Macro

Στην εκπαίδευση και στο μέλλον της νέας γενιάς συγκρούονται διαφορετικά πολιτικά σχέδια. Ο αποκλεισμός με τη συμπερίληψη. Η γιγάντωση των ανισοτήτων μέσω της εκπαίδευσης με το σχολείο ισότητας και ποιότητας. Τα άριστα σχολεία για όλους με τα σχολεία για τους υποτιθέμενους άριστους. Ο ανταγωνισμός με τη συνεργατικότητα. Το αυταρχικό μοντέλο της διαγωγής και της τιμωρίας με δημοκρατικό σχολείο που προετοιμάζει συνειδητούς και υπεύθυνους πολίτες. Όλα αυτά δεν είναι λόγια, αποδείχθηκαν με πράξεις. Σαν χτες, πριν πέντε χρόνια, στις 8 Ιουνίου 2015, δημοσιεύθηκε το ΦΕΚ με την υπογραφή του τότε αν. υπουργού Τάσου Κουράκη που επανέφερε στην εκπαίδευση τους 2.700 εκπαιδευτικούς των ΕΠΑΛ που είχαν κριθεί διαθέσιμοι για απόλυση το 2013 από τον κ. Αρβανιτόπουλο και τον κ. Μητσοτάκη, υπουργό, τότε, Διοικητικής Μεταρρύθμισης, στην κυβέρνηση Σαμαρά. Μια από τις πιο φωτεινές στιγμές της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, μια από τις πιο ντροπιαστικές σελίδες για την παράταξη της ΝΔ και τον κ. Μητσοτάκη προσωπικά. Μια σελίδα που προτιμάει να μη τη θυμάται και να μη τη θυμίζει. Το ίδιο και οι υμνητές του. Καμιά μεταρρύθμιση δεν γίνεται χωρίς διάλογο. Και η υπουργός Παιδείας δυστυχώς βρίσκεται σε καραντίνα από την κοινωνία, τα κόμματα, τον εκπαιδευτικό κόσμο. Δεν έλαβε υπόψη της τη Διαβούλευση του νομοσχεδίου, με τις χιλιάδες αρνητικές παρατηρήσεις, οι περισσότερες τεκμηριωμένες. Δεν έλαβε υπόψη της τι είπαν οι φορείς των εκπαιδευτικών στη συζήτηση στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων. Μιλάει βέβαια με τους μεγαλοσχολάρχες -οι μόνοι εξάλλου που υπερασπίστηκαν την καταστροφική αναβάθμιση των κολεγίων. Μιλάει με τους μεγαλοφροντιστηριάρχες και τους ιδιοκτήτες των μεγάλων ιδιωτικών σχολείων -οι μόνοι και πάλι που υπερασπίστηκαν το νομοσχέδιό της. Είναι υπουργός ιδιωτικών κολλεγίων, μεγαλοσχολαρχών, μεγαλοφροντιστών και εκκλησιαστικών παραγόντων. Και, εσχάτως, υπουργός καμερών και εκατοντάδων χιλιάδων απουσιών: η μόνη υπουργός Παιδείας που θα τη συνοδεύουν ως ανάμνηση τα ανοιχτά αλλά άδεια Γυμνάσια και κυρίως Λύκεια. Το νομοσχέδιο διαπνέεται από αυταρχισμό εις βάρος των εκπαιδευτικών και των μαθητών.

Κατά τη φάση του lockdown, με το πρόσχημα των έκτακτων συνθηκών η κυβέρνηση της ΝΔ προχώρησε ακόμα περισσότερο καθιστώντας «νόμο» το διευθυντικό δικαίωμα. Έδωσε πλήρη και ανεξέλεγκτη ελευθερία στους εργοδότες να αποφασίζουν μονομερώς για την αναστολή συμβάσεων του προσωπικού και την εκ περιτροπής εργασία (άρα και τη μείωση των αποδοχών) στους πληττόμενους κλάδους, αποκλείοντας ή καταργώντας ακόμα και την υποχρέωση διαβούλευσης με τους εκπροσώπους των εργαζομένων και καθιστώντας αδύνατο τον έλεγχο από την Επιθεώρηση Εργασίας. Στην τωρινή φάση επαναλειτουργίας της οικονομίας, συνεχίζει στην ίδια κατεύθυνση χωρίς να βρισκόμαστε σε έκτακτες συνθήκες. Με το νέο μηχανισμό κρατικής επιδότησης της διατήρησης των θέσεων εργασίας «ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ» στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα που εμφανίζουν πτώση τζίρου τους προηγούμενους μήνες, δηλαδή στη συντριπτική πλειονότητα, οι εργοδότες έχουν πάλι δικαίωμα μονομερούς επιβολής εργασίας μειωμένου χρόνου εργασίας στο προσωπικό τους. Σε περιβάλλον ελεύθερων απολύσεων αυτό ισοδυναμεί με εκβιασμό. Όποιος εργαζόμενος αρνηθεί τη μείωση μισθού, κινδυνεύει να απολυθεί. Αντίθετα, στο γερμανικό μοντέλο η μείωση αποτελεί αντικείμενο υποχρεωτικής διαπραγμάτευσης και συμφωνίας με τους εκπροσώπους των εργαζομένων στην επιχείρηση, όπως και η κατανομή της μείωσης του χρόνου εργασίας στο προσωπικό. Εδώ κατά τη γνώμη μου βρίσκεται και η διαφορά της «ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ», του «SURE» α λα ελληνικά, από άλλους ανάλογους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς σε χώρες με ακόμα ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα. Η λογική του είναι μνημονιακή και απροκάλυπτα αντι-συνδικαλιστική και αντεργατική. Αγνοεί επιδεικτικά τα συνδικάτα και δίνει στους εργοδότες την απόλυτη εξουσία να επιβάλλουν χωρίς έλεγχο δυσμενείς μεταβολές των όρων εργασίας στους μισθωτούς στο όνομα της προστασίας της απασχόλησης. Στην πράξη εμπεδώνει την εξατομίκευση των εργασιακών σχέσεων ως νέα κανονικότητα, για την εξυπηρέτηση του απώτερου στόχου: του ελέγχου της μεταβολής των μισθών, που αναγορεύονται σε καθοριστικό παράγοντα της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, σε ένα μοντέλο ανάπτυξης που θα στηρίζεται στο χαμηλό εργατικό κόστος. Οι τάσεις και απειλές της επόμενης μέρας δεν δημιουργούν μόνο ένα εκρηκτικό μείγμα για την ανάπτυξη εστιών κοινωνικής αντίδρασης και αντίστασης. Μειώνοντας τα εισοδήματα και τη ζήτηση, και σε συνδυασμό με την ανεπαρκή στήριξη των επιχειρήσεων, δρουν ανασταλτικά ως προς την ανάσχεση της ύφεσης και την έξοδο της οικονομίας από την κρίση της πανδημίας με τα λιγότερα δυνατά τραύματα.

Ευτυχώς τη δύσκολη ώρα του μεγάλου προσφυγικού κύματος το 2015 με τους χιλιάδες κατατρεγμένους δεν τη διαχειρίστηκε η ΝΔ. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και οι χιλιάδες εθελοντές σε όλη τη χώρα απέδειξαν ότι υπάρχει άλλος τρόπος και για τη διάσωση, αλλά κυρίως για την ένταξη (μαζικοί εμβολιασμοί, τάξεις ένταξης, απόδοση ΑΜΚΑ, πιλοτικά προγράμματα στέγασης – Λειβαδιά, Κιλκίς κ. α.) Όμως τώρα έχουμε κυβέρνηση της ΝΔ. Δεν θα επιτρέψει στους κουτόφραγκους επιτρόπους να χαλάσουν τον τρόπο διακυβέρνησης της πραγματικής, της καθαρής δεξιάς. Ας τους κουνάνε 350 εκατομμύρια για τη στέγαση των προσφύγων. Από την στιγμή που δεν περνάνε από τη δική τους «χρηστή» διαχείριση, δεν θα αφήσουν να περάσουν ούτε από την Ύπατη Αρμοστεία, ούτε από τον ΔΟΜ, ούτε από καμιά ΜΚΟ. Κράτος εν κράτει δεν ανέχονται. Κι ας μην τα πάρουν ούτε οι τοπικές κοινωνίες, ούτε τα άδεια ξενοδοχεία, ούτε κανείς. Όσο για αυτούς που θα παραμείνουν στην Ελλάδα με βάση την πανευρωπαϊκή ποσόστωση και οφείλουμε να τους εντάξουμε ομαλά, τόσο το χειρότερο για αυτούς. Άλλωστε, ποιον θα έχουν οι δικοί μας άνεργοι, του δικού τους νόμου, να μισούν για την αυριανή εξαθλίωσή τους. Λες και ο κ. Μηταράκης έχει δικαίωμα να μοιράσει στους έλληνες αυτά που δεν θα χρησιμοποιήσει για τους πρόσφυγες. Το μόνο που έχει σκοπό να μοιράσει είναι μίσος, απλό τυφλό, ρατσιστικό μίσος. Είναι και αυτός ένας τρόπος να μαζεύεις ωραία ακροδεξιά ψηφαλάκια.

Οι ιστορικοί λένε ότι κάθε μεγάλη μεταβολή του τρόπου παραγωγής στους νεότερους χρόνους συναρτήθηκε με κάποια σημαντική τεχνολογική καινοτομία. Η βιομηχανική χρήση του ατμού πρώτα, η κυριαρχία του ηλεκτρισμού κατόπιν, το πυρίτιο και οι ημιαγωγοί μεταγενέστερα, και τώρα η ψηφιακή οικονομία και η «πράσινη ανάπτυξη». Έτσι ή αλλιώς, υπό το καθεστώς του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, οι τεχνολογικές καινοτομίες έθιγαν και θίγουν πάνω από όλα τον καταστατικό αντίπαλο του κεφαλαίου, την εργασία. Και τη θίγουν μάλιστα ως προς τις μορφές οργάνωσής της, ως προς τους όρους και τις συνθήκες της, ως προς την αμοιβή της. Οι διανοούμενοι του κράτους ισχυρίζονται ότι η οικονομία στο κοντινό μέλλον θα λειτουργεί με την «τεχνητή νοημοσύνη». Στην πραγματικότητα θα μπορεί να υφίσταται ως τέτοια χάρη σε δεκάδες εκατομμύρια ανώνυμους εργαζομένους, καταχωνιασμένους σε αποθήκες, σε αλυσίδες τροφοδοσίας, σε κέντρα δεδομένων, σε εταιρίες διαχείρισης περιεχομένου, σε εργασιακά κάτεργα παραγωγής μικροτσίπ, σε ορυχεία λιθίου, σε εκμεταλλεύσεις βιομηχανικής γεωργίας, σε μονάδες επεξεργασίας κρέατος και σε φυλακές -απροστάτευτοι απέναντι στις ασθένειες και την υπερεκμετάλλευση. Χειρώνακτες οι περισσότεροι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι σε διανοητικές εργασίες είναι ασφαλείς και προστατευμένοι. Η τηλεργασία καταργεί τα όρια μεταξύ εργασίας και ιδιωτικής ζωής, ενώ ελαστικοποιεί προς τα πάνω τους χρόνους εργασίας. Ειδικά για τις γυναίκες,ο πατριαρχικός οικογενειακός καταμερισμός τις επιβαρύνει με την κούραση που προσθέτει η εργασία στις δουλειές του σπιτιού και τη φροντίδα των παιδιών. Από την πλευρά των διευθυντικών μηχανισμών, αφού στο πλαίσιο της τηλεργασίας δεν μπορεί να ασκηθεί ίδιου τύπου έλεγχος όπως σε έναν φυσικό χώρο εργασίας, αυτό συνήθως οδηγεί σε πρακτικές ψηφιακής επιτήρησης. Ενώ είναι δεδομένο ότι οι νέες ψηφιακές και ρομποτικές τεχνολογίες πραγματοποίησαν μία καταλυτική παρέμβαση στους υλικούς όρους παραγωγής και εργασίας, την ίδια στιγμή οι συσχετισμοί δύναμης επιδείνωσαν το δικαιϊκό σύστημα και κυρίως τους μηχανισμούς προστασίας της εργασίας. Η ψηφιακή οικονομία κατακερματίζει περαιτέρω την εργασιακή διαδικασία,μέσω της ρευστοποίησηςτης παραγωγής, με τη διάσπασή της σε επιμέρους παραγωγικές μονάδες. Κυρίως όμως επιτρέπει την αποσταθεροποίηση της εργασίας σε σχέση με το χώρο και το χρόνο. Οι επισφαλώς εργαζόμενοι, οι «πρεκάριοι» της νέας εποχής, δεν αποτελούνται πλέον μόνο από τον κόσμο της εργασίας, μιας και σε αυτούς περιλαμβάνονται και οι αυτοαπασχολούμενοι και μέρος της μεσαίας τάξης. Η τεχνολογία μάς δίνει μεν δραστικά εργαλεία, αλλά δεν είναι όλες οι λύσεις τεχνολογικές, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη μας την τάση του κεφαλαίου να διογκώνεται, να συσσωρεύεται, να συγκεντρώνεται, να επεκτείνεται, να εγκαθίσταται παντού και να υπάγει τα πάντα στην επιδίωξη του μέγιστου κέρδους. Με την αύξηση του πλούτου των λίγων εις βάρος των πολλών. Είδαμε πώς επιβάλλει τις δικές του «ιδέες» και τις δικές του «αρχές» ακόμη και πάνω στις αξίες που νοηματοδοτούν τη ζωή και το θάνατο των ανθρώπων. Τα παραπάνω όμως δημιουργούν και τον αντίλογο, τις πολύμορφες και ισχυρές αντιστάσεις παντού, τις αντιστάσεις που έχουν διαπαιδαγωγήσει και διαπαιδαγωγούν όλους μας. Τις αντιστάσεις που διεκδικούν καθολική δικαιοσύνη.

Φαίνεται ότι η ακραία επιθετική στάση των ΗΠΑ εναντίον του ΠΟΥ και οι πιέσεις των πολυεθνικών του φαρμάκου έπιασαν τόπο. Με δεδομένες αυτές τις εξελίξεις, είναι ανάγκη ο ΣΥΡΙΖΑ, η Ευρωπαϊκή Αριστερά και οι υπόλοιπες πολιτικές ομάδες του ευρύτερου προοδευτικού «τόξου» να αναλάβουν πρωτοβουλίες στα εθνικά Κοινοβούλια και στο Ευρωκοινοβούλιο, να ασκήσουν πιέσεις για να συμμετάσχει η ίδια η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη στην πρωτοβουλία του ΠΟΥ, αλλά και για να διευρυνθεί η συμφωνία προς όφελος όλων των χωρών και όχι μόνο των φτωχότερων. Είναι κρίσιμο επίσης να απευθυνθούμε στην κοινωνία των πολιτών (επιστημονικοί σύλλογοι υγειονομικών, σωματεία και ομοσπονδίες εργαζομένων στο ΕΣΥ, ενώσεις ασθενών, κοινωνικά ιατρεία - φαρμακεία, οργανώσεις που ασχολούνται με την πρόσβαση στην Υγεία και στο φάρμακο) για ενημέρωση και κοινή δράση. Τώρα είναι η ώρα, με αφορμή τις νέες ανάγκες και προτεραιότητες της πανδημίας, να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και να διαμορφωθεί κοινή στρατηγική για βιώσιμα συστήματα καθολικής κάλυψης Υγείας. Για την ανάπτυξη, σε επίπεδο Ευρώπης, μηχανισμών αντιμετώπισης διασυνοριακών απειλών για τη δημόσια Υγεία, ανταλλαγής πληροφοριών και τεχνογνωσίας, διαφάνειας στα κόστη έρευνας και ανάπτυξης της φαρμακευτικής καινοτομίας, διακρατικές συνεργασίες τύπου «Βαλέττα» για «δίκαιες» τιμές στα φάρμακα υψηλού κόστους και για την έγκαιρη και εγγυημένη πρόσβαση όλων των Ευρωπαίων πολιτών στις σύγχρονες και αποτελεσματικές θεραπείες.

Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ντομπρόβσκις, που δεν ενεργεί με κριτήριο τις επικοινωνιακές ανάγκες της ελληνικής κυβέρνησης, έσπευσε να εξηγήσει με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια ότι οι «ισχυροί του Βορρά», προκειμένου να συναινέσουν σε ένα σχέδιο σαν το προτεινόμενο από την προεδρία, θα χρειαστεί να κατευναστούν με περιορισμούς στη χορήγηση των πακέτων. Πολλοί εκτιμούν ότι ανάμεσα σ’ αυτούς θα είναι η διατήρηση της «ρήτρας διαφυγής» μόνο για το 2020 και όχι για το 2021, δηλαδή η άμεση επαναφορά των ασφυκτικών πλεονασμάτων. Αλλά και πέρα από τις εκτιμήσεις, ο αντιπρόεδρος ήταν σαφής: για να επωφεληθεί από τα πακέτα κάθε χώρα, θα υποβάλει συγκεκριμένα σχέδια και με βάση την παρακολούθηση της πορείας της εφαρμογής τους θα παρέχοντα τμηματικά τα ποσά από το Ταμείο Ανάκαμψης. «Τα κεφάλαια θα διανέμονται σε δόσεις και μόνον όταν έχουν επιτευχθεί ορισμένoι μεταρρυθμιστικοί στόχοι. Εάν δεν υπάρξουν μεταρρυθμίσεις, δεν θα δοθούν χρήματα. Τόσο απλό είναι», διευκρίνισε ο κ. Ντομπρόβσκις. (...) Είναι αλήθεια ότι το Ταμείο Ανάκαμψης είναι μια ρωγμή στην άρνηση του Βερολίνου και των «βερολινέζων» να γίνουν βήματα σε μια κατεύθυνση που ζητούσαν επίμονα ιδίως οι χώρες του Νότου. Χορηγήσεις ενισχύσεων και όχι δάνεια, σημαντική ενίσχυση των κονδυλίων του κοινοτικού προϋπολογισμού, προσωρινή έστω άρση του μέτρου των πλεονασμάτων… Μια μερική υποχώρηση μπροστά στο μέγεθος της απειλής για την ΕΕ. Αλλά αλήθεια είναι, επίσης, ότι υποβάλλεται από αυτούς που θα την εφαρμόσουν σε τόσους όρους, που είναι σαν να μη θέλουν να αλλάξει τίποτα, την ώρα που επιβάλλεται ν’ αλλάξουν όλα. Στα περισσότερα κέντρα που παίρνονται οι αποφάσεις, επικρατούν οι ομοϊδεάτες του κ. Μητσοτάκη. Κι όπως έχουμε μάθει από την πρόσφατη πείρα μας, ακόμα και ένα ασφυκτικό μνημόνιο έχει σημασία ποιος και με ποια διάθεση το εφαρμόζει.

Η εκκίνηση της ιδιωτικοποίησης του νερού από την κυβέρνηση της ΝΔ, εκ πρώτης όψεως, ξενίζει καθώς αυτό επιλέγεται μια τόσο δύσκολη, πολλαπλά, εποχή για τους ανθρώπους. Ποια κυβέρνηση θα αποφάσιζε να προσθέσει ένα ακόμη δυσμενές δεδομένο στα τόσα άλλα, όπως είναι η κερδοσκοπία σ‘ ένα κοινό αγαθό όπως το νερό; Εντούτοις, το τόλμησε μέσα στο κλίμα που απορρέει από την απόφασή της να εκμεταλλευθεί αφενός τη δύσκολη συγκυρία για τα κινήματα και να προωθήσει τη νεοφιλελεύθερη πολιτική της, αφετέρου να δείξει ότι πολιτικά είναι ισχυρή, μπορεί, επομένως, να κάνει και πολύ δύσκολες κινήσεις. Η ιδιωτικοποίηση του νερού, ωστόσο, ίσως αποδειχθεί το κρίσιμο λάθος της κυβέρνησης και ευθεία αυτοϋπονόμευση της πολιτικής της στο πεδίο των ιδιωτικοποιήσεων. Η σχέση του κόσμου με το νερό είναι ισχυρή όπως με το ψωμί, υπάρχει πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που απαγόρευσε την ιδιωτικοποίησή του, ενώ σε πάρα πολλές περιπτώσεις όπου ιδιωτικοποιήθηκε απέτυχε (ακριβό, κακή ποιότητα) και επανήλθε – αναπτύχθηκαν, βέβαια, κινήματα – στο δημόσιο. Γι’ αυτό και το προεκλογικό πρόγραμμα της ΝΔ δεν το περιλαμβάνει. (...) Τι σημαίνει ακριβώς εκκίνηση της ιδιωτικοποίησης; Προκηρύσσονται τρεις διαγωνισμοί συμβούλων (νομικός, τεχνικός, χρηματοοικονομικός) που θα αναλάβουν να διεκπαιρεωσουν το διαγωνισμό δημοπράτησης του ΕΥΣ με τη μορφη ΣΔΙΤ. Ποιες είναι οι συνέπειες; Εκχώρηση μέρους του αντικειμένου δραστηριότητας της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. σε ιδιώτες έναντι τιμήματος, που είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει στην αύξηση της τιμής του νερού. Επιπλέον, θέτει σε αμφισβήτηση τη συνέχιση της εργασιακής σχέσης 250 μονίμων υπαλλήλων της ΕΥΔΑΠ. Σύμφωνα με πληροφορίες το Υποδομών, που πιέζει από παλιά να αναλάβει αυτό τα έργα, υπολογίζει ότι το ΕΥΣ χρειάζεται έργα ύψους εκατοντάδων εκ. ευρώ! Μιλάμε, δηλαδή, για μεγάλα ποσά και για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία ως προς τη στόχευση του σχεδίου από τον διαγωνισμό εξαιρείται η ΕΥΔΑΠ ΑΕ, η οποία όμως έχει και πολύ εξειδικευμένη τεχνογνωσία και πλούσια εμπειρία. Εκτός του ότι όλα τα κόστη θα μετακυληθούν στην κατανάλωση, όπως τόνισε ο πρόεδρος των μηχανικών εργαζομένων στην ΕΥΔΑΠ, Γ. Αλεξανδράκης στο «Κόκκινο» έτσι μειώνονται τα αποθεματικά της ΕΥΔΑΠ, απομειώνεται η αξία της με την αφαίρεση των λειτουργικών κομματιών της, είναι προφανές ότι θα συμβεί. Το Υπουργείο Υποδομών, έτοιμο από καιρό, επιλέγει το έργο να γίνει από ιδιώτες μέσω ΣΔΙΤ. Αν δεν μπορεί, δηλαδή, να ιδιωτικοποιήσει την ΕΥΔΑΠ ΑΕ – δεν το κατάφερε το 2014 λόγω ΣτΕ – προσπαθεί σήμερα όπως και σε πλείστους άλλους χώρους, να εκχωρήσει σε ιδιώτες αντικείμενα δραστηριότητας, στην προκειμένη περίπτωση το ΕΥΣ, εμποδίζοντας έμμεσα και τη δυνατότητα ανάληψης από την ίδια αντικείμενα που ήδη έχει εκχωρήσει σε ιδιώτες (πχ ΚΕΛ Ψυτάλλειας, Μεταμόρφωσης).

Τέσσερεις θερμικές διόπτρες χάρισε η Εκκλησία στον στρατό για να εντοπίζει λαθρομετανάστες τη νύχτα στα σύνορα. Πάρα πολύ ανθρωπιστικό. Στην επόμενη δωρεά μήπως να τους χαρίσουν και μερικά ντόπερμαν. Ίσως χρειαζόμαστε και μερικές μπάλες με αλυσίδες για τις φυλακές. Και καμιά ηλεκτρική καρέκλα, ποτέ δεν ξέρεις αν θα χρειαστεί. Άλλωστε η χειρονομία είναι που έχει σημασία. Καλά κάνουν και ιδιωτικοποιούν τα φράγματα και τους ταμιευτήρες, γιατί δεν αντέχεις να βλέπεις τόσο νερό μέσα να κάθεται. Ενώ οι ιδιώτες θα εγκαταστήσουν νεροτσουλήθρες και φουσκωτά φλαμίγκος. Βασικά είναι πολύ βαρετό να πουλάμε το νερό στον εαυτό μας, οπότε θα το παραχωρήσουμε σε έναν ιδιώτη να μας το πουλάει αυτός, για να έχει περισσότερο σασπένς. Δεν είναι σαφές από πού θα προέρθουν τα κέρδη, αλλά κάπου πηγαίνει το μυαλό μας. Η στρατηγική είναι ότι, με το που παίρνει ο ιδιώτης το νερό, ρίχνει την τιμή του και βελτιώνει την ποιότητά του. Οπότε οι επενδυτές εκτιμούν την καλοσύνη του και η μετοχή της εταιρείας εκτινάσσεται. Όλοι το ξέρουν αυτό. Μάθετε πρώτα πώς δουλεύει ο καπιταλισμός και μετά ελάτε να κριτικάρετε τις ιδιωτικοποιήσεις.

Αυτή τη στιγμή, όλες οι διεθνείς αναλύσεις κάνουν λόγο για την έλευση μιας μεγάλης, ιστορικής ύφεσης, στην Ε.Ε., τις ΗΠΑ και την Κίνα, με ταυτόχρονη εκτόξευση της ανεργίας. Απέναντι στη μεγάλη οικονομική κρίση που έρχεται, η πρόταση της Κομισιόν σχετικά με το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί μια τομή σε σχέση με το παρελθόν. Είναι πολύ σημαντικό ότι περιλαμβάνει μεταβιβάσεις πόρων, κι όχι μόνο δάνεια. Αυτό σημαίνει ότι σπάει το ταμπού, σχετικά με την άρνηση αμοιβαιοποίησης χρεών. Είναι επίσης θετικό και το ύψος του πακέτου. Δεν αποτελεί, φυσικά, οριστική πρόταση. Πρέπει να διατηρούμε κάποιες επιφυλάξεις για τις τελικές αποφάσεις, διότι βλέπουμε ήδη την αντίδραση κάποιων χωρών του Βορρά. Επίσης, πρέπει να δούμε και ποιες θα είναι οι αιρεσιμότητες. Είναι μεν θετικό ότι δεν προβλέπεται μια επιτήρηση τύπου τρόικας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν όροι, ιδίως για τη χώρα μας. Οι δηλώσεις του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Β. Ντομπρόβσκις στα «Νέα», ιδίως η υπενθύμισή του ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, δεν μπορεί παρά να μας προβληματίζουν. Όμως, το κύριο ζητούμενο, για τον αριστερό και προοδευτικό κόσμο, είναι το πού θα κατευθυνθούν οι πόροι. Είναι θετικό ότι, σύμφωνα με το σχέδιο της Κομισιόν, δύο από τους τομείς που θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν είναι η Πράσινη Οικονομία και η Ψηφιοποίηση. Για τη χώρα μας, είναι κρίσιμο να δούμε πού θα σχεδιάσει να κατευθύνει αυτές τις ενισχύσεις μια κυβέρνηση όπως αυτή του κ. Μητσοτάκη. Τα χρήματα της Ε.Ε. θα πρέπει να κατευθυνθούν στην κοινωνία, για τη μεταρρύθμιση του Δημοσίου, για το κοινωνικό κράτος, στη βάση ενός συνολικού σχεδίου για το παραγωγικό μοντέλο που χρειάζεται να ακολουθήσει η χώρα μας, για τις δικές της ανάγκες και με βάση τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα.

Ο δυναμισμός της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι στενά εξαρτημένος από τις διαρκείς καινοτομίες που προκαλούν η επιστήμη και η τεχνολογία. Ο Μαρξ είχε τη διαύγεια να το παρατηρήσει αυτό στην εποχή του. Ας μην ξεχνάμε ότι το έτος στο οποίο έγραψε γι’ αυτήν την κατάσταση ήταν το 1858! Σήμερα, βέβαια, ζούμε σε μια περίοδο που η σημασία αυτού του δυναμισμού είναι καίρια και καθοριστική. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι η σύγχρονη εκδοχή του φαινομένου για το οποίο μιλούσε ο Μαρξ. Έχει μεγάλη σημασία να γνωρίζουμε κατά πόσο η τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσεται μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας, και σε ποιο βαθμό εφαρμόζεται (ή μπορεί να εφαρμοστεί) στην παραγωγή. Το προφανές αποτέλεσμα ενός τέτοιου ενδεχομένου θα ήταν η αντικατάσταση του εργάτη, και ο περαιτέρω αφοπλισμός και η υποτίμηση της αξίας του ως προς τη δυνατότητά του να χρησιμοποιεί στην παραγωγική διαδικασία τη φαντασία του, τις δεξιότητες, και την εμπειρία του. Αυτό οδηγεί τον Μαρξ να κάνει το εξής σχόλιο στα Γκρουντρίσε, που το θεωρώ συναρπαστικό: Ο μετασχηματισμός της παραγωγικής διαδικασίας από μια απλή εργασιακή διαδικασία σε μια επιστημονική διαδικασία, η οποία υποτάσσει τις δυνάμεις της φύσης και τις αναγκάζει να τεθούν στην υπηρεσία των ανθρώπινων αναγκών εμφανίζεται σαν ιδιότητα του σταθερού κεφαλαίου, σε αντίθεση με τη ζωντανή εργασία …, με συνέπεια όλες οι εξουσίες της εργασίας να μετατρέπονται σε εξουσίες του κεφαλαίου. Η γνώση και η επιστημονική εμπειρία είναι ενσωματωμένες σήμερα στη μηχανή πού ελέγχει ο καπιταλιστής. Η παραγωγική εξουσία της εργασίας έχει μετεγκατασταθεί στο σταθερό κεφάλαιο το οποίο βρίσκεται έξω από την εργασία. Ο εργάτης είναι στριμωγμένος στη γωνία. Έτσι, ως προς την παραγωγή και την κατανάλωση, φορέας της συλλογικής μας γνώσης είναι το κεφάλαιο. Ο Μαρξ προσπαθεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα αν υπάρχει κάτι από αυτά που κυοφορεί η καταρρέουσα αστική τάξη πραγμάτων, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί προς όφελος της εργασίας. Το συμπέρασμά του είναι καταφατικό: το κεφάλαιο-«εντελώς άθελά του-μειώνει στο ελάχιστο την ανθρώπινη εργασία, και τη δαπάνη γι’ αυτήν. Αυτό μπορεί να αποβεί προς όφελος της απελευθερωμένης εργασίας, και συνιστά τη συνθήκη της απελευθέρωσής της». Ακολουθώντας την σκέψη του Μαρξ, μπορούμε να πούμε ότι ο αυτοματισμός ή η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργούν τις συνθήκες και τις πιθανότητες για την απελευθέρωση της εργασίας. Ο Μαρξ πίστευε ότι η χειραφέτηση της εργασίας και του χειρώνακτα εργάτη είναι ένα ζήτημα κομβικής σημασίας. Γιατί αυτή η θέση μπορεί να είναι απελευθερωτική σήμερα; Η απάντηση είναι απλή. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν αυξήσει πολύ την κοινωνική παραγωγικότητα της εργασίας. Ο εργάτης που επιβλέπει τη λειτουργία των μηχανών μπορεί να παράγει ένα τεράστιο αριθμό εμπορευμάτων σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Για τις συνέπειες αυτής της εξέλιξης ενδιαφέρον παρουσιάζει το παρακάτω απόσπασμα από τα Γκρουντρίσε: Με την ανάπτυξη της μεγάλης βιομηχανίας, η δημιουργία πραγματικού πλούτου καταλήγει να εξαρτάται λιγότερο από τον εργάσιμο χρόνο και την ποσότητα της χρησιμοποιούμενης εργασίας… και περισσότερο από την πρόοδο της τεχνολογίας, ή από την εφαρμογή της επιστήμης στην παραγωγή… [Ο] πραγματικός πλούτος εκδηλώνεται-και αυτό φαίνεται στη μεγάλη βιομηχανία- με την τερατώδη δυσαναλογία μεταξύ του εργάσιμου χρόνου και του προϊόντος της εργασίας. Στα προαναφερθέντα, ο Μαρξ-παραπέμποντας στα λεγόμενα ενός ρικαρντιανού σοσιαλιστή της εποχής του, προσθέτει την εξής φράση: «Στην πραγματικότητα, ένα έθνος είναι πλούσιο όταν ο ημερήσιος χρόνος εργασίας είναι 6 αντί για 12 ώρες. Πλούτος δεν είναι η εξουσία στον πλεονάζοντα εργάσιμο χρόνο… αλλά ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του κάθε άτομο και όλη η κοινωνία, πέραν αυτού που απαιτείται για την άμεση παραγωγή». Λόγω της τεχνολογικής προόδου, ο καπιταλισμός έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στην «ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας όλων των ανθρώπων», περιλαμβανομένων των εργατών. Ο Μαρξ υποστηρίζει ότι η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου οφείλεται στη συλλογική δράση. Αυτό δεν σημαίνει ότι ενδιαφέρεται μόνο για τη συλλογική δράση και είναι υπέρ της καταπίεσης της προσωπικότητας. Υποστηρίζει ακριβώς το αντίθετο. Είναι υπέρ της ενεργοποίησης της συλλογικής δράσης με στόχο την κατάκτηση της ατομικής ελευθερίας. Ο βασικός στόχος είναι η δυνατότητα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας όλων των ανθρώπων.