Macro

Η Ν.Δ. επέλεξε επί 40 χρόνια το Δόγμα Μολυβιάτη, ήτοι «όλα γειωμένα μέχρι να καλυτερεύσουν οι συνθήκες», για να έχει το κεφάλι της ήσυχο. Δεξιός πολιτικός που θα κατηγορηθεί ότι έδωσε κάτι στην Τουρκία δεν έχει μέλλον. Τώρα πέφτουν προειδοποιητικές βολές. Η σχεδόν γλοιώδης προσπάθεια της Ε.Ε. να επαναπροσεταιριστεί τον Ερντογάν, με αιχμή τη συμφωνία για το προσφυγικό, είναι εξόχως ανησυχητική, πολλώ μάλλον που η Ελλάδα δεν συμμετέχει σε αυτήν τη διαπραγμάτευση και που ο Ερντογάν φτύνει επιδεικτικά τις «δυτικές αξίες» Το Δόγμα Μολυβιάτη ήταν νοητό κατά την περίοδο που η Τουρκία δεν είχε το ειδικό βάρος να σύρει την Ελλάδα σε μια διαδικασία εάν η Ελλάδα δεν ήθελε. Σήμερα, αυτό δεν ισχύει. Συνεπώς χρειάζεται άλλη, πιο δραστήρια και ευέλικτη πολιτική. Ο Μητσοτάκης, ανήμπορος να εκπονήσει μια ενεργό πολιτική, πάει κατευθείαν να πέσει στην παγίδα Ερντογάν. Αυτό μπορεί να μην του επιτραπεί, αλλά σίγουρα δεν θα του συγχωρεθεί από μια παράταξη που στο φαντασιακό της θα πάρει πίσω την Πόλη.

Προσπαθήσαμε να αναλύσουμε τους λόγους για τους οποίους οι Έλληνες επαναστάτες κατάφεραν να βγουν νικητές από έναν πολύχρονο και άνισο αγώνα. Με τη βοήθεια της σύγχρονης θεωρίας της συλλογικής δράσης και των κοινωνικών κινημάτων, αποσυσκευάσαμε το αρχικό ερώτημα και εστιάσαμε ξεχωριστά στις ευκαιρίες που εκμεταλλεύτηκαν οι επαναστάτες, στις απειλές που τους κινητοποιούσαν, στις ταυτοτικές παραμέτρους της δράσης τους, στο λόγο και τα συναισθήματά τους, στην οργάνωση και την ηγεσία τους, στους πόρους και το ρεπερτόριο δράσης που χρησιμοποίησαν. Όλες αυτές οι μεταβλητές είναι εξίσου σημαντικές, παρόλο που αναφέρονται σε διαφορετικά επίπεδα δράσης, από τις διεθνείς συνθήκες έως τους τρόπους παρακίνησης των στρατιωτών. Αν κάτι από όσα αναφέραμε έλειπε, είναι εξόχως αμφίβολο αν θα ήταν δυνατό να στεφθεί ο Αγώνας με επιτυχία. Κάποιος ή κάποια μπορεί να προκρίνει τη σημασία των περιφερειακών (στην αρχή) και διεθνών (στη συνέχεια) πολιτικών ευκαιριών που εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες. Κοντολογίς, εύκολα μπορεί να ειπωθεί ότι χωρίς το Ναβαρίνο η Επανάσταση κινδύνευε να σβήσει. Ωστόσο, χωρίς τη σωστή εκμετάλλευση των περιφερειακών ευκαιριών για τη στερέωση της Επανάστασης, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα έβρισκαν τίποτα για να υπερασπιστούν. Χωρίς, επίσης, τις προσπάθειες των Ελλήνων να δημιουργήσουν και να διευρύνουν αυτές τις διεθνείς πολιτικές ευκαιρίες, η καθοριστική επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων θα ήταν ακατανόητη, στο ποσοστό που εξαρχής αυτές ήταν εχθρικές απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση. Ακατανόητη θα ήταν γενικά η αλλαγή της διεθνούς διαχωριστικής γραμμής, πρώτα στο επίπεδο της κοινής γνώμης και έπειτα στο επίπεδο των κυβερνήσεων, χωρίς τις επαναστατικές επιτυχίες και χωρίς τις οθωμανικές αγριότητες. Αυτές οι τελευταίες θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν τερματίσει την Επανάσταση. Δεν το έκαναν όμως. Μάλλον έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Ενίσχυσαν τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των αντιμαχόμενων και κατέστησαν κάθε συμβιβασμό αδύνατο. Κατέστησαν, επίσης, τους Έλληνες «κοινότητα μοίρας», ενισχύοντας την κοινή ταυτότητα υπαγωγής έναντι των τοπικών ταυτοτήτων, γεγονός που τους βοήθησε να μείνουν ενωμένοι, παρ’ όλη την ενεργοποίηση των εσωτερικών διαχωριστικών γραμμών στα χρόνια των εμφύλιων αντιπαραθέσεων.

«Ηθελα να υπενθυμίσω πως το να γνωρίζουν οι πολιτικοί Κοινωνιολογία δεν είναι λιγότερο χρήσιμο από το να γνωρίζουν Οικονομία. Το να συνειδητοποιούμε ότι η ανδρική κυριαρχία είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στο ασυνείδητό μας ώστε δεν την αντιλαμβανόμαστε και συνεπώς δυσκολευόμαστε να την αμφισβητήσουμε, μας βοηθά να αυξήσουμε τις πιθανότητες “ώστε το φως της αλήθειας να κάψει για πάντα το έγκλημα που ζει στο σκοτάδι”, όπως ειπώθηκε από επίσημα χείλη. Θέλησα να ανακαλέσω το πολύ γνωστό επιστημονικό γεγονός πως αυτό που είναι σεξιστικό είναι, τελικά, το ασυνείδητό μας, πως η ανδρική κυριαρχία που γεννά όλα αυτά τα σκανδαλώδη φαινόμενα αποτελεί την παραδειγματική μορφή της συμβολικής κυριαρχίας που ασκείται μέσω της συμβολικής βίας. Είναι μια μορφή κυριαρχίας της οποίας τα θύματα είναι, ταυτόχρονα, οι συνένοχοι. Προσπάθησα να συμβάλω στο να διαχυθεί η γνώση του γεγονότος πως ο φαλλοκρατικός τρόπος σκέψης είναι ειδικά αποτελεσματικός επειδή νομιμοποιεί μια σχέση κυριαρχίας εγγράφοντάς τη στους εγκεφάλους και στα σώματα, ανδρών και γυναικών, και συνεπώς η ακύρωσή του δεν μπορεί να προέλθει από ένα απλό πρόταγμα ετσιθελικού ή συνειδησιακού τύπου».

Πέρσι η Δανία αποφάσισε να επιτρέψει στους 61χρονους να συνταξιοδοτούνται ένα έως τρία χρόνια νωρίτερα αν έχουν ξοδέψει 42 χρόνια στην αγορά εργασίας (περιλαμβανομένων περιόδων ανεργίας). «Θα έπρεπε να σταματάς να δουλεύεις προτού εξαντληθείς» δήλωσε η πρωθυπουργός Μέτε Φρέντσικσεν. Η δανέζικη κυβέρνηση υποστήριξε πως, αντιμετωπίζοντας ένα βασικό ζήτημα δικαιοσύνης, η μεταρρύθμιση επρόκειτο να ενισχύσει τη δημόσια στήριξη για την προσπάθεια αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης για όλους τους υπόλοιπους. Οι αποφάσεις για τον καθορισμό του ορίου συνταξιοδότησης είναι δύσκολες επειδή εξαρτώνται από τη σύζευξη δύο τάσεων: το γεγονός ότι γερνάμε και το γεγονός ότι οι ανισότητες αυξάνονται. Αν όμως δεν αντιμετωπίσουμε το δεύτερο πρόβλημα, το πρώτο θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί.

Η κατάρρευση της βιομηχανίας είχε σαρωτικές επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό της Βρετανίας. Καθώς υπήρχε έλλειψη σταθερών θέσεων εργασίας που θα γέμιζαν το κενό, πολλές κοινότητες της εργατικής τάξης ποτέ δεν ανέκαμψαν. Ο αριθμός των εκτός εργασίας –με επίδομα ανεργίας ή αναπηρίας– παρέμεινε σταθερά υψηλός στις πρώην βιομηχανικές περιοχές. Οι νεαροί άνδρες της εργατικής τάξης κάποτε μπορούσαν να παρατήσουν το σχολείο στα 16 τους και να ξεκινήσουν μια αξιοπρεπώς αμειβόμενη μαθητεία σε κάποιο εργοστάσιο. Ήταν η πύλη προς μια αξιοσέβαστη εργασία και μια πηγή αυτοεκτίμησης, που βοηθούσε το χτίσιμο μιας ολοκληρωμένης ζωής. Αυτά ακριβώς σκότωσε η θατσερική αποβιομηχάνιση. Η νεανική ανεργία σήμερα βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ: περισσότεροι από ένας στους πέντε νέους ηλικίας 18 έως 25 βρίσκεται εκτός εργασίας. Ακόμη και πολλοί από εκείνους που στάθηκαν αρκετά τυχεροί ώστε να βρουν δουλειά, υποφέρουν από βαθιά οικονομική ανασφάλεια, εξαιτίας της ελαστικοποίησης της βρετανικής αγοράς εργασίας: αυτή τη στιγμή υπάρχουν 1,26 εκατομμύρια άνθρωποι που, αδυνατώντας να βρουν δουλειά με κανονικό ωράριο, αναγκάστηκαν να συμβιβαστούν με τη μερική απασχόληση. Υπάρχουν επιπλέον 1,5 εκατομμύριο προσωρινά απασχολούμενοι, οι οποίοι μπορούν να προσληφθούν και να απολυθούν με διορία μίας ώρας, πληρώνονται λιγότερα για να κάνουν την ίδια δουλειά και στερούνται δικαιώματα όπως επίδομα αδείας και αποζημίωση σε περίπτωση απόλυσης.

παρά τις μεταλλαγές των μορφών της εργασίας, παρά την πολυδιάσπαση και τις ετερονομίες του χαρακτήρα της στο σύγχρονο κόσμο, η ουσία της παραμένει ίδια κι ανόθευτη: παραγωγός του πλούτου και προϊόν εκμετάλλευσης ταυτόχρονα, η εργασία είναι εκείνο ακριβώς επί του οποίου διεξάγεται η πολιτική αντιπαράθεση καπιταλιστών-αντικαπιταλιστών.  Έτσι, όσοι ονειρεύονται ακόμα ν’ αλλάξουν τον κόσμο, εκεί οφείλουν να εστιάζουν: να επενδύουν όλες τους τις δυνάμεις ώστε ο κόσμος της εργασίας να στοχαστεί επί του εαυτού του και να τον κατανοήσει ως δύναμη επαναστατική, δύναμη δραστική στη χάραξη του κόσμου αλλά και της ζωής του/ης καθενός/μίας ξεχωριστά.  Οπότε: να ξαναβρεθείς με τις λαϊκές δυνάμεις, εκείνες που φύσει στηρίζουν τους αγώνες και τις ιδέες της Αριστεράς, δεν συνίσταται μοναχά στην εκπόνηση ενός εκλογικού προγράμματος, “ελκυστικού”, με όρους αγοράς, ή προνομιακού με όρους ιδεολογικούς, ταξικής μεροληψίας. Συνίσταται και στο πώς, και αν, ριζοσπαστικοποιείς εκ νέου τους από κάτω, τον κόσμο της εργασίας. Και πώς, και αν, αναστοχάζεσαι μαζί τους την ιδεοληπτική, ηθικοπλαστική στάση των καπιταλιστών για την καλβινιστικού τύπου ιεροποίηση της εργασίας ή τη σταλινικού τύπου σταχανοβίτικη “προκοπή”. Πώς, επίσης, και αν, επανατοποθετείσαι στα φληναφήματα της αριστείας και πώς και αν φεύγεις από το φαύλο κύκλο της φετιχοποίησης των “τυπικών προσόντων”, που κατηγοριοποιούν τους εργαζόμενους, ενισχύοντας τον κοινωνικό αυτοματισμό. Πώς, εν κατακλείδι, και αν, προπονείσαι, προπονώντας ταυτόχρονα και το κοινωνικό σώμα, στην αντι-δράση, στην απονομιμοποίηση της συστημικής αδικίας, στην ανυπακοή και στην από τα κάτω συσπείρωση ώστε τα νομοθετημένα που ενισχύουν τις ανισότητες να μην ισχύσουν στην πράξη.  Η πρόσκαιρη χασούρα από τις συκοφαντίες του συστήματος, περί ανευθυνότητας και άλλων δαιμονίων, αντισταθμίζεται από τα μελλοντικά κέρδη: το υποκείμενο που κινεί την ιστορία, οι προλετάριοι, παρά την αντιφατική τους κίνηση και τα ιστορικά τους λάθη, ξέρουν να αναγνωρίζουν εκείνους που, σήμερα και πάντα, στέκουν στη σωστή μεριά, δίχως διολισθήσεις. Και ξέρουν επίσης, στις κομβικές στιγμές, να τους τιμούν.

Τι έρχεται λοιπόν να κάνει το Υπουργείο Εργασίας; Καταργεί, στην ουσία την υπερωριακή απασχόληση και τη μετατρέπει σε ευέλικτη “διευθέτηση” του εργάσιμου χρόνου. Και μάλιστα, το κάνει αυτό με ατομικές συμβάσεις, αφήνοντας έτσι τον κάθε εργαζόμενο έρμαιο στις απαιτήσεις του εργοδότη. (Και μη μου πείτε για προστασία έναντι της απόλυσης, γιατί μαντέψτε. Οι πληροφορίες λένε και για – καινούριες – αλλαγές στο δίκαιο της απόλυσης). Θα μου πείτε, τι διαφορά θα είχε αν η συζήτηση για τυχόν διαφορετική διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου γινόταν με τα συνδικάτα; Προσωπικά, επί της αρχής είμαι εναντίον κάθε “ελαστικότητας” στο ωράριο. Όμως, και πάλι χάριν της συζήτησης, πρέπει κανείς να αναγνωρίσει τα εξής : Πρώτον, τα συνδικάτα έχουν πολλαπλάσια διαπραγματευτική ισχύ σε σύγκριση με τον μεμονωμένο εργαζόμενο και μπορούν ενδεχομένως να ζητήσουν άλλους όρους ως αντιστάθμισμα από τους εργοδότες. Δεύτερον, όταν η συζήτηση γίνεται σε κλαδικό επίπεδο, θα βασίζεται πράγματι σε ανάγκες και ιδιαιτερότητες του κλάδου και όχι στα καπρίτσια ή στην απληστία κάθε μεμονωμένου εργοδότη, θα έχει επομένως περισσότερο αντικειμενική βάση. Τρίτον, θα είναι ευχερέστερος ο έλεγχος της τήρησης των συμφωνηθέντων. Και εδώ ερχόμαστε στη μεγάλη πληγή. Άκουγα τον Υπουργό Εργασίας να λέει “μα αυτά γίνονται σε όλη την Ευρώπη”. Θα προσπεράσω το ότι δεν είναι απαραίτητα καλό ό,τι γίνεται και στην υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς και το ότι θα ήταν ενδιαφέρον κάποια στιγμή να συγκριθούμε και στα υπόλοιπα (λ.χ. στο ύψος των μισθών, στο κόστος ζωής κ.ο.κ.) με την Ευρώπη. Θα προσπεράσω ακόμα και το ότι σε όλη την Ευρώπη οι σχετικές διευθετήσεις γίνονται με συλλογικές διαπραγματεύσεις και όχι με ατομικές συμβάσεις. Αλλά δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ : Ακόμα κι αν δεχτεί κανείς τη λογική του Υπουργείου (#not), τι μηχανισμούς ελέγχου έχει η υπόλοιπη Ευρώπη; Και τι η Ελλάδα, ειδικά μετά τη συνειδητή και συστηματική υποβάθμιση του ΣΕΠΕ; Πώς θα εξασφαλιστεί ότι η υπερεργασία που παρέχω σήμερα, πράγματι θα αφαιρεθεί από το ωράριό μου σε…έξι μήνες; Με ποιες δικλείδες, ποιους ελέγχους, ποιες ποινές για τους εργοδότες που παραβιάζουν ακόμα και αυτή την…ελαστική “διευθέτηση”;

Ενα σύγχρονο εθνικό αφήγημα ασφαλώς απορρίπτει τα περί «ανάδελφου έθνους». Αναδεικνύει τα όσα πήραμε και δώσαμε σε Δύση, αλλά και Ανατολή. Υπογραμμίζει τα όσα έχουμε κοινά με Ευρώπη αλλά και με γείτονες, τη συμβολή μας σε μια κοινή, περιεκτική ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ομως προβάλλει και την αξία της αντίστασης, και όχι μόνο σε Πέρσες και Οθωμανούς ή στον φασισμό, αλλά σε όλους όσοι απείλησαν ή απειλούν την εθνική, δημοκρατική και κοινωνική αξιοπρέπεια, δική μας και άλλων. Απέναντι σ’ αυτά ο σημερινός πρωθυπουργός προτάσσει την αξία του «αξιόπιστου» συμμάχου. Του συμμάχου δηλαδή που είναι «πιστός» στους ισχυρούς, ό,τι και αν κάνουν, που δεν πρέπει να αντιστέκεται σ’ αυτούς ποτέ είτε επειδή τους εμπιστεύεται τυφλά είτε στη βάση μιας εκδοχής ρεαλισμού που νομιμοποιεί την υποτέλεια. Με άλλα λόγια, υπάρχουν πολύ διαφορετικές αναγνώσεις των εορτασμών για το 1821 και της συμμετοχής των ξένων σ’ αυτούς.

Στην τελική τους φάση έχουν περάσει οι διεργασίες μεταξύ των κομμάτων της Κνέσσετ για το σχηματισμό κυβέρνησης και, για πρώτη φορά στην ιστορία, ρυθμιστής των εξελίξεων και  “βασιλοποιός” αναδεικνύεται ένα αραβικό κόμμα, η Ενωμένη Αραβική Λίστα, με τον επικεφαλής της, Μανσούρ Αμπάς, να δηλώνει δημόσια ότι, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα κόμματα που δείχνουν να έχουν ήδη επιλέξει στρατόπεδο, το κόμμα του παραμένει ανοικτό σε συνεργασία τόσο με το αντι-Μπίμπι μπλοκ, όσο και με τον Δεξιό συνασπισμό του Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Βέβαια, αυτό δεν είναι και τόσο απλό και εύκολο, ειδικά όταν μιλάμε για ένα σκληρό μεσανατολίτικο παζάρι με επίδικο την κεφαλή του παντοδύναμου πρώην πρωθυπουργού, ο οποίος μόλις χθες έλαβε κλήτευση από δικαστήριο της Ιερουσαλήμ να προσέλθει τη Δευτέρα για να καταθέσει στοιχεία για υποθέσεις διαφθοράς που τον βαρύνουν και, αν δεν καταφέρει να ελέγξει για άλλη μια φορά την Κνέσσετ και την εξουσία, δεν πρόκειται να αποφύγει τη δίκη. Άλλωστε, το Ισραήλ έχει παράδοση στη φυλάκιση πρώην ισχυρών, με τελευταίους συνεχιστές τον πρώην πρόεδρο Μοσέ Κατσάβ και τον πρώην πρωθυπουργό Εχούντ Όλμερτ, που αμφότεροι την προηγούμενη δεκαετία πέρασαν κάμποσα χρόνια σ’ ένα κελί. Και η λαϊκή οργή που έχει συσσωρευτεί για τον αρχηγό του Λικούντ (και ισοδυναμεί με πολιτική πίεση) είναι απείρως μεγαλύτερη. Κι αν αναρωτιόσαστε πώς είναι δυνατόν να συνυπάρξουν ακροδεξιοί, Άραβες και Ορθόδοξοι όχι μόνο μέσα στην ίδια πρόταση, αλλά και μέσα στην ίδια κυβέρνηση υπό την ομπρέλα του Νετανιάχου, το αξιοσημείωτο είναι πως η δυσκολία σύγκλισης δεν οφείλεται και τόσο στις ιδεολογικές αποκλίσεις. Η πραγματικότητα είναι ότι η τραμπική αντίληψη πως οι σχέσεις Ισραηλινών και Αράβων μπορούν να βελτιωθούν μόνο μέσα από τις “καλές μπίζνες”, αλλά και ο βαθύτατος συντηρητισμός, η πατριαρχία και η αντιLGBT ρητορική είναι ένα ξεκάθαρο κοινό πεδίο μεταξύ των ψηφοφόρων του Λικούντ, των Ορθόδοξων Εβραίων, των Καχανιστών και της Ενωμένης Αραβικής λίστας. Δηλαδή, όλου του σκληροπυρηνικά δεξιού κομματιού της Ισραηλινής κοινωνίας.

Τα περί ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και δημιουργίας θέσεων απασχόλησης είναι προσχηματικά και αμφισβητούμενα διεθνώς από εμπειρικές μελέτες. Τα οικονομικά οφέλη είναι μικρά και βραχυχρόνια (μεσοπρόθεσμα είναι ανύπαρκτα), ενώ ο αρνητικός κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος είναι μεγάλος. Η αμερικανική εμπειρία είναι ιδιαίτερα διδακτική. Ο αντίκτυπος των καζίνο στις γειτονικές αξίες ακινήτων είναι «αναμφίβολα αρνητικός», σύμφωνα με τους οικονομολόγους της National Association of Realtors. Τα καζίνο δεν ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις που δεν παίζουν τυχερά παιχνίδια να ανοίγουν κοντά, επειδή οι άνθρωποι που επισκέπτονται συχνότερα τα καζίνο δεν περιπλανιούνται για να επισκεφθούν άλλα καταστήματα και επιχειρήσεις. Το καζίνο δεν είναι σαν κινηματογράφος ή αθλητικό γήπεδο, που προσφέρει διασκέδαση με περιορισμένο χρόνο. Έχει σχεδιαστεί για να είναι ένα απορροφητικό περιβάλλον που δεν απελευθερώνει τους πελάτες του έως ότου εξαντλήσουν τα χρήματά τους. Το Ινστιτούτο Αμερικανικών Αξιών έχει συγκεντρώσει τα καλύτερα στοιχεία για τις κοινωνικές συνέπειες των καζίνο και αυτά είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για κάθε υπεύθυνη δημοτική αρχή. Οι άνθρωποι που ζουν κοντά σε ένα καζίνο έχουν διπλάσιες πιθανότητες να γίνουν εθισμένοι και προβληματικοί παίκτες από τους ανθρώπους που ζουν πάνω από 10 μίλια μακριά. Σε ορισμένες πολιτείες, μάλιστα, τα στοιχεία δείχνουν τριπλασιασμό ή και τετραπλασιασμό του αριθμού των προβληματικών παικτών. Η διαθεσιμότητα του τζόγου σχετίζεται με αυξημένο πρόβλημα και παθολογικές συμπεριφορές τζόγου μεταξύ ατόμων στη γειτονιά του καζίνο. Τέλος, η εγγύτητα του τζόγου του καζίνο φαίνεται να σχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά πτώχευσης και εγκληματικότητας.