Macro

Το μάτι μου πέφτει στην Εστία. Έχει φωτογραφία του Κ. Μητσοτάκη και τίτλο «Θα νικήσουμε στον πόλεμο με σημαία το κοινωνικό κράτος». Τελικά η κρίση έχει φέρει τα πάνω κάτω και η Δεξιά γίνεται υπέρμαχος του κοινωνικού κράτους. Στα επόμενα περίεργα φαινόμενα περιμένω εναγωνίως πρωτοσέλιδο του Φιλελεύθερου «Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε» ή - όταν ο ήλιος ανατείλει από την δύση - η ΑΥΓΗ να βγει με πρωτοσέλιδο «Μοναδική απάντηση η αυτορρύθμιση της αγοράς».  Μια από τις πιο μίζερες φράσεις, που συνήθως έχει την τιμητική της τις πρώτες εβδομάδες του Σεπτεμβρίου, είναι «άντε, να πιάσουν οι πρώτες βροχές, καιρός να συμμαζευτούμε». Από μικρό παιδί είχα την  απορία - γιατί τόσο καημό για συμμάζεμα; Τώρα οι καλβινιστές παίρνουν την εκδίκησή τους, με ένα συμμάζεμα χωρίς, ακόμα, ημερομηνία λήξης. Τουλάχιστον, στην τραγωδία που αντιμετωπίζουμε, έχουμε χρόνο για αναστοχασμό, να επανεξετάσουμε τα πράγματα που αξιολογούμε θετικά, που έχουν πραγματικά σημασία. Λίγοι και λίγες θα είναι αυτοί, που δεν θα έχουν επανεξετάσει το ρόλο της υγείας στην ευδαιμονία μας, ως προϋπόθεση για ότι άλλο αξιολογούμε θετικά. Απελπιστική η έλλειψη συμφωνίας για το ευρωομόλογο. ο θυμός δεν κρύβεται. Στον κυρίαρχο λόγο ακούμε πολλά για τους λαϊκιστές τύπου Σαλβίνι και Όρμπαν. Ας το ξεκαθαρίσουμε, χωρίς τον Rutte, και το συνάφι του, δεν θα υπήρχε ούτε Σαλβίνι ούτε Όρμπαν. Η Ιταλία της χαμηλής ανάπτυξης, του μεγάλου χρέους, και των τεράστιων αναγκών μπροστά στην κρίση θα έχει τεράστιο πρόβλημα στο άμεσο μέλλον στη χρηματοδότηση των ελλειμμάτων της. Χωρίς το ευρωομόλογο, δύσκολα θα τα βγάλει πέρα, και η κρίση στην Ιταλία θα μετατραπεί σε υπαρξιακό πρόβλημα για την ίδια την ευρωζώνη και ίσως και την Ευρώπη. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ξέρουμε ποιοι είναι οι νέοι Daladier, οι νέοι Chamberlain, οι πολιτικοί που τη δεκαετία του τριάντα, αντί να αντισταθούν στην άνοδο του Χίτλερ, προσπάθησαν να υποβαθμίσουν τον κίνδυνο με καταστροφικές συνέπειες. Σε αυτή την κρίση τα κοινωνικά ερωτήματα έρχονται στην επιφάνεια μαζί με τα πιο επιστημονικά, που απασχολούν είτε τους επιδημιολόγους είτε τους οικονομολόγους. Διαβάζω το άρθρο του Κώστα Γαβρόγλου από την Εποχή για την παιδεία, που επισημαίνει ότι πρέπει να σκεφτόμαστε πολύ πιο βαθιά από αν θα χαθεί η χρονιά στο σχολείο ή το εξάμηνο στα πανεπιστήμια. Πως θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά την απομόνωση, πως εκλαμβάνουν τις νέες μορφές επικοινωνίας, τι υποστήριξη χρειάζονται; Κρίσιμα ερωτήματα και γενικότερα. Γιατί, όπως αναλύουν οι ανθρωπολόγοι, η κοινωνία δουλεύει με δομές, που καθορίζουν πως συναστραφομαστε, πως κατανοούμε τον εαυτό μας και τους άλλους, τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται. Όλα αυτά έχουν ανατραπεί με βίαιο τρόπο και όσο περισσότερο κρατάνε τα μέτρα απομόνωσης, τόσο περισσότερο θα έχουμε σημαντικές αλλαγές στις δομές. Εμάς τους αριστερούς και αριστερές μας ενδιαφέρει πολύ το θέμα των ανισοτήτων. Ξέρουμε ότι μια ανισότητα σε ένα τομέα εύκολα μετατρέπεται σε ανισότητα σε κάποιον άλλο τομέα. Η ανισότητα, στην αγορά εργασίας, για παράδειγμα, εύκολα μετατρέπεται σε ανισότητα υγειονομικής φύσεως. Δύσκολα να πιστέψει κανείς ότι οι ελίτ εννοούν το ευχολόγιο, ότι πρέπει να μοιραστούν τα βάρη αυτής της κρίσης με δίκαιο τρόπο. Στην Αριστερά θα πέσει πάλι ο κλήρος να σηκώσει το θέμα, και εντός των χωρών και μεταξύ των χωρών.  Κατά πάσα πιθανότητα δε, στην αριστερά θα πέσει και ο κλήρος να μας βγάλει και από αυτή τη κρίση. Για άλλη μια φορά.

Είναι φανερό ότι ο ιός της ξενοφοβίας δεν βρίσκει μόνο χωρίς ισχυρές ιδεολογικές και πολιτικές γραμμές άμυνας την κοινωνία, αλλά, αντίθετα, συναντά εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη και την εξάπλωσή του μέσα σ’ αυτή. Αυτόν τον κίνδυνο ποτέ δεν τον υπολόγισε στα σοβαρά η ΝΔ και η κυβέρνησή της. Γιατί, εκτός του ότι αυτός πάει πακέτο με το δόγμα της αποτροπής, διευκολύνει και την πρόσβαση της, κεντροδεξιάς υποτίθεται, παράταξης στα ακροδεξιά του εκλογικού σώματος, για να ψαρέψει ψήφους. Αν αυτοί είναι οι λόγοι που κάνουν τη ΝΔ να υποστηρίζει την «αρχή» της μειωμένης ισχύος του διεθνούς δικαίου στο θέμα της αίτησης ασύλου, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΙΝΑΛ, Α.Λοβέρδος ποιο λόγο είχε να συνταχθεί σ’ αυτήν ειδικά τη συζήτηση με την κυβέρνηση της ΝΔ, παρά την επιφύλαξη που διατύπωσε ο εισηγητής του κ. Καμίνης, ο οποίος, σεβόμενος και τη νομική υπόστασή του, υποστήριξε τη μόνη λογική θέση, της υπερίσχυσης του διεθνούς δικαίου. Της σύμβασης της Γενεύης στην προκειμένη περίπτωση, η οποία, όπως σωστά υποστήριξε, ώσπου να αλλάξει, αν ποτέ αλλάξει, ισχύει χωρίς οποιαδήποτε εξαίρεση. Για να το κάνει σε ένα θέμα τόσο κρίσιμης σημασίας, στο οποίο ο καθένας μη κυβερνητικός βουλευτής της δημοκρατικής αντιπολίτευσης θα είχε σοβαρό λόγο να διαφοροποιηθεί, κάποιο σοβαρό λόγο θα είχε. Εκτός αν νόμιζε ότι βρισκόταν στο βήμα κάποιας επιστημονικής ημερίδας, και όχι στη Βουλή, όπου κάθε λόγος που ακούγεται αποκτά πολιτική βαρύτητα.

Γνωρίζουμε ότι αυτή τη στιγμή άνθρωποι υποφέρουν και ότι την επόμενη μέρα ο Πειραιάς θα βυθιστεί πάλι σε μία βαθιά οικονομική κρίση.  Δεν θέλουμε να αφήσουμε κανέναν αβοήθητο, δεν θέλουμε να αφήσουμε την πόλη στον αυτόματο πιλότο, μπροστά στα δύσκολα που έρχονται. Και δεν θα το κάνουμε. Ξέρουμε ότι θα περάσουν αυτά που ζούμε σήμερα, οι επιπτώσεις της πανδημίας όμως θα είναι τρομακτικές για πολλούς αν δεν δράσουμε τώρα, με σχέδιο, στοχευμένα, και συντονισμένα. Και θα τα καταφέρουμε γιατί είμαστε από εδώ, είμαστε εδώ και συνεχίζουμε να ζούμε στον Πειραιά, δίπλα και μαζί με τους συμπολίτες μας.

Παρών μέχρι τέλους ο Απεραθίτης Μανώλης Γλέζος, πολέμησε και πολεμήθηκε επί δεκαετίες, μετά τις 31.5.1941, όταν, μαζί με τον Λάκη Σάντα, κατέβασαν τη ναζιστική σημαία που λέρωνε την Ακρόπολη της δημοκρατίας κι έστησαν σιωπηρό χορό πάνω στον βράχο. Πολιτικός, συγγραφέας και δημοσιογράφος, πρωτοεκλέχτηκε βουλευτής το 1951, με την ΕΔΑ, ενώ ήταν θανατοποινίτης, ακόμη μια φορά. Η ζωή του στάθηκε μια αλληλουχία φυλακίσεων, βασανιστηρίων, εκτοπίσεων (από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς, το μετεμφυλιακό ελληνικό κράτος και τη χούντα) και δικαστικών περιπετειών: καταδικάστηκε σε θάνατο το 1948, για «αδικήματα Τύπου», και το 1949 για παράβαση του Γ΄ Ψηφίσματος, και σε πενταετή φυλάκιση το 1958, για «κατασκοπεία». Στο βιογραφικό του συνοψίζεται η ζωή του τόπου ανάμεσα στην Κατοχή και στη δικτατορία. Δεκάδες οι καταδίκες του για την αντιστασιακή και πολιτική του δράση. Εντεκάμισι χρόνια στις φυλακές και τεσσεράμισι στην εξορία. «Ο βίος μου όλος», έλεγε απολογούμενος στις 16.7.1959, με τον Αντώνη Καρκαγιάννη τότε έναν από τους συγκατηγορούμενούς του, «αναλώνεται για την πατρίδα. Ο κόσμος το ξέρει. Ξέρει ότι σκύβω μπροστά στον πόνο, σκύβω για ν’ ακούσω την καρδιά του λαού και ξέρει ότι είμαι αλύγιστος όταν πρόκειται να υπερασπιστώ αυτόν τον λαό». Αλλά ο βασιλικός επίτροπος του Στρατοδικείου Αθηνών αποκάλυψε το σκοτεινό σχέδιο: «Πολύς θόρυβος έγινε πέριξ του ονόματος του Εμμανουήλ Γλέζου, ο οποίος χαρακτηρίζεται πατριώτης και αγωνιστής από τον Διεθνή Κομμουνισμόν. Τον Γλέζον τον μετεχειρίσθη ο Διεθνής Κομμουνισμός, όπως οι Αμερικανοί τους πιθήκους και τα ποντίκια εντός των πυραύλων και όπως οι Ρώσοι την Λάικα μέσα εις τον Σπούτνικ. Προσεπάθησαν να δημιουργήσουν ένα σύμβολον, εκμεταλλευόμενοι την πράξιν του κατά την Κατοχήν. Ναι! Ητο πράξις γενναία, απαιτούσα αποφασιστικότητα. Αλλά ήτο τόσον μεγάλη, κατά την γνώμην του Διεθνούς Κομμουνισμού, ώστε να εγερθή τόσος θόρυβος περί τον ηρωισμόν του Μανώλη Γλέζου;». Μα ήταν του Διεθνούς Κομμουνισμού ο Ντε Γκωλ, που χαρακτήρισε τον Γλέζο «πρώτο παρτιζάνο της Ευρώπης»; Στο βιβλίο «Υπόθεσις Μανώλη Γλέζου», που εξέδωσε η ΕΔΑ το 1960, με επιμέλεια του Γιάννη Βούλτεψη, προτάσσεται ένα δοξαστικό ποίημα της Ρίτας Μπούμη-Παππά, που τελειώνει με τον στίχο «Αγαλμα από τότε είσαι στη μνήμη μας», όπου «τότε» ο Μάης του 1941. Ο Μανώλης Γλέζος, όμως, υπήρξε κάτι σπουδαιότερο από άγαλμα ή σύμβολο: πολίτης διαρκούς εγρήγορσης. Με το πάθος της προσφοράς να υπερκεράζει τις αναπόφευκτες για κάθε άνθρωπο αντιφάσεις.

Ο Μανώλης Γλέζος με τίμησε με την φιλία του. Προτιμώ να μιλήσω σε πρώτο πρόσωπο σε αυτές τις λίγες γραμμές, γιατί μόνο η Ιστορία θα μπορεί να σταθεί απρόσωπα, αμερόληπτα απέναντι στο μέγεθος της εμβληματικής του μορφής, κρίνοντάς τον από την δική της οπτική, αποφεύγοντας εύκολες δοξολογήσεις, ή δονούμενος από τη γενική συγκίνηση που προκαλεί η εκδημία του. Προσωπικά διακατέχομαι από μεγάλη συγκίνηση. Ήταν μεγάλο δώρο η τύχη μου να τον γνωρίσω από πολύ κοντά, ιδίως το τελευταίο διάστημα, εδώ στο ερημητήριο του Ωρωπού τόπο ιστορικής μνήμης του Λαού και του Έθνους. Ο Μανώλης Γλέζος ήταν άνθρωπος σπάνιος. Τον χαρακτήριζε ένας εξαιρετικός συνδυασμός αξιών της Αριστεράς και πολύτιμών αρετών και προτερημάτων, που απλώνονταν σε ένα ευρύτατο φάσμα – από τη σχέση του με την Ποίηση ως την ενασχόλησή του με την ορυκτολογία, την υδρονομία, την γλωσσολογία. Η παλικαριά του στην πρώτη πράξη Αντίστασης στον χιτλερισμό, το κατέβασμα της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη ήταν σύμφυτη με την παλλόμενη ανθρωπιά στάση του απέναντι στους συναγωνιστές του. Αδύνατο να λησμονήσω την αγαλλίαση που έδειξε ξαφνικά η όψη του, όταν του ζήτησα να σταματήσουμε τη φιλονικία μας γύρω από την πολιτική της Αριστεράς για τα μνημόνια – επειδή, του είπα– δεν θέλω να μαλώνουμε γιατί τον αγαπώ. Η στάση του δεν έπαυε να είναι βαθύτατα πολιτική, ακόμα και όταν ορισμένες ενέργειές του μαρτυρούσαν κάποιο επιμέρους «αβαθές» πολιτικό κριτήριο, όπως η συμμετοχή του σε σχήματα που δεν του ταίριαζαν. Το στίγμα της πολιτικής του διαδρομής, ασχέτως αυτών, καθορίζει η ιδιότητα του μέλους και του στελέχους του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Η πεποίθησή του στην αξία της Δημοκρατίας ήταν αξεπέραστη – από αυτήν απέρρεαν και οι ιδέες του για την άμεση Δημοκρατία. Ο Μανώλης Γλέζος θα στέκεται πάντα δίπλα μας στο δρόμο της Πάλης για την έξοδο από τους σκοτεινούς καιρούς, προς ένα φωτεινό μέλλον. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Αλλά ποιο είναι, ακριβώς, το ζήτημα που εντοπίζουν στο κυβερνητικό στρατόπεδο; Φαίνεται ότι είτε από ανικανότητα, είτε από αδράνειες του συστήματος, είτε από αντίληψη γνωρίζουν ότι δεν προχωρεί η ενδυνάμωση των δομών υγείας. Σωστά, και με μετριοπάθεια, θέτει το ζήτημα αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ – και όχι μόνο – δια του Ανδρέα Ξανθού αλλά και του Αλέξη Τσίπρα. Όλοι ξέρουμε ότι μετρά τα λόγια του. Σε περίπτωση που αυξηθούν τα κρούσματα αυτό θα προκύψει και θα γίνει δημοσίως γνωστό. Φοβούνται, όμως, την κριτική διότι, πλέον, αυτή, πχ για τα μέτρα, συναντάται με εύλογα αιτήματα που διατυπώνονται όλο και πιο πιεστικά από τον κόσμο της αυτοπασχόλησης και των επαγγελματιών. Πάνω απ’ όλα φοβούνται την κριτική, που ασκείται στα εργασιακά, διότι έχει έδαφος. Πάντοτε προκλητικός ο κ. Γ. Βρούτσης γνωρίζει ότι αυτό το ζήτημα, δεν θα περιμένει να εμφανιστεί μετά την επιδημία, αλλά άμεσα με αιχμή την άνοδο της ανεργίας και τη μείωση των μισθών. Η «ψύχραιμη», έως τώρα Γ.Σ.Ε.Ε., περνά κι αυτή στους επικριτές. Θα ακολουθήσει και η ΑΔΕΔΥ, ύστερα από την απάντηση του κ. Σταϊκούρα σε ερώτηση για την τύχη των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων. «Με τα σημερινά δεδομένα δεν έχουμε κάτι να ανακοινώσουμε» είπε. Δηλαδή οι μειώσεις μισθών στο Δημόσιο είναι ένα ζήτημα ανοικτό στο μέλλον. Εν τω μεταξύ, με την ευκαιρία του κορωνοϊού, η κυβέρνηση φτιάχνει ένα νέο εργατικό καθεστώς με ακόμη μεγαλύτερη απορρύθμιση. Πχ καταργεί τη Δημόσια Αρχή Λιμένων ή προετοιμάζει ιδιωτικοποιήσεις όπως τα ΕΛΤΑ.

Ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης, ο Ν. Χαρδαλιάς, πήγε ένα βήμα πιο πέρα. Τους αντιμετώπισε ως δειλούς και ριψάσπιδες και έφτασε στο σημείο να πει ότι τώρα θυμήθηκαν την Ελλάδα. Κατηγορεί δηλαδή στο πρόσωπο των ανθρώπων αυτών τους ανθρώπους που έφυγαν από την Ελλάδα επί κρίσης, τους ανθρώπους που έδιωξαν από την Ελλάδα τα Μνημόνια, τα παιδιά του brain drain. H στάση αυτή ενεργοποίησε έναν άθλιο κοινωνικό αυτοματισμό εις βάρος των ξενιτεμένων. Ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εμφανίστηκε ένας οχετός μίσους και παραπληροφόρησης που ξεκινούσε από fake news, ότι τάχα πρόκειται για συριζαίους που θέλουν να εκθέσουν την κυβέρνηση, μέχρι το αντίστοιχο του «ας μείνουν στις πατρίδες τους να πολεμήσουν» που ακούγαμε για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Και δεν είναι περίεργο. Οι ίδιοι που τα έλεγαν για τους πρόσφυγες τα λένε για τους Έλληνες του εξωτερικού και θα τα λένε σε λίγο και για τους ενταύθα. Απλώς η ρητορική του μίσους θα είναι πασπαλισμένη με τη φράση φετίχ, την «ατομική ευθύνη», η οποία στο μυαλό τους σημαίνει «φταις, και κόψε τον λαιμό σου». Ευρύτερα, και επειδή δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί η πανδημία και τι καταστάσεις μπορεί να δημιουργήσει, πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα αν τον επαναπατρισμό λόγω ανωτέρας βίας (πολέμου, επιδημίας) δικαιούνται να το αξιώνουν οι πολίτες ενός κράτους ως αυτονόητη προστασία. Αν απαντήσουμε θετικά, τότε η κυβέρνηση οφείλει να διευκολύνει την επιστροφή όσων Ελλήνων το επιθυμούν -οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν σοβαρούς λόγους, όπως ανεργία, οικογενειακή ανάγκη, κίνδυνο να ασθενήσουν χωρίς να έχουν κανέναν να τους κοιτάξει- και να φροντίσει για την εφαρμογή αυστηρής καραντίνας σε όσους επαναπατρίζονται με ελέγχους και επίταξη ξενοδοχείων. Δεν γίνεται το κράτος να νίπτει τας χείρας του.

Αυτό νομίζω πως είναι το μέγα διακύβευμα των ημερών: «Η ελευθερία μας μέσα στον κόσμο». Η μόνη ελευθερία που υπάρχει. Ή όπως το έλεγε και ο παππούς Κάρολος: «Η ελεύθερη ανάπτυξη του ενός (να) είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων». Γι’ αυτό πρέπει να βγούμε από το τούνελ του θανάτου. Γι’ αυτό πρέπει να σκεφτούμε από την αρχή την ελευθερία μας, μέσα στην συνθήκη του περιορισμού. Κυρίως μέσα σ’ αυτή τη συνθήκη. Γιατί ελευθερία είναι να φτάσουμε, καταλύοντας τους έσω εγκλεισμούς, στον πυρήνα της ομορφιάς, στον πυρήνα του ποιητικού αιτήματος που είναι ο άνθρωπος. Εκεί που δεν μπορούν να φτάσουν τα θηρία: στην Άκρα Μινώα και την Ακραία Ήρα του καθημερινού μεγαλείου. Αυτό να σκεφτούμε: «Δε μας εξευτελίζουν οι μικρές ανάγκες μας∙ / αυτές μας σώζουν μάλιστα∙ μας δίνουν / ένα έδαφος πάλι να πατήσουμε, να μείνουμε όρθιοι, να δουλέψουμε, / κι η γνώση τους κι η αποδοχή τους είναι η νέα αδελφοσύνη μας, / είναι η αρχή της βαθιάς ελευθερίας μας, / είναι η άγια εκείνη ειλικρίνεια / η πρώτη και ύστατη του ανθρώπου, τόσο που κάποτε / μπορείς να κλάψεις από τρυφερότητα/ γι’ αυτή σου την ομολογία, γι’ αυτή σου την ταπεινοσύνη, / γι’ αυτή την περηφάνεια που γεννήθηκες και θα πεθάνεις, / γι’ αυτό σου το έργο που ξεκίνησε απ’ αυτές τις ανάγκες σου/ να προσφερθεί στις ανάγκες του άλλων, / στις αιώνιες ανάγκες του ανθρώπου - αιώνιο έργο». Αυτό το αιώνιο έργο της ελευθερίας να σκεφτούμε. Το χειροποίητο έργο από ένα χέρι που «θά 'χει χάσει το στρεβλό σχήμα της κλοπής, της παράκλησης, της επαιτείας, της ελεημοσύνης». Αλίμονο λοιπόν αν ο κόσμος που θα αντικρίσουμε αύριο είναι ο κόσμος της στρεβλής χειρονομίας. Ο αγεφύρωτος κόσμος του πάνδημου εγκλεισμού. Εφ’ όρου ζωής.