Αναδημοσιεύσεις

Δεν θα ξεχάσω ποτέ που οι γονείς μου –ο πατέρας μου δεν αγάπησε ποτέ άλλη μουσική περισσότερο απ'τη δική του- με πήγαν στο Ηρώδειο 14 χρονών να ακούσουμε το «Άξιον Εστί», που θα παιζόταν για πρώτη φορά εκεί. Ο Μίκης στα 60 του δεν είχε ακόμα τη χαρά να του παραχωρηθεί το Ηρώδειο.Του το αρνούνταν σθεναρά οι διάφορες εκλεγμένες καρέκλες. Μόλις ξεκίνησε η συναυλία, καταλάβαμε όλοι γιατί. Πρώτη και τελευταία φορά τη μέρα εκείνη είδα άνθρωπο να πετάει. Δεν ήταν διεύθυνση αυτό, ήταν το πρώτο πέταγμα του ανθρώπου. Ο Μίκης μπορούσε να το κάνει. Και ήθελε να πάρει κι εμάς μαζί. Το ότι άλλες φορές το ελληνικό σώμα τον αντιμετώπιζε σα Θεό και άλλες φορές ομοθυμαδόν ήθελε να τον εξευτελίσει, δεν οφειλόταν στην όποια ανθρώπινη ανισότητά του. Αλλά στην δική μας σχέση με την πτήση. Κάποτε –το 2005 νομίζω- πήγαμε μαζί κι ακούσαμε την πρόβα της «Πρώτης Συμφωνίας» του στο Μέγαρο. Δεν έχω δει μεγαλύτερο καλλιτεχνικό παράπονο απ’αυτό που είχε όσο παρακολουθούσε. Θυμόταν την εποχή που –ανάμεσα σε εξορίες- είχε πρωτογράψει το έργο. Θυμόταν κάθε αρνητική κριτική, κάθε πολιτικο-καλλιτεχνική συνομωσία που του στέρησε τότε τη χαρά και τον έπαινο. «Δεν είχα ενθάρρυνση», μου έλεγε. «Διαφορετικά, θα είχα προχωρήσει αλλιώς». Σκέψου να το ακούς αυτό απ’τον άνθρωπο που έφτασε στο απροχώρητο. Γυρνώντας στο σπίτι του, περνώντας απ’του Μακρυγιάννη, μου διηγήθηκε –έτσι όπως ποτέ δεν τα έγραψε- τα δικά του Δεκεμβριανά. Είχε πάλι τόση ζωντάνια και τόσο παράπονο ο λόγος του, που αισθάνθηκα σα να παίζω στο φινάλε του «Αποκάλυψη Τώρα». Σα να είμαι με τον -μεγαλύτερο από τη Ζωή- συνταγματάρχη Κουρτς και να προσπαθώ να αποκρυπτογραφήσω το νόημα της ανείπωτης ελευθερίας του, της βουτηγμένης στο αίμα και στην ομορφιά. Όταν το βράδυ γύρισα στο σπίτι μου, αισθανόμουν πως η όποια ελευθερία των σημερινών επιλογών μου, η Δημοκρατία στην οποία ζούσα, έγραφα και ανέπνεα, οφειλόταν στην τρελή θυσία της γενιάς του. Πολλές φορές περνούσα κάτω απ’το σπίτι του, απέναντι απ’την Ακρόπολη. Δεν του χτυπούσα το κουδούνι. Μόνος στο αμάξι άκουγα τη μουσική του-σαν ένα είδος χάρτη, κάποια πρωϊνά που το ταξίδι ήταν δύσκολο. Δεν πειράζει που εμείς οι συγκαιρινοί του Έλληνες δεν μπορέσαμε να ακολουθήσουμε την «οδηγία» της Μουσικής του. Το μέρος όπου καταλήγει η πτήση μας, είναι εκεί. Χαρτογραφημένο. Μια αληθινή Νεφελοκοκκυγία του μέλλοντος. Κάποια στιγμή, από τα σωστά παιδιά -που ίσως σήμερα γεννιούνται- θα ανακαλυφθεί.

Από όταν εξελέγη η Νέα Δημοκρατία και ίσως και πιο πριν, είχε εξαπολύσει μια λυσσασμένη επίθεση στην Κοινωνιολογία και στην Ιστορία. Και ως επιστήμες και ως μαθήματα που διδάσκονται στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Και η επίθεση δεν αφορούσε την αγγλοσαξονική υποχώρηση των «άχρηστων» κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών. Για τη Ν.Δ., ήταν κάτι βαρύτερο, ήταν επικίνδυνες, γιατί, όπως είχε πει και ο Γεωργιάδης για την Κοινωνιολογία, «κάνουν τα παιδιά μας κομμουνιστές». Το νομοσχέδιο για τις επικουρικές συντάξεις που ψηφίστηκε χθες στη Βουλή και η επιχειρηματολόγησή του μας επιτρέπει, ως παράδειγμα, να καταλάβουμε γιατί οι δύο αυτές επιστήμες έπρεπε να εξοβελιστούν. Είναι προφανές ότι αν θέλεις θατσερικά να πείσεις ότι δεν υπάρχει κοινωνία παρά μόνο άτομα και οικογένειες, η κοινωνιολογία ως κλάδος που προσφέρει και άλλες θεωρήσεις, πιο κοινωνιοκεντρικές, δεν προσφέρεται. Αν, για παράδειγμα, θες να πουλήσεις την ιδέα του «ατομικού κουμπαρά», είναι πολύ πιο βολικό να μένεις σε μια ατομοκεντρική θεώρηση. Η ψευδαίσθηση ότι εσύ θα επιπλεύσεις όταν οι άλλοι θα πνίγονται είναι μεν αφελής, αλλά βολική: Ο καθένας για την πάρτη του. Το ίδιο, φυσικά, ισχύει για όλες τις μορφές συλλογικής δράσης, όπως π.χ. για τον συνδικαλισμό και το πόσο πιο καλή είναι η συνεννόηση σε ατομική βάση ανάμεσα στον εργοδότη και τον εργαζόμενο. Μας τα εξηγούσε προ ολίγου καιρού ο Κ. Χατζηδάκης. Αλλά και με την Ιστορία ισχύει ακριβώς το ίδιο. «Τι τον ενδιαφέρει τον δεκαπεντάχρονο τι έγινε το 1965» αναρωτιόταν κουτοπόνηρα προ ετών ο σημερινός πρωθυπουργός. Προφανώς, αν είσαι η ελληνική Δεξιά και ακόμα περισσότερο αν σε λένε Μητσοτάκη, καλό είναι ο δεκαπεντάχρονος να μην ξέρει και να μη νοιάζεται, να θεωρεί ότι δεν τον αφορά και δεν τον επηρεάζει το τι έγινε στο παρελθόν. Κάτι τέτοιο είναι πολύ χρήσιμο αν θέλεις να του πουλήσεις το κεφαλαιοποιητικό σύστημα σύνταξης. Αν ξέρει ο νέος τι έγινε το 2000 με το Χρηματιστήριο, ενδεχομένως να μην είναι και τόσο θετικός στο να παίξει υποχρεωτικά τις κρατήσεις του στον χρηματιστηριακό τζόγο. Αν ξέρει τι έγινε με τις ασφαλιστικές το 2008, που φαλήρισαν και ανέλαβαν οι φορολογούμενοι, δηλαδή οι γονείς του, να τις σώσουν, ίσως να τον έπαιρνε και να τον σήκωνε τον Κ. Χατζηδάκη.

Για την Υγεία είναι προφανές ότι δεν πιστεύετε στο ΕΣΥ. Τώρα στην πανδημία φέρνετε συγχωνεύσεις νοσοκομείων. Και πιστεύετε ότι έτσι θα βελτιωθεί το αίσθημα ασφάλειας; Δεν έχετε δώσει τίποτα στην πρωτοβάθμια υγεία, που θα μπορούσε να βοηθήσει αποφασιστικά τους άνω των 80, πολλοί από τους οποίους δεν είναι εμβολιασμένοι. Κάνετε λάθη και με τους εμβολιασμένους και με τους αντιεμβολιαστές. Στους εμβολιασμένους δημιουργήσατε την εικόνα ότι όλα καλά. Κάντε το εμβόλιο και όλα τελείωσαν. Μεγάλο λάθος γιατί τους έβαλε απέναντι σε αυτούς που είναι αντίθετοι στους εμβολιασμούς. Στους αντιεμβολιαστές δεν κάνατε μια καμπάνια από κοινού με την αντιπολίτευση για να τους πείσετε. Ώστε να γίνουν οι εμβολιασμοί οι οποίοι ο ΣΥΡΙΖΑ πιστεύει ότι είναι βασικό μέτρο αντιμετώπισης της πανδημίας. Γιατί δεν πιστεύετε στο εθνικό σύστημα υγείας αλλά ούτε και στην ανάγκη σχεδιασμού.

Η σύλληψη είναι απλή, αλλά και τζογαδόρικη ταυτόχρονα. Πιάνουμε, λοιπόν, τις εισφορές των εργαζομένων που αφορούν την επικουρική ασφάλιση και αντί να «σχολάζουν» κάπου, αντί να καλύπτουν τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές, αντί να επιτελούν τον ρόλο τους που ακριβώς είναι η δημιουργία μιας αίσθησης ασφάλειας για τα συντάξιμα χρόνια, την περίοδο της σύνταξης, λέτε: «Δεν τα ρίχνουμε στην χρηματοπιστωτική αγορά; Και μέσα από αυτή την μόχλευση, θα υπάρξει ανάπτυξη, θα υπάρξουν φόροι και, βρε αδερφέ, θα το καλύψουμε». Κι έρχεται η πραγματικότητα, ότι από το 1970 μέχρι το 2007 κατέρρευσαν εκατόν είκοσι τέσσερις επιχειρήσεις στο χρηματοπιστωτικό τομέα! Ποια βεβαιότητα, λοιπόν, μπορείτε να έχετε; Μας λέτε: «Μα καλά, κοιτάξτε να δείτε, θα τα πάρουν οι άνθρωποι και μάλιστα θα λάβουμε υπόψη μας και τον πληθωρισμό και τον τιμάριθμο. Θα το καλύψει αυτό το Δημόσιο». Δηλαδή 70 δισεκατομμύρια κόστος μετάβασης και στήριξης του καινούργιου συστήματος; Το λέτε σε μια χώρα που -και το πιστώνεται αυτό κυρίως η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ- κατόρθωσε να σπάσει το φαύλο κύκλο των μνημονίων; Σε μια χώρα που ταλαιπωρήθηκε από βαθιά κρίση δημόσιου χρέους; Και μας λέτε ότι ένα άλλο μνημόνιο μπορεί να προκύψει, διότι είστε τόσο δογματικά προσηλωμένοι σε μια αντίληψη, που θεωρείτε ότι θα δοθούν απαντήσεις σε όλα αυτά τα ζητήματα που έχουν να κάνουν είτε με το ασφαλιστικό σύστημα είτε με την ανάπτυξη, μέσα από τον χρηματοπιστωτικό τομέα και μόνο; Μπορείτε να αντιμετωπίσετε το δημογραφικό ζήτημα με το να παίζετε μπαρμπούτι με τις εισφορές των εργαζομένων; Χαμογελάτε, ενώ δεν είναι για να χαμογελάτε. Είναι για να σκέφτεστε περισσότερο, πώς έχουν τα πράγματα. Διότι το δημογραφικό ζήτημα -και το γνωρίζετε πάρα πολύ καλά- προϋποθέτει άλλου είδους πολιτικές. Το δημογραφικό που δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα, υπάρχει σε όλη την Ευρώπη. Θέλει καλύτερες συνθήκες εργασίας, θέλει νέες θέσεις εργασίας, θέλει να είναι ελκτικές, θέλει άλλη σχέση με το μεταναστευτικό ζήτημα και όχι να βάζετε υπουργό Υγείας τον κ. Πλεύρη, ο οποίος έχει δηλώσει σε όλους τους τόνους ότι οι μετανάστες δεν πρέπει να τυγχάνουν οποιασδήποτε ιατρικής περίθαλψης. (...) Γιατί να πιστέψουμε τώρα εσάς, κ. Χατζηδάκη, που μας λέτε ότι οι νέοι «θα τρώνε με χρυσά κουτάλια» μετά από χρόνια και να μην πιστέψουμε τον κ. Βρούτση, τον Κοινοβουλευτικό Εκπρόσωπο -δεν τον βλέπω εδώ στην αίθουσα, αν και έχει διατελέσει- ο οποίος είπε ότι μέχρι το 2070, τον έχουν διαβεβαιώσει όλοι και ορκίζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ότι το ασφαλιστικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης ήταν βιώσιμο; Τελικά ποτέ λέτε αλήθεια; Γιατί λοιπόν είναι πειστικό αυτό; Μας κοροϊδεύετε; Πρέπει να αποφασίσετε.  Ή  εσείς κάνετε λάθος -ή λέτε ψέματα- ή ο κ. Βρούτσης πριν από λίγους μήνες.

Από σήμερα εφαρμόζεται ο νόμος για την αναστολή εργασίας του μη εμβολιασμένου προσωπικού στο ΕΣΥ. Η κυβέρνηση, παρά τις προειδοποιήσεις για το τεράστιο λειτουργικό πρόβλημα που θα δημιουργηθεί σε  όλες τις δημόσιες δομές, προχωρεί σε μια κίνηση πολιτικού αυταρχισμού, κοινωνικής αναλγησίας και υπονόμευσης της ανθεκτικότητας  του ΕΣΥ. Είναι προφανές ότι το κίνητρο της δεν είναι η προστασία της Δημόσιας Υγείας αλλά η αναζήτηση «εξιλαστηρίων θυμάτων» για την αδυναμία ελέγχου της πανδημίας και την αποτυχία της «Επιχείρησης Ελευθερία». Γιατί όλοι μπορούν να αντιληφθούν ότι η εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα δεν θα κριθεί από το  ποσοστό ανεμβολίαστου προσωπικού  που υπηρετεί στο ΕΣΥ και ότι το όποιο  «όφελος» είναι δυσανάλογα μικρό σε σχέση  με την τεράστια ζημιά στην καθημερινότητα των νοσοκομείων και των Κέντρων Υγείας. Η εμμονή λοιπόν της κυβέρνησης στην εφαρμογή της ρύθμισης, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια  - εκτός από τη βαρβαρότητα της στέρησης μισθού σε χαμηλά αμειβόμενο προσωπικό -  στην απόλυση συμβασιούχων και στην αντικατάσταση τους μέσω πελατειακών  μηχανισμών, στην είσοδο ιδιωτικών εταιρειών στο ΕΣΥ που θα «προμηθεύουν» εργαζόμενους στα νοσοκομεία και, τελικά, στην υλοποίηση του σχεδίου των ΣΔΙΤ και των ιδιωτικοποιήσεων με πρόσχημα την κάλυψη των κενών σε ανθρώπινο δυναμικό. Η μόνη λύση, έστω και την ύστατη στιγμή, είναι η αναστολή εφαρμογής του νόμου, η εκτόνωση της κρίσης και η έναρξη ενός σοβαρού  διαλόγου με τους εκπροσώπους των εργαζομένων στο ΕΣΥ και τις πολιτικές  δυνάμεις, με στόχο τον καθολικό και εκούσιο εμβολιασμό του προσωπικού  στις δομές υγείας, την ασφαλή φροντίδα των νοσηλευομένων ασθενών και την προετοιμασία  του ΕΣΥ για τις ανάγκες  της νέας φάσης της πανδημίας. Η νέα πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας έχει την ευκαιρία να κάνει μια διορθωτική κίνηση καλής θέλησης. Θα την αξιοποιήσει;

Δεν είναι βέβαια πρώτη φορά που στελέχη της Ακροδεξιάς «αξιοποιούνται» σε κυβερνήσεις της Ν.Δ. Μόνο που η «αξιοποίηση» αυτή περιοριζόταν συνήθως στην ανάθεση απλών διαχειριστικών καθηκόντων ή και μόνο την ψηφοθηρική ένταξή τους στους εκλογικούς συνδυασμούς του κόμματος. Κατά καιρούς είχαμε προσχωρήσεις στη Ν.Δ. από ακροδεξιά σχήματα (λ.χ. την Εθνική Παράταξη) ή βασιλόφρονες, αλλά πάντοτε σε δεύτερους ρόλους και αφού πρώτα είχαν δηλώσει υποταγή στον εκάστοτε αρχηγό του κόμματος. Και όταν έφτασε η στιγμή που η ακροδεξιά τάση εντός του κόμματος αισθάνθηκε αρκετά ισχυρή ώστε να διεκδικήσει ηγετικό ρόλο, ο Κώστας Καραμανλής υποχρεώθηκε να δείξει την πόρτα της εξόδου στον Γιώργο Καρατζαφέρη που επιδίωκε τη θεσμοποίηση της ακροδεξιάς πτέρυγας στο κόμμα με το όνομα «Νέα Ελπίδα» και μέλη της τους χουντικούς, τους βασιλικούς και τους χρυσαυγίτες. Σε όλο αυτό το διάστημα, η Ν.Δ. διατηρούσε, τουλάχιστον σε επίπεδο διακηρύξεων, την απόστασή της από την Ακροδεξιά. Ακόμα και όταν εντάχθηκαν στις γραμμές της επί αρχηγίας Σαμαρά οι Γεωργιάδης, Βορίδης, Πλεύρης, αλλά και Βελόπουλος, η δικαιολογία ήταν ότι υπήρχε το εθνικό ζήτημα που ονομαζόταν «μνημόνιο» και ότι σ’ αυτόν τον τομέα τα στελέχη αυτά είχαν διαπρέψει. Είναι γεγονός, άλλωστε, ότι η παρουσία του ΛΑΟΣ στην εθνική διακυβέρνηση είχε ήδη καθαγιαστεί με την παρουσία του κόμματος Καρατζαφέρη στην τρικομματική του Λουκά Παπαδήμου, δίπλα στη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ. Αλλά αυτό που συμβαίνει σήμερα με τον κ. Μητσοτάκη δεν έχει πραγματικά προηγούμενο. Η ανάθεση τριών νευραλγικών υπουργικών πόστων στα τρία στελέχη του ΛΑΟΣ που κληρονόμησε η Ν.Δ. δίνει τον τόνο στη σημερινή διακυβέρνηση και σημαδεύει την οριστική μετάλλαξη του κόμματος, κάτι για το οποίο μας είχε προϊδεάσει η προκλητική εξύμνηση της χούντας και του Παπαδόπουλου από τον προσωπικό συνεργάτη του πρωθυπουργού και ταμία του Ιδρύματος Μητσοτάκη αλευροβιομήχανο Κωνσταντίνο Λούλη. Βέβαια, οι τρεις υπουργοί κάνουν ότι δεν θυμούνται το παρελθόν τους και ξορκίζουν το κόμμα στο οποίο αναδείχθηκαν, εμφανιζόμενοι ως οπαδοί της… ΕΡΕ. Δεν είναι, όμως, καθόλου πειστικοί. Δεν πείθει ούτε η όψιμη αυτοκριτική για το σκληρό αντισημιτικό τους παρελθόν, εφόσον δεν πρόκειται για πραγματική αναθεώρηση των πολιτικών τους θέσεων, αλλά απλά για μια δημόσια δήλωση προς το κράτος του Ισραήλ. Οι υπόλοιπες ακροδεξιές τους θέσεις βγαίνουν αυθόρμητα κάθε τόσο στην επιφάνεια. Και μια τελευταία παρατήρηση. Πού πρέπει να αποδοθεί η σύμπτωση ότι και οι τρεις ακροδεξιοί υπουργοί θεωρήθηκαν από την ηγεσία της Ν.Δ. κατάλληλοι κατά περιόδους για να αναλάβουν τον χώρο της υγείας; Θυμίζω ότι ο Αδωνις Γεωργιάδης και ο Μάκης Βορίδης τοποθετήθηκαν στη θέση αυτή από τον Αντώνη Σαμαρά. Μάλιστα, ο δεύτερος διαδέχτηκε τον πρώτο.

Κρίση διαχείρισης; Πολιτικό πλήγμα από την ανικανότητα; Φτιάξε ένα υπουργείο, στα χαρτιά, για να δείξεις ότι έχεις σκεφτεί σε βάθος τις λύσεις που θα εφαρμόσεις. Το πόσο βαθειά το σκέφτηκε το απαντά η εξαιρετικά βραχύβια καριέρα αυτού του υπουργείου. Πάμε λοιπόν στην περιβόητη κλιματική κρίση που για τον πρωθυπουργό είναι η απάντηση δια πάσα νόσο και πάσα μ...... Οι δεξιοί αρέσκονται να βρίσκουν έννοιες που καταλαβαίνουν πως είναι της μόδας και να τις βάζουν στις ομιλίες τους. Μόνο που αυτό πλέον δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ούτε ως αστείο γιατί αφορά τις ζωές μας και το κυριότερο το περιβάλλον που μας αγκαλιάζει. Γιατί η κλιματική κρίση δεν είναι θέλημα θεού ή γκαντεμιά που έλαχε στην βάρδια μας. Η κλιματική κρίση είναι αποτέλεσμα πολιτικών που εξαντλούν κάθε πόρο της φύσης, μολύνουν και βιάζουν τη φύση για να βγάλουν κέρδος. Α στο χωριό μου αυτό το λένε καπιταλισμό αλλά είπα να μην πολιτικοποιήσω την κουβέντα. Αυτές οι πολιτικές λοιπόν που εφαρμόζει με θρησκευτική προσήλωση η σημερινή κυβέρνηση οδηγούν τη φύση στον αφανισμό της και μαζί με την φύση είναι προφανές ότι θα την πληρώσουμε κι εμείς. Όταν λοιπόν δίνεις το δικαίωμα παρέμβασης σε περιοχές Natura, όταν αποχαρακτηρίζεις περιοχές Natura, όταν ιδιωτικοποιείς τα δάση, όταν φέρνεις ν/σ για την, κατά παρέκλιση των νόμων, επέμβαση στις θάλασσες και τις παραλίες, όταν κλίνεις το μάτι στους καταπατητές σβήνοντας την προσπάθεια δημιουργίας δασικών χαρτών, όταν, όταν... και τα όταν θα μπορούσαν να γεμίσουν 5 σελίδες τότε δεν έχεις κανένα δικαίωμα να μιλάς για κλιματική κρίση. Γιατί απλά δεν σε ενδιαφέρει παρά μόνο για να αιτιολογήσεις την ανεπάρκεια σου. Αν το ενδιαφέρον σου ήταν σοβαρό και αν η έγνοια σου για την προστασία της φύσης σε απασχολούσε τόσο πολύ άξιο τέκνο του νεοφιλελευθερισμού θα δημιουργούσες ένα υπουργείο Περιβάλλοντος που θα έπαιρνε πάνω του τα πάντα, απο την Πολιτική Προστασία, τον σχεδιασμό των πόλεων και των τουριστικών περιοχών, τον έλεγχο των βιομηχανιών, την καταγραφή δασικών περιοχών, την προστασία θαλασσών και παρθένων περιοχών. Αλλά για όλα αυτά έχεις το ελάχιστον ενδιαφέρον. Και το δείχνει η νομοθετική σου πορεία δύο χρόνια τώρα. Οπότε...

Η σοβαρότητα που επέδειξε κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης (αλλά και του σοκ που ακολούθησε με την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν) έφερε τον Όλαφ Σολτς στην κορυφή των προτιμήσεων των ψηφοφόρων για την καγκελαρία, ενώ και το κόμμα του βιώνει, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις μια πραγματική "νεκρανάσταση” διεκδικώντας στα ίσα την πρώτη θέση από τους Χριστιανοδημοκράτες. Αντιθέτως, ο επίδοξος διάδοχος της Άνγκελα Μέρκελ, Άρμιν Λάσετ μοιάζει να αποτελεί το μεγαλύτερο πολιτικό θύμα των πλημμυρών που με ιδιαίτερη σφοδρότητα έπληξαν τη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, της οποίας είναι πρωθυπουργός. Η Γερμανία που άλλοτε αποτελούσε πρότυπο πολιτικής σταθερότητας βιώνει έναν προϊόντα κατακερματισμό του κομματικού τοπίου, με τη Μπούντεσταγκ να είναι πλέον επτακομματική, ενώ οι διαθέσεις του εκλογικού σώματος μοιάζουν με κινούμενη άμμο. Αρκεί να αναλογισθεί κανείς ότι από την αρχή του έτους μέχρι σήμερα οι ψηφοφόροι φλέρταραν με την ιδέα να στείλουν στην καγκελαρία την Αναλένα Μπέρμποκ των Πρασίνων, για να την εγκαταλείψουν εξίσου γρήγορα, ενώ οι διαφορές μεταξύ των τριών μεγαλύτερων κομμάτων κυμαίνονται εν πολλοίς στα όρια του στατιστικού λάθους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Χριστιανοδημοκρατία ξεκίνησε φέτος με άνετη (δημοσκοπική) διαφορά από κάθε άλλο κόμμα, για να βρεθεί να παλεύει να μην αποκλεισθεί από τον επόμενο κυβερνητικό συνασπισμό, ο οποίος είναι αριθμητικά αδύνατο να συγκροτηθεί από δύο μόνο κόμματα. Όπως επισημαίνει το Eurointelligence η δύναμη των δύο πάλαι ποτέ πυλώνων του γερμανικού δικομματισμού, Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών έχει αθροιστικά περιοριστεί στο 45%, με υποχώρηση δέκα μονάδων, εξέλιξη που μακροπρόθεσμα κρίνεται περισσότερο καθοριστική από οποιαδήποτε πρόσκαιρη διακύμανση στη δημοφιλία των πολιτικών ηγετών. Παράλληλα, και είναι αυτό πρωτοφανές, η διαχείριση της πανδημίας και των πλημμυρών έχουν στερήσει από τον μέσο Γερμανό την αίσθηση ότι τις τύχες του διαχειρίζεται ένας στιβαρός και αποτελεσματικός κρατικός μηχανισμός. Εξ ου και οι δημοσκοπικές μετατοπίσεις που δείχνουν υποχώρηση της "κομματικής νομιμοφροσύνης”, ενώ η δυνατότητα των ψηφοφόρων να προβούν σε διαφορετικές "τακτικές” επιλογές στις μονοεδρικές περιφέρειες και την πανεθνική αναλογική λίστα περιπλέκει απεριόριστα τα πράγματα. Σε συνδυασμό με το αίνιγμα της εκλογικής συμπεριφοράς των νέων και του "λαού της αποχής” κάθε πρόβλεψη γίνεται παρακινδυνευμένη.