη ανακοινωθεί ότι ακυρώνεται το 80% των προγραμματισμένων χειρουργείων (κι αυτή ήταν η πρώτη, μεγάλη, απόδειξη αποτυχίας) κάνοντας «νοσοκομεία μίας νόσου», θαρρείς και δεν υπάρχει κανένα άλλο ιατρικό πρόβλημα παρά μόνο ο κορωνοϊός. Άρα, όποιος έχει λεφτά να πηγαίνει στα ιδιωτικά νοσοκομεία και όποιος δεν έχει να κρατάει την αναπνοή του και να περιμένει. (...) Εν μέσω πανδημίας ζητάς από τους εργαζόμενους να δουλεύουν απλήρωτοι, ζητάς από τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες να κλείσουν χωρίς να πάρουν ενίσχυση αλλά μόνο επιστρεπτέα προκαταβολή, δηλαδή δάνεια, αλλά σε κάποιους δίνεις δώρα.

Μπορούν να κόψουν όλα τα λουλούδια, αλλά η άνοιξη θα ξανάρθει. Αυτός είναι ο δικός μου τρόπος να λέω στους ανθρώπους να μην απελπίζονται, να μη σταματούν να αγωνίζονται, να μην εγκαταλείπουν τις ευκαιρίες που ανοίγονται. Αυτοί που σήμερα αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες είναι όσοι έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας και είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους, με ένα φόβο γι’ αυτά που μπορεί να τους συμβούν στο μέλλον. Αν ο Ρίσι Σουνάκ το μόνο που μπορεί να κάνει είναι περικοπές στους προϋπολογισμούς για τις τέχνες, να προτρέπει τους καλλιτέχνες να φροντίσουν για την επανακατάρτισή τους, προκειμένου να καλύψουν θέσεις εργασίας που μπορεί να μην υπάρχουν, να μειώνει τη χρηματοδότηση των δημοτικών συμβουλίων και να προχωρά σε ιδιωτικοποιήσεις υπηρεσιών, τότε είναι βέβαιο ότι όπου να’ ναι θα επιστρέψουμε στην κατάσταση που υπήρχε στη δεκαετία του 1930. Και ξέρουμε ότι αυτή η κατάσταση οδήγησε στη συστημική ανεργία αρκετών εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η γνώμη μου είναι ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την πραγματοποίηση επενδύσεων και την εφαρμογή πολιτικών που έχουν στόχο το κοινό καλό. Πρέπει επίσης να αποφασίσουμε να ασχοληθούμε, με ένα συλλογικό τρόπο, με τα θέματα ψυχικής και συναισθηματικής υγείας που αντιμετωπίζουν κάποιοι άνθρωποι, καθώς και με τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όλοι. Έχοντας μια ιδιαίτερη ευαισθησία στη συλλογική αντιμετώπιση των προβλημάτων, σήμερα αφιερώνω όλο το χρόνο μου σε όσα έκανα πάντα: στις καμπάνιες για την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Είναι σαφές ότι υπήρξε μία λειψή προετοιμασία, ένα μείγμα εφησυχασμού και λάθος πολιτικών για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Έπρεπε να έχουν προσέξει πάρα πολύ εδώ και μήνες την πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας έτσι ώστε να μπορέσει να απορροφήσει το πρώτο και δεύτερο κύμα της ασθένειας και να μην υπάρχει επιβάρυνση του ΕΣΥ. Δεν θα φτάναμε με αυτόν τον τρόπο στο σημερινό σημείο που όλοι λένε ότι το ΕΣΥ είναι στα όρια του. Επίσης έπρεπε να έχουν γίνει προσλήψεις μόνιμου ειδικευμένου προσωπικού και να πολλαπλασιαστούν οι θέσεις ΜΕΘ. Πέραν της κριτικής που γίνεται για τις εστίες μετάδοσης, για την απαράδεκτη κατάσταση στα ΜΜΜ και για άλλες πλευρές που ασκείται έντονη κριτική από την αντιπολίτευση από το Σεπτέμβρη κιόλας, πλέον όλοι οι ειδικοί επιστήμονες θεωρούν ότι επί του υγειονομικού συστήματος κάποια πράγματα έχουν πάει λάθος. Με αυτήν την έννοια προφανώς τα μέτρα, τα οποία λαμβάνονται τώρα ή που ενδεχομένως θα ληφθούν είναι η προετοιμασία του εδάφους για ένα ενδεχόμενο, το οποίο έρχεται όλο και πιο κοντά. Αυτό δείχνει, αν το συγκρίνετε και με τη ρητορική του ίδιου του Πρωθυπουργού όχι μόνο στο τελευταίο του διάγγελμα αλλά και στις δύο συζητήσεις που προηγήθηκαν μέσα στη Βουλή, ότι βρίσκεται σε διαφορετικό μήκος κύματος από την πραγματική κατάσταση. Η μη αντιμετώπισή του δεύτερου κύματος της πανδημίας, εγκαίρως προληπτικά μέσα στις εστίες που δημιουργούν αυτήν την έξαρση επιφέρει σήμερα μία κατάσταση όπου πρέπει να ληφθούν ενδεχομένως πολύ πιο ριζικά και οριζόντια μέτρα. Λυπάμαι για το ότι ενώ η Κυβέρνηση είχε τα χρήματα αφού υπάρχει πράσινο φως από την Ε.Ε. όχι μόνο από το ΕΣΠΑ αλλά και από όλους τους πόρους να δίδονται για την ενίσχυση και στήριξη του συστήματος Υγείας, δεν το έπραξε. Δεν εννοούμε μόνο τις ΜΕΘ που είναι το τελευταίο στάδιο αλλά την πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας, τα μαζικά τεστ και την οριζόντια υποστήριξη όλων των προληπτικών μέσων στην κοινωνία. Είναι προφανές επίσης πως έπρεπε να γίνουν έγκαιρα οι παρεμβάσεις στον τομέα της οικονομίας έτσι ώστε να υπάρχουν κεφάλαια κίνησης ή επιβίωσης για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, κάτι το οποίο δεν έγινε. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος από την Κυβέρνηση είναι ένα μείγμα εφησυχασμού αλλά και μίας διαφορετικής πολιτικής αντίληψης που τώρα μας οδηγεί σε αυτά τα αδιέξοδα.

Αν ο Τραμπ κέρδισε, αυτό σημαίνει ότι υποτιμούσαμε το επίπεδο φυλετικής οργής στο λευκό εκλογικό σώμα. Μαζί με τη μεταβίβαση της οικονομικής εξουσίας προς τα πάνω, η μετάβαση από μια κοινωνία με σαφή λευκή κυριαρχία σε μια μεικτή κοινωνία υπήρξε ένας παράγοντας που διατάραξε βαθιά εκείνους τους λευκούς που δεν έχουν άλλο πλεονέκτημα από τη φυλή, που έχουν σπουδάσει λιγότερο και ζουν σε λιγότερο δυναμικές περιοχές. Εμείς, ωστόσο, πιστεύουμε ότι είναι περιοριστικό αυτό που τείνουν να κάνουν τα μέσα ενημέρωσης λέγοντας ότι «ευθύνονται οι ανισότητες και το οικονομικό άγχος» ή ότι «ευθύνεται o φυλετικός φθόνος». Η αλήθεια είναι ότι έχει προκύψει μια δεξιά ταυτοτική πολιτική, που δημιουργεί μια μακεδονική σαλάτα με διαφορετικά συστατικά, τα οποία αθροίζονται και έτσι γίνονται πολύ πιο ισχυρά από ό,τι το καθένα ξεχωριστά. Η εμφάνιση του θυμού, είτε πρόκειται γι’ αυτόν που σχετίζεται με την υπεράσπιση της κατοχής όπλων είτε για εκείνον που τροφοδοτείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είτε για τον οφειλόμενο σε θρησκευτικούς λόγους, έχει συχνά ως φόντο το φυλετικό ζήτημα, αλλά δεν αρκεί. Για παράδειγμα οι ευαγγελιστές είναι πεπεισμένοι ότι η πίστη και ο τρόπος ζωής τους απειλούνται. Οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν ασχολούνται και τόσο με την πολιτική και έτσι τείνουν να αποδέχονται ό,τι ακούνε. Και πολλά από αυτά που οι άνθρωποι ακούνε έχει δημιουργηθεί από ψηλά, από τους οργανισμούς που προανέφερα, το δε οικοσύστημα των ΜΜΕ λειτουργεί ως αντηχείο. Αυτές οι οργανώσεις γνωρίζουν πώς να αξιοποιούν κατά τον καλύτερο τρόπο τις ανησυχίες και τους φόβους ορισμένων τμημάτων του πληθυσμού σχετικά με τον δημογραφικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και τις μειωμένες ευκαιρίες. Αλλά η οπισθοδρομική μορφή που λαμβάνουν αυτές οι ανησυχίες είναι το προϊόν μιας δουλειάς που έγινε από ψηλά και όχι μόνο των συναισθημάτων στην κοιλιά της λευκής εργατικής τάξης.

Αυτή είναι η ουσία της πολιτικής κριτικής που κάνουμε στην κυβέρνηση. Ότι δεν εκμεταλλεύεται την πανδημία ως ευκαιρία μιας μεγάλης και μακροπρόθεσμης επένδυσης στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας, που όλοι πλέον κατάλαβαν την αξία του. Η αιτία φυσικά δεν είναι η ανικανότητα αλλά η ιδεοληψία. Στην πραγματικότητα η ΝΔ ποτέ δεν πίστεψε στο ΕΣΥ και στη δημόσια περίθαλψη, γι’ αυτό άλλωστε μέχρι να ξεσπάσει η πανδημία δεν είχε κάνει τίποτα για να ενισχύσει τις δημόσιες δομές ή τις ΜΕΘ. «Παρακαταθήκη» από την πανδημία σημαίνει σχέδιο 15.000 μόνιμων προσλήψεων σε βάθος 4ετίας με αυξημένη μοριοδότηση των συμβασιούχων, αυτόματη προκήρυξη όλων των κενούμενων θέσεων στο ΕΣΥ, εθνικό πρόγραμμα υποδομών υγείας, ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ, αναδιοργάνωση των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, αναβάθμιση μισθολογίου γιατρών-υγειονομικών, ειδικά κίνητρα για την αντιστροφή του brain drain, για τις άγονες – νησιωτικές περιοχές και για τις «άγονες» ειδικότητες (αναισθησιολογία, εντατικολογία, επειγοντολογία, οικογενειακή ιατρική, Δημόσια Υγεία, κλπ). Και πάνω απ’ όλα ενίσχυση του «δημοσιονομικού χώρου» για το ΕΣΥ και σταδιακή σύγκλιση με το μέσο όρο της ΕΕ στις δημόσιες δαπάνες υγείας (7% του ΑΕΠ από 5% που έχει η Ελλάδα σήμερα). Τέτοιο σχέδιο μόνιμης «θωράκισης» του ΕΣΥ και της Δημόσιας Υγείας δεν υπάρχει.

Στο πρώτο κύμα της πανδημίας δημιουργήθηκε μια πολύ κρίσιμη και ουσιαστική συναίνεση και από την κοινωνία και από το πολιτικό σύστημα. Αυτό που βλέπω ότι αλλάζει τώρα, καθώς κρίνω ότι η κοινωνική και η πολιτική συναίνεση δεν θα διατηρηθούν, είναι ότι αντιστρέφεται το κοινωνικό κλίμα. Όπως δείχνουν και οι κοινωνικές έρευνες, έχουμε μια μετατόπιση σε μια κατεύθυνση ματαίωσης, απογοήτευσης, άγχους και οικονομικής ανασφάλειας. Σε πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, τα πέντε πρώτα αισθήματα που αναφέρονται από τους ερωτώμενους έχουν αρνητική χροιά (αβεβαιότητα, ανασφάλεια, άγχος, απογοήτευση, φόβος), ενώ τον Μάρτιο, πριν από το πρώτο κύμα της πανδημίας, η αισιοδοξία –από τη θετική πορεία της οικονομίας, και από ψηφοφόρους που έβλεπαν θετικά την κυβερνητική αλλαγή, κ.λπ.- συμπορευόταν με το αίσθημα της ανασφάλειας. Το στοιχείο της αισιοδοξίας ενυπήρχε στο κοινωνικό σώμα. Τώρα το αίσθημα αυτό έχει καταβαραθρωθεί (η αισιοδοξία από την πρώτη θέση μεταξύ των αισθημάτων τον Απρίλιο 2020 με 39,8%, έχει υποχωρήσει τον Σεπτέμβριο του 2020 στην έκτη θέση με 15,8%). Πρόκειται για αρνητικά συναισθήματα που αν και προκαλούν ένα κινητοποιητικό μούδιασμα, θα εκδηλωθούν με άλλους τρόπους και μπορούμε εδώ να σκεφτούμε την πτώση της κυβερνητικής αξιοπιστίας, τη φθορά και την εκλογική μετατόπιση ψηφοφόρων. Ένα ακόμα στοιχείο που θα πρέπει να συνεκτιμήσουμε είναι ότι ακριβώς επειδή η πανδημία δεν είναι το πρώτο θέμα στα θέματα που απασχολούν τους πολίτες –αν δούμε και πάλι τις έρευνες (π.χ. διαΝΕΟσις) η πανδημία δεν θεωρείται από τους πολίτες η σημαντικότερη απειλή που αντιμετωπίζει η χώρα, πρώτη είναι η οικονομία, δεύτερο το μεταναστευτικό-προσφυγικό και τρίτο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις- έχουμε ένα μείγμα, που θα εκφραστεί κοινωνικά. Και εδώ γεννάται ένα καίριο ερώτημα: Μπροστά στην οργή κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, είχαμε την ελπίδα, που δημιούργησε μια ανάταση των προσδοκιών. Ποιος είναι αυτός ο δείκτης σήμερα που μπορεί να αντιστρέψει το κοινωνικό κλίμα; Θα έλεγα ότι μια πολύ σημαντική παράμετρος είναι η εμπιστοσύνη. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό δείκτη δημοκρατικής εμβάθυνσης. Η οικοδόμηση της εμπιστοσύνης μπορεί να είναι μια συνθήκη, η οποία θα μπορέσει να αναδιατάξει το πολιτικό σκηνικό. Εμπιστοσύνη σημαίνει σκέφτομαι με μεγαλύτερη βεβαιότητα, σχεδιάζω, ονειρεύομαι, πλαισιώνω τις ανάγκες μου με μια πιο σταθερή πυξίδα. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως η εμπιστοσύνη ήταν από τους πρώτους δείκτες που κατέρρευσαν στη διάρκεια της κρίσης, απέναντι στα κόμματα, την πολιτική, τα ΜΜΕ.

Μιλώντας για τη Γαλλία υπάρχουν σημεία ομοιότητας και σημεία που διαφέρουν. Δεν μπορούμε να ταυτίσουμε πλήρως τις καταστάσεις. Τα σημεία σύγκρισης μου έρχονται βέβαια πολύ συχνά στο μυαλό. Μετά βέβαια προσπαθώ να σκεφθώ ξανά τα πράγματα και λέω ότι “όχι, δεν μπορούμε να συγκρίνουμε όλα”. Για παράδειγμα, σήμερα το πρωί, άκουσα τον Ζεράρ Νταρμανέν (σ.σ.: υπουργό Εσωτερικών) να λέει, ότι θα γίνουν έρευνες σε οργανώσεις, σε ιδιώτες, μετά τη δολοφονία του καθηγητή, προσθέτοντας το “ακόμη κι αν δεν έχουν καμία σχέση με τον αποκεφαλισμό”! Θα τιμωρηθούν δηλαδή κατά κάποιον τρόπο άνθρωποι που δεν έχουν καμία σχέση με το γεγονός. Όλο αυτό μου φέρνει έντονα στον νου τη Νύχτα των Κρυστάλλων, το 1938, όταν ένας νεαρός Εβραίος σκότωσε έναν Γερμανό διπλωμάτη στο Παρίσι και σε αντίποινα οι ναζί πυρπόλησαν συναγωγές, κακοποίησαν Εβραίους, απέσπασαν χρήματα από την εβραϊκή κοινότητα, από ανθρώπους δηλαδή που δεν είχαν καμία ευθύνη για τη δολοφονία του διπλωμάτη. Οι άνθρωποι που θα γίνουν σήμερα αντικείμενα των ερευνών στη Γαλλία θα βρεθούν αντιμέτωποι και με άλλα προβλήματα, που δεν θα σταματήσουν στις έρευνες. Πρόκειται για μια αντίδραση τιμωρητική ανθρώπων που δεν ευθύνονται για ό,τι τους καταλογίζεται. Αυτού του είδους οι συγκρίσεις μου έρχονται συχνά στο μυαλό. Βέβαια πάντα πρέπει να βάζουμε τα πράγματα στη σειρά. Και φυσικά η Γαλλία σήμερα δεν είναι στην κατάσταση της Γερμανίας το 1933. Ο γαλλικός Τύπος είναι σε πολύ διαφορετική κατάσταση από ό,τι ήταν ο ξένος Τύπος στη Γερμανία το 1933... Οι καταστάσεις δεν είναι ίδιες. Εκείνο που πιστεύω όμως είναι ότι μπορεί να υπάρξει σύγκριση μεταξύ των μηχανισμών. (...) Ακριβώς. Και αυτός είναι ο λόγος που οι δημοσιογράφοι πρέπει να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Είναι ένα σημαντικό επάγγελμα που πρέπει να ασκείται σωστά. Σήμερα ανησυχώ για την κατάσταση της δημοσιογραφίας διότι ζούμε σε μια περίοδο μεγάλης αστάθειας. Τα καταξιωμένα ΜΜΕ είναι πάρα πολύ αποσταθεροποιημένα από το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που σήμερα έχουν γίνει τα μέσα ενημέρωσης των νέων ανθρώπων. Μπορεί κανείς να πει ότι διαδραματίζουν μονοπωλιακό ρόλο στην ενημέρωση των νέων. Ελάχιστοι είναι οι νέοι που επισκέπτονται τις ιστοσελίδες των μεγάλων ΜΜΕ. Ακόμη λιγότεροι εκείνοι που αγοράζουν εφημερίδες, έντυπα ή βλέπουν τηλεόραση σε πραγματικό χρόνο. Προς το παρόν καμία αξιόπιστη πηγή δεν έχει πάρει τη θέση των μεγάλων ΜΜΕ. Βρισκόμαστε ακόμη σε μια κατάσταση που δεν ξέρουμε ποιον να πιστέψουμε, ποιον να εμπιστευθούμε. Δεν υπάρχει κάποια δομή πιστοποίησης. Και αυτή η κατάσταση είναι πηγή αστάθειας. Την ίδια στιγμή διαπιστώνουμε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μια απίστευτη ισχύ. Μια ισχύ που προκαλεί φόβο. Και το διαπιστώνουμε αυτό και τώρα, σήμερα, με τη δολοφονία του καθηγητή. Πράγματι λοιπόν όλα αυτά είναι πάρα πολύ ανησυχητικά.