Macro

Η απεργία ήρθε τη στιγμή που η οικονομική καθίζηση από την πανδημία της CoViD-19 έχει σπρώξει την Ινδία σε μία ουσιαστική ύφεση, εντείνοντας τις υπάρχουσες ανισότητες και τη στέρηση βασικών αγαθών. Το Ινδικό ΑΕΠ έχει κατρακυλήσει κατά ένα ιστορικό 23,9%, ενώ η ανεργία εκτοξεύτηκε στο πρωτοφανές 27%. Μεσούσης αυτής της ολοκληρωτικής κρίσης, η δεξιά κυβέρνηση με επικεφαλής το Κόμμα Μπαρατίγια Τζανάτα έχει εφαρμόσει νέες τροποποιήσεις στους εργατικούς κώδικες και παρουσιάσει αγροτικές νομοθεσίες που ανέτρεψαν μεγάλες ιστορικές κατακτήσεις στους τομείς των εργατικών δικαιωμάτων και της προστασίας των αγροτών.

Αξίζει τον κόπο να μελετήσει κάποιος όλες τις συζητήσεις στη Βουλή αυτής της περιόδου, για να αθροίσει τις αντιθέσεις, τις ενστάσεις και τις αλλεπάλληλες αντιπροτάσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Η κυβερνητική πλειοψηφία δεν τις αποκρούει μόνο ως απαράδεκτες, απαξιώνει συνήθως να αναφερθεί έστω σ’ αυτές, τις προσπερνάει σαν ανύπαρκτες. Σπανιότερα τις διαστρεβλώνει τόσο, ώστε να μπορεί να φανεί δικαιολογημένη η απόρριψή τους. Και δεν το κάνει μόνο με τον κύριο αντίπαλό της, τον ΣΥΡΙΖΑ. Στο ΚΚΕ απαξιώνει να αναφερθεί φορτώνοντάς του την κατηγορία ότι βρίσκεται σε…άλλο πλανήτη, παρά το γεγονός ότι συχνότατα οι προτάσεις του κατατίθενται με γνώμονα τα συγκεκριμένα προβλήματα λαϊκών τάξεων. Όσο για τις προτάσεις τού Κινήματος Αλλαγής, αδιαφορεί για τον κόπο που καταβάλλουν τα επιτελεία του, για να καταθέτουν διαρκώς καθόλα συζητήσιμες και επεξεργασμένες προτάσεις. Στην τελευταία συνεδρίαση της Βουλής, την περασμένη Τετάρτη, ο κ. Μητσοτάκης απαξίωσε να αναφερθεί στις προτάσεις που κατέθεσε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Αλ. Τσίπρας, παρότι προκλήθηκε επανειλημμένα και παρότι αυτές αφορούσαν την αντιμετώπιση της πανδημίας και όχι το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Στο επικίνδυνο αυτό έργο της, η κυβέρνηση συνεπικουρείται από τα καλοταϊσμένα μίντια, τα οποία δημιουργούν έναν προστατευτικό κλοιό, που χρειάζονται τεράστιες προσπάθειες, για να μπορέσει να ραγίσει κάπου και να ακουστούν λίγες λέξεις, που να θυμίζουν ότι υπάρχει αντιπολίτευση, ιδίως της αριστεράς, που λέει κάτι διαφορετικό με ένα λόγο συγκροτημένο και κατανοητό και όχι με θραύσματα από ομιλίες ή δελτία του γραφείου τύπου, ή με προκλητούς τηλεκαβγάδες σε τηλεπαράθυρα. Κι αυτό είναι ένα εξίσου σημαντικό πρόβλημα λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Γιατί συμβάλλει στην εξέλιξη της επιχείρησης εξαφάνισης της αντιπολίτευσης, που τόσο έχει ανάγκη ο νεοφιλελευθερισμός, για να επιβληθεί σαν η μόνη έλλογη λύση.

Κίτο, πρωτεύουσα του Εκουαδόρ, 1983. Ο πενηντάχρονος γιατρός, πρωταγωνιστής στη νουβέλα του Ουμπίδια, αποφασίζει να βυθιστεί στην απομόνωση του σπιτιού του, ειδοποιώντας ακόμα και τους φίλους ότι «θα κλειστεί μέσα, να διαβάσει και να γράψει», προσπαθώντας όμως στην πραγματικότητα να διαχειριστεί το γεγονός ότι η γυναίκα του τον έχει εγκαταλείψει, μαζί με τον γιο του. Από το παράθυρο του σπιτιού του βλέπει κατά καιρούς τον καινούργιο του γείτονα: τον Ροδόλφο Μορόνι, που έχει έρθει πρόσφατα από την Αργεντινή. Μια νύχτα, όταν ο Μορόνι, ειδοποιημένος από τον γιατρό, θα βρεθεί αντιμέτωπος με έναν διαρρήκτη, αναγκάζεται να τον πυροβολήσει και να τον σκοτώσει. Αμπδόν Ουμπίδια «Σιωπηλή σαν το Θάνατο», μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη, εκδόσεις Carnívora, 2020

Τα συνδικάτα, τα πολιτικά κόμματα και άλλες συλλογικότητες οφείλουν να καταδικάσουν τη λογική που κατηγορεί για διασπορά του ιού όσους-ες διαμαρτύρονται και αγωνίζονται για τα δικαιώματα τους. Οφείλουμε όλοι να περιφρουρήσουμε τις δημοκρατικές ελευθερίες που δυστυχώς απειλούνται και αμφισβητούνται με πολλούς τρόπους τελευταία. Οι απαγορεύσεις, η αστυνομική αυθαιρεσία και η καταστολή κάθε διαμαρτυρίας δυστυχώς έχουν απλωθεί και σε άλλες χώρες της Ευρώπηςαπό κυβερνήσεις  που βλέπουν την πανδημία ως ευκαιρία για να περάσουν αντιλαϊκές πολιτικές, όπως και στη χώρα μας. Είναι μια απάντηση του συστήματος σε περίοδο βαθιάς κρίσης που οι ανισότητες μεγαλώνουν και οι αδύναμοι θα διεκδικούν όλο και πιο δυναμικά. Εμείς όλοι και όλες θα κριθούμε από τη στάση μας σε αυτήν την πρόκληση και πρέπει να λειτουργήσουμε συνθετικά και από κοινού για να καταφέρουμε να σταματήσουμε αυτόν τον αντιδημοκρατικό κατήφορο.

Είναι, λοιπόν, τόσο σημαντικά τα προσδοκώμενα εκλογικά οφέλη ώστε ο Κυριάκος Μητσοτάκης να αποφασίσει να εγκαταλείψει - στην πράξη – τις φιλελεύθερες κεντροδεξιές ιδρυτικές αρχές της ΝΔ; Ή όντας δέσμιος της ακροδεξιάς συνιστώσας του κόμματός του, τη χρησιμοποιεί και ως πρόσχημα για την άσκηση πολιτικών που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να εφαρμόσει; Αν είναι όμως έτσι, πώς θα μπορέσει να υποστηρίξει την εικόνα του ηγέτη ενός σύγχρονου, ευρωπαϊκού, κοσμικού κράτους - την οποία το πολυπληθές επικοινωνιακό του επιτελείο έχει εντολή να φιλοτεχνήσει - όταν κάλλιστα οι επιλογές του θα μπορούσαν να τον κατατάξουν στην…καινοφανή κατηγορία του «φιλελεύθερου ακροδεξιού»; Δυστυχώς για τη χώρα, και η υπόθεση της φωταγώγησης της Βουλής με εικόνες των ενόπλων δυνάμεων και της Παναγίας, εδραιώνει την πεποίθηση πως η Δεξιά στην Ελλάδα του 2020, παρά τον μανδύα του φιλελευθερισμού που ενίοτε ενδύεται, είναι μια βαθύτατα συντηρητική παράταξη. Ή, για να είμαστε ακριβείς, μια παράταξη κατά το δοκούν φιλελεύθερη μόνο σε ό,τι αφορά την οικονομία και καθόλου φιλελεύθερη σε ό,τι αφορά την κοινωνία, τους θεσμούς και το πολίτευμα. Οι εικόνες άγριας καταστολής ανήμερα της επετείου του Πολυτεχνείου, η εισαγγελική έρευνα για Τσίπρα, Κουτσούμπα, Βαρουφάκη ή οι αναίτιες προσαγωγές φεμινιστριών ανήμερα (!) της Παγκόσμιας Ημέρας για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, για να θυμηθούμε μερικά μόνο από τα συμβάντα των τελευταίων ημερών, επιβεβαιώνουν πως η σημερινή κυβέρνηση και σχέδιο έχει και πώς ακριβώς να το υλοποιήσει ξέρει. Χωρίς να κρύβει τα συμφέροντα ποιων εξυπηρετεί.

Δέκα ολόκληρους μήνες χρειάστηκε η επιτελική κυβέρνηση, για να αποφασίσει να ανταποκριθεί στο αίτημα της απλής λογικής, που υποδείκνυε από την έναρξη της πανδημίας την ανάγκη να αντιμετωπιστεί η αισχροκέρδεια με τα τεστ για τον κορονοϊό, τα οποία είχαν σχεδόν αποκλειστικά αναταθεί στα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα. Τα γρήγορα τεστ μόλις στην κορύφωση του δεύτερου κύματος της πανδημίας άρχισαν να γίνονται δωρεάν και να βρίσκονται, έστω και σε περιορισμένο βαθμό, στη διάθεση ορισμένου αριθμού πολιτών των μεγάλων αστικών κέντρων. Μέχρι τότε, αν κάποιος ήθελε να διαπιστώσει αν έχει εκτεθεί στον κίνδυνο της μόλυνσης από τον κορονοϊό, ή έστω να καθησυχάσει τη δικαιολογημένη ανησυχία του, έπρεπε να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη του και, αν έβρισκε τα 80, 100 ή 120 ευρώ που απαιτούσαν τα ιδιωτικά διαγνωστικά εργαστήρια για ένα μοριακό τεστ, να απευθυνθεί σε ένα από αυτά για να το κάνει. Με ποιο τρόπο απαντούσε η κυβέρνηση στο κρίσιμο αυτό πρόβλημα, που δεν ήταν απλά ατομικό, αλλά η λύση του θα μπορούσε να αντιμετωπίσει και μια συλλογική υγειονομική ανάγκη περιορισμού της εξάπλωσης της πανδημίας; Με μια δήλωση πίστης στους «νόμους» της αγοράς. Ηχούν ακόμα στα αφτιά μας οι κυνικές εξηγήσεις του υπουργού Ανάπτυξης ότι, αν μπουν αγαθά τέτοιου τύπου σε διατίμηση, η αγορά θα αντιδράσει με περιορισμό της προσφοράς τους και, τελικά, χαμένοι θα βγουν οι πολίτες. Η νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία επέβαλε στην κυβέρνηση να απαντάει μ’ αυτό τον ουδέτερο τυπικά, αλλά βαθιά κυνικό στην ουσία τρόπο. Το σύμβολο της πίστης ενός νεοφιλελεύθερου είναι αυτό: μην αγγίζετε τους «νόμους» της αγοράς, γιατί θα οδηγηθούμε όλοι στην καταστροφή!

Με αφορμή το κοινό κείμενο του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΚΕ και του ΜέΡΑ25 εναντίον της απαγόρευσης των συναθροίσεων άνω των 3 ατόμων κατά το τετραήμερο του Πολυτεχνείου, είχα γράψει στο facebook το εξής καλαμπουράκι: «Θαύμα, θαύμα! Ο Μωυσής χώρισε την Ερυθρά Θάλασσα, ο σύγχρονος Μωυσής ένωσε την ελληνική Αριστερά». Πιο σοβαρά όμως τώρα. Το όντως εντυπωσιακό «θαύμα» του «σύγχρονου Μωυσή» προς το παρόν μοιάζει να έχει αβέβαιες προοπτικές. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα τουλάχιστον, το κοινό αντι-δεξιό κείμενο δεν γνωρίζουμε αν θα εξελιχθεί σε κάτι ουσιαστικότερο ή αν απλώς θα μνημονεύεται ως μια σπάνια αναλαμπή στη ζοφερή (πεντηκονταετή και βάλε, πλέον) ιστορία της διασπασμένης ελληνικής Αριστεράς. (...) Το πρόβλημα με το ΚΚΕ είναι πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την προοπτική της συμμετοχής σε μια ΑΡΙΣΤΕΡΗ κυβέρνηση. Δεν προβλέπει κάτι τέτοιο η πολιτική θεωρία επί της οποίας στηρίζεται. (Ας πούμε ότι αυτή είναι μια δογματική ερμηνεία του λενινισμού.) Ο δημοκρατικός δρόμος, τον οποίο ακολουθεί ο ΣΥΡΙΖΑ στηριζόμενος στην παράδοση της ανανεωτικής Αριστεράς, δεν σημαίνει απλώς αποφυγή της ένοπλης σύγκρουσης (υποθέτω πως τούτο το ΚΚΕ το έχει δεχτεί). Είναι μια ολόκληρη στρατηγική που στηρίζεται σε μια σχεσιακή και μη εργαλειακή σύλληψη του κράτους. Η άνοδος της Αριστεράς στην κυβερνητική εξουσία δεν ισοδυναμεί βέβαια με επανάσταση, αλλά είναι ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της αλλαγής των συσχετισμών δύναμης εντός του κράτους, που σημαίνει και εντός του ευρύτερου πλαισίου των κοινωνικών-ταξικών σχέσεων. Ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση προσπάθησε και απέτυχε. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα εξακολουθήσει να προσπαθεί. Ενώ το ΚΚΕ περιμένει να ωριμάσουν οι συνθήκες. Εκεί βρίσκεται η –προς το παρόν τουλάχιστον– αγεφύρωτη διαφορά.

Το βασικό εισόδημα δεν είναι το θείο δισκοπότηρο, όμως μπορεί να βοηθήσει την Αριστερά να βρει ένα εύληπτο και απλό πολιτικό αίτημα που θα μπορούσε να συσπειρώσει όλο τον πληττόμενο κόσμο ενάντια στη νεοφιλελεύθερη Δεξιά. Είναι, επίσης, ένα αίτημα που λόγω της απλότητας και της κρουστικότητάς του δεν μπορεί να διαστρεβλωθεί ούτε να χαθεί στον κυκεώνα της παραπληροφόρησης του σύγχρονου μιντιακού ολοκληρωτισμού. Είναι κάτι που μπορεί να ακυρώσει με ένα χτύπημα αυτό που επί δεκαετίες ενορχήστρωναν οι νεοφιλελεύθεροι: τον κατακερματισμό της εργατικής τάξης και της ενστάλαξη του φόβου στους κόλπους της. 

Κατά την περίοδο του νεοφιλελευθερισμού, όπως υποστηρίζει ο Πολ Μέησον, κεντρικό ιδεολογικό δόγμα της Δεξιάς έχει γίνει μια μορφή μοιρολατρίας, μια μικρο-απεικόνιση του πιο μακρο-σκοπικού «τέλους της ιστορίας». Το βασικό μήνυμα είναι: μην αγωνίζεστε για κάτι ριζικά διαφορετικό. Θα κάνει τα πράγματα χειρότερα για εσάς και την οικογένειά σας. Είναι πολύ καλύτερο να μείνετε με αυτό που ξέρετε, μέχρι τελικά η καπιταλιστική ανάπτυξη να φτάσει κάποτε και σε εσάς, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό. Αυτό που απορρίπτεται εδώ είναι μια «στρατηγική αντίστασης» - η οποία έχει στηρίξει τους αντικαπιταλιστικούς αγώνες από τον 19ο αιώνα - υπέρ μιας «στρατηγικής της επιβίωσης». Έτσι κεντρικό στοιχείο της ιδεολογίας του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου είναι η απονομιμοποίηση ολόκληρης της προηγούμενης δεκαετίας, καθώς και της αναβίωσης των στρατηγικών αντίστασης: του φαινομένου των πλατειών, των αντισυστημικών κινημάτων, του δημοψηφίσματος, και φυσικά του πιο βασικού από όλα: της εμπειρίας της πρώτης κυβέρνησης της Αριστεράς. Η επικράτηση της «στρατηγικής της επιβίωσης» είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της ιδεολογικής ηγεμονίας της Δεξιάς. (...) Η ιδεολογία της Αριστεράς δεν μπορεί να βασίζεται στον οικονομισμό, και μάλιστα κατ’ αποκλειστικότητα. Η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης θα αποτελεί πάντα κεντρικό μέλημα, αλλά αυτή συνοδεύεται από την άνοδο και άλλων μορφών εκμετάλλευσης και κυριαρχίας. Μερικές από τις σημαντικότερες είναι εκείνες που απορρέουν από τη μακρά περίοδο «απελευθέρωσης» της εποχής του νεοφιλελευθερισμού και της εμπορευματοποίησης τόσο των δημόσιων αγαθών, όσο και εκείνων που ο Πολάνυι αποκαλεί πλασματικά εμπορεύματα: την εργασία, το χρήμα, τη γη, και πιο πρόσφατα, την ίδια τη γνώση. Αυτό έχει δημιουργήσει πολλά κινήματα, συνήθως ανόμοια μεταξύ τους. Ο Κιρ Μίλμπερν, για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι μια νεότερη γενιά έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο, και αυτός πρέπει να οικοδομηθεί, γύρω από τρεις βασικούς τομείς: τη στέγαση, τη δωρεάν πρόσβαση στο διαδίκτυο και την οικονομία της φροντίδας. Πλέον, με την κρίση της πανδημίας, έχουμε επανεκτιμήσει τι είναι σημαντικό και τι όχι στη ζωή. Για παράδειγμα, όπως λέει η Ματσουκάτο, αξιολογούμε πολύ περισσότερο θετικά την υγεία και την κοινωνική φροντίδα από τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Και άρα αυξάνεται η εκτίμησή μας ως κοινωνία για τους ανθρώπους που προσφέρουν στην φροντίδα, στην καθαριότητα, στην εκπαίδευση. Τους ανθρώπους, δηλαδή, που σε μεγάλο βαθμό προέρχονται από τμήματα της κοινωνίας που υφίστανται ταυτόχρονα πολλά ήδη εκμετάλλευσης, όπως είναι οι γυναίκες και οι μετανάστες/τριες. Ενσωματώνοντας τις αξίες της υγείας και τις φροντίδας, η Αριστερά μπορεί να έρθει σε επαφή με ένα ευρύ φάσμα της κοινωνίας. Η ανταπόκριση στις ανάγκες αυτών των ανθρώπων, που σήμερα είναι ακόμα πιο σημαντική, απαιτεί να προχωρήσουμε πολύ πέρα από μια οικονομίστικη ατζέντα. (...) Η ιδεολογική ηγεμονία είναι μια δύσκολη διαδικασία. Δεν αποτελεί προϋπόθεση για μια κυβέρνηση της Αριστεράς – όμως, μια κυβέρνηση της Αριστεράς μπορεί να εδραιώσει το όποιο επίπεδο ηγεμονίας που κατείχε συνέβαλε στην επιτυχία της, και ταυτόχρονα να το ενισχύσει με τις παρεμβάσεις της. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε καιρούς που η πολιτική πτέρυγα της Αριστεράς είναι ισχυρότερη από την κοινωνική της πτέρυγα. Στην αντιπολίτευση, ο πόλεμος θέσεων του Γκράμσι είναι θεμελιώδους σημασίας, αν μη τι άλλο επειδή προετοιμάζει το έδαφος για έναν πόλεμο ελιγμών. Μόνο ένας πόλεμος θέσεων μπορεί να ενώσει, και να δώσει κατεύθυνση σε ανόμοιους κοινωνικούς αγώνες και πολιτικές παρεμβάσεις. Αυτό συνεπάγεται έναν εκπαιδευτικό ρόλο του κόμματος, τόσο σε σχέση με τα μέλη του όσο και με τους φίλους και οπαδούς του. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει κατανοήσει πλήρως τη σημασία του πολέμου θέσεων. Η πανδημία του COVID-19 είναι μια ευκαιρία να την κατανοήσει, όμως αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν, για παράδειγμα, μπορέσει να συνδέσει αυτά που λέει για τη σημασία των επενδύσεων στο δημόσιο σύστημα υγείας με την ανάγκη προστασίας της πρώτης κατοικίας, της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της παραγωγικής αναδιάρθρωσης της οικονομίας. Ή εάν φροντίσει αυτά που λέει για τις ανισότητες και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν το φύλο, και την ανάγκη να δοθεί ελπίδα στις νεότερες γενιές να είναι συμβατά με τις προσδοκίες τουλάχιστον ορισμένων μεγαλύτερης ηλικίας κοινωνικών ομάδων. Οι συνδέσεις υπάρχουν, αλλά δεν είναι αυτονόητες ούτε καν μεταξύ των ψηφοφόρων του ΣΎΡΙΖΑ, αν πιστέψουμε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά ορισμένων δημοσκοπήσεων. (...)

Να το σέβεστε το σχέδιο Πισσαρίδη, παιδιά, γιατί έχει πάρει Νόμπελ ο άνθρωπος, δεν είναι σωστό να τον σνομπάρετε έτσι. Άλλωστε πόσα Νόμπελ έχει ο ελληνισμός; Τον Σεφέρη, τον Ελύτη και τον Πισσαρίδη. Και αυτό που λέει, να μην πληρωνόμαστε υπερωρίες, δεν το έβγαλε από το κεφάλι του, χρόνια έκανε πειράματα σε χιμπατζήδες. Και τις φοροαπαλλαγές τις έχει δοκιμάσει σε χιμπατζήδες. Διαπίστωσε ότι αν έχεις δέκα χιμπατζήδες και δώσεις όλες τις μπανάνες σε έναν, το κλουβί θα καλπάσει προς την ανάπτυξη. Ειδικά αν ο συγκεκριμένος χιμπατζής καταφέρει και βγάλει τις μπανάνες έξω. Τότε καλούνται όλοι οι χιμπατζήδες να βάλουν πλάτη για να βγει το κλουβί από τη χρεοκοπία. Για την οποία ευθύνεται ο λαϊκισμός, το πελατειακό κράτος και οι στρεβλώσεις της μεταπολίτευσης. Σιγά μην αφήναμε ρούτερ στον Μητσοτάκη. Μια φορά κάναμε τη βλακεία στη Βάρκιζα. Μήπως το φάγανε μαζί με τα πόμολα;