Αναδημοσιεύσεις

Τέσσερις ημέρες ανεβοκατέβαινε το βουνό. Άλλες με μια τσάπα στο χέρι για να σκεπάσει με χώμα όποια εστία πήγαινε να γεννηθεί. Άλλες με ένα αλυσοπρίονο για ν' απελευθερώσει τους δρόμους από τα κλαδιά και τους κορμούς των φλεγόμενων δέντρων. Ήταν ένα σκηνικό εφιαλτικό. «Ήμασταν στα 200 μέτρα απόσταση πίσω από τη φωτιά κι ενώ ο αέρας φυσούσε εμπρός στέλνοντάς την σε αντίθετη κατεύθυνση, νιώθαμε ότι ήταν δίπλα». Για τον Θέμο όμως, 35 χρόνων, που μεγάλωσε στα Γεράνεια, ήταν αυτονόητο να βρεθεί σε μια μάχη πρώτης γραμμής για τη διάσωσή τους. Εκεί δοκίμασε μικρότερος τις αντοχές του στο ποδήλατο, εκεί συνεχίζει σήμερα τις αναβάσεις με φίλους του, συμμετέχοντας ταυτόχρονα στον τοπικό σύλλογο δασοπροστασίας. «Είναι σαν να καιγόταν για σας η Πάρνηθα ή ο Υμηττός. Δεν θα πηγαίνατε να βοηθήσετε;». Κάποιος έπρεπε, βέβαια, να πάρει τηλέφωνο. Μένοντας στο Λουτράκι ήταν αδύνατον ν’ αντιληφθεί τη φωτιά στην αρχή της. Πληροφορήθηκε για την εξέλιξη αργότερα, από τοπικές ιστοσελίδες, και ξεκίνησε το γρηγορότερο. Αναρωτιέται ωστόσο «δεν θα έπρεπε ο δήμος να μας πάρει ως εθελοντές πυροσβέστες, ορειβάτες και διασώστες; Υποτίθεται ότι έχει καταρτίσει σχετικό σχέδιο προστασίας που μας περιλαμβάνει». Αργότερα θα διαπίστωνε ότι η δική του περίπτωση δεν ήταν εξαίρεση. «Δεν είχαν πάρει τηλέφωνο ούτε τον πρόεδρο της δημοτικής ύδρευσης». Εδώ όμως δεν λειτούργησε καν το 112. «Υπήρξε μια φήμη για ηλικιωμένο που δεν είχε ενημερωθεί και βρισκόταν το σπίτι του κοντά στη φωτιά. Οπότε μπήκαν στη διαδικασία κάποιοι άνθρωποι να πάνε να τον βρουν, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Αν είχε υπάρξει ειδοποίηση, δεν θα χρειαζόταν να κινδυνεύσουν. Ο εκπρόσωπος Τύπου της Πυροσβεστικής και ο Χαρδαλιάς είπαν ότι δεν εστάλη μήνυμα για να μην δημιουργηθεί πανικός. Μα τώρα είναι που χρειάζεται ο άλλος να πανικοβληθεί. Με την έννοια να κινητοποιηθεί και ν’ αφήσει άμεσα το σπίτι του, στην περίπτωση που κινδυνεύει». Φτάνοντας στο σημείο οι εθελοντές αντίκρισαν μια φωτιά πολύ ισχυρή, που τους έκαιγε τα πρόσωπα από εκατοντάδες μέτρα απόσταση. Με την τελευταία βροχή να πέφτει πριν δύο μήνες και τις συσσωρευμένες ποσότητες από ξεραμένες πευκοβελόνες, το έδαφος για μια πυρκαγιά αμείωτης έντασης ήταν παραπάνω από πρόσφορο. Οι εθελοντές χωρίστηκαν κατ’ ουσίαν σε δυο ομάδες. Η μία είχε επιβιβαστεί σέ φορτηγάκι με δική του μάνικα κι η άλλη, του Θέμου, ήταν πεζοπόρα. «Ρώτησα κάποια στιγμή τον διοικητή πού είχε στείλει τους άνδρες της ΕΜΑΚ, ώστε να πάω εγώ με δική μου ευθύνη σε σημείο στο βουνό που δεν υπήρχε άτομο». Το συναίσθημα απέναντι στη φωτιά υπήρξε καθηλωτικό. «Αισθάνεσαι ότι έχεις απέναντι ένα τσουνάμι. Όποια κίνηση κι αν κάνεις, είναι μάταιη. Αν δεν μπορέσεις να ελέγξεις τη φωτιά μέσα στο πρώτο μισάωρο, μετά είναι αδύνατον». Χωρίς να θέλει να κακολογήσει τους πυροσβέστες, «που χτυπούσαν 24ωρα ενώ εμείς τουλάχιστον γυρίζαμε και κοιμόμασταν στο κρεβάτι μας», υπογράμμισε ότι η τωρινή γενιά «είναι εκπαιδευμένη για ν’ αντιμετωπίζει τις φωτιές στις πολυκατοικίες, όχι για να βγαίνει στο βουνό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην εφαρμόζονται πια κάποιες τακτικές που χρησιμοποιούσαν παλιότερα οι έμπειροι δασοπυροσβέστες, οι οποίοι πλέον έχουν αποσυρθεί». Για τον ίδιο, η επιστροφή του θεσμού της δασοπροστασίας είναι επιτακτική. Σε μια τέτοια συνθήκη, οι δασικές υπηρεσίες θα ήταν ενεργές και στελεχωμένες, το έδαφος καθαρό από ξερόχορτα και πευκοβελόνες και η Πυροσβεστική αντιμέτωπη με διαχειρίσιμες καταστάσεις.

Από την πρώτη στιγμή μετά τις εκλογές, ο σημερινός πρωθυπουργός, προκαταλαμβάνοντας τις αποφάσεις των θεσμικών οργάνων, ανακοίνωσε την απόφασή του να τεμαχιστεί και να αποσπαστεί όλο αυτό το σύνολο, χωρίς να μείνει τίποτα στη θέση του. Κορυφαίοι επιστήμονες δηλώνουν ότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με τον βομβαρδισμό του Παρθενώνα από τον Μοροζίνι το 1687. Τμήμα του ίδιου κεντρικού αρχαίου δρόμου είχε αποκαλυφθεί και στον σταθμό της Αγίας Σοφίας. Δυστυχώς, αποσπάστηκε άρον άρον το 2012, όταν η σημερινή υπουργός Πολιτισμού ήταν γενική γραμματέας του υπουργείου, χωρίς να εξεταστεί η διατήρησή του στη θέση του σε συνύπαρξη με την κατασκευή του σταθμού. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έθεσε τον όρο ότι θα πρέπει να επανατοποθετηθεί κάπου στον σταθμό, όχι στην αρχική του θέση, σαν να ήταν κινητό εύρημα. Στην πορεία του έργου η «Αττικό Μετρό» δήλωσε ότι δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος. Ετσι, η επανατοποθέτηση δεν έγινε ούτε μπορεί να γίνει ποτέ, με αποτέλεσμα στον σταθμό της Αγίας Σοφίας εξαιτίας των αποφάσεων του 2012 να χαθεί για πάντα ο κεντρικός δρόμος της αρχαίας Θεσσαλονίκης. Είναι, λοιπόν, απολύτως δικαιολογημένος ο φόβος των επιστημόνων για τον σταθμό «Βενιζέλου» ότι άπαξ και πραγματοποιηθεί απόσπαση των αρχαιοτήτων, ούτε εκεί θα υπάρξει επανατοποθέτηση. Το 2017, αντίθετα, μετά την αποκάλυψη και άλλων αρχαιοτήτων στις εισόδους του σταθμού της Αγίας Σοφίας, από την τότε κυβέρνηση προχώρησε ο συνολικός ανασχεδιασμός του σταθμού, προκειμένου οι προσβάσεις να προσαρμοστούν στα αρχαία που βρέθηκαν. Ετσι, επιτεύχθηκε να διατηρηθεί για να αναδειχθεί στη θέση του το μνημειακό σύμπλεγμα έκτασης μισού στρέμματος, που βρέθηκε σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης στη βόρεια είσοδο με μαρμαρόστρωτη πλατεία και μεταγενέστερα βυζαντινά καταστήματα. Ενδεχόμενη απόσπαση του συμπλέγματος θα είχε σημάνει τον τεμαχισμό και την καταστροφή του, η οποία αποφεύχθηκε με την κατά χώραν διατήρηση. (...) Στον σταθμό της Αγίας Σοφίας, η κυβέρνηση του 2015-2019 αλλάζοντας την τακτική απομάκρυνσης των αρχαίων που είχε ακολουθηθεί στο παρελθόν έκανε πράξη τη στρατηγική «και μετρό και αρχαία». Το ίδιο προχωρούσε και στον σταθμό «Βενιζέλου», αξιοποιώντας τις προηγμένες δυνατότητες του επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού της χώρας. Είναι απολύτως εφικτή, η πιο ασφαλής και χωρίς καθυστερήσεις για το έργο λύση, η κατασκευή του σταθμού «Βενιζέλου» να γίνει διασώζοντας ακέραιο, αυθεντικό, αμετακίνητο στη θέση του το μοναδικό μνημειακό σύνολο που έχει βρεθεί εκεί. Με τον τρόπο αυτό δεν θα χαθούν όπως με την απόσπαση, αλλά θα διαφυλαχθούν τα κριτήρια για την ένταξή του στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και θα υπάρξουν συναρπαστικές δυνατότητες ανάπτυξης για τη Θεσσαλονίκη. Είναι αυτό που ζητούν να γίνει η κοινωνία των πολιτών της πόλης και κορυφαίοι επιστήμονες αδιαμφισβήτητου κύρους στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Να τους ακούσουμε.

Η Κομμούνα εκφράζει τα συμφέροντα των κατώτερων κοινωνικών ομάδων. Στις μέρες της, θεσπίζεται το πάγωμα των τιμών των ενοικίων, η απαγόρευση των τόκων, επιβάλλονται σκληροί περιορισμοί επί των ενεχυροδανειστηρίων, αναστέλλεται η αποπληρωμή των χρεών. Πίσω από όλα αυτά, διαφαίνεται η μορφή και η επίδραση της διδασκαλίας του Προυντόν. Στον αντίποδα του συγκεντρωτικού πνεύματος που χαρακτήριζε τον γιακωβινισμό, κερδίζουν πλέον έδαφος τα αποκεντρωτικά και αντισυγκεντρωτικά στοιχεία, εκείνα που στρέφονται ανοικτά ενάντια στο κράτος: η παραγωγή στη μικρή κλίμακα, η αλληλοβοήθεια, ο μιουτουαλισμός, η κοοπερατίβα, ο συντεχνιακός συνδικαλισμός, η ομοσπονδία. Ολα διακρίνονται ακόμα ρευστά, απροσδιόριστα, σε μια μεθόριο αμφίσημη και δυσανάγνωστη, σε μια ιστορική στιγμή μετέωρη ανάμεσα στις παλιότερες επαναστατικές μνήμες και στις καινούργιες προτεραιότητες του εργατικού κινήματος. Πράγματι, η παρουσία του εργατικού κόσμου στους κόλπους της Κομμούνας είναι κυρίαρχη. Μισθωτοί χειρώνακτες από κοινού με μικροτεχνίτες, μικροβιοτέχνες, μικρεμπόρους και υπαλλήλους. Πρόκειται πάντως για μια υπόθεση της πόλης, του άστεως, καθώς η ύπαιθρος, η μεγάλη αγροτική ενδοχώρα δεν ακολουθεί. Και οι ομόλογες της παρισινής Κομμούνες, π.χ. στη Μασσαλία, αφορούν και πάλι τα αστικά κέντρα. Εύστοχα λοιπόν έχει υποστηριχτεί πως πρόκειται για μια «εκδίκηση», για μια «ανακατάληψη» της πόλης, του κεντρικού αστικού ιστού από τους εργατικούς και πληβειακούς πληθυσμούς που είχαν ήδη αρχίσει να περιθωριοποιούνται στα περίχωρα και στις απομακρυσμένες, υποβαθμισμένες συνοικίες της. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η είσοδος των μαζών στην πολιτική σκηνή είναι εκρηκτική. Και το γεγονός αυτό από μόνο του αρκεί, παρά τον ιδεολογικά μεταιχμιακό χαρακτήρα του 1871, προκειμένου η Κομμούνα να αποτελέσει αντικείμενο διεκδίκησης και από τους δύο ισχυρούς πόλους της διασπασμένης ηγεσίας της πρώτης Διεθνούς. Για τον Μαρξ, ο Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία συνιστά την πρώτη απόπειρα δημιουργίας μιας «δικτατορίας του προλεταριάτου», παρότι οι προυντονικές και έκδηλα αναρχικές αποχρώσεις της Κομμούνας, όπως και ο πατριωτικός, αντιπρωσικός χαρακτήρας της, έθεταν εμφανή προσκόμματα στον γερμανικό επιστημονισμό του. Από την άλλη, για τον Μπακούνιν, που κατήγγειλε τον «αυταρχικό σοσιαλισμό» των μαρξιστών, η Κομμούνα μπορούσε να υιοθετηθεί μάλλον ευκολότερα, παραβλέποντας αρκετά επιλεκτικά τις γιακωβίνικης υφής καταβολές της.

Εκεί όμως που οι σημερινοί κυβερνώντες αντιγράφουν πλήρως το παπαδοπουλικό μόρφωμα, είναι στις προσπάθειές τους για εξάλειψη του φοιτητικού κινήματος με πρόσχημα τον εξοβελισμό του «κομματισμού». Η ΕΠΕΝ του 1989 ουσιαστικά προανήγγειλε τη σημερινή εξόρμηση Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη: «Ο κομματισμός και η πολιτική δραστηριότης πρέπει να αποκλεισθούν μέσα στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τα αναλυτικά προγράμματα πρέπει να εκσυγχρονισθούν. Τα διδακτικά βιβλία να εκκαθαρισθούν από τα υποπροϊόντα της μαρξιστικής προπαγάνδας που τα κατακλύζει. Οι μαθητικές κοινότητες να περιορισθούν στο έργο της σχολικής αυτοδιοικήσεως. »Ο φοιτητικός συνδικαλισμός πρέπει να εκδημοκρατισθή, με τη συμμετοχή του συνόλου των φοιτητών στους συλλόγους. Ο Νόμος-Πλαίσιο για την Ανώτατη Παιδεία επιβάλλεται να αναθεωρηθή και να απαλλαγή από όλα τα στοιχεία που έχουν προκαλέσει τη διάλυση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων». Αστυνομία στα ΑΕΙ, πάντως, ούτε οι νοσταλγοί της χούντας δεν τολμούσαν να προτείνουν ανοιχτά!

Μετά από τα επαναστατικά κινήματα του 1820, του 1830 και του 1848, τα οποία εξαπλώθηκαν και αναδιαμόρφωσαν πολιτικά και χωροταξικά τον παγκόσμιο χάρτη, η Παρισινή Κομμούνα, αν και εγκλωβισμένη κατά κύριο λόγο στη γαλλική πρωτεύουσα, προκαλεί ισχυρότερους φόβους ή και ελπίδες στην εν πολλοίς σαστισμένη Ευρώπη. Εκτοτε πυροδοτεί το ενδιαφέρον διαφορετικών επιστημών, δεδομένου ότι αποτελεί ταυτοχρόνως μια ιστορία κοινωνική, πολιτική, ταξική· μια ιστορία του εργατικού κινήματος και των επαναστατικών ομάδων· μια ιστορία επιτήρησης, προπαγάνδας και καταστολής· μια ιστορία ιδεολογιών και εννοιών· μια ιστορία των πόλεων και όπως δείχνουν οι νέες κατευθύνσεις της ιστοριογραφίας, μια ιστορία διεθνισμού με παγκόσμιες προεκτάσεις. (...) Η Παρισινή Κομμούνα προκαλεί το ενδιαφέρον καθώς στέκεται αινιγματική στο σταυροδρόμι των επαναστάσεων της νεότερης Ιστορίας. Αποτελεί μια νικηφόρα απόπειρα επανάστασης που προλαβαίνει να δημιουργήσει, έστω πρόσκαιρα, πολλαπλές αναπαραστάσεις ενός νέου, διαφορετικού κόσμου. Γι’ αυτό και η καταστολή που θα ακολουθήσει είναι συστηματική και διαρκεί χρόνια. Αποτυπώνεται στην εγκύκλιο που αποδέχονται οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ως προς τη δίωξη της Διεθνούς Ενωσης Εργατών, στις εκτελέσεις της αιματηρής εβδομάδας, στα στρατοδικεία, στις εξορίες, τις απελάσεις, στη διαπόμπευση των κρατουμένων και στις ποινές που επιβάλλονται ερήμην σε όσους κατόρθωσαν να διαφύγουν.

Υπάρχει ένας μύθος γοητευτικός και επαληθεύσιμος για την πόλη. Είναι αυτός της Πύλης προς τη Δύση. Από το λιμάνι της απόκτησε δύναμη και ισχύ, από τη θάλασσα. Οι Ρωμαίοι δημιούργησαν την πόλη και το λιμάνι ως είσοδό τους στην Ελλάδα. Κατ' αντιστροφή μετατράπηκε ως Πύλη προς τη Δύση. Έτσι πέρασαν από δω ο Κικέρων, ο Αντώνιος κι η Κλεοπάτρα πριν το Άκτιο, ο Ηρώδης ο Αττικός. Στον ύστερο Μεσαίωνα από τα όστρακα του Πατραϊκού οι Ρωμανιώτες Εβραίοι παρήγαγαν και εμπορεύονταν την πορφύρα. Ο Βενιαμίν της Τουδέλης βρήκε εδώ τρεις συναγωγές και θρυλείται πως για ένα διάστημα έζησε κι ο ιδρυτής της εκστατικής Καββάλα, Αμπουλαφιά. Επί Οθωμανών ήταν κέντρο εξαγωγικού εμπορίου. Στον πρώτο αιώνα του ελληνικού κράτους από το λιμάνι της εξαγόταν η σταφίδα. Στον δεύτερο, τα μεγάλα καράβια μετέφεραν εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες από τα Βαλκάνια στον Νέο Κόσμο και προς το τέλος του αιώνα, κρυμμένους στα αμπάρια των καραβιών πρόσφυγες της Μέσης Ανατολής και του Αφγανιστάν στη Δυτική Ευρώπη. Μερικοί εξ αυτών, συγγραφείς και εικαστικοί, κατέγραψαν το πέρασμά τους από την πόλη. Η πόλη κατέστη ένα κεφάλαιο του διαχρονικού έπους των μεταναστεύσεων.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, στη νέα εποχή μετά την πανδημία, πρέπει να διατηρήσει όλα εκείνα τα δυναμικά στοιχεία της πολιτικής του, που τον κατέστησαν μια δύναμη ανατροπής του παλιού δικομματισμού που μας χρεωκόπησε. Δεν μπορεί να υπάρξει μια νικηφόρα προοπτική δίνοντας την εντύπωση πως θα γίνουμε μέρος ενός νέου συναινετικού δικομματισμού. Κατά συνέπεια, χρειάζεται μια πιο δυναμική και τεκμηριωμένη πολιτική παρουσία. Η νέα προγραμματική μας πρόταση πρέπει να απαντά στις προκλήσεις που θέτει η πολλαπλή κρίση, που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Η μείωση των ανισοτήτων, η απάντηση στην κλιματική κρίση, η υπεράσπιση των δημόσιων αγαθών με πρώτο αυτό της υγείας, η ψηφιακή δημοκρατία ως απάντηση στον ψηφιακό καπιταλισμό, δεν αρκεί να αποτελούν ένα πεδίο γενικής αναφοράς, αλλά να μπολιάζουν το σύνολο των προγραμματικών μας θέσεων και να καθορίζουν την καθημερινή μας δράση μέσα στην ίδια την κοινωνία. Αυτός κατά  τη γνώμη μου είναι ο δρόμος που θα καθιερώσει τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ως βασικό κορμό του ευρύτερου αριστερού και δημοκρατικού χώρου, μετατρέποντάς τον σε ένα πλειοψηφικό μπλοκ.