Συνεντεύξεις

Η πανδημία επιτάχυνε θεαματικά και επικύρωσε την άρνηση του συλλογικού και τον ατομοκεντρισμό. Επικύρωσε την εξατομίκευση του νεοφιλελευθερισμού. Το άτομο πλέον δεν χειραγωγείται απλώς αλλά αυτοχειραγωγείται, πείθεται για την «ατομική του ευθύνη», πείθεται ότι είναι αποκλειστικά υπεύθυνο για τις πράξεις του. Σύμφωνα με αυτή τη λογική ο ατομοκεντρισμός διευκολύνει το άτομο, το οποίο πείθεται ψευδώς ότι μπορεί να διαχειρίζεται τον εαυτό του ελεύθερα. Αυτό είναι ανατροπή της πρόσληψης της ίδιας της ελευθερίας που πλέον δεν είναι ελευθερία στην ύπαρξη αλλά στην πράξη, το «είμαι ελεύθερος» είναι τώρα μεταβατικό, σημαίνει «είμαι ελεύθερος να κάνω κάτι». Πρόκειται για συμφεροκεντρική ιδέα περί ελευθερίας. Παράλληλα, από όλα αυτά αναδύεται και μια νέα πολιτική αυταρχικότητα: αν δεν φοράς μάσκα είσαι αποδιοπομπαίος. Στο συμβολικό τουλάχιστον επίπεδο, όμως, η μάσκα συμβάλλει αποφασιστικά στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της πρόσληψης του εαυτού. Δεν χρειάζεται να με βλέπουν, δεν χρειάζεται να τους βλέπω. Μπορεί να στηρίζεται σε κάτι συγκυριακά σωστό αλλά μακροπρόθεσμα δημιουργεί νέα μοντέλα συμπεριφοράς. Ως τώρα υπήρχαν κατά καιρούς αντιστάσεις και προσπάθειες της εξουσίας να καταστέλλουν αυτές τις αντιστάσεις. Από τη στιγμή όμως που το άτομο αυτοχειραγωγείται, οι αντιστάσεις αμβλύνονται. Ειρωνικά, το σύνθημα «τηρείτε τις αποστάσεις» δεν απέχει πολύ από το «μην εμπιστεύεστε παρά μόνο τον εαυτό σας». (...) Δεν βρισκόμαστε σε καθεστώς πλήρους δημοκρατίας. Αυτό στο οποίο όλοι οι πολίτες μετέχουν ξέροντας τι θέλουν και τι ακριβώς κάνουν, δεν υπάρχει. Αυτό που αποτέλεσε και αποτελεί ακόμα τη μείζονα θεσμική κατάκτηση της ανθρωπότητας –για την προάσπιση της οποίας είμαστε όλοι και όλες υπεύθυνοι, οι καθένας χωριστά και όλοι μαζί– έχει αρχίσει να υφίσταται μια σειρά από σημαντικές αλλοιώσεις. Βέβαια ιδεατή δημοκρατία δεν υπήρξε και ποτέ. Σήμερα όμως είμαστε σε άλλη εντελώς φάση: ό,τι αποφασιστεί είναι a priori χειραγωγημένο από μηχανισμούς που πλέον δεν είναι μόνο του κράτους, είναι και ιδιωτικοί. Λ.χ. από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που δεν είναι πλέον κρατικά αλλά ανήκουν στο μεγάλο κεφάλαιο, που δεν θέλει να δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Όταν το Facebook μπορεί να αποφασίζει σε ποιον θα επιτρέπει ή δεν θα επιτρέπει τη διαδικτυακή επικοινωνία σημαίνει ότι υπάρχει έλεγχος σε ό,τι μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα. Και όταν διάφορα κέντρα εξουσίας έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τι θα ειπωθεί, τότε σταματάει η ελεύθερη γνώμη και η επικοινωνία, τότε δεν υπάρχει δημοκρατία. Όπως και να το δεις, είναι το τέλος του Βολτέρου. Αυτό που διαφαίνεται είναι η αυστηρή χειραγώγηση της δημόσιας επικοινωνίας με ολοένα και μεγαλύτερη δυνατότητα παρακολούθησης όλων των ανθρώπων. Οι ιδιωτικές δυνάμεις μπορούν να μάθουν σε πέντε λεπτά, αν το θελήσουν, τι έφαγα το πρωί, αν είμαι αριστερός ή δεξιός, αν είμαι ομοφυλόφιλος ή οτιδήποτε άλλο. Αυτή είναι μια τεράστια δύναμη πειθούς, εκβίασης, καταστολής, είναι βία, καταστολή, χειραγώγηση, ανελευθεροποίηση. Και δεν έχουμε δει ακόμα τα όρια αυτού του πράγματος. Είναι ερώτημα λοιπόν αν σ’ αυτές τις συνθήκες εξακολουθεί να υπάρχει αυτό που ονομάζουμε δημοκρατία. Η δημοκρατία έτσι γίνεται μια θεατρική τελετουργία. Η δημοκρατική κανονικότητα είναι κατ’ εξοχήν μη κανονική.

Τι ήταν «ουσιαστικά» η «Κομμούνα», αν όχι μια «κυβέρνηση της εργατικής τάξης»; Ή, «τελικώς», η «πολιτική μορφή που ανακαλύφθηκε», μέσω της οποίας «μπορούσε να συντελεσθεί η οικονομική απελευθέρωση της εργασίας»;

Η συζήτηση που θα εξελιχθεί μέσα στη Βουλή, θα δώσει ακόμα πιο πειστικά δημόσια τεκμήρια για το ότι πρόκειται για κορωνίδα των επιχειρούμενων αντιμεταρρυθμίσεων το συγκεκριμένο αντεργατικό νομοσχέδιο εν μέσω πανδημίας και αφού έχει προηγηθεί, προ της πανδημίας, σειρά αντεργατικών θεσμικών μέτρων που προοιωνίζονταν συρρίκνωση εγγυήσεων, δικαιωμάτων και εισοδημάτων για τους εργαζόμενους. Η συνειδητοποίηση των βαρύτατων συνεπειών για την εργασία μέσα στην κοινωνία και ιδιαίτερα στους νέους εργαζόμενους ή αναζητούντες εργασία, έχει προϋπάρξει και τους προηγούμενους μήνες. Τώρα δε που θα θεσμοθετηθεί η πλήρης ασυδοσία της εργοδοσίας είναι εύλογο να υπάρξουν σοβαρές αντιστάσεις και κινητοποιήσεις ακόμα και αν επιτύχει η κυβέρνηση να περάσει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο με μόνο σύμμαχο τον ΣΕΒ και σε πλήρη αντίθεση με τα σοβαρά μέτρα στήριξης της εργασίας που λαμβάνονται και θεσμοθετούνται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και πέραν του Ατλαντικού με το πολύ γενναίο, σε σχέση με την Ευρώπη, πρόγραμμα Μπάιντεν που προφανώς είναι σοβαρά επηρεασμένο από την αριστερή πτέρυγα του δημοκρατικού κόμματος. Ιστορικά ανήθικο είναι το βασικό επιχείρημα της δήθεν εξομοίωσης των δυνατοτήτων και της διαπραγματευτικής ικανότητας του απλού και κατά μόνας εργαζομένου με τον εκάστοτε εργοδότη. Προσκρούει ακόμα και σε βασικές αντιλήψεις κομματικών παραγόντων και στελεχών στη ΝΔ και βεβαίως στη πολύχρονη εμπειρία της πραγματικής οικονομίας και τη δραματική εμπειρία των πραγματικών όρων στην αγορά εργασίας. (...) Για να είναι ρεαλιστικό το σχέδιο που θα οδηγήσει όσο το δυνατόν πιο σύντομα στην εναλλακτική προοδευτική διακυβέρνηση για τη χώρα, αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση το να αφουγκραζόμαστε και να επηρεάζουμε, να συμπράττουμε και να ενθαρρύνουμε τους κοινωνικούς αγώνες και την κοινωνική αντιπολίτευση απέναντι στις ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές της νέας Δεξιάς στη χώρα μας. Ο ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. μπορεί να γίνει η ραχοκοκαλιά του κοινωνικοπολιτικού πλέον συνασπισμού δυνάμεων που θα εμπνεύσει μια νέα εμπιστοσύνη προς την Αριστερά και ιδιαίτερα προς το χώρο μας καθώς έχουμε ήδη κυβερνήσει 4,5 χρόνια. Κυοφορούμενη είναι, κατά τη γνώμη μου, η μετάβαση από τη συνειδητοποίηση της φθοράς της κυβέρνησης στη δυναμική ανασύνθεσης ενός τέτοιου μπλοκ με αναφορά κυρίως στο χώρο της νεολαίας και τους εργαζόμενους ώστε να ηττηθούν οι απόψεις της "μεταδημοκρατίας", της μη συμμετοχής στα κοινά και της εκλογικής αποστασιοποίησης και αποχής.

Είναι μεγάλη κουβέντα το τι σημαίνει τώρα το Κέντρο και το τι σήμαινε ιστορικά. Από το Μεσοπόλεμο έως τη δεκαετία του ’80, το Κέντρο, με μία έννοια ταυτόχρονα κοινωνική και πολιτική, ήταν η σοσιαλδημοκρατία. Εξέφραζε μια δύναμη συμβιβασμού μεταξύ του κυρίαρχου τμήματος της αστικής τάξης και των εργαζόμενων. Και η στρατηγική συμβιβασμού που εξέφραζε ήταν η έννοια του κοινωνικού κράτους. Προσπαθούσε να ενσωματώσει, κατά τρόπο ομαλό, τα κατώτερα και μεσαία στρώματα στο καπιταλιστικό σύστημα. Και από την άλλη, τα στρώματα αυτά διεκδικούσαν τα αιτήματά τους. Ήταν, λοιπόν, μια δύναμη ισορροπίας. Πιστεύω ότι πλέον ο όρος Κέντρο, πολιτικά και κοινωνικά, δεν έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία. Σήμερα χρησιμοποιείται με όρους ευκαιριακούς και ιδεολογικούς. Κέντρο σημαίνει να μην παρασυρόμαστε από τα άκρα. Πρόκειται για μια πολιτική ρητορική, που χρησιμοποιείται εκατέρωθεν. Είναι άλλο να μιλάς για τα μεσαία στρώματα ως ταξικές δυνάμεις  και άλλο να αναφέρεσαι σε κάτι αφαιρετικό που υποτίθεται ότι έχει και μια ιδεολογική διάσταση και να το ονομάζεις Κέντρο. Χρησιμοποιείται, θα έλεγα, ως ρητορικό σχήμα προσέλκυσης ψήφων.

Ο μόνος δρόμος για την αποκλιμάκωση της βίας στην περιοχή, είναι μόνο με τον τερματισμό της κατοχής που ξεκίνησε πριν από 54 χρόνια και να ενωθούν οι δυνάμεις ώστε να ανοίξει μια νέα πολιτική πορεία για τη σύγκληση διεθνούς ειρηνευτικής διάσκεψης για τη Μέση Ανατολή, υπό την αιγίδα του Κουαρτέτου και οποιαδήποτε επιπλέον χώρα, όπου η Ελλάδα θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία. Αυτή η ειρηνευτική διάσκεψη που ζητάμε εδώ και χρόνια αντικατοπτρίζει την πεποίθησή μας για την αναγκαιότητα μιας δίκαιης ειρήνης βάσει της λύσης των δύο κρατών, η οποία θα βασίζεται στο Διεθνές Δίκαιο και στα Ψηφίσματα του ΟΗΕ, ώστε να επιτύχουμε την ανεξαρτησία του έθνους μας στο Παλαιστινιακό Κράτος μας στα σύνορα του 1967, με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ όπως και την επίλυση του ζητήματος των Παλαιστινίων προσφύγων που εκτοπίστηκαν βίαια από την πατρίδα μας όπως και η οικογένειά μου, κατά τη διάρκεια του εγκλήματος της καταστροφής (Νάκμπα), που συνέβη το 1948 από τις σιωνιστικές συμμορίες και την απελευθέρωση των 5.000 πολιτικών κρατούμενων στις ισραηλινές φυλακές, που θεωρούμε μαχητές της ελευθερίας. Τώρα, αυτό που χρειαζόμαστε για να περάσουμε σε αυτό το στάδιο, είναι ένας Ισραηλινός Εταίρος για την Ειρήνη, ο οποίος απουσιάζει από το κράτος του Ισραήλ από τον καιρό που «οι αποικιακοί έποικοι» δολοφόνησαν τον Πρωθυπουργό τους Ραμπίν μετά την υπογραφή της Συμφωνίας του Όσλο με τον Γιάσερ Αραφάτ. Οι πολιτικές διαφορές μεταξύ των πολιτικών ισραηλινών κομμάτων συνοψίζονται τώρα στο ποιοι είναι περισσότερο ακροδεξιοί και ρατσιστές.

Τα επαναστατικά κινήματα πιάνονται από διαθέσιμες ιδεολογίες. Αν δεν υπάρχει νέα ιδεολογία, θέτουν τότε την εξουσία ενώπιον των ίδιων της των αντιφάσεων και δείχνουν ότι προδίδει τις αρχές πάνω στις οποίες είναι θεμελιωμένη. Έτσι, η προτεσταντική Μεταρρύθμιση εξαναγκάζει τον Χριστιανισμό να επανεξετάσει την εφαρμογή των πιο παλαιών αρχών του. Αν η πτωχεία του Ευαγγελίου δεν είναι απλώς μια λέξη, ο πλούτος των αρχιερέων γίνεται πραγματικό αμάρτημα, αν το ευαγγελικό κάλεσμα σε λιτό βίο δεν είναι μόνο μια φράση ρουτίνας, τότε η Εκκλησία έχει απομακρυνθεί από το λόγο του Χριστού. Σχεδόν όλες οι κοινωνίες μας κληρονόμησαν τις αρχές της ισότητας και της ελευθερίας από τη Γαλλική Επανάσταση. Στις μέρες μας ωστόσο οι ανισότητες προκαλούν ίλιγγο. Αρκεί να διαβάσει κανείς μια στιγμή τις κοσμικές στήλες όπου βασικό θέμα έχει γίνει το διαζύγιο του Μπιλ Γκέιτς. Ο λόγος για το πώς θα γίνει η μοιρασιά εκατόν τριάντα δισεκατομμυρίων δολαρίων. Δηλαδή άνω του εβδομήντα πέντε τοις εκατό του ΑΕΠ της Ελλάδας για δύο μόνο άτομα! Μια τόσο γενικευμένη ανισορροπία ανάμεσα στον κόσμο των επιχειρήσεων και στους λαούς δεν μπορεί παρά να διαβρώσει τις δημοκρατικές διαδικασίες και να καταστρέψει τις ελευθερίες. Όπως η ευαγγελική πτωχεία δεν μπορεί να περιοριστεί στο ράσο των ιερέων και σε ένα ζευγάρι σανδάλια, έτσι και η δημοκρατία δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια και μόνη διαδικασία. Επομένως, οι διεκδικήσεις του Μύντσερ δεν είναι ξεπερασμένες. (...) Χωρίς ισότητα, υπάρχει μόνο μια τυπική ελευθερία. Θεωρητικά, ένας υπάλληλος της Tesla είναι ελεύθερος να ταξιδέψει όσο μακριά θέλει στην άδειά του, όπως το αφεντικό του, ο Ίλον Μασκ. Ως προς αυτό, δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ τους, είναι ελεύθεροι. Στην πραγματικότητα, όμως, το ένα και μοναδικό του ταξίδι θα είναι μεταξύ του σπιτιού του και του τόπου εργασίας του, μία ώρα δρόμος για να πάει στο εργοστάσιο από το προάστιο όπου διαμένει. Κι αυτό γιατί είναι αδύνατον για έναν εργάτη να έχει την κατοικία του κοντά στο εργοστάσιο, τα ενοίκια είναι πολύ ακριβά. Και ενώ οι περισσότεροι από αυτούς πρέπει να κάνουν καθημερινά, πρωί και βράδυ, ένα μακρύ και κοπιαστικό δρομολόγιο, δεν έχουν ποτέ χρήματα να ταξιδέψουν, και περνούν τις διακοπές τους δυο βήματα από το σπίτι τους. Είναι ελεύθεροι να ταξιδεύουν, αλλά δεν μπορούν να το κάνουν. Η δυνατότητα για έναν ιδιώτη να εκτοξεύει διαστημικά οχήματα στο διάστημα ή να βαφτίζει τον γιο του X Æ A-XII, όπως ήθελε να κάνει ο Μασκ, σε κάθε περίπτωση δεν ανήκει στη σφαίρα της ελευθερίας. Μια τέτοια δυνατότητα στην πραγματικότητα δεν είναι παρά έκφραση μιας υπεροχής. Σε ό,τι αφορά την εκτόξευση ενός ιδιωτικού διαστημόπλοιου, ακόμα και στην πιο συνηθισμένη ταινία επιστημονικής φαντασίας μπορεί κανείς να διακρίνει μέσα σ’ αυτήν μια πράξη δεσποτισμού. Σε ό,τι αφορά το όνομα του γιου του, αυτό ονομάζεται απλώς καπρίτσιο. Για την άσκηση της ελευθερίας μας δεν απαιτούνται τέτοιες υπερβολές. Κανείς δεν θέλει να διαθέτει μια σεληνιακή βάση ούτε να αποκαλεί τον γιο του X Æ A-XII. Πρόκειται καταφανώς για πράγματα που ξεπερνούν το μέτρο, για παραξενιές, και για να πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους για ένα είδος ιδιαίτερης αλλοτρίωσης, για ένα μείγμα γραφικότητας, τύπου Silicon-Valley, άγνοιας και βλακείας.

Το εργασιακό νομοσχέδιο αποτελεί την κορωνίδα των αντιμεταρρυθμίσεων που θεσμοθέτησε η κυβέρνηση μέσα στην πανδημία σε κρίσιμους τομείς. (...) Με το αντεργατικό νομοσχέδιο γίνονται τα αποκαλυπτήρια της κυβέρνησης Μητσοτάκη για την εργαλειοποίηση της πανδημίας ως ευκαιρία με εμμονική στόχευση τους εργαζόμενους, τα δικαιώματά τους, τις αμοιβές, τις εγγυήσεις, το ωράριο, το συνδικαλισμό. Επιδιώκουν να περάσουν οι επιπτώσεις της πανδημίας σε βάρος της εργασίας για να πληρώσουν οι εργαζόμενοι όλα τα «απόνερα» αυτής της κρίσης». (...) Τα δείγματα γραφής υπήρχαν και πριν από την πανδημία. Από τον Αύγουστο του 2019 δηλαδή από την πρώτη στιγμή της διακυβέρνησης, η κυβέρνηση Μητσοτάκη θεσμοθέτησε την κατάργηση του βάσιμου λόγου απόλυσης, της προστασίας των εργολαβικών εργαζομένων, την υποβάθμιση του ΣΕΠΕ, την υπονόμευση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, τη μείωση προστίμων για παραβιάσεις εργατικής νομοθεσίας και την αύξηση του ορίου των νόμιμων υπερωριών κατά 60% Είναι λοιπόν μία στρατηγική, στην οποία αταλάντευτος μένει ο κ. Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του υπονομεύοντας τα δικαιώματα, τις αμοιβές και τις εγγυήσεις στον τομέα της εργασίας προφανώς υπέρ των μεγάλων αλλά και των μικρότερων επιχειρηματικών ομίλων. (...) Το νομοσχέδιο Χατζηδάκη αποτελεί μία μεταρρύθμιση στον αντίποδα των αναγκών και των επίδικων που δημιούργησε η κρίση της πανδημίας για την ουσιαστική προστασία και ενίσχυση της εργασίας, των εγγυήσεων, των αμοιβών και των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων. (...) Στις μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης, σε αντίθεση με την Ελλάδα, λαμβάνονται πρόνοιες ενίσχυσης και στήριξης των εγγυήσεων και των δικλείδων ασφαλείας υπέρ των εργαζομένων επειδή αναγνωρίζεται η κοινή λογική. (...) Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ακολουθεί εμμονικά νεοφιλελεύθερα δόγματα των προηγούμενων δεκαετιών θατσερικού τύπου, τα οποία απέτυχαν ιστορικά.

«Σε μια περίοδο που στην ελληνική οικονομία έχουμε αποπληθωριστικές τάσεις, καταγράφονται αυξήσεις σε βασικά είδη διατροφής που ξεπερνούν το 10%» (...) «αξιοποιώντας στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών και του Ινστιτούτου Καταναλωτών, καταθέσαμε σχετική ερώτηση στην Βουλή, καλώντας την κυβέρνηση να  αφήσει τον ρόλο του παθητικού θεατή, να αντιμετωπίσει τα ολιγοπώλια στην αγορά και να ελέγξει τις τιμές». «Η συγκεντροποίηση της αγοράς, που αποτελεί στρατηγικό σχέδιο της κυβέρνησης Μητσοτάκη, σαφώς επιδεινώνει την κατάσταση» συνέχισε ο Αλ. Χαρίτσης, κάνοντας λόγο για «συνολική επίθεση στην κοινωνική πλειοψηφία» και αναφέροντας και «την αύξηση των αντικειμενικών αξιών, ειδικά σε λαϊκές και μεσοαστικές περιοχές» που θα οδηγήσει «σε αύξηση όχι μόνο του ΕΝΦΙΑ αλλά και άλλων φορολογικών υποχρεώσεων». «Την ίδια στιγμή και ενώ νοικοκυριά και επιχειρήσεις κινδυνεύουν να χάσουν την πρώτη τους κατοικία με το νέο πτωχευτικό κώδικα, είναι εξοργιστικό το κόμμα της ΝΔ να κατηγορεί τα πανωτόκια για την εκτόξευση του χρέους της σε 343 εκ ευρώ» τόνισε ο  τομεάρχης του ΣΥΡΙΖΑ. Χαρακτήρισε προκλητικό «το κυβερνών κόμμα να αυξάνει το χρέος του κατά 34 εκ ευρώ τον τελευταίο χρόνο, σε μια περίοδο δηλαδή που ο μικρομεσαίος επιχειρηματίας ούτε απέξω από την τράπεζα δεν περνάει». «Η ΝΔ χρωστάει 343 εκ. ευρώ και ο ΣΥΡΙΖΑ 0. Αυτή είναι η τεράστια διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων». Αναφερόμενος στο νομοσχέδιο για τα εργασιακά,  ο κ. Χαρίτσης επισήμανε ότι «πέρα από τις αντεργατικές ρυθμίσεις της κατάργησης του οκταώρου, την πληρωμής των εργαζομένων με ρεπό και τον διπλασιασμό των φθηνών υπερωριών, εξαιρετικά κρίσιμη είναι η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων προς όφελος της ατομικής διαπραγμάτευσης». «Είναι δική μας ευθύνη να αναδείξουμε στον κόσμο την ανάγκη και τις δυνατότητες της συλλογικής δράσης» πρόσθεσε ο Αλ. Χαρίτσης, καλώντας σε «μαζική συμμετοχή στην αυριανή απεργία».

Έχουμε διαπιστώσει, εδώ και μερικά χρόνια, ότι το ΑΚΕΛ έχει χάσει την επαφή που θα έπρεπε να είχε με αριστερά κοινωνικά κινήματα. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται να το εντείνουμε. Θεωρώ πως χάσαμε τον πρωτοποριακό μας ρόλο στην κοινωνία, με την έννοια ότι στη γειτονιά, την τοπική αυτοδιοίκηση, τα κοινωνικά κινήματα, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις οι ΑΚΕΛιστές πλέον δεν είναι οι πρωτοπόροι. Ακολουθούν. Η συμμετοχή τους είναι πιο περιορισμένη από ότι στο παρελθόν. Και χρειάζεται αυτά τα ζητήματα να τα ξαναδούμε με πάρα πολλή προσοχή. Πρέπει να βρούμε ξανά τον πρωταγωνιστικό μας ρόλο στην κοινωνία. (...) Καλλιεργήθηκε η αντίληψη ότι «όλοι είμαστε το ίδιο» και δεν καταφέραμε να πείσουμε για το αντίθετο. (...) Το πρώτο και κύριο είναι να δούμε τον εαυτό μας, το σπίτι μας. Πώς θα το φτιάξουμε με τρόπο αποτελεσματικό. Πρέπει να ανοίξουμε προς την κοινωνία και να αναβαθμίσουμε τη σχέση μας με τα κοινωνικά κινήματα. Θα πρέπει, ταυτόχρονα, να ξεκινήσει να συγκροτείται το μέτωπο για τις προεδρικές εκλογές. Θα πρέπει να βρούμε μια ανεξάρτητη και κοινής αποδοχής υποψηφιότητα.

Το πρόβλημα της μαφίας στην Ελλάδα ήταν πάντα υποτιμημένο. Σαν να αφορούσε τους ξένους, κυρίως τους Τούρκους και τους Αλβανούς. Στην πραγματικότητα, για εμάς τους Ιταλούς, που μελετάμε τη μαφία εδώ και χρόνια, η Ελλάδα ήταν πάντα πεδίο μαφιόζικης δράσης. Ολα τα ναρκωτικά στα τουριστικά νησιά της Ελλάδας, το χασίς, η ηρωίνη, η κόκα, τα προμηθεύουν οι οργανώσεις της ιταλικής μαφίας. Η Θεσσαλονίκη παίζει κεντρικό ρόλο για τη ρωσική μαφία. Η Κύπρος είναι πλατφόρμα ξεπλύματος για τα ρωσικά καρτέλ. Πάντα αναρωτιόμουν γιατί στην ελληνική κουλτούρα δεν υπάρχουν τέτοιου τύπου ανησυχίες· πώς μια χώρα διαβρωμένη από τις μαφίες ανησυχεί μόνο για το γεγονός ότι επιδίδονται σε αυτές τις δραστηριότητες ξένοι. (...) [Για να τους αντιμετωπίσει κανείς] ελέγχει τις ροές χρήματος που φθάνουν μέσω Κύπρου και Μάλτας και αγοράζουν περιουσιακά στοιχεία. Το ξέπλυμα στην Ελλάδα γίνεται μέσω του τουρισμού. Ωστόσο, οι Ελληνες πολιτικοί δεν μιλούν ποτέ για τη μαφία. Όταν πέφτουν πολλές σφαίρες, παίρνει η μπάλα και αθώους, όπως είδαμε στη Νάπολη. Επίσης, όταν αρχίζουν να πυροβολούν, αποφασίζουν ποιος είναι μέσα και ποιος είναι έξω· είδαμε να εκτελούν δεύτερα ξαδέλφια μαφιόζων, που δεν είχαν ιδέα τι έκαναν οι συγγενείς τους. Η Ελλάδα είναι κόμβος για τη διακίνηση κάνναβης. Αν μπορούσα να δώσω μία συμβουλή στην ελληνική κυβέρνηση, θα ήταν να νομιμοποιήσει αμέσως την κάνναβη, αλλιώς θα εξαγοραστεί από τις συμμορίες που τη διακινούν. (...)