Συνεντεύξεις

-Η Ευρώπη βρίσκεται σε σημείο καμπής. Κάτω από την πίεση της οικονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία, η ΕΕ βάζει για πρώτη φορά νερό στο κρασί της. Αυτό δεν μπορεί να το προσπεράσουμε. Η αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας, η μη συμπερίληψη των δαπανών Υγείας στον υπολογισμό των δημοσιονομικών στόχων και η μιας μορφής αμοιβαιοποίηση του χρέους που προβλέπει η πρόταση της Κομισιόν, είναι στοιχεία μιας διαφορετικής λογικής. Το ζήτημα τώρα είναι πώς αυτά δεν θα αποτελέσουν εξαιρέσεις, αλλά θα αφήσουν τον αποτύπωμά τους στους ευρωπαϊκούς κανόνες. Η απάντηση θα εξαρτηθεί από τους συσχετισμούς δυνάμεων. Ωστόσο, απαιτούνται επιπλέον διευκρινίσεις για το Ταμείο Ανάκαμψης. Πού θα διοχετευτούν αυτά τα χρήματα; Θα υπάρξουν αιρεσιμότητητες, δηλαδή απαιτήσεις για διαρθρωτικές αλλαγές που θα επιδεινώσουν τη θέση της μισθωτής εργασίας. Το πακέτο θα προσαρμοστεί στις ιδιαίτερες ανάγκες της ελληνικής οικονομίας ή θα διοχετευτεί αποκλειστικά στους τομείς όπου η Γερμανία έχει προβάδισμα, όπως η Ενέργεια, λειτουργώντας ουσιαστικά ως μοχλός επιδότησης της γερμανικής οικονομίας; Θα καταστεί δυνατό να αξιοποιηθεί  το πακέτο με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ελληνικής οικονομίας στην κατεύθυνση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου; (...) Το Μένουμε Όρθιοι είναι ένα πρόγραμμα μέτρων άμεσης εφαρμογής που δεν υποκαθιστά την ανάγκη για ένα συνολικό μεταρρυθμιστικό σχέδιο βαθιών αλλαγών στην οικονομία. Γι’ αυτό και το ονομάσαμε πρόγραμμα-γέφυρα. Σήμερα βλέπουμε ότι ζητήματα  που είχε θέσει ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015 και πριν το 2015, για την ίδια την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, γίνονται πλέον αντιληπτά. Δικαιώνονται οι θέσεις μας ότι τα δημόσια αγαθά πρέπει να είναι προσβάσιμα σε όλους, ότι το Δημόσιο πρέπει να είναι ισχυρό διακριτό ρολό  στην οικονομία, ότι το ΕΣΥ πρέπει να αναβαθμιστεί και να παραμείνει δημόσιο. Ως χώρος οφείλουμε να διαμορφώσουμε μια συνολική προγραμματική πρόταση που θα πιάσει και άλλα ζητήματα. Είναι δυνατόν να επιχορηγηθούν μεγάλες επιχειρήσεις χωρίς να αποκτήσει το κράτος μερίδιο στη μετοχική σύνθεση τους; Μπορούμε να προχωρήσουμε χωρίς ισχυρό δημόσιο πυλώνα του τραπεζικού συστήματος; Και βέβαια όλη αυτή η συζήτηση πρέπει να θέτει ως προτεραιότητα  την  αντιμετώπιση  της κλιματικής κρίσης που για να είναι αποτελεσματική προϋποθέτει την αλλαγή του σημερινού παραγωγικού μοντέλου.

Οφείλουμε να κάνουμε δομική αντιπολίτευση, δηλαδή στο στόχαστρό μας να είναι η κοινωνική αδικία: οι ανισότητες, η φτώχεια, η ανεργία, οι αποκλεισμοί, η εργασιακή ανασφάλεια και ταυτόχρονα να είμαστε σε ετοιμότητα όταν παραβιάζονται οι ελευθερίες, όταν δημιουργούνται νέοι μηχανισμοί επιτήρησης και καταστολής. Δομική αντιπολίτευση όμως σημαίνει να βλέπεις και το μέλλον να σχεδιάζεις ποιους μεγάλους μετασχηματισμούς πρέπει να κάνεις, όταν αναλάβεις την κυβέρνηση. Μεταρρυθμίσεις στο κράτος, την οικονομία και σε τελευταία ανάλυση στην κοινωνία. Επειδή, όπως σωστά υπονοείτε, το τι αντιπολίτευση κάνεις εξαρτάται από τι κόμμα είσαι τι, κόμμα θέλεις να γίνεις, απαντώ: κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Αυτό σημαίνει ότι δεν βολεύεσαι με τη διαχείριση του υπάρχοντος, ακόμα και όταν η διαχείριση σημαίνει εντιμότητα, ικανότητα, κοινωνική ευαισθησία. Πολύτιμες ιδιότητες στις μέρες μας, αλλά αν δεν αλλάξεις τις συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της δυστυχίας –η δυστοπία είναι η μια ωραία λέξη- τότε η λεγόμενη «κανονικότητα» δηλαδή το καθεστώς υπερεκμετάλλευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων, το καθεστώς της αδικίας, της μεροληψίας και της ιδιοτέλειας, επανέρχεται... (...) Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ανθεκτικός στα πάνω και στα κάτω, το απέδειξε εξ άλλου όταν οι αντίπαλοι περίμεναν ότι είχε γονατίσει από τις εκλογικές αποτυχίες. Διαψεύστηκαν. Η εκτίμηση μου είναι ότι η ΝΔ δεν θα βγάλει την τετραετία, η κυβέρνηση μπορεί να διαχειριστεί τα εύκολα, όταν ο δρόμος είναι στρωμένος από την προηγούμενη. Στα δύσκολα παραπαίει, πως αλλιώς θα γινόταν όταν είναι δέσμια των νεοφιλελεύθερων προκαταλήψεων και της ταξικής μεροληψίας υπέρ των ισχυρών, όταν το λεγόμενο επιτελικό κράτος της δεν είναι τίποτα άλλο από μείγμα αστυνομικού αυταρχισμού και κομματικού κράτους, με μεγάλη δόση βοναπαρτισμού. Δυστυχώς για όλους μας η κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί μια κρίση που την υπερβαίνει σε όλα: σε ικανότητα, σε προβλεψιμότητα, σε κοινωνική αμεροληψία, σε κοινωνική αλληλεγγύη. Βλέπετε στη ζωή δεν είναι όλα επικοινωνία και προπαγάνδα, το διαπιστώσαμε όλοι και όλες με αφορμή τα vouchers, τις κάμερες στα σχολεία, την υπεράσπιση των ανθρώπων του πολιτισμού, τη δίκη και την καταδίκη των δολοφόνων βιαστών της Ελένης Τοπαλούδη, το δικαίωμα στη μόρφωση του Βασίλη Δημάκη, την έγνοια του κόσμου για τους ανθρώπους του επισιτισμού και του τουρισμού. Σε όλα αυτά η κοινωνία νίκησε και η κυβέρνηση υποχρεώθηκε σε άτακτη υποχώρηση.

Η κυβέρνηση, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και η Γ.Γ. αντεγκληματικής πολιτικής προσπάθησαν να στείλουν στην εξορία τον Βασίλη, να τον ξεριζώσουν από τη σχολή του, από το κελί του, τους συμφοιτητές του και τους συγκρατούμενούς του. Όμως, επί 40 ημέρες οι συγκρατούμενοι του δεν μπήκαν στον κελί του παρότι ζουν σε συνθήκες συμφόρησης. Είδαμε την ηθική των φυλακών στα καλύτερά της. Όμως υπήρξε μαζική αντίδραση σ’ αυτό που συνέβαινε. Κοινή κοινοβουλευτική γραμμή τεσσάρων κομμάτων, κοινή στάση εξωκοινοβουλευτικών δυνάμεων, οι καθηγητές του που μας κατέκλυζαν με ανακοινώσεις, οι συμφοιτητές του, θεσμικοί φορείς, καλλιτέχνες, μαζικές συγκεντρώσεις αλλά και κινητοποιήσεις μέσα από τα social media. Υπήρξαν επίσης κάποια ΜΜΕ που στάθηκαν όρθια, όπως η Αυγή, το Κόκκινο, η Εφημερίδα των Συντακτών και κάποιοι δημοσιογράφοι που ύψωσαν το ανάστημά τους σε εχθρικό περιβάλλον στα ΜΜΕ που εργάζονται. Αυτό νίκησε. Υπάρχει μια εικόνα απόλυτου ελέγχου στα ΜΜΕ. Δεν επέτρεπε να περάσει κουνούπι. Η «Καθημερινή», η ναυαρχίδα του συντηρητικού χώρου δεν μετέδωσε καμία είδηση για τον Δημάκη παρά μόνο την λήξη της απεργίας πείνας και δίψας. Παρόλα αυτά τσακίσαμε το αφήγημα του «ληστή με το καλάσνικοφ», μια κιτρινισμένη δημοσιογραφική χυδαιότητα που το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη την έκανε δελτίο Τύπου. Στην ΕΡΤ, μετά από 40 ημέρες σιωπής, με την απειλή ότι θα κάνουμε εξώδικο καταφέραμε να μιλήσουμε για την υπόθεση. Αν αυτό δεν είναι ενημέρωση τύπου Β. Κορέας τότε τι είναι; Όλο αυτό έχει να κάνει με την πολυφωνία και με την ίδια την Δημοκρατία. Επιπλέον από την επίσημη παραδοχή του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη μάθαμε ότι «απήχθη» από τις φυλακές Κορυδαλλού και μεταφέρθηκε στα Γρεβενά «ως υποκινητής εξέγερσης στις φυλακές». Μα δεν έγινε καν εξέγερση, απλά οι κρατούμενοι ζήτησαν μέτρα προστασίας από τον κορονοϊό στις φυλακές.

Η πανδημία του κορονοϊού ήρθε να επιβεβαιώσει το ανάλγητο πρόσωπο των χωρών της Βόρειας Ευρώπης και το πόσο απέχουν οι απόψεις τους από το όραμα της Ευρώπης των λαών, της αλληλεγγύης και της συνεργασίας των κρατών-μελών. Είδαμε, πραγματικά, την επιμονή του Βερολίνου στις πολιτικές λιτότητας, οι οποίες όμως στην πράξη έχουν αποδειχθεί καταστροφικές όπου εφαρμόστηκαν. Εμείς επιμένουμε να παλεύουμε σε δύο άξονες: Πρώτον, για την αμοιβαιοποίηση των βαρών μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης – εάν θέλει η Ευρωζώνη να παραμείνει ενωμένη – και δεύτερον, για την επικράτηση των προοδευτικών, δημοκρατικών δυνάμεων σε ολόκληρη την Ευρώπη ώστε να μην επικρατήσει η συντηρητική ακροδεξιά. Η μόνη κοινωνικά βιώσιμη εξέλιξη για την Ευρώπη θα είναι να στρίψει αριστερά.

Θέλουν να διατηρήσουν την εικόνα που υπάρχει, ότι μέσα στις φυλακές είναι τα αποβράσματα, γιατί αλλιώς δεν μπορεί να διατηρηθεί το τιμωρητικό σύστημα.

Οι πολιτικές υποτίμησης της εργασίας που εφαρμόστηκαν τα πρώτα χρόνια των μνημονίων ήταν καταστροφικές. Αυτό δεν πρέπει να επαναληφθεί. Ταυτόχρονα, ζωτικής σημασίας είναι να στηρίξουμε και τις μικρές επιχειρήσεις ώστε να μην καταστεί η κρίση ευκαιρία αναδιάρθρωσης της αγοράς προς όφελος των μεγάλων – μια «δημιουργική καταστροφή» κατά τον  Σουμπέτερ. Το επικαιροποιημένο πρόγραμμα λαμβάνει υπόψιν τα πρόσφατα γεγονότα, την κυβερνητική αδράνεια αλλά και τις δεκάδες συναντήσεις με εργαζομένους και παραγωγικούς φορείς. Δυστυχώς, το εμπροσθοβαρές έχει χαθεί αλλά εμείς δεν μπορούμε να περιοριστούμε στην λογική του «σας τα έλεγα». Το πρόγραμμα είναι απόλυτα κοστολογημένο, και δείχνει πως έστω και τώρα μπορεί να «σωθεί η παρτίδα». Γι’ αυτό περιλαμβάνει και κλαδικές παρεμβάσεις όπως στον τουρισμό ή στον αγροτικό τομέα.

Τα παιδιά δεν πήγαν στο σχολείο γιατί αυτά και οι οικογένειές τους έκριναν ότι υφίστανται ακόμη οι λόγοι που επέβαλαν το κλείσιμο. Δεν μπορείς το βράδυ να κυνηγάς παιδιά για να μη διασπείρουν τον ιό στις πλατείες και το πρωί να λες ότι δεν υφίσταται κίνδυνος με 15 μαθητές σε μια αίθουσα 25 τ.μ. Το κύρος της δημόσιας εκπαίδευσης το πλήττουν άφρονες πολιτικές αποφάσεις και ο αυταρχισμός αυτής της κυβέρνησης. Αν είχαν συμβουλευτεί και τους «ειδικούς» της εκπαίδευσης, τίποτα από όλα αυτά τα δυσάρεστα δεν θα είχε συμβεί.  Σε ό,τι αφορά τις κάμερες, σημειώνουμε ότι πρόκειται για παγκόσμια πρωτοτυπία, κάτι που δείχνει προχειρότητα ή και περίεργες σκοπιμότητες. Οι κάμερες στην τάξη υποβαθμίζουν το μάθημα σε από καθέδρας διδασκαλία και καταργούν τον μαθητοκεντρικό-διαδραστικό χαρακτήρα της μάθησης. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι κάτι διαφορετικό, επιτεύχθηκε χάρη στην υπερπροσπάθεια των εκπαιδευτικών, παρά την έλλειψη επιμόρφωσης και τεχνικών δυνατοτήτων. Το καλοκαίρι πρέπει να προετοιμαστούμε για την αναβάθμιση του δημόσιου συστήματος εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Εκκρεμεί πάντα η προστασία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων μικρών παιδιών και εκπαιδευτικών. Ρωτήσαμε και ακόμη να πάρουμε απάντηση: Υπάρχει γραπτή έγκριση από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων; Εφαρμόζεται ο ευρωπαϊκός κανονισμός GDPR;    (...) Με το νομοσχέδιο [για την Παιδεία] η κυβέρνηση ομολογεί ότι θέλει να γυρίσει την εκπαίδευση στα δίσεκτα μνημονιακά χρόνια. Αυξάνεται ο αριθμός των μαθητών στα δημοτικά και τα νηπιαγωγεία εν μέσω πανδημίας. Εκδιώκεται το 40% των μαθητών από τα ΕΠΑΛ. Επανέρχεται η τιμωρητική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Σχεδιάζονται σχολεία πολλών ταχυτήτων με την επίκληση της ψευδώνυμης αριστείας. Καθιερώνονται αλλεπάλληλοι εξεταστικοί φραγμοί, επανέρχεται η Τράπεζα Θεμάτων από την Α’ Λυκείου, παρότι όταν εφαρμόστηκε λειτούργησε ως λαιμητόμος για 1 στα 4 παιδιά. Το πολυνομοσχέδιο πρέπει να αποσυρθεί, το απέρριψε η μεγάλη πλειοψηφία όσων συμμετείχαν στη δημόσια διαβούλευση καθώς και όλοι οι εκπαιδευτικοί φορείς, συμπεριλαμβανομένης της ΔΑΚΕ. Η κυβέρνηση επιχειρεί να νομοθετήσει ερήμην της κοινωνίας, εις βάρος της δημόσιας παιδείας και υπέρ των ιδιωτικών συμφερόντων. Να προσέξει η υπουργός γιατί και άλλοτε η σύγκρουση με τη νεολαία και την εκπαίδευση οδήγησε κραταιές κυβερνήσεις της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ σε πολιτικές πανωλεθρίες. Λιγότερη αλαζονεία λοιπόν, γιατί σύντομα μπορεί το Νίκη Κεραμέως να διαβάζεται ως Ηττα Κεραμέως. 

Δεν πρέπει να υποτιμούμε τις δημοσκοπήσεις, χωρίς ταυτόχρονα και να τις απολυτοποιούμε. Πέρα από το ισχυρό, εκ πρώτης όψεως, προβάδισμα της Ν.Δ., που σχετίζεται κυρίως με τα χαρακτηριστικά τής περιόδου της πανδημίας, για πρώτη φορά εμφανίζονται έντονα σημάδια αποδόμησης και αμφισβήτησης της εικόνας της κυβέρνησης, ιδίως στον τομέα της οικονομίας και της εργασίας. Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ, πάλι στο πεδίο των ποιοτικών στοιχείων, αποκτά ένα νέο, ευρύτερο ακροατήριο, με ταυτόχρονη υποχώρηση του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου της προηγούμενης περιόδου. Ωστόσο, θέλω να επισημάνω πως στο διάστημα από τις εκλογές μέχρι σήμερα σε αρκετές στιγμές δώσαμε την εικόνα ενός χώρου σε κρίση χωρίς ωστόσο κάτι τέτοιο να ισχύει. Διλήμματα που δεν ισχύουν, όπως «ποιοι είναι υπέρ της διεύρυνσης και ποιοι κατά», «ποιοι υποστηρίζουν τη λογική ενός καθαρού κόμματος του 3% ή θέλουν ένα μεγάλο κόμμα», ερωτήματα που κατασκευάστηκαν και που δεν έχουν σχέση με τον προβληματισμό εντός του ΣΥΡΙΖΑ και της Προοδευτικής Συμμαχίας άρχισαν να διακινούνται από δω κι από κει. Δυστυχώς, όλα αυτά συνέβαλαν ώστε οι περισσότερες δημόσιες αναφορές γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ να δημιουργούν μια εικόνα εσωστρέφειας και ομφαλοσκόπησης, βάζοντας σε δεύτερο πλάνο ορθές κατά τα άλλα παρεμβάσεις, π.χ. για τον αναπτυξιακό νόμο ή τα εργασιακά.

Μια πολιτεία που διδάσκει τους πολίτες ότι ο μόνος τρόπος να ασχοληθεί μαζί τους είναι να βλάψουν τον εαυτό τους, δεν μπορεί να αποκαλείται δημοκρατική.

Το μέγεθος της ύφεσης, η πτώση του εισοδήματος των πολιτών, αλλά και η ταχύτητα της ανάκαμψης δεν είναι ανεξάρτητα των μέτρων ενίσχυσης της οικονομίας. Το «πόσα», το «ποια», αλλά και το «πότε» είναι κρίσιμες μεταβλητές. Δυστυχώς η κυβέρνηση παίρνει λίγα μέτρα, σε λάθος κατεύθυνση, και με μεγάλη καθυστέρηση. Αν, έστω και τώρα, αποφασίσει να ακολουθήσει τις κοστολογημένες προτάσεις μας, σας διαβεβαιώ ότι οι προβλέψεις όλων μας θα είναι και πολύ πιο ακριβείς, αλλά κυρίως πολύ πιο αισιόδοξες. (...) Δυστυχώς η δυνατότητα για ένα εμπροσθοβαρές πακέτο έχει χαθεί πλέον. Και αυτό σημαίνει ότι, θα οδηγηθούμε σε μια πιο βαθιά και παρατεταμένη ύφεση. Όμως εμείς δεν θα ακολουθήσουμε μια λογική «σας τα λέγαμε». Επικαιροποιούμε το πρόγραμμά μας, λαμβάνουμε υπ’ όψιν τα όσα έχουν μεσολαβήσει, αλλά προφανώς οι βασικές παράμετροι παραμένουν. Στηρίζουμε τους ευάλωτους, τον κόσμο της εργασίας, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Και η στήριξη αυτών σημαίνει και ουσιαστική στήριξη της οικονομίας. Γιατί, αν δεν στηρίξουμε τώρα την εργασία, θα έχουμε μια έκρηξη της ανεργίας. Η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει σε φτωχοποίηση χιλιάδων ανθρώπων, που θα συνοδεύεται από αυξημένο κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Συγχρόνως στο πρόγραμμα αυτό θα υπάρχει και μεγαλύτερη εξειδίκευση για τα μέτρα που προτείνουμε για τις επιχειρήσεις, αλλά και νέες κλαδικές παρεμβάσεις σε τομείς, όπως η αγροτική ανάπτυξη και ο τουρισμός. Είναι πραγματικά κρίμα να έχουμε επιχειρήσεις που άντεξαν όλη την προηγούμενη δεκαετία, που απέδειξαν ότι είναι εν δυνάμει βιώσιμες παρά τις δυσκολίες και να καταρρεύσουν τώραν επειδή δεν υπάρχει μια «γέφυρα» για την εποχή μετά τον κορονοϊό. (...) Η κυβέρνηση πρόσφατα υιοθέτησε μια ρητορική ότι δεν υπάρχει «μαξιλάρι», αλλά ταμειακά διαθέσιμα της χώρας που έχουν, μάλιστα, τρεις ορόφους. Χαίρομαι που αναγνωρίζουν τουλάχιστον ότι τους αφήσαμε ένα τριώροφο, γιατί εμείς το 2015 είχαμε παραλάβει ένα κακοστημένο αντίσκηνο.